- - *ZL * \'Ш

*

. I

»

M A R T I A N I

MINEI FELICIS

VA F 1 If щ Д 32 ^

AFRI CARTHAGINIENSIS,

LIBRI IVOVEM.

PARS PRIOR.

-

■

i

-

-

i «

I

4.

* •

Apud Francïscum Varrcntrapp , librarium Moeno - Fi-aiicofurteiiscm , hi queque IT. F. Korpii

libri venales prostant:

Palaeograpliía critica, Vol. I — IV in 4t0- prêt. 20 Hue. aur.

Bilder nnd Schriften der Vorzeit, В. I — П. » 5 » »

*

M A R T I A N I

MINEI FELIGIS •r>>1-\ "„ .

С A P E Ii Ii A E,

AFRI CARTHAGINIENSIS,

• : * »

DE

NUPTTIS PHILOLOGIAE et MERCUBII

ET DE SEPTEM

ARTIBUS LIBERALIBUS

LIBRI NOVEM.

AD CODICUM MANUSCRIPTORUM FIDEM

CUM NOTIS

BON. VULCAINII, HUG. GROTn, CASP. BARTHII, CL. SALMASII, H. J. ARINTZEIMI,

CORN. VONCKII, P. BONDAMI, L. WALTHARDI, JO. AD. GOEZII, HEI4R. SUSII,

MARC. МЕ1ВОМП ALIORUMQUE

PARTIM II4TEGRI9 PARTI» SELECTIS

ET COMMENTARIO PERPETUO

EDIDIT

шиш гадошнян

H.VSSUS CASSKIXA.MJS.

FRANCOFURTI AD MOENUM MDCCCXXXVI

PROSTAT A P U D F R A 14 С I S С L M V A R R E IV T R A P P.

THE PENNSYLVANIA STATI

UNIVERSITY LIBRARY

ńŕńñw- mkv vvv-TT* т Ulf* _ v . Т

‚ ъ

i t ` vfx

’ o ' ILLUSTBISSIMO, SPLENDIDISSIMO, i

Ъ ~ AMPLISSIMO, j?

aaaaazaaa ammianus

BAGNI nupls BADARUM CONSILIARIO INTIMO, movimus missum mmmom PRAEFECTO,

s. I’. D.

t “д cAnoLvs шшшшспз интим;

i . PROFESSOR mnßUnGENsls.

.. F

ì ,‘›.‘ . n

.

En redit ad Те heredem soceri Tui, viri immortalis , extremum opus,

quod illum absolvere dira necessitas non est passa, Tu tamen pro insigni

i Tua pietate et muniiicentia affectum jacere noluisti, ne quid monumenti in

teriret, quod ille vel debere se posteritati existimasseta vel gratam olim

posteritatem sibi acceptum referre voluissct. Quamvis enim dudum praeclaris

simis libris editis non modo aequalibus nomen suum insigniter commendavcratp

verum etiam famae aeternitati abunde consuluerata ipse tamen sibi neutiquam

aatisfecisse vidobaturi nisi Martianum capellam quasi postliminio in Philolo

gorum manus reduxisset, cujus multiplicem reconditamque doctrinam quum in

I

'Il

elaborandis postcrioribus Palacographiac Criticae partibus cognovissct adamas.

setque *), utilissimum Scriptorem a Grctii inde actatc Геге neglectum jacere

identidem querebatur, neque melius se validissimam sencctutcm otiumquc

Omnium rerum añluentissimum collocare posse censebat, quam si vastissimae

eruditionis copias, quae sibi etiam post tot libros doctissimos editos integrae

restarent, ad horreum illud disciplinarum illustrandum contulisset. Nosti, Vir

Illustrissime, mentis animique vigorem, quem rara cum felicitate ad extremos

usque aetatis terminos Koppius retinuerat', nosti constantiam, ne dicam perti;

naciam, qua quidquid apud animum constituisset exsequi solebat, neque in

hac editionc paranda sibi defuit: quam simulatque destinasset, huic cogitationi

omnes suas vires impendcbat, hanc die noctuque secum volutabat, quidquíd

agcret, ad Martianum suum referebat, schedas suus vel peregre proiicisccns

secum portabat; quid multa? adco signiñcabat nihil sibi magis cordi esse,

ut profccto piaculum commisissc videremur, si vel Tu sumtus, quos illcv

libcralissime crogaverat, negasscs, vel ego opcram meam, quam vivo pollicitus

eram, mortuo continuare detrcctasscm. Quamquam longe diversa utriusque

nostrûm causa est: siquidem Tu omni pietatis оШсЕо cumulatc satisfccisti,

ego haud scio an ne illud quidcm salis praestiterim, quod vivo Koppio rece

регат, nedum defuncti in locum dignus tanto nomino vicarius successerim;

verumtamen quia et Tu volebas, et ipsae _operis incepti rationcs sic fcrebant,

nce me recusante videbam qui tantum laborem imponi sibi pateretur, feci

quod potui, satisque habeo illud me cïccissc, ut qualem Koppius voluerit

totus et integer Martianus post plus quam duccntorum annorum intercapedinem

cum apparatu critico et excgetico quali nunquam antea in luccm prodeat;

libri ipsius causas tantum exponere тент Prat, palrocinium aliís relinquo,

Нее: rationis reddendae oHìcium nec Koppii nec meam vieem recusare possim.

Nam quoniam de me quoque dicendum esse video, debeo hoc non modo

Tibi, cujus s-ingularis fiducia ’post illius obitum omnem banc curam теае

*‘› [pains judicîum cxsta! in palaeogr. T. Ш, p. ‘272.

unius fidei atque industriae crediderit, verum etiam ipsius viri immortalis

memoriae, quem quum ab eo inde tempore, quo Vos me amicitia vestra

dignum existimastisi quasi alterum patrem summa cum pietate atque obser

vantia prosecutus sim, minime deceat eo in negotio destituere1 cujus ille me

rationum consiliorumque omnium fere participem fecerit ita, ut nihil prope

modum majoris momenti in tota hac opera praestitum sit, cujus non causas

et argumenta ex ipsius ore perceperima neque universam tantum instituti

formam identidem mihi exposueritj sed de plerisque etiam gravioribus quae

stionibus consilia mecum contulerit, ipsasque adeo schcdasy quas commentandi

causa fcstinante calamo consoripsissct, perlustrandas mihi commiserit judi

ciumque meum de iis candidissime eiilagitariL Quod tamen ne jactandi causa

me dicere existimos, ut aliquam sciliqet operis iiieritique partem a lioppio in

meum nomen transi-erama nec Те fugit, Vir Illustrissime, multo illum faci

liorem fuisse in audiendis quam in sequcndis aliorum consiliis, utque omnino

~non consentaneum erat hominem propositi tenacissimum aliena auctoritate ab

institutis suis deterreri, ita hoc in negotio haud scio an eadem prorsus res,

quapropter ille et operam meam et judicium qualecunque expetcretp simul

in causa fuerit ut monitis meis minus quam equidem vellem uteretur. Etcnim,

ut statim in praefationis limine ingenuo profitear, quod etiam non dicente me

quivis harum literarum gnarus ex ipso opere cognoscet, non crat Koppius,

qualem nunc philologum esse volumus, vel a linguarump inprimis Graecac,

interiore notitia, vel a sulitilioribus artis criticae atque cxegeticae legibus omnino

instructus, neque id mirum esse poterit in senea qui quum robustissimam

aetatem negotiis publicis gerendis impendissct, magnamque vitae partem in

summo 'honoris fastigio constitutus intcr gravissima munera principumque cou

silia transegissetp prope quinquagenarius demum turbarum civilium perpe

tuaeque rerum omnium conversionis pertaesus ad harum se literarum studia

contulerit, ac ne tum quidem in una earum parte constiteritt sed totum

eruditionis orbem mente sua comprehenderiti dumque ct orientalibus literis

l ’F

IV

et medii aevi monumentis illustrandis incumberety usu magis et quadam beni

gnissimi ingenii facultate quam ratione et ordine singularum notitiam sibi com

parare potuerit. Multa lectitaverat, multa in adversaria retulerat non minus

dispositione quam vastitate insignia, tantumque aberat ut doctrinae mole ob

ruerclur, ut omnes suas copias in numerato haberet acerrimoque cum judicio

dispensaretg eam denique assidua lectione Latine scribendi exercitationem con

traxerat, ut etiamsi non ornato et exquisito dicendi genere, tamen perspicuitate

et flumine orationis ne philologis quidem doctissimis cederetg at vero rationes,

quas vel in explicandis emendandisque priscis scriptoribus vel in rebus historicis

aut mythologicis dijudicaudis hujus quidem aetatis philologi sequuntur, nec

satis eognitas habebata nec si habuisset probaturus nedum adsciturus esse

videbatur. Quippe cum ipsis studiorum suorum argumentis conjunctum erati

ut vetustiores potius auctores, inprimis_Batavos, quam recentiores lectitaretg

quorum eum exemplum hac ipsa in editione adornanda exprimendum sibi

proposuisse, vel externa operis forma monstrat, quod quasi extremum "ad

illarum editionum seriem accedit, quae ante hos centum et quod excurriti

annos Drakenborchiorúm, Burmannorum, Oudendorpiorum studiis Lugduni

Batavorum cum variorum notis prodierunt. quaecunque enim ad Martianum

illustrandum emendandumve scripta cssent, sive recte sive secus dicta esse

viderentur, ipsorum auetorum verbis quantum iieri posset integris servatis

nominibusque adjcctis complecti voluit; neque in editoribus tantum substitity

quorum sane exigua opera ante ipsum in enarrando scriptore omnium ШВЕ

cillimo cernebatury verum etiam aliorum commentarios, Ватты! adversaría,

Salmasii exercitationes Plinianas, Arntzenii miscellanea, Vonckii specimen

criticum, Bondami varias lectionem et quoscunque praeterea aliquid in trans

cursu de Martiano annotasse nosset, in usum suum convertit, ipsos denique

illas quas imitabatur editiones diligenter excussit excerpsitqueg recentiores

Martianum parum respexisse notum est, quorum si quem adhibitum vidcbis,

ego plerumquei si quid forte occurreret, Koppio contuli. Шпс autem sequebatur,

'l'

. v

ut interna quoque commentarii indoles eorum potissimum ingenium referret,

unde materiam operi petiissetg quos etsi minime contemnendos auctores dixerim,

hodie tamen satis constat et in docta farragine coacervanda haud rai-olimodum

excessisse, et rem criticam non tanta cum cura et diligentia quanta nunc iieri

soleat faclitasse, et in reprehendendis aliorum sententis justo interdum acerbiores

fuisse, ncque efficere potui , ut Koppii annotatio his naevis onmino careretg

n_onnihil quidem resecui vel contraxi, ubi praeter necessitatem sibi indulsisse

videretum sed omnia nequibam, quin color ingenuus virique ingenium periret.

Una tantum in re et ipsos illos Вагантов acerrime reprehendebat ab eorumque

auctoritatibus et exemplis longissime discessitz sed ut simul etiam omnes phi

lologiae rationes susque deque habcrct, in lectione inquam confornianda atque

dijudicanda, quo in negotio ita plerumque versatus est, ut diplomaticum potius

quam criticum cognoscas. Et primum quidem conjiecturis uti pertinacissime

renuebatz quas licet ipse ex beatissimi ingeniis fonte interdum praeglariSsimas

fundereta tamen Barthiorum et Heinsiorum vestigiis deterritus cane pejus et

angue mem-chat, ac ne manifestissima quidem lectionis menda sine externa

auctoritate corrigere audebatg quod ut in plurimis aliis Scriptoribus, quorum

melior fortuna fuit, omnino probandum foret, ita in Martiano,` quem innu

merabilium librariorum inscitia corruptissimum ad nos pcrvenisse constatr sic

certe temperandum erat, ut etsi conjecturas, quae opinione tantium nifterentur,

respuereta correctiones шатен, quae ipso sententiae tenore interna- cum necessitate

conñrmarentur, recipere ne dubitaret. Nam si qua lectio ex ortl'logmphiaefA

tantum pronunciandive diversitate orta videretur vel aliunde extrinsecus sive

ex ipso scriptore sive ex aliquo fonte, quem ille ante oculos habuisset, corrigi

posset, ipse Koppius sine ulla haesitatione emendabati qua ipsa in re bandi

scio an interdum andacius grassatus fuerit correxveritque quae non librariorums

sed ipsius Martiani peccata essent; alias contra mutationesa licet sensus evi-dent

tissime flagitaretp acriter recusabat, nisi in uno- aliquo codice exstare- vidissef,l

saepe philologos increpans, qui veteres scriptores pro arbitrio refingerent nee

"I

finem audaciae usquam invenîrent. Sed hac in causa nec ego valde ei repu

gnabam, satius ipse ratus parum quam nimis audaciae ad veteres libros

emendandos attulissep et si quid posteris corrigendum relinquamus, librariorum

errores esse quam nostros; sed multo aegrius ferebam, quod nec librorum

scriptorum copia, quam habebata ita eum uti videbam, ut philologorum,

quales nunc sunt, desideriis judiciisque omnino satisfacturus esset. Quae

res monet, ut quantum equidem indagare potuerim codicum indicemp quos

vel a Koppio ipso vel ante eum usurpatos invenerim , oculis Tuis subjiciam.

Primum igitur quos a viris doctis ante Koppium commemoratos novi hi sunt:

1) Vulcanii eodices, quorum etsi semel tantum in notis ad Q. 805 men

tionem invenies, accuratiorem tamen notitiam infra ex ipsius Vulcanii verbis

lacripies. Praeterea Grotius ad Q. 644 Vulcanii se codicem sequi narrat, qui

num scriptus fuerit an editus, decernere non audeo.

2) Grotii

codex , singulis fere paginis commemoratus; quas praeter hunc

appellet membranas (Q. 858) opti-mas (Q. 849), quia praefatione ipsius eareo,

ignoro; codices autem quos aliquoties nominat Basileensem (Q. 810. 860. 951),

Lugdunensem (Q. 644. 860. 951), Veicetinum (Q. 644. 772. 860. 951), haud

scio an nihil nisi editiones sint antiquissimac Vicentina (1499), Basileensis

(1552)', et Lugdunensis (1559), quod num recte eonjecerim, ii quibus harum

ipsarum copia est existiment.

5) Codex Lindenbrogii sive ut Grotius eum appellare maluit Tiliobrogae,

quo is in Germania usus esse dicitur (Q. dcs 804).

4) Bongarsii codex, cujus lectiones ad duos priores libros ex bibliotheca

Bernensì publicavit ÑValthardus (Q. 5l. 56, neque alius esse videtur quem

lvalthardum in medium protulisse ad Q. 19 annotatum est).

5) Barthii codices in Adversariorum libris et commentariis ad Statium

identidem adhibiti. Si non plures, duos certe fuisse colligas ex iis quae ad

Q. 2l. 152. 570 legunturg unum tamen prae ceteris extollit membranaceum

vu

(5. 22) bonae antiquiorisque notae quam omnes (5. 20)., quem et easeum librum

ibidem et tbesauri instar sibi earum dicit. ‚_

6) Vossianus codex quantivis pretiiy ut Arntzenii verbis utar (§. il),

cujus ex Miscellaneis ejus lectiones passim Koppius repetiit.

7) Bondami excerpta, quibus ille in variis Lectionibus usus est.

8) codices quos Salma-sins in exercitationibus ad Solinum identidem

adhibuit; semel plutearios libros appellat (§. 644), ut Mediceos innuere videatur,

alibi (5. 700) tantummodo autiquissima exemplaria se vidisse testatur.

9) codices antiquissimi Leidenses, quorum passim mentio exstat in

notis olidendorpii ad Appulejum, Munckeri ad Mythographos, Burmanni et

a\iorum, ut Hcmstcrhusii quoque (ad §. 905), neque alios esse arbitror, quos

fides appellat Gronovius in loco ad §. 005 allato. Quinque commemorantur

in nota ad g. 29, quo tamen numero haud scio an etiam unus alterve se

quentium contineatur.

l10) Libri manuscripti quirin wesselingii ltincrariis commemorantur

(9'. 645. 683. 669).

11) Cauchíanus codex a Burmarmo commemoratus (§. 905).

l2) Codex a zinzerlingio laudatus in loco ad §. 2 allato.

15) Seriveriani duo a Mcibomio ad ,Iibrum de Musica usurpati, quorum

tamen alterum etiam in primo libro (5. 57) ab Oudendorpio excitatum invenies.

14) VVassii codices tres ad g. 651 et 659 commemorati, quorum unus

vetustissimus collegii corporis christi cantabrigiensis appellatur. ь

Sedulo collegi, quae ex commentariis Koppíanis peti possent; quae si

in nonnullis minus accurate enotasse videarp veniam dabis plerorumquc

illorum librorum usu destitute; plurima tamen culpa ipsorum virorum do

ctorum erit, quos constat illa aetate codicum notas neutiquam tanta cum

diligentia distinxisse, quantam hodie philologi adhibere solent. Neque Koppius,

ut plerumque illos imitabatura vel de iis codicibus, quorum primus ipse

lectiones edidisset, quidquam scriptum reliquitp unde propius eos quam ex

lvm

annotationibus per commentarium dispersis cognoscere liceat; quodsi de non

nullis saltem accuratiora afferre potui, debeo hoc Federn, Viro illustrissimo

atque eruditissimo, Magni Ducis Hassiae consiliario aulico et bibliothecae

Darmstattensis praefecto, quem quum olim Koppii in usum aliquos codices

inprimis Anglicanos contulisse nossem (vide ç). 27 et 195), statim postquam a

Те certior factus erama nihil quod ad praefationem aliquam vel prolegomena

pertineret in schedis defuncti reperiti, precibus adii, ut quae ipse de codi

cibus a Koppio usurpatis haberet mecum communicaret, neque insignis viri

humanitas spem meam fefellit. Quorum igitur codicum, qui apud Koppium

primum commemoranturs а Federo notitiam aceepi, hi sunt, omnes, ut ille

aliirmat,

mcmbranaeei:

1) Bodlejanus primus Oxonîensîs, formae majorisp characteribus mi

nusculis scriptus sec. XI, in catalogo librorum MSS. Britanniae et Hiberniae

numero 1597 insignitus. I I

2) Bodlejanus secundus formae quadratae minoris sec. XIII vel XIV

num. 5115 art. 5, duos tantum priores libros complectens.

5) Mertonianus formae maximae eleganter scriptus sec. XIII vel XIV,

in eodem catal. I. 2. (colleg. et аи]. cod. p. 25) numero 758 notatus. Hujus

raro tantum mentionem facit Koppius (9. 7. 15).

4) Britannicus musei regii (5. 92 extr. 151) sec. X vel XI num. 2685

art. 4 in catalogo codd. Harlejanorum in museo Britannico (IV voll. fol,

1808— 12, cujus tamen collatio sub libri tertii principium substitit.

5) Cantabrigiensis, cujus lectiones a ßentlejo editioni Grotianae adscriptas

invenit Pederus hac nota addita: „MS. bibl. publ. Cantab. 500 аппогит“;

unde colligit cum esse, qui in catal. MSS. Brit. et Hibern. I. 5 num. 2454

sive publ. 254 insiguitus sit, non qui ibidem p. 158 num. me sive coll.

S. Bened. 181 exstet antiquissimus, quem equidem Wassii potius codicem supra

commemoratum esse exlstimo.

`6) Denique Darmstattensis, olim Coloniensis, formae quadratae mem

д . ц A

branaceus, cujus haec descriptio legitur in Cat. codd. MSS. bibl. eccl. metŕop.

Colon. p. 158: „Cod. 195 alt. 10i lat. 8 Martiani Minei Felicia capellae libri

duo de nuptiis-philologiae et Mercurii, ejusdem libri VII de artibus liberalibus,

glossae etc. _ — liber sec. IX dignusu Monet tamen Federus hunc titulum

in codice non invcniri,l sed: in principio quidem haec legi: „Iste -Martianus

genero cartaginensis fuit., «lstuduit autem `primo“ etc., in fine autemz „Martiani

Minei Felicis Capellae Afri Cartaginensis de armonia liber nonus explicit

feliciter“ addita insuper tabula inscriptaz „hi sunt tropi XV hoc est formae

canonum .qui peraguntur in cithara XXVIII cordarmnup simili ut videtur illi

quam Koppìus p. ne ex codice Monaccnsi exhibuitg praeterea non noni sed

decimi potius scclili manum ivideri contendit; recentiorem tamen esse non

posse ipsum Koppium colligere memini ex nota Tironiana in glossa ad t 152

conspicua. Huile quippe codicem Federi benevolentia sibi commodatum ipse

Mannbemii contuleratg reliqui, quorum pariter ipse lectiones collegisse vi

detura hi sunt:

7) Dresdensis, et ipse, si recte comperi, membranaccus, cujus tamen

ultra secundum librum mentionem non inveni.

` 8) Hugianus celeberrimi professor-is Friburgensis, pariter ut videtur in

line secundi libri desincns. ,

9) Basileensis, cujus in duobus prioribus libris passim mentio exstat.

10) Pteichenauensisp nunc Carlsruhensis, qui secundum Darmstattensem

plurimum utilitatis per totum opus praebu-it.. _

11) Ettenheimmünsteriensis, qui pariter-nunc Carlsruham translatus est, l

octavam tantum librum continens. nam

12) Monacenses,. qui? lseptemt numero commemorantur, sed ut unus

tantum corum (С) ъоъшпгорив complecti videatur; alius (F) in quarto ltantum

libro commemoraturysaliusicej «intra priores duos consistitg verum et reli

quorum collationem поташ-а secundi libri finem accurate persecutus esse

videtur, siquidem Yrarautxau'tum in» posterioribus eorum mentio exstat (9. 751.

II

x

740. 840); primus modo (А), cujus :in principio rarissilnusiusus eratp ad

sextum et septimum librum saepius adhibetur.

15) Suelferbytanusa cujus lectiones 'a Coŕti'o enotatas in margine libri

Lipsiensis (5. 7) Koppius invenerat, unde et Corti'i variantes interdum appellavit

(§. 8. 45): sed hae quoque in fine secundivlibri deficiunt (9; easy -

14) Postremo accedunt lectiones .in Norimbergensis libri margine ab

ignota manu nescio unde enotatae, quarum quuui-zfrequentissima in duobus

prioribus libris, tum etiam in sexto hic illic mentio exstatg probae pler'umque,

sed ut ob eam ipsam causam correctionum interdum potius quam vetustao

auctoritatis speciem prae se ferants licet Koppjus eas pari semper cum libris

scriptis loco habuerit. . ' '

Vides, Vir Illustrissime, haud profecto exiguo apparatu instructum

Koppium ad Martianum cmendandum accessissepoquem etsi facile arbitror

multispraeterea augeri potuissep quia Martianus scholarum in usum, quibus

per aliquot secula unicus fere veteris disciplinae fons erat, multis exemplaribus

divulgatus esse videtur, tamen si antiquae et bonae notae codices fueruntp

non exiguum cmaculandae lectionis adminiculum erat Scd hac ipsa de quae

stione, quae in re critica factitanda primaria est, impcrfectum tautum et

mutilum nobis judicium reliquit, utque nonnulla, quae de codicum suorum

aetate et indole fortasse traditurus erat, morte ipsius intercepta sint, facile

tamen quivis commentarium ejus lectitans intelligatp pari plerumque auctoritate

omnes apud eum fuisse, nec ponderanda modo verum interdum ne numeranda

quidem eorum suffragia visa esse. Nam quum duo tantum lectionum .genera

distingueret, vulgatum et quod scriptis libris continenetur, illudi quidemp si

nullus codex contradiceret, acerrime iretinebato idem tamen, si ita videreturp

haud raro ex unius manuscripti auctoritate v:lectionem rcliquorum omni-um

silentio confirmatam corrigebatg quod .ut recta) interdum iieri enemo negats

temerarium tamen esse omnes concedenty nisi singulorum virtutxes accui-atissiino

examine perpenderis familiasque et classes eorum distinxerisy praesertim quum

_„ -_. А. .__.._..____А____._._г a

XI

aliud periculum sitgaquod ipsum .Koppius non satis evitasse videtur, ut si

quos ipsilcodices` eontu-lerimus, bis quasi paterno quodam amore faveamus

eorumque auctoritatem cupidius saepe quam tutius sequamur. Quamquam

ne horum «quidem, quos suaipse mau-u tractasseta lectiones omnes enotavit,

sed eas tantum, Yquas ivelf'in'usum suum aliquo modo convertere vellet,

vel quarum enot'andarum aliquam causam haberet; nec quamvis identidem

admonente me nadigi- рыбках, nut plenam et integram lectionis varietatem ex

hibcreta quam inter inanes Aphilologorum paleas refercbat; quid quod earum

quoque, quae inGrotianae

editionis margine memoratu haud raro dignissimae

leguntura plus quam dimidiam partem prorsus omiserat, quas si in posterioribus

libris paulo diligentius cxscriptas invenies, ego hoc mihi sumsi, ne quid mea

culpa in aillieissimi viri libro desiderari posset. Verum omnino typis/express

sorum librorum non qualem debebat rationem habuit; quorum qui Grotianam

editionem antecedunt, un'o tantum anteriorum vocabulo eomprehendit, ut nec

quos potissimum inspexerit appareat, et falsa species oriatur, quasi una eae

denique illorum omnium lectio sit, quam Grotius demum quocunque modo

immutaverit; quod longe secus esse vel ex duarum praefationum comparatione

apparebitp quarum altera principi altera Vulcanianae editioni praefixa est.

Principi enim, quae impressa est Vicentiae a. 1499 per Henricum de Sancto

Urso, praemittitur epistola Francisci Vitalis Bodiani ad reverendum in Christov

patrem et dominum D..Joannem Chaeregatum divina providentia episcopum

Catharensem, ubi inter alia haec leguntur: „Verum inter cogitandum me

„non vulgaris tenuit admiratio: quum rei impressoriae dexteritate omneslfere

„boni codices in lucem prodierint, cur tamdiu delituerit Martianus, quem

„impressorumnqui cupiditate lucri latebras omnes indagando solent esse dili

ngentissimig lut-rrquippiiam-naovia quo magnopere detinent mortales, laucupa

nrentura nemo? ad-„lilxncxusque diem attentaverit imprimere; at sumpto Minei'

„Eppellae oodineî {штатив illico destiti vadmirari; quandoquidem eum sic

nmendosupp cojnpcriidut necgagnoscere auctorem .suum posset nec agnosci.

. п ,k

XII

„Itaque 4ego quoque rei difíicultate territus pene retraxi pcdem... nisi me

„polissimum generosa prudenlia et spectata eruditione Aadolescens Dominicus

„Portensis cum quibusdam familiarissimis cohortati fuissent; quibus quum

„multa perversa et falsa corrigi et in veram lectionem redigi'possc dicerem,

„nunquam4 destiterunt, донес me ut hoc gravissimum et formidandum onus

'„susciperem perpulere, instantes ut quoad possem excussis priscorum mo

„пшпепйэ, unde Martianum fuisse mutuatum. arbitrarer, novem ejus vo

„lumina pro viribus emendarem. --_-

Supra duo milia a nobis loca reposita

„зим, quae ita esse multa et diligenti lectione apud gravissimos auctores

„comperimus; reliqua si qua sunt iis reliquimus cognoscenda, quibus major

„in Encyclopaedia eruditio majusque supererit ocium“ etc. Vulcanius autom

Brugensis, qui Martianum cum Isidoro Hispalcnsi conjunxit in cditione Basi.

leensi 1577, in praefatione ad Gerardum a Groesbeek, episcopum Leodiensem,

ita de ratione operis sui disputat: „Arreptis in manus tam excusis quam

„manuscriptis Isidori codicibus, quos ia multo tempore ex Hispania el: Belgioo

„conquisieram, dedi operam ut cum ab innumeris iisque foedissimis mendis

„repurgarem pristinoque suo nitori quoad ejus fieri posset restituerem; hac

„autem in parte eam rationem tenui, ut nc temere quicquam immutarem

„nisi consentientibus inter se veteribus ávrwgáqzoßç et еггоге ex щитами

„scribarum vel operarum typographicarum orto manifesto se prodente. Neque

„enim eos mihi inlitandos censui, qui religiosa quadam diligentia sese jactitantes

„(quam пашен polius inanem superstitionem aut ineptam ostentationem appel

„laverim) ubi plurium codicum manuscriptorum consensu locus aliquis, чист

„Sensus ipse corruptum esse indicat, emendari potest, priorem tamen eumque

„vitiosum textum retinere malunt, et variis lectionibus margines libmrum

„pariter et lectores onerant. Ego vero hasce varias lectiones nonnisi quum

„utraque lectio tolerari possit apposui.—-

In Martiano Capella спадет

„ordinem sum secutus; quem, quum non minus'quam Isidorus oorruptus

„везет, ad vetustissimorum codicum Едет, quos mihi, partiml typis excusos

tr a t ‚#——— и — — —

' хш

npartim manu exaratos clarissimus vir et juvandae rei literariae studiosissimus

„Basilius Auerbachius J. C. 'slippeditavit, emendavi, et scholiis partim ' ve

„teribus partim meis illustravi, ne verborum scabrities atque obscuritas, cui

„duobus praecipue primis libris et~ rcliquorum initiisr et clausulis studuisse

vvidetuty multos ut hactenus ab ejus lectione deterreret.“ Et haec quidem

in itinere auctuinnali, quum unum diem Erlangae versarer, ex illius biblio

thecae copiis festinanter exscripsi, ulterius comparando progredi nec tunc

poteram nec nunc licet, quum praeter ipsas icrotianae editionis plagulas

resectas, quales typographo Koppius tradiderato nihil ad manum sit, unde

de antiquorum exemplarium vel similitudine vel discrepantia judicium faciam. ’

lllud tantum conjectura assequi mihi videory Grotíanam maximam partem ex

vulcaniana expressam ’esse, ut si typographi peccata excipias, quibus Gro

tianus textus scatet, multae lectíones, quas grotio Koppius tribuit, Vulcanium

potius auctorem habeant, in primis autem pleraeque variantium, quas idem

Grotium in margine posuisse credidit , non aliae sint ab iis, quas Vulcanius

se, quia ambigua optio esset, in margine adscripsisse Íait; quae enim ex suo

ipsius codice Grotius vel commemoranda vel recipienda `censet, plerumque

in notis demum affert nec raro ipse lectionem a se lvulgatam damnat corrigitque,

ut facile appareat novam illum recensionemi nec voluisse nec dare potuisse.

Verum haec hactenusg quae ideo tantum praemonenda videbantur-1 ne quis

hanc editionem ad nostrae aetatis rationes criticas severe exigat falsave specie

deceptus lector plus exspectet, quam vel ego praestare potuerim, cui furtim

tan-tum intervtypothetae specimina corrigenda unam alteramve lectionem ad

paucorum codicum fidem temere mutatam restituere licuerit, vel septuagenarius

senex, in quem vel eam ob causam philologis nihil juris sit, quia quaecunque

haberet sibi non philologorum scholis debuerit.. At enim vero si quis ex bono

et aequo illum existimaverit, facile intelliget, haud profecto contemnendam

operam Martiano suo praestitissez multa et codicibus suis correxisse, quae

frustra veteres exercuissent, multa menda ap'eruisse, quae nemo ad hanc

xiv

usque aetatcm odoratus esset, multis vel solo interpretandi acumine sensum

reddidisse, quibus viri docti violentissima remedia adhibuissenty postremo si

nihil aliud certe autecessorcs suos longissime superasse. Quorum Waltbardus

(Bernae 1765. 8.) et Goezius (Norimb. 1794. 8.) duos tantum priores libros

sine certis rationibus neque idoneis adjumentis instructi leviter modo et in

>concinnc emendatos cdiderant, inque plurimis non minus а Grotio pependerant,

quam vel Capperonerius, qui librum quintum repetitioni rhetorum Pithoea

norum a se institutae (Argent. 1756) adjunxerat, vel ipse Meibomius, qui

librum nonum subjecerat antiquae musicae auctoribus septem a se editis

(Amst. 1652. 4.); ipse autem Grotius, qui in integro opere edendo Koppiuiii

proximo quamquam plus quam ducentorum annorum intervallo autecessit

(Lugd. Bat. 1599. 8.), quatuordccim annorum puer, quämvis praecocis ingenii et

adjuvantibus Meursio, Lindenbrogio, ipsoque summo J. J. Scaligero, tantae

molis loperi~neutiquam par fuorat, praetoreaque instantibus scilicet nundinis

Francofurtensibus typograplli opcram tam negligenter rexerat, ut et aliis

mendis foed-issimis et in primis eo interpunctiouis genere Martiani oratio inqui

naretur, quod obscurissimo scriptori etiam spissiores tenebras oifunderet; quo

tamen ipso argumento luculentissime apparet, Grotium assequendae Martiani

menti parum idoneum fuisse. Si quidem in media intcrdum periodo orationem

abrupit novamque sententiam litera adeo majuscula posita exorsus est, ubi

Sensus sine ulla intercapedine continuabatur; alibi vero integra vocabula vel

commata excidere passus est, coque defectu tam parum offendcbatur, ut ne

in notis lquidem lectores dc e0 corrigendo admonuerit. Нас autcm in re nc

Koppii cditio laboraret, quoniam mihi cditoris Educia conrectoris munus tradi'

derat, quanta potui diligentia curavi, nec nisi paucis in locis, quorum men»

tioncm in margine subjcci *), jta pcccatum esse confido, ut sensus turbaretur.

*) Р. 254, lin. 15 leg. ведавшим р‘о sel/uenlem. —— Р. 581, liu. 2 leg. fies profecía, decípula

si adsh-uxerís. —— Р. 609, lin. 12 leg. ёлотётаргог. —- Р. 824, lin. ult. leg. si metirelur, тред-шт

ill сжег, quod rer/uisílum est,- mmc non тетю: —— Р. 710, lin. 15 yleg. spmnígenae. ~ »"

xv

Unum tantum doleo me non ut par erat efficere potuisse, orthographiae con

stantiam, quam ut omnino Koppium parum curasse supra monui, ita nec in

constituenda lectione diligenter servavcrat, ut haud raro dubius haererem,

utrum ratione an negligentia aliquid vel commissum vel praetermissum ab eo

cxistimaremg sero tantum illud mihi sumsi, ut quum editorem revera vacillasse

hoc in genere intellexissem, unam certe rationem et meum qualecunque аг

bitrium sequerer, quamquam eodem tempore alia graviora ingruebant, quae

ab his minutiis curam meam interdum avocasse facile proñteor. Nam quum

hactenus de iis maxime verba fecerim, quae ad Koppii operam recte existi

mandam pertinerentj jam eo ventum esse intelligo, ut de me quoque aliquanto

accuratius loquendum sit; non ut aliquam meam operam jaetem, quae ne

tanti quidem esse mihi visa est, ut nomen meum vel in titulo operis vel in

commentario reliquo virorum doctorum gregi interponerem, sed ut et Tibi et

lcctoribus rationem rcddam eorum, quae me vel Тиа voluntas vel meus erga

socerum Т uum атог vel ipsius operis caritas aliqua per consuetudinem cono

tracta in commentario maxime adornando quamvis imparatum multisque aliis

negotiis districtum suscipere coëgit. Licet enim initio illud tantum socero Tuo

recepisscm, ut specimina typographica perlustrarem atque corrigoremr mox

tamen inter ipsam operam intelligebam, non ita comparatas esse Koppii schedas,

ut integrae typothetae manibus committi possentg quas etsi vivus ipse mihi

tanquam absolutas preloque paratas t-radidisset, tamen ingruentc torpore senili

et praesertim memoria labante non amplius valuerat eam in formam redigere,

ut omnia inter se agquabili quodam tenore responderent nec quidquam aut

abundarct aut deessetg immo collectaneorum farraginem haud raro alienis

locis intruserat, quaecunque extremis temporibus ex aliqua lectione annotasset

quoquo modo ad Martianum retulerat, nonnulla bis terve posuerat, in uni

versum autom, ut senes solent, tam profuso orationis genere usus erat, ut.

si omnia qualia quanta scripsisset typis mandarenlur, in duplicem fere molem

liber excrcvissct nec tamen plus sed fortasse etiam minus ad illustrandum

XVI

scriptorcm contulisset. Nec ipse rcnucbat, quo minus hie illic aliquid reciderem

vel praetermissum supplerom, meminique, quum novissime ad nos viseret,

insignem cjusmodi mutationcm, quam in specimine typothetico fecissem,

valde ipsi probari; quod tarnen quum donee ipse viveret inter corrigendas

tantum plagulas a typographo madentes fieri posset, in duobus prioribus libris

parcius factum est, ncque adeo opus erat in his, quos jam ante aliquot annos

integro etiam mentis vigore claborasset, quorumque in argumento mythologico

et astrológico ex multo inde tempore aecuratius versatus esset; multo m agis

necessarium erat in reliquis septem, quos quum ipse ideo tantum prioribus

adjunxisset, ut integrum Martianum ederet, non quod corum arguments

multum delectaretur vel liberalium artium historiam apud antiquos data opera

cognovisset, vel cam ob causam multo minore cura tractaverat. Non hoc

dico, nihil industriae Koppium ad hos quoque libros illustrandos contulisse;

nemo me magis, qui ipáfus Schedas identidem tractavi, incredibilem viri

laborem admirari potest, qui in tanto aetatis culmine jejunissimos et frigidissimos

auctores, quosque antea vix fando nosset, grammaticos, rhetores,

músicos, arithmeticos lectitaverit, excerpserit, et cum scriptore suo ita contulerit;

ut spinosissimarum disciplinarum rationes reetc eum percepisse appareat;

verum haec omnia enotata potius quam digesta crant limamque extremam

desiderabant, qua sola in tanta argumentorum ariditate elegantioribus hominibus

commendari poteraut; qua de re etsi saepius Koppium monuissem, tamen

postremo taedio reí captus Schedas suas quales erant prelo committerc сон-

stituerat. Quapropter dici non potest, quanta me voluptate afFeceris, Vir

Illustrissime, quod socero Tuo funestissimo casu nobis crepto, quum ad Tuum

arbitrium omnis hujus negotii sors rediisset, non modo ad finem illud perduci

permisisti, sed etiam mihi cam veniam dedisti, ut immortalis viri inonumentum

in cam formam rodigerem, quae tanti nominis memoria non prorsus indigna

esset; quo facto etsi multum mihi laberis accessurum esse videbam, ipsa

tamen pietas, qua defuncti manes prosequebar, talc officium detrectare non

xvii

patiebatur. Nam si ab integro res instituenda fuissot, inultos alios viros doctos

* huic negotio administrando longe magis idóneos foro intelligebam ; Koppii vero

rationes neminem melius quam me notas habere persuasum erat, quas ctsi

neutiquam omnes probarem, tarnen religiosissime servandas arbitrabar, ne,

quod illius nomen prae se ferret, alieno ingenio conscriptum videretur, operisve

concinnitas ex propositorum diversitate laboraret. Quamvis igitur externam

schedarum formam passim refinxerim, alias in brevius contraxerim, aliarum

orJ/nem mutaverim, nonnullas etiam prorsus resecuerim, vestigia tarnen

ipsarum nonnisi ibi deserui, ubi aut aperte errasse aut ne sibi ipsum quidem

constitisse Koppium animad verterem; de meo pauca tantum ex veteribus plerumque

scriptoribus adjeci, quae quum ad illustrandum Martianum opportuna

essent, illum tarnen non adhibuisse viderem, vel quia Graeca sine interpretatione

Latina aegre legebat, vel quia nondum ad ipsius notitiam per vénérant.

Quo ex genere hic inprimis nominandus est Mythographorum , quos primus

nuper ex codd. Vaticanis Angelus Majus edidit, tertius, quem nunc probabiliter

Magistrum Albericum appellamus *); cujus etsi raram mentionem in

commentario invenies, quum plurimus ejus usus in duobus prioribus libris

esse debuerit, ob id ipsum hi с eum data opera commemorandum duxi; fucrat

adeo quum omnes illius locos, qui Martianum spectarent, ad calccm operis

subjungcre constitueram j sed hoc quidem consilium abjeci ob nimium eorum

numerum ambitumque, praeserlim quum Bodii mérito nunc etiam facilior

nostris hominibus aditus ad cos pateat; mentione tarnen hominis eo minus

supersedere volui, quia praeter ipsum Martianum etiam veterem ejus inter

preten! Remigium Antissiodorensem identidem adhibuit, cujus quum commentarii

ipsi etiam nunc in bibliothecis lateant **), speciniina saltern, quae

illic exstant, lecloribus editoribusve nostri futuris haud opiuor ingrata erunt.

*) Conf. Frid. Jacobs in Zimmermann! aim. discipl. antiqn. 1834. n. 132.

**) Conf. Montfaucon ЫЫ. T. I, p. 92 b; Fabr. ЫЫ. med. aevi J. VI, p. 187; Brucken bist,

philos. T. DI, p. 640.

m

XVIII

ceterum non dubito quin me quoque in hoc genere multa praeterierinta qui

quum omnino satis imparatus ad hoc negotium accesserim, tum ne postea

quidem tantum ei temporis impendere potuerim, quantum rei difiicultas postu

laret. Nosti, Vir Illustrissime, quibus et ipse domesticis calamitatibus conflictatus

sim, fere eodem tempore, quo Tu recens ereptum socerum lugebasa floren

tissima uxore intempestiva morte amissag cujus casus perturbatio si quid

vestigii in hac quoque opera reliqucrit, Tu certe pro humanitate Tua con

donabis; praeterea autem tot erant oiiicii academici negotia, tanta variorum

generum impedimenta cum munere professorio conjuncta, ut, licet multa quae

jam proposita et promissa essent huic pietatis officio postposucrim, plerumque

tamen nonnisi feriatos dies ei impendendos habuorim; quod quantam festi

nationem urgente semper typotheta excitaverit, quum simul et specimina

typographical corrigenda et schedae impressioni praeparandae essent, nemo

nisi expertus satis existimabiL omnino ex ea operis forma, qualis nunc

prodit, dìHicultatcm laboris, quantam ego exantlavi,_ nemo satis intelligere

potestg quod non ideo dico, ut operam meam ambitiose venditema sed quo

consilio` omnia quae hucusque praefatus sum, ut in tanta rerum omnium

adversitate lectorum aequanimitatem implorem, ne aut ab editore ipso, sene

emerito, ezrspectenta quod vel integris viribus arduum fuerit, aut vicarium

correctorem ut sui juris editorem Шкет, qui si illud praestitita ut propo-v

situm operis consilium exsequerctur, susceptae fidei satisfecit. quanquam

sic quoque non minora quam in lectione emaeulanda Koppium etiam in com

mentario eifecisse, nemo profecto inlitiabiturg qui quum praeter Vulcanii

notulas, quas ipse rectius glossas appellavit, et paucas Grotii, quarum adeo

partim vere pueriles csscnt, partim in omnia alia evagarentur, nihil fore, quod

alicujus usus ossei, ab antecessoribus traditum invenisse/tj sua ex penu integram

ac perpetuam annotationem rcliquit, qua etsi non omnia omnium desideria

aequaveritj tamen primus omnium obscurissimum scriptorem in clariore luce

posuisse aditumque ad eum vel mediocriter doctis hominibus aperuisse cen

m

sendus est. Nam quod ipse acerrime semper quum in omnibus ut arbitrabatur

philologis tum inprimis in antecessoribus suis reprehenderat, quod haud raro

expeditissimos locos magna eruditionis nube obscurarent potius quam illustrarentj

diiiiciles autem siccis pedibus atque silentio transitent, multis certe in locis, prae

sertim carminibus, quorum interdum per alfectatam scriptoris doctrinam tumo

remque dicendi vix sensus apparet, ita evitavit, ut nihil ipsius enarrationibus

clarius jucundiusve legi posait; neque exiguus eorum numerus est, quibus unus

omnium ex profunda sua eruditione vero locutionis vel sententiae fonte aperto

lucem atque perspicuitatem afihdiL Scriptores Afros, quibus Martianì oratio vel

ipsa gentilitate maxime aHìnis est, Appulejum, Arnobium, alios, identidcm in

auxilium vocavit, neque imitatores ejus, ut Fulgcntium Saxonemque Gram

maticum, comparare neglexit; quo in genere licet, si philologus fuisset,

aliquanto accuratius versari potueritp studia tamen viri ne in hoc quidem

argumento, quod propius nostrum est, contemni possunt; ipsum autem libe

ralium disciplinarum orbem quantum ipse Martianus animo complexus tanto

cum doctrinae apparatu illustravit atque auxit, ut, quem in linem olim hi

libri ab auctore soripti sunt, nunc demum rursum usurpari logique posse

videantnr. Et hoc quidem loco exspectare poteras, ut et de ipsis artibus

cyclicis, et de Martiani genere, consilio, et auctoritate pluribus agcremg sed hac

ego disputatione editionem operis tamdiu exspectatam etiam amplius remorari

noluia praesertim quum videam hac in causa de nonnullis aliter mihi judi

candum foro, quam socero Tuo placuerit; qui quum scriptorum suum, ut

fere fit, cupidiore animo amplecteretur, pretium ejus hinc iude certe nimis

extulit majoremque ejus quam revera fuisse videtur eruditionem existimavit;

quippe si quid apud ipsum cum antiqui scriptoris dicto aliquam similitudinem

habere animadvertisseta illico hunc Giunte oculos fuisse oonjcoit, multarumque

rerum, quas ex aliorum libris strictim exscrípserit, accuratiorcm notitiam

haud scio an perperam ei tribuit; qui quanta interdum oscitantia vel optimis

auctoribus usus sit, in sexto maxime libro apparet, ubi primariam ejus fontem

xx

Plinium etiam nunc habemus. Totum igitur hunc locum, qui est de fontibus

et ingenio Martiani, in aliud tempus differamg unum hoc data occasione

' топоЪо, quia neque a Koppio neque ab alio quoquam satis animadversum

esse video, multa ex Varrone Martianum petiisse videri, quod non modo

ex iis locis apparet, ubi tantum non auctorem illum prae se fert, ut in

Dialectica (5. 555), in Geometria (5.578), et *) in Astronomia (§. 817), verum

etiam ex iis ubi ab ipso disceditg nam quod in extrenii libri limine (9. 891)

Medicinam et Architectonicam <a deorum eonspectu removet, aperte contra

Varronem dictum est, qui quum non de septem sed de novem disciplinis

librum edidisset, quorum unum de Architectura fuisse vitruvius (in praef

libri VII, p. 194 Bip.) testatur, illas quoque duas reliquis septem adjecisse

videtur; quae si recte observavi, fieri poterit ut ex Martiano si nihil aliud

tamen aliquas principis eruditionis Bomanae reliquias lucremur. Facile tamen

patiar alios viros doctos, qui magis in hoc literarum genere versati sint, hanc

mihi disputationem praeripere; iterum enim repeto rcliquorum studiorum

meorum rationes nimis ab illo argumento remotas et fuisse et nunc quoque

esse, ut nec quando redire ad Martianum possim sciam, nec majori {iducia

olim aliquid'me in eo illustrando praestaturum pollieeri audeam, quam nunc

praestitisse mihi arrogem. Quod forte fortuna ad me delatum fuerat negotiumi

strenue et sollerter exsecutus esse videorg de operis ipsius laudibus meritisqne

Koppio quidquam subtrahere religioni duxi; quae si interire nolui quantaque

potui externac formae commendatione illustrare studui, satis habebo, si et a Te et

quicunque praeterea immortale illius nomen justa existimatione prosequuntur,

pietatis me oHicio satisfecisse neque extremum tanti ingenii monumentum indigne

dehonestasse judicatum fuerit. Vale, Vir Illustrissime, mihique favere perge.

Scripsi Marburgi ipso die Коррй'тогьйз anniversario VII. Kalend. Apr.

MDCCCXXXV.

*) quam enim ibi etymologiam proponit stellarum a stando, ct ipsam varronis esse Popmn

(p. eos ed. Bip.) cx Cassiodoro annotavit.

~l*

~

I"

. . . . '-■

С А

M A R Т I А N I

MINEI FELICIS

P E L L A B,

AFRI CARTHAGINIENSIS,

DE NÜPTIIS

PHILOLOGIAE ET MERCURII

LIBER L

T.u quem psallcntem thalamis, quem matre Camoena

Progenitum perhibent, copula sacra, deum:

§ 1

Tu quem] Satura, Martian! amica, hos versus

canît In laudem Hymenaei, qui est deus nuptiarum,

id est, naturalium coneeptionum. Gi.ossa (in

cod. Monaccnsi B, aliisque) — Istam quidern Inlcrpretationem

Vulcanius, Grotius, Goezius, omnes

reeeperunt, quamvis facile perspicere potuissent,

non Saturam hosce versus pronuntiasse ; sed ipsum

Martianum, patrem n! mirum quinquagenarium, poé

tico spiritu afflatum, qdippe qui a filio deinde

(§. 2) in iis repreliendatur.

psallentem] Ki&aQÎÇovzai psallere vix aliis

nisi poëtis sequioris aevi, et inprimis Christianis

frequentatum. Goez. — Cave credas! Utuntur

hoc verho SaUustius, Iloratius, Quinctilianus, Gcllius,

Macrobius, alii, et itenun noster infra (§. 924).

matre] Claudianus XXX, 31. Hymcnaeum Musa

progenitum ctiam facit:

bllunc Musa gentium legit Cytherea ducemque

Praefecit thalamis j nullum junxisse cubile

Hoc sine , пес primas fas est attollere taedas.*

Goez. — Corrcxi hos versus non accurate cxscriptos.

Alii Urania (Catull. 61, 2$ Nonn. Dio

nys. 55. pag. 825 Falk. ; Glaudian. epithalam. Pal

lad Li et Sercnac 51), alii Terpsichore (ProcL ap.

Phot. p. 524 Hocsch.), alii Calliope, alii ipsa Ve

nere natum Hymenaeum ferunt. Sunt adeo , qui a

mortalibus gcuus cum duxisse perhiheant (Serv. ad

Aen. 1, 651» Lutat ad Stat. alii). Patrem tamen

Bacchum expressis noster verbis nomînat. Rcctc

quidem: Hymcnaeus enim a Séneca (Med. 110)

appellator

»Candida Thgrsigeri proles generosa Lyaei. «

Camoena] Idem est ас si dixisset Musa. Vide

inter alios Horath* (in сarm. sec. 62) hace:

— » acceptusque полет Camoenis. «

copula sacra] Ra «copulara sacram deüm* dixit,

ut Valerius Soranus, sive alius qulsplain vctustissimus

poeta » Saturnia sancta dearum. Quod est

Graccanicum Illud plurimorum poctarum dla -&£<xcov.

Sacra dcuin copula, dlis ipsis vcnerabills. Hincque

1

2 Martiani Capellae lib. I. §. i.

Semina quj arcanis stringens puguantià vinclís ,

Complexuque sacro dissona nexa foves:

Namque elementa ligas vicibus, mundumque maritas:

in ICtorum libris copula, cum sacra res sit^ quae sive initia, rerum adliuc mixta esse videantur (conf.

nimirum inviolabili foederc conjugioquc homines jnn- Claudian. de rapt. Pros. 1, 248 sequ.)

gat , pro ipso concubitu , consuramante conjugía, pugnanlia] Semina pugnantia sunt diversa et

ponitiir. Justinianus imperator cap. 2G de nuptiis : contraria sihi elementa, quae discordem concordiam

• Si enim ex aflectu omues introducuntur nuptiac, Ovidii concinnant, quam plurimi poctae ab со mu

et nibil impium, nec legibus contrarium in tali tuo sumtam celebrarunt. Barth, (adv. p. 961) —

с op it In exspectamus , quarc pracdictas nuptias in- Pcrmulta dc dissonis hie ex aritlunctica ct música

htbeiulas cxistimcmus ?« Ilinc copulare est con- afferri possent; sedpracstat, inferior! loco (§. 209)

jüngere nuptias , ratoque foederc par bominum colligarc.

Imperator Gordianus c. 8 ejusdem tituli :

• In copulandis nuptiis spectanda est ejus voluntas,

de cujus conjunetione tractatur.« Et copulari , ma

trimonio conjungi с. 25 ejusdem. Et ab cadem mente

bac dc re ubcriiis agere. Ovidii versus, quos iiinuit

Bartliius, hi sunt (met. 1, 8):

»Nec quidquam nisi pondus iners , congestaque

eodcin

Non bene junctarum discordia semina rerum. «

• dextras copulare « dixit in Aulularia Plautue, quia At magis ctiam buc faciunt Horatii (ep. 1, 12, 19)

manum tradcre cuipiam apud vetercs sancta erat bi versus:

firmaquc amicitiac sponsio. Влптп. (advers. p. 594.)

Пасс Шс: sed sibi non constat vir doctissimus.

Oi)l¡tus cnim biijns interprctationis cundem DIartiani

locum paulo infcriiis (p. 961) sic explicare studet:

»Copulam dcùm dicit, cujus aiispiciis connectitur

corjnts tciTcstris molis coelcsti animo, quae duo

» Quid velit ct possit rerum concordia discors :

Empedocles an Stertinitnn deliret acumen?

vincHs] Vincula sunt nuptiac vcl conjugiiim.

Juvencus libro 4 :

» Лиjus germano rursus sociahile vinclnm

Dcheri , generis pereat ne portio lapsi.«

dcum constitucre sapientes vetcriim pbysici tradi- Barth, (p. 961).

dcre: vide Occllum ct Plinium libro 2.« — Equidcm dissona] Discrepantia; ut infra (§. 92): «Quaebaud

sane perspicio cur mystcria quaerat Bartliius que elementa ligct dissona nexio.« Atque bac dc

in verbis, quae niliil babcut dubilationis. Sed in re conféras velim Lucrctium (5, 441), ct Scnecam

crrorcm inductus esse videtur prava in libris cditis (natural, quacst 7, 27, p. 808 Lips.), ct Ovidium

scriptionc vocis de ihn cum circuniflexo. Non cnim (in fast. 1, 105).

pluralis, scd singularis est, accusandi casu. nexa] Gonjiigiiim aut rem adco indicat potius

semina] Elementa. Semina sunt Lucrctio cor- concubir.ariam. Apulcjus libro 2: »et a nexn quipuscula,

in quae corpora quacvis resolvantur. Clau- dem venéreo bospitis tempera. « Barth, (p. 1242).

dianas (48, 1): «Quisquís sollicita mundtun ratione —Itcrum altius petit vir doctos, quod ex anteccscciitus

Semina rimatur rerum.« Goes. — Distin- dentibus manifestum est »necti ab byinenaco pugguit

noster infra (§. 17) inter semina rerum ct cíe- nantia.«

menta, ita ut elementa jam separata, semiua autem, elementa] Fingitur Hymenactis connubio eleMartiam

Capellae lib. I. $. 1. 5

. Atque auram mentis со

Foedere complacito sub quo

menta junxissç, quantumvis contraria corum vis esset

Ita Seneca (natur. quaest. 7, 27. p. 808 Lips.):

»Nonne vides quam contraria inter se elementa sint?

gravia et levia sunt , frígida et calida , Lumida et

sicca. Tota liiijus mundi concordia ex discordibus

constat.» Id perspcxit ctiam Lactantius (2, 12).

E poëtis praesertim Manilius (1, 141) rem tangit,

et sicut Ovidius (met. 1, 18) cbaos ex Hesiodi

tbcogonia (116) describens canit:

mObstabatque aliis alind: quia corpore in uno

Frígida pugnabant calidis , hument ia siccis ;*

íta Claudianus (Stall, consul. 73) corum rcconciliatíoncm

:

— —» — — »rursumque receptis

JVectit amicitiis quidquid discordia solvit. «

Cndc ct Hymenacus (ap. Statium silv. 1, 2, 185):

— —г — — »ipsum in соппнЫа terrae

JÍethera, cum pluviis rarescunt nubila , solvo.«

ct anctor Pervigilii Veneris v. 59 :

»Crps erit quo primus aether copulavit nuptias.«

E Graecorum etiam philosophic Empcdoelcs (ap.

Diog. Laer*. 8, 7. р. 558 Mcib.) statuerat, quatuor

elcmentis accederé то veïxoç et xr¡v tpûXav. At

is с dissidio potins elcmcntorum contentlcrat oriri

mnndum, per amicitiam autcin in prist! nam condi

tio nem Tov ÔtpaÎQoy (conf. Marc. Antonin. 12, 5.

p. 116. Gat.) redire. Multo magis ad nostri scntentiam

facit, quod illico post Cliaos Amorcm ortum

eumquc deorum omnium antiquissimum esse veteres

affirmant, Hesiodus, Acusilaus, Parmcnidcs, Platoquc

(sympos. p. 178, Tim. p. 47 Stepli.) ; Aristo

teles (de mundo 5. ct inctapli. 1, 4) Scxtusque Empiricus

(9. adv. Pbys. 7 p. 540 Fabr.). De pbysica

ratione diserepantia nectendi confer practerca Eryximaebum

medicum apudPIatonem (sympos. p, 186.

rporibus socias:

natura jugatur,

187) addeque Stobacum fin eel. 1, 42, 2. p. G87

Heer, et nostrum (§. 012). Ex codent Platonc Appulejus

(de dogm. Plat. 1 , 175. p. 104 Oud.) de

démentis : » «piae quum inordinate perinixtaque essent,

ab illo aedificatorc mundi , deo , ad ordinem numeris

ct mensuris in ambitum deducta siuit. « Idcmque

(de mundo p. 354 Oud.) : contrariorum per se na

tura flcctitnr, ct ex dissonis fît unus idcmque concentns.

— — Sic totius mundi suorum instantia

initiorum inter se impares conventus pari nec dis

cordante concentu natura veluti musicam temperavit.

IVainque liumidis arida — confondit, unumque ex

omnibus ct ex uno omnia juxta Ilcraclitum consti

tué « cet.

vicibus] Mutua vice. Valcrianus sermone primo,

alii. Влпти. (p. 061.) — Ellipsis est vocis alterñis.

maritasj Maritarc dicuntur qui foeciindum alîquid

facinnt. Victor Massilicnsis 1. 1 Gcnescos :

»Föns scatet et diti prolem virtute maritat.«

Alcimus Avitus 1. 1 s

»Lymfa maritavît sitientis viscera terrae.*

Horatius epodo 2 :

» adulta vitium propagine

sillas maritat populas.»

Вапти. (p. 061).

auram mentis] Sic Flaccus dc eadem ratione

dixit: »divinac particulam aurac.« Grot. — Adde

bnie Iloratii (sat. 2, 2, 70) loco Virgilii (Acn. 6,

740) de purga tione anima e versus:

«Concretam exemit labem, purumque reliquit

Actherium sensum atque auraï simplicis ignem.»

foedere coniplacito\ Claudianus (51, 55) »Tuo

primae libantur foedere noctes« Goez. — Focdus

pro conjugio a nostro accipi pluies docebunt inferi

ores loci (§. 23. 31. 91>

1 *

‘

Mamani Capella@ lib. 1. ç. 1.

Sexus concilians, et sub amore Едет: . _

О Нушепаее decens, Cypridis qui maxima

sexus] Qui Aristotelem (de mundo 5) legerit,

non dubitabit hunc ante oculos fuisse nostro: adeo

eongruit cum eo, vel in hoc ipso eligendo exemplo.

concilians] Grotius quidem concilias; sed illud,

quod reccpî, praetcr Barthii (adv. p. 961) et Vossii

(Акт. misc. р. 197) codices, Cantabrigiensis quo

que, Britannieus, Basileensis, et qui ad Norim

bergensis libri marginem notati sunt, habcnt.

amore] De Amore, deo maximo (coni: Uppian.

de vcnat. 2, 411, et Hugium in libro vemaeulo ser

mone scripto »de шунта р. 190. 191), quem

âvvatait'arov et ‚цёуьбгт/ Ímëtae appellant Gracci

(Athenaeum 12, р. 590. 600 Casaub.) nosterque

725) »puerum herilem«, cquidem alio loco (pa

laeogr. crit. Ш 150) disserui. Cui qunm Chaos

olîm adjungeretur (v. superiorem not), verisimile

est, ab antiquissimo tempore adseriptam fuisse

potestatem elementa ligandi, et yáycov 198611069,

sicut ex Hesiodo (theog. 125) addit Oppianus (in

lialieut. 4, 25). Memoratu dignum est, similia 0r

Plneum docuisse, adeo ut noster eum nnte oculos

habuisse videatur. Namquc ab initio Argonnutico

rum (12) ille habet:

’Apxaiov рвёт! л’раЁ‘ш ХА'ОУЕ âyëyagrov

áváynpv

Hai. XPO'NON, 3g êÃo'xcvöav án'upaöioz

6W ‘òfp’ Итоге

Абдёра, »ai дирт} л'еешл’ёа победа/БРЯ

TA ‚ cet.

Adde cundem eadem repetentcm pauloinferius (419).

[Ист] Ambigua est sententia.

potest »lIymenaeunl per nuptias fidem addere conju

Alii

locum forsan maluerint explicarc »inferioris condi

Intelligi enim

vgalcmu: sub enim звере pro in азах-рани.

tionis Едет esse quam amorcmu ‚ quippe qui ante

cura es : ' omnia

exstiterit. Ita enim et Ovidius (her. 4, 161):

»Nobilitas sub amore jacet« (conf. palaeogr. crit. Ш

§. 150). Verumtamen totum loeum iterum conferenti

mihi videtur, a nostro Amorem socium dari Hyme

naeo in conciliandis elementis secum Pugnantibus.

Ita enim Quinctilianus (in declam. 14. р. 159. ed.

Oxon.) Amorem depinxit, »quasi per cum rerum

naturae sacra Primordia totiusque mundi elementa

crcverint, qui tcneat nunc iigatque rixantia et de

contrariis puguantilmsque seminìhus molem Perpe

Quod Quinctiliano »80

cietas Perpetnzm, hoc nostro »lidesw est.`

{нас societatis animarit,«

decenas] Yeneris atque Gratiarum epillieton Hy

menaeo Gratiarum consanguiueo attribuitur, quod

illam gratiam pulcritudinem non nunquam comit/am

tem eique adlnaercntem, quae faeilius sensilms а:

que animo percipitur, quam verbis exprimi possit,

designat. Herat. 1. od. 187 6 et I, 4, 0): »te

que deccns chus« —- »Gratiae decentes.u Gonz.

— Sed nostcr infra поп vencl'em tantum (5. 905)

sed et Floram 888), et »scientiae Гаишник, quin

Claudianus etinm (cons. 6 Honor. 557) »aëremc

deeentem appellat, ita ut restringi vix posait hoc

epitlneton ad. unum alterumvc.

Cypridís qui maxima cura es] Nam teste Clau

diano (51, 51): nllunc musa genitum legit Суще

rea ducemque Praeposuit thalamim Gno'r.- Погас.

L. 1. od. 14: »curaque non levis. и Et Сатина (in

пирс. Jul. et Manlii 61 seq.):

Nil potest sine te Venus,

Fama quod bona сотри-обед,

Commodí capere; at polest

Tc valente: quis huíc deo

Cmnpararíer ausít? -—

Скоп. -- Sed verba eomposuit noster ad illud Vir

Martiani Capcllae lib. I. §. 1. о

Hinc tibi nam flagrans ore cupido micat:

Seu tibi quod Bacchus pater est, placuisse choreas,

Cantare ad thalamos seu genitricis habes,

Comeré veruiferis florentia limina sertis

gilü (Aen. 10, 137): Veneris justissinia cura« ;

qnocum confer Horatii (oil. 2, 8, 8) »juvcnumquc

publica cufa.« IVominis Kyprogenciac etymon, quia

in Cypro genita fucrit, afl/ert Hcsiodus (thcog. 199);

addc Hymnum in Vcnorem (2), qui Homero adscribitur,

et Pindamm pluribus loéis.

micat] Ore micare Cupidinem Hymenaeo dixit,

plirasi totics ab Aristacneto et aliîs sçcotixoîç ex

presse. Vide quae pluriiiiis in secunda cditioiic

Musaei notamos. Barth, (p. 961) — Minime Cu

pidinem intelligo deum, sed cupiditate flagrare Hymenaeum.

Certc noster quum multa, tum et hace

a Claudiano mutuatus est, apud quem (in epiÜiaL

PaJL et Ccler. 41) Hymcnaci ctiam » dulce tnicant

oculi.« Appidcjus (met. 6. p. 401 Oud.) «rosas

micare « dicit, et noster infra (§. 585) »flamntam

micare.*

seu tibi] Scnsus est: »Seu placuisse choreas

babes Bacchi (is с ni m saltationibus pracest, undc

quisquís illc est Orphicorum auctor, qui propedicm

forte a nobis novum speret diem, canit: oç

re ë%eiç Awvx>6e x°Qevx<^ '• v* Рг- *n иУит- v- 9)

— seu cantare ad thalamos babes matris Calliopes,

v.el (ut alii volunt)Uraniac. Grot. — Baccbum Propertius

quoque (2, 25, 94) »chori patrem« appel -

lat, et »medium in со esse« (2, 23, 94) fingit (v.

Burmann, ad b. L). Noti practerca sunt Tibulli (2,

1, 55) versus:

» Agrícola et minio suffusus, Bacche , rubenti

Primus inexperta duxit ab arte choros.*

Atqiic apud eundem (1, 7, 38) idem dens

»Movit et ad certos nescia membra modos.»

choreas] Scribendum »placuisse eborcis.« Bac

cbum eborearum eboragum vel шла Anacreon docere

abunde possit, ad quem vises. Barth, (p. 901).

— De Baccbo eborago nemo est qui dubitet (conf.

Tibull. 1, 7, 38 et 2, 1, 56. Casaubon. de sat.

pocs. insert in Crcn. musaeo p. 28). Cur autem

Martian us scribere non debuerit »tibi placuisse cho

reas», causam ñeque doeuit Barthiiis, neque docere

potuit. Vnlgatam igitur serva vi lectionem, quam et

a Bachcto (sur les epitres d'Ovide X p. 136) approbatam

esse video.

comeré] Claudianus (dc nopt Honor. 202) :

» Tu festas, Hymenaee, faces, tu, Gratia, /lores

Elitje; tu ¡¡emitías , Concordia, necte coronas.*

Apud Ovidium (fast. 5, 219) qtioqnc

» Protinus arripiunt Charités nectuntque coronas. *

Itaquc noster infra (§. 888) :

»Ipsa etiatn fulcris redimicula nectere suela

Flora deceits trina anxia cum Charité est.»

Attainen et Baccbo serta placuisse Ovidius (fast. 5,

345^ canit:

« Bacchus antat flores : Baccho placuisse coronan*

Ex Ariadnaeo sidere nosse poles. «

Idemquc aliis locis (trist 1, 6, 2):

»Derne mets hederas, Bacchica serta, с omis.*

et (5, 3, 5) dc poctis Bacchum celebrantibus:

«Festaque odoratis innectunt témpora sortis.«

Vcncri item cum comitibus tribuí l Cypriorum auctor

(ap. Athen. 15, p. 672 £ Casaub.) :

'H de 6vv à[i<piTCÔXoi6i (piZo/ifieidrjç'AipçoôLTi]

ÏIXeÇafjLÈvr] 6re<pàvovç evwdcaç, äv&eayair^

"Av xe<pafaxi6w ë&evro &ecù XirtaçoxQrjdefivoi.

6 Martiani Capellae lib. I. §. 1.

Sen consanguineo Gratia trina dedit:

Connubium divûm coraponens Calliopea

verniferis] In Msto libro offcndi vernificis- Quod

sane verum est Nam vcrna faceré ostia vidcntur

additac. Is mos multis a nobis et aliis alibi traditus

est Ваити (p. 961).— NonBongarsii tantum, sed

Vossii ctiam codex (Arntzcn. misc. p. 197) , Darmstattcnsîs

et tres e Monaccnsibus (C. D. E.) vemificis

qnidem babent, sed in aliis vul gata lectio exstat,

quam retinui, siquidem Graccum èaçotQSiprjÇ ca

exprimitur, ct noster alio loco (§. 570) simili figura

»vernicomac olivae« utitiir. Vcrnifera adjectivum

ést, pariter atqne serta, et substantirum corona

per cllipsin omissum.

Umina\ Limiiia sponsi, quibus nova ingredcretur

ntipta, sertis ornari sólita fuisse, testes sunt

Cal nil us (64 epitb. Pelci et Tlict. 284) de floribus

ëanens:

»Hos indistinetis plexos tulit ipse corolUs

Queis permvlsa domus jttcundo risit odove.«

ätque Hicrocles, qui (ар. Stobacum serm. 65.

p. 414 Gcsn.) »dvQaig xareÖTeußevuig« scribit

»tvqccvvov ccvri yvvccLxoç èjtet çciyov6w.« De

ungendis postibus vide nostrum infra (§. 149).

consanguineo] Consanguine-! sunt ouortccVQWi,

ut Cliarites et Hymenacus; uti-iusquc enim patér

Baccbus. Alii tarnen Gratiis patrcin adscribunt Jovcm.

De matre ctiam discordia, alii* Autonocn, aliis

Eurymcdusam vocantibus. GnoT. — Consanguincus

fratrem notât ex altero parentum solo. Yidc Anianum,

Alarici consiliarium, ad sententias Pauli, Cujacium

observ. libre 11. cap. 26. Barto. (advers.

p. 961). — Alio ctiam modo Hymenacus Gratia

rum consaiiguineus dici polerat. Is enim qnnm Bacëbi

filius esset, Baccbusquc pariter atquc Gratiae

patrem haberent Jovcm (Cornut IV. D. 15. p. 161.

Gai. 'flicognid. sentent. 15), bar um illç consan

guincus omnino erat Sufficit enim sanguine con

nexos esse, ut illo nomine insigniri possint (1. 1

§. penult de suis et legit. bered.). Bacclio placeré

eborcas Euripides canit apud Straboncm (10. p. 470

Casan]).).

Gratia trina\ Hoc est «tria concessit, vii)tum,r

voeem et gestum. « Gloss,, ар. Vixcai». Gratiam

trinam dixit ut infra L. IX: »Suada decens trina anxia

cum Charité est« Quid non nugainini glossa tores!

Grot. — IVeutiquam sic Icgitur infra (§. 888), ubi

G го tins versus confudit, siquidem »Flora decens«

priinum Icgitur, ct deinde »Nee Suada« cet Perperam

quoque critici (ap. Fulgcntium p. 15 Munck.)

ternas vil-agines in ter ternas mutator! craiit, quod

prefecto non fecissent, si fontem cognovissent, e

quo Fulgcntiiis bauscrat. Martianum enim imitaturus

erat, id quod millo negotio perspicient, qui

utrumque locum comparaverint. Sed noster ipse ante

oculos habuisse videtur Clandiani illud (in laud.

Ser. 88) :

»Tcrnaquc te nudis inneclens Gratia membris.»

Similiter Sidonius (carm. 11, ИЗ. p. 567 Sinn.):

»Hic triplex uno comitatur Gratia nexu«:

pro quo nodum posuit Horatius (od. 5, 21, 22).

connubium] Ubique in Mss. per ]\ simplex ex

primitur. Goez. — Cave credas. Malum igitnr fa

ctum , quod Goczius falsam in quibusdam codieibns

scribendi rationem in contextum reeepit, idqlic con

tra communem, quam sequimnr, lectionem.

Catliopea] Musarum hace princeps est, quam

Hcsiodus (theog. 79) rtQtxpEQSÖTÖT^v árt<x6étov,

Plato (Pbacdr. p. 259# Stcpb.) jtQEÖßvraTrjV, alius

Mov6(ov rtQO[iaraykxtv (Mein, de l'acad. des inscr.

V. p. 185) appcllat, aliusque (an (hol. Gr. 1,

67, 29) ipsi Craniae anteponit; cuique Mosebus

Martiani Capellae lib. I. §. 2. 7

Carminis auspicio te probat annuere.

Dum crebrius istos Hymenaei versículos , nescio quid inopinum intactum- 3

que moliens, cano, capillis respersum albicantibus verticem incrementisque lu-

(id. 3 , 73) , Hesiodum imitatas , то yXvxeoóv

бтбисс tribuít ; quam с Latíais etiam Lucretius (в,

93) » requiem Iiomiuum , divûmquc voluptatem«,

Ovvuius (fast, о, 80) » primara sui cliori« dixit, Virgilîus

(Acn. 9f 'S2í>) pro Musis omnibus ponit Tcrsu:

*Vos, o Calliope, precor , aspirate canenti«

Horatius (od. 3, 4, 2) »reginam«, ас Pliitarchus

(in orat vit p. 80i et sympos. 9, 13 p. 743) regnm

coraitem appcllat Apollinaris Sidonius autem epitbalainium

canens (carm. 14, 6) Calliopen ctiam invocat,

codemque verbo, quo noster, probare ntitur. I, 2) carmina laudaturus »

annuere] Verborum in liisce versibns construetio praedieat Nescio quid igitur neutiq

eorumque interpretado sic facienda esse miki ride tur:

■ О ! tu , copula sacra, Hymenaec, quem perbibent

delira tlialamis psallentcm, matre Gamoena genitum,

qui semina mundi pugnantia vinculis arcanis stringens,

complexuquc sacro foves dissona nexa. Yicibus

(mutua vice) cnim elementa ligas, mundumque

maritas, atque auram mentis corporibus socias, focdere

coinplacito, sub quo natura jugatiir, sexus

concüians, et s üb amorc fldem. O! Hymenaee

deecns, qui Cypridis maxima cura es : bine cnim tibi

cupido flagrane ore micat , seu placuissc tibi eborcas,

Dum] Profccto mimm , ab omnibus interpretibus,

et Grotio et novissimo Goezio, versus illos

Saturae adscribí, quum quinquagenarius Martianus

ipse » istos cano* dicat Fefcllerunt nempe сов

verba, quae paulo post sequuntur, «satura comminisecns.

« .

nescio quid inopinum] Saepe Cicero verbis »ne

scio quid» usus est; pro Arcbia 7: » nescio quid

praeclarum: idemque (orat. partit 21) inopinata

esse dixit admirabilia; paritcrque Horatius (od. 3,

•

contcintu

dictum, sed de grandi conamiue, quod et

verbum moliri innuit. Hace quidem Martianus pater ;

sed prorsus contrarium sentit interveniens Alius.

Huic enim adscribenda sunt quae seqnimtur, ct

sic quidem verba construenda : »Martianus (Alius),

non pcrfcrens verticem (patris) capillis albicantibus

respersum incrementisque lustralibus decuriatum

incptias aggarrirc, intcrvenit dicens: quid istud mi

patcr« cet

capillis] Ordincm tantum vcrborum, ex Hugiano

códice et in libro Norimbcrgensi ad

quod (quia) Bacchus patcr (tuus) est, ecu cantare tata lectione, mutavL Forsan in Priapciis (77,2)

ad (halamos genitricis (a Venere) babes, scu li- noster legcrat: .

mina florentia sertis verniferis comeré, consanguí

neo (tibi) Gratia trina dedit (tres Gratiac dederunt)

; Calliopea connubitun divùui componens pro

bat, te annuere auspicio carminis.« (She chorcac

tibi placcaiit, quia Bacchus patcr tuns est ; sive

cantare ad thalamos a Venere matre, sive limina

sertis coronare a Graliis consanguincis tuis habeas:

Calliope omnino approbabit, quod annuls auspicio

carminis).

ш

»meumque cams

Cum barba caput albicet capillis.*

Paritcr Saxo Grammaticus (в. p. 116) qui Martianum

imitandum sacpius, ut Stcphanius docuit, sibi proposucrat,

» Albicet « scripsit »quanquam scnio capillus.

«

incrementisque lustralibus decuriatum] Hoe est

quinquagenarium, qui jam decern lustra pcregcrim.

Yute. — Lustraba ccrtum est a multitudine lustro8

Martiani Capellae lib. I. §. 2.

stralibus dccuriatum, nugales ineptias aggarrire non perferens, Martianus interrum

«liei, incrementa vero decuriata decuriam lustrorum

non posstint significare, alioqui quinquagtnta

tantum anuos natus sit senex, qui alteram tantum

aevi pene vult confecisse videri (?). Eruditos, sed

duri eloqiiii, scriptor decuriatum curiae jam immu

nem, vacantem ex oflieiis municipalibiis ct urbanis

in sua sibi patria dicit, emcritum volene cruditionis

quadam inexspectatae ostcntationc diccre. Scio Tertulliano

cjusdem gentis scriptori decurialem numcrum

denarium esse c. 57 de anima; und с multiplicata

per eundem lustra hie capere possis, sed tum iminanis

numerus exeat ('?). Et non video quomodo

iilud, quod modo diximus, non sit melius : ita nulla

alia opus erit cxactione. Ваптн. (p. 409). — Praestat

prefecto Vulcanii explicatif) ; siquidem decuriatus

dici ncquit curiae immunis, quem excuriatum

potins dixere Romani (Лоп. Marccll. p. 36 ed. Par.

1614). Verbum autem decuriare quam signified

in decurias conscribere (Cic. pro domo s. f. ibiqiie

Manut. p. 74. Gracv.), hoc loco cum autecedentibus

incrementis lustralibus conjungendum esse vi

detur , ut sit »in decuriam incrementorum lustralium

conscriptus « , Livio miles invalidus dictus. Ovidius

(trist. 4, 8, 53) verbis: » decern lustris peractis«

quinquagenarium se tum fuisse significaL Seneca

(de brev. vit. -4) : »Audics plerosqiic dícentes — —

sexagesimus annus ab oÇfieiïs me dimittet«; et Plinius

Secundas (in cpist. 4, 23, 4) » leges majorem

annis LX otio reddunt. к

ineptias] In aliis libris legitur ineptias , in aliis

nugulas. Ego vix dubito vcram lectioucm esse nu

gales ineptias. Diminutivum enim illud tam prolixo

operi minime congriuim. Barth, (adders, p. 409.

974) — Quidam libri babent uugulas ineptias, quod

qnis defenderé posait. Sed aliam mentem inihi praeit

MS. in quo .reperi nugales ineptias. Dignum boc

Capeila vocabulum nec possum ab eo non profectum

credere. Âgellius idem usurpât 1 Noct. 2: »Sed

tbeorcmatibus tantum nugalibus dilatrantes, objurgatione

justa incessivit « Idem: »et alia quaedam nugalia

proferebant « Zeszerx. (critic, juven. promote.

19, S9 in Schmmck. synt crit p. 227.) — Vossianus

codex nugulas ineptas t sed cum ctiam alii

in ineptias conspirent, paru m abest, quin cum

Bartbio Iegendum censeam nugales ineptias. Arntz.

(misc. p. 197) -— Ineptias Bongarsius ; Bodianus

vero et Vulcanius minus commode ineptas babent.

Goez. — Hugianus codex perperam inertias babet

pro ineptias. Mihi quidem , quamvis ratio a Barliiiо

prolata rejicienda sit (quandoqiiidcm prolixum opus

Martianus filius nondum audierat, scd paucos tan

tum versículos) , Ziuzcrlingii codex sufficit, ut cum

со faciam. Acccdit, quod Darmstattensis ctiam a

prima manu candem lectionem babuit. Vox migaits

practerca non semel a Gcllio usurpatur. Et quamvis

maximi ctiam poctac Martialis (9 , 1,0), Catullus

(1, 4), ct fortassis Horatius quoque (sat 1, 9, 2)

versus suos modestiac causa migas appellent; boc

tarnen loco additiuu vocabulum ineptias illam excludit

interpretationcm. Prefecto enim patrcm in vcrsibus

Ulis rcprcbendit filius , quippe qui nihil sentiat

magni in eis, sed migas ineptas potius, quae

non deccant senescentem patrcm. Minime ígitur

voces »nugales ineptiae« hic bono sensu accipi possunt,

id quod vidit jam Fulgcntius, qui nostrum

imitaturus (myth. 1. p. 3 Munch.) illorum loco

verborum scribit: »dum tibi rugosam sulcis anilibus

ordiar fabulant. « Scd utro nunc modo legere malucris,

sivc cum Zinzcrlingio , sivc сшп Grotio,

cujus lectionem Basilecnsis ctiam codex pracbet;

sensus mancbit idem.

aggarrire] An praeter nostrum alius quisquam

Martiani Capellae lib. 9. 2. 9

venit dicens: Quid istud mi pater, quod nondum vulgata materie cantare

deproperas, et ŕitu nictantis autistitis,

composito 1100 verbo usus fucrit dubitaveram. Quum

1vero serioris acvi scriptoribus 111-0101010 fuerit, prae

positionihus augcrc vcrba /15 not); ipsum illud

rcpperi in glossario Latino-Gallico (ар. Adellmfár in

glossar. man. I. р. 152) cxplicatum »jaingler«, quod,

nîsi a Latino gam'z're luccm acciPerct , nemo , puto,

intelligcrct.

inleruenit] lntervcnire Martianum non corporc,

sed sermone autumat. Estquc intervenire medium

se dare rebus dissonis aut alioqui uondum compo

sitis. Tertullianus libro de patientia cap. 11 : 111111111

qua ex parte aut erroribns nostris, aut Mali insidiis,

aut admonitionibus domini {тег-шалман, ejus officii

magna merces, felicitas scilicetu Symmachus libro

7. cpist. 56 = »Ut quidquid culpae aut crroris incur

rit, contra illius mcritum meo digncris interventuí

relaxare.« Bunn. (advers. р. 974).

quid {stud} Pariter Appulejus ( 11101. l. p. 29

0011): »Quid istud mi Socrates?«

pater] Martianus filius enim, ut supra observa

vìmus, Martianum patrem interpellat, cui deinde

pater respondet, filiumque praemissa fabula de nu

Ptiis Philologiae et Mercurii bonis instituit artibus.

Similitcr Cicero librum de officîis, quamvis omnibus

0111010, 11110 5011 se tradidisse finxerat. Accedit quod

Martianus in extremo 1011115 opcris i000) 111111111

itcrum alloquitnr 1100 versn:

»Secute nuyis nate ignosce lectitans.“‘

Vide igitur, quam absurda ad finem secundi libri in

Darmstattensi codice hace sit glossa addita: »Satira

nari-:nit штат patri lianc fabellam, quam idem

pater Martiano renarravitu

nictantís] Evigilantis. GLoss. — Nictantis, ut

nemo ignorat, non án'ò 1013 111211109, 01 glossae vo

lunt, sed a nivendo, unde comîvere: quo verbo

priusquam fores aditumque reseraris,

infra utitur: »quicsccre cupientem conniverc'non per

ferat.« Gno'r.- Nictans autistes4 est matutinis lioris

ad арт-1001111 populo fana oculis semisomnibus etiam

111-0111005. ВАШИ]. (advers. р. 974). — Р0р11111ш ad

sacra obeunda invitantis. Sacerdotes cnim homines

ad сны-010011105 cclebrandas cnrminibus et quovis

modo allicerc solcbant. Nonius Marcellus: »Nictare

oculorum significantiam esse denotarunt vetcres.

Plautus Asinaria: Neque Ша 0111 110111101 00101, ni-4

0101, 111100011 Gonz. -— 9001151 1001001 animad

vcrtissent’ 111-1110011, е quo noster liausit (v. not. ad

vocem штат) , melius cum intellexisscnt. Certe

11111 nictantem Martianum sopítum explicaturi sunt,

longius a vero aberrant. Namque qui spil-itu poético

afilatus versus declamat, sopitus dici ncquit. Evol

vcndus potins Festus 0101, qui »nictare« ait »ocu

lorum aliornmque membrorum nisu sacpe aliquid

conari.« Аире 1100 0111101 1000 varictatem non solum

gestuum sed mutationem quoque vultus dcnotat, si

quîdem ab antistite oculos modo demittì, modo spar

gi, Martianus dicere voluit; id quod ad ea, quae

sequuntur; docco. 90011 reliquum est, ex Hugiano

codice varians lectio »inslantistnotanda quidcm est;

Sed vulgaris servanda.

алкать] Sane aedituorum est, non antistitum,

aditus rcscrarc templorum. E! añirmabit, non

scripsisse постигни: hominem, qui quidvis admit

tat, modo ne communi sensu verborum Plane luci

dcque loquatur? anretius lib. 6:

»Cuncta cadaverr'bus coelestum templa nmneban!

Hospitibus loca quae Sampler-ant aedítuentez's.«

Влип. (adv. р. 409).- Bartliius mavult “111110211

tis me invito. Алкины. (misc. р. 197) -Profecto

atro carbone notanda est causa eliam proptcr quam

Barthips 'locum emendandum esse ccnsuit.

ъ 2

10 Martiani Capellae lib. I. 5. 2.

фрамуги? Quin potius edoce quid apportes, et quorsum pracdicta sonuerint,

adítumque] мат fortasse quis adytumque: et

sane de antistite sernlo. Скот. — Non Placet, cum

»fores aditumque« mihi Martianus junxissc videatur

tamquam synonyma, quod hujus acvi scriPtoribus

familiare est ct consuetum. ARN-rum. (misc. P. 19711)

-

Adytum,

quod Мела habent et Grotius Probat.

Infra bis »adytorum fastigiis.« Gonz. — In nullo,

quotquot vidi, codice lloc loco legitur adylumque,

sed in omnibus constans lectio est, quam reccPi.

Locum Profecto facile intelligent, qui Virgilium con

tulerint. Ille enim Sibyllae Cumanae temPlum de

scribens (Aen. 6, 4l 5121111.) fuissc ei canit „шиш

eentum, ostia centmmf, pergitque:

и Ventum ста! ad límen, cum Virgo: poscere fata

Tempus, ait. Deus, ecce Deus! Cui talia fanti

Алис fores, subito non идиш , поп color unus.

lvon comlae mansere eomae, sed pectus anhelum,

Et rabie fera corda tument -

—

_- — Cessas in vota precesllue ,

Tros, ait, Aenea ? Cessas? nef/ue enim ante de

híseent

Attom'tae magna ora Jammu — -

-—

Omnia 1511111- aPud nostrum hoe loco bene'se llabent,

modo Probe cum intelligas. Verbum etiain Маш-е,

de quo supra, ex illis Virgilii vcrbis »non voltus,

non color unus« explicari Potest. Pariter „паштет

munduxm idem Poëta (bucol. 4, 50) dicit, оЬ adven

tuxn nimirum numinis. Adde Lucanum (5, 212, 2M),

Senecam (Agamemn. 704) Lucianum (lov. trag. 50.

VI. P. 259 Bip.) cet. ‘

пасту-13] In editis reserares, quod corr-exit e

codice suo Grotius. Concinunt Basilccnsis et Darm

stattensis; ас sie emendatum etiaxn vidi ad marginem

libri Norimbergensis.

òyvoioysíç] Grotius edidit yv/wofîoinuç.

Ь— ln Gracca hac voce non inepto alii lib'ri mutant

l

yaßoloyiçsbç. Nam cum in tcmPlis nuptiamm sacra

confierent, et hic de Hymenaeo cantitet; ubique

loco verbum convenire debet, jquod utriusque rc

sPectu dicitur. Baum. (adv. P. 409) _ Tò уши/о

доуЬСш/ quid saPiat intelligo. Quoniam tamen va

ria lectione margini appicta codicum diversa voluntas

sulmotatur, ego quoque, quam ex nostro lectionem

commentus sum, non absurdiorem forte, inmedium

dabo. Praefcrt casca scriPtura pun750203115ug: quod

ut portentosum lPuto, ita verum mihi Persuadeo ул;

xoÃoyL'Cuç Capcllae exaratum. Sanc menti au

cloris vix quicquam aPtius in lucem Postin proditu- '

rum puto, glossis Íidejubentillus: #óxoç Ó Éöcótâgoç

fóyrog. Bamm (p. 974) — Гщшодоуёсгс; rctìuct

Vossianus codex. Акын. (misc. P. 197). Fluctuat

hic Plane lectio. Alii, et inprimis Baptista Pius,

habent literis Latinis gumnologisseis et kuknologeís. .

Sed yayoßoinuç, ut sihi sensus constaret, Bon

gnrsius ampleetelmtur. Nil enim nisi meras nuptias

line nugulac ineptiae resultant. Gonz. -— NemPe

non legorat vir doctus quae ab illis interpretibus jam

allata erant. Sed magis rePreliendendum, quod in

tcxtum receptum ab eo istud уадоЯоуЬСгш, ver~

bum inauditum! Bartliium vides cum lectione Ди

etuante fluctuare et ipsum, quem quas in testimo

nium mlvocat glossas cave crcdas in codicibus le

gisse. Exscripsit enim eas c vulcanii tlnesauro (P.

345) , qucm ne laudaret, consulto cavit. Non magis

igitur glossae illac adjuvant, quam quodlibct aJiud

lexicon Graecnm. Quapropter lectionem omnium

simplicissimam et sensui maxime accommodatam 1514

vOÃOyEEQ in textum reccPi. In alio enim libro (pa

lncogr. crit. Ш 576 seq.) uberius de variante dis

serui orthographia, et ne insueta sc morari sinanl iu

tcrpretes admonui, praesertim autem 526)

liter-am Gamma saepe Pro spiritu ndhibitam osso

Martiani capellae lib. 1. 5.2. li

revelato. Ne tu, inquam, desipis, admodumque perspicui operis ¿yégrmwv noscens

(р. 526; add. Heyn. ad 'Apollodolx p. 266) docui, id

quod in illo ipso verbo probe advertit Schneider (in

lex. Gn). Jam vero in codicibus Monacensibus (RD.)

scriptum legitur FYMNOÁOFIC: licebat igitur

"бит/0203185; suhstituere, quoniam, ut saepe dixi,

variam scribendi rationem minime curo, atque I et

El invicem poni (Quinctil. 1, 7, 15 p. 181 Spald.)

non nisi orthographiae prorsus rudes ignorant (v.

palaeogr. mea 277 not. El).

пе] Lege cum Ms. пае, et dele interrogationis

notas. Скот. — Recte! In aliis bibliothecae Lei

densis membranis extat non tu, teste Munckcro

ad Fulgentii Virg. cont. p. me ed. Staveren. Id si

placent, non accipiendum est pro nonne, de quo

usu dixi pluribus in specim. observ. c. 5. Ашчтз.

(misc. p. 198). — Bodiauus el.' Vulcaliius habent

ne: male! Gonz. Cnr

male? Prol'ccto perindc

est utro modo legos, siquidem ab optimis scriptori

bus Cicerone et Sallustio pro graeco val ponitur

ne, quod alii scribunt nac, prout Graecnm diph

thongum alii literis AE, alii simplici E 905.

not.) reddere maluerunt (Palaeogr. crit. IV. p. 528).

Infra apud nostrum 52) iterum ne reperies codem

sane sensu. Quid? quod Malaspina (v. comment.

ad Cic. cpp. ad Att. 6. 1. T. I. p. 175 Graev.) negat

ante Laurentii Vallae tempora apud Latinos diph

thongo scriptum пае inveniri (conf. et Санта. ad

Cie. pro Mil. р. seo Orell. Britz ad Sallust. Саш.

р. 276 Sellin). Sie in Afranii fragmentis (poet. seen.

П. p. 167. 188 Botlńi) editor temere nac posuit pro

ne, quod recte legitnr apud Nonium (р. 2&6 Merc.).

ёуёдбцюу] In Grotiana editione pariter atque

in anterioribus legitur густою/праву. Libri au

tem soripti verbum mirifice variatum exhibent. Gro

tius in suo legit ёугдодшу, Bongarsius egiruemion.

Equidem in Monacensibus (В. С. D.) inveni ЕШ

PYMION, in alio SPPPMl/olva in alio

(G) EFOPYMYÜN, in Basileensi ЕГЕРЬ

MION, in Darmstattensi НГНР1М152Ы. Atque

interpretes si audieris vcteres, vix doctior abibis.

Corrupta enim haec tradunt: nligerimiona i. e.

resurrectionem vel ascensionem vel mutationem

Egerimio Graccum verbuma i. e. surgo. Est enim

Egerimion liber apud graecos de apotheosi «:‚

quod sic explanat alius (E): »est liber, in qiio

. Quam

quidcm explicationem facile apparet ab apotheosi

refertur, qualiter homines divi facti sint.«

Philologiae desumtam esse ab hominibus Grae

cae linguae adco ignaris, ut ne èysipw quidem

verbum recte scribere potuerint. Contra bonae frugis

plenissima Grotii nota haec est: {нуждам/„регат:

vox notha. Ms. ёуерпдшу. L. êyégóßlwv, vox nota

vel ex libro IX, ubi ait: Tune ¿ye'pöquov inell'a

hile virgo eoncludens. Scholiastes Theocriti: тай/5.711.

valentiani tà iui-v fidum éönfs'paç, rà os бедрах

¿i mi Jrgo'öayogsúsrm ôLëysgnxá. Et ea quidem

quae scholiastes xa'raxoL/ujnxà, a capella mi.

дцбьс appellantur, ut Meursius noster docuit,

quae vero ille бегущим}, а capella ёуёрбщоу

dici ego animadvertiz nisi quis malit diciligersiv

mon, utvarro in fragmento: »vocis suscitabulum сап.

tantiumquc gallus gallinaceusm llucusque érotius,

cujus conjecturam a Goezio in contextum receptam

esse ut olim improbaveram, ita nunc proboa fpost

quam

in illo, quem Grotius laudat, loco 911),

ctsi omnes editi, praeter Grotianam editionem, in

qua egersimon legitnra corruptum illud c_qerímion

exliibeant, in Monneensi tamen codice (C) scriptum

ipse vidi egersymon , levi vocalium mutationep in

Darmstattensi vero rectius egcrsímon.. quum igitur

cx inferiori hoc loco apparent, corrnmpi vocem illam

in _egerímíon potuissc, emendandi autem locum

2 * o

12 Martiani Capellae lib. I. 5.2.V

creperum sapis? nec liquet Hymenaeo praelibante disposita nuptias resultare?

Si vero concepta cujus scaturiginis vena profluxerint, properus perscrutator

aliqucm ex aIio ejusdem scriptoris loco ratio certe

optima sit; Grotiauam illam opinionem pluris quam

шепни conjecturam faciendam esse eensui.

crepemtm] Identidem ( 116. 805) hac voce

nostcr usus est. Significado quidcm nota (Sym

mach. epist. 1, 15); sed inprimis Nonius (p. 15

Merc.) de vario vocis nsn conferendus. Totius loci

Sensus liic esse videtur: Martianus pater lilium corri

gens: »profeeto insipis, inquit, qui excitantes versus,

qnos prooemii loco declamavi, nudisti', et nilńlomi

nus Engis te ignorare pracelarum opus, quod mo

Бани

praelíbanle] In manu exarato codice legitur per

libaute. Ego adverbium praeh'banter ansam errori

dedidisse opinor, quod ища: more suo pecudalis, ut

fatetnr ipscmst per risnm eloquii, senex. Hyme

naeo disposita sunt in gtatiam ejus scribenda, prae

Iibanter vero, quod ejus imperium toto opere eelc

brans tangit ipsomet in exordio. BAn'ru. (adv. р. 409).

-

Praelibanle Vossianns etiam codex, pro quo

Бах-1111115 nulla necessitate praelibanter. Ани. (misc.

198). _- Мнэаео vocatur yaaoóráioç áyyeitcó

117g. Gonz.

resultare] Resonare , suecinerc. Infra: »quue

deditum mundo loquax triviatim dissultnrct luunani

tasa; hoc est rumoribus atquc eanticis dilïcrret.

Sie capiendum lloc verbum initio Cyclopaediae, si

diis plaeet, Alani ab Insulis:

и Ut sìbi juncta magis naturae dona resultent

Et proprium delle! denis mixlura favorem

Cudil opus, per quod operi concluditur отмёл:

Qui scriptor ingenii non absurdi cum aliis acqua

‘ 1111116 vel tempore, vel studio, plane eloquentiam

suam ad Martianum conformavit. Вып-11. (advers.

p. 409). певицах-

е paene unice ad strepitum et

sonum multitudinis refcrtur. Vid. Gcsncr. ad Cland.

P. 51.1 :

— -— -— -— edíssere caussas

Laetitiae: cual pompa toro tam clara rcsnltet'l«

»Domus tota lauris obsita, tacdis lucida, constrc

pcbat Ilylncnaeum.« Gonz. _ Claudiani locus est

in epithalamio (50), quod ante oeulos habuissc Mar»

tianum mihi quoquc vcrisimilc fit. Sed restrietum

illius voeis usum neutiquam probe, quandoquidcm

vel unus Appnlcjns eontrarinm doecre potest, verbum

nempc resultare saepius usurpari ubi sonus ne eo

Seribit enim (apol. p. 424

Oud): »radii in speculum incidentes resultante,

gilari quidcm possit.

(metam. p: 215): »paulatim terra resultan maga

nimirum evolare tentans; (р. 552) : »Pegasu's in altum

adnsquc coelum resultat.: Translatum sensim ad

alium senslun hoc verbum esse ex Frane0~Gallico

resulter patet. Glossae Vindocinenses (ap. Cang.)

resultare cxplieant »similitudinem referrc.« Арий

nostrum inl'ra 11) tamen verbo resultare omnino

resonarc dcnotatur, verum non ut hic сит accu

sandi casu junehun, cujus eonstructionis excmpla

praebcnt iterum Appnlejus (met. 5. p. 552 Oud.)

verbis пенка eautesquc parilein sonum resultarentu,

et Calpurnius (Ecl. 4, in Burm. poet. min. I. p.

620) versn:

11 Carminaiam

анаши, поп quae nemorale resultent..

Atque sie ctiam apud nostrum ad disposita vox cw'

ma'na supplcri debet.

scaturíginis vena] Fulgentius (p. 15), scilicct

ne in Martiano exscribendo manifeste dcpreliendere

tur, »poëtieam prurigincm<< substituit. `

pro/luxerint] Ita eodd. Dresdensis, Darmstat

tcnsis, Beielienaucnsis et Britannieus:Vulgata per

fluxera'nt. Verborum ordo hic est: Si vero propcrus

Martiani Capella@ lib. I. §. 2. 15

inquiris, fabellam tibi, quam olim Satura comminiscens hiemali pervigilio mar

cescentes mecum lucernas edocuit, ni prolixitas perculerit, explicabo.

perscrutator inquiris,.(e) eujus scaturiginis vena pro

iluxerint concepta (haec) cet. Perscrutator pro Grotii

scrutalor varinns lectio est ad libri Norimbergensis

marginclu annotata, quam in textum rcccpi.

salia-a comminiscens] Martiani genus scribendi

Satyricon est, non inveetivum, sed opus miseellum;

iileoque Satyram librum suum, et in principio, et

in Geometria, et in Astronomia наго? пробыла—

Лойш/ loquentem inducit. Gao-lu- Мал-111111115 Sa

turam (sie enim in Mstis exprimitur, v. Cortius ad

Sallust. p. 549 etßüncmann ad Lactantium p. 159.)

qua'si deam sihi familiarelu illud Hymenaeum car

miuc cclebrantem inducit. Inde n satura comminisccus

mecum edocuit.« Gonz. — Quod ad vocis ortho

graphiam et Scripta satyriea ntliuet, conferanfur Vos

sius (iu etyliu), Сени-1115 (1п orthogr. 1 768. 8. p. 549.),

Casanlwnus (in Crenii musaco p. 1 sequ.), Petronii

interpretes (Burm. p. 1 петь), Fulgentius Martiani

simia (myth. I. p. 22 Munch.) , Turnehus (in advers.

26, 54), Heindorf (ad Horat. sat. 1, 4. p. 86) et

Barelaius (in sat. praeli). Sed quamvis rccte Grotius

adverterit, Saturam loqucntem aMartiano non semel

induci, id hoc etiam loco factnm esse mihi quidem

neutiquam est persuasum. Poëtiea potins licentia

inest in vorbis »Saturn comminiseens fabulam mar

cescentes mecum luceruas cdocuit.« Nec magix Sa

tura Martianum edocuit, quam lucernas. Cctcrum

jure Grotius eontendit Martiani Залп-ат opus mi

scellum esse. Eo enim sensu et Paulus apud Fes'tum

»Samm- inquit »et cihi genus dicitur ex variis re»

bus conditum, et lex multis aliis eonferta legibus, et

genus carminis, uhi de multis rebus disputatar..

luccrnas] Plurihus hoe symbolum locis Mar

tianus usurpavit 124. 219. 996); quod avide ar

ripicns Fulgentius (myth. 1. р. 597 Stav.), ut jam

Quum

monuit Goezius, »nocturna« inqui! »praesulc lu~

cerna fabulam eommentus sum.« Omnium fcrc, quae

noctu Íiebant, consciam vetcrcs venerahantur lucer

nam Aristoph. Concion. ab init., Lucian. Catapl. T.

5. p. 209 Bip.), unde Graecorum proverbium »217'

xvůo'u sive 215sz ó'Csw. Libanius (in vita De

mosth. p. 4. v. 15 Reisk): » Oůdè tàç тэта; ¿ná

ůwâev, ¿Md «hmm/sito Jrgòç (ребе fregi. Zó

yovg. "0061/ mi, Hvůéaç dxcófrrcw ŕ'çm, года

ядуощ; 1013 Ащюбдёшоюс ¿opp/aw áfróCsw'

3v ô Ащюбдёшцс âörsicag ¿ipa »ai л’шрсбс‘

Оа’д‘а, Ёфц, ò'tl. 2mm? бе 2.15sz кабалы Et

Cinna (ap. Isidor. etym. 6, 12, p. 259 Aren),

»Haec tibi Áraleis шипит invigilatà lucenzis

Carmina _ —

Causam vero cur tantoperc amarint hanc allegoriam

Scriptol-cs, Epicharmus (ap. Coi-nut. 14. р. 161 Gal.)

рикш hisce ven-bis: »aì' ré n {byuïç 6090621, 117 ç

wxròç дудщщгёоми

Cornutus addit, melius noctu, quam die, cogitando

Omnia enim praeclara,

reperiuntur. Quapropler Prepertius »extremas« me

rnorat »lucernasug et Juvenalis (1 , 51) Venusinac

lucernac nomine llorntianas lucuhrationcs insignivit.

Utrumque junxit Ansonius epigrammate quod

fastis praemisit, versibus:

»Sit tuus hic fructus, vigilatas accípe noctes,

obsequitur studio nostra lucerna tuo. «

Unde et Gèllius librum suum Noctes inseripsit At

ticas. Arnobius deniquc (4. р. 144) lucernarum

moderatrícem Minervam appellat ipsum.

prolíxitas] Sensus idem est, qui in Àrnobii (1.

1. p.158 Salinas.) verhis: »ne forte prolixitas fasti

dium audientiae pariat.« Multe elcgantius eadem V' gilius

(georg. 1, 177fexprimit versn:

»Ni reficgis, lenucsque pige! cognosccre curas.:

м. Martiani Capellae lib. I. §. 5.

inter deos Herent sacra conjugia procreationesque undique numerosae, liberique

praeclues ас nepotum dulcium aetherea multitudo inter se quodam coelico

larum complexu ас focdere potirentur, praesertimque potissimos connubialis

bearet adjectio, idque debitum mundo loquax triviatim dissultaret humanitas,

sacra сопрут] Apud Graecos quoque £5901',

yáyoz, deorum eraut coujugia, in primis Jovis et

Junonis, quatenus mystice et symboliee explican-c

illud solebant (conf. Casaub. ad Alben. 6, 10. [1.426

l'. Valclaen. ad Tlneocr. Adon. р. 564, ibique laudat.

Wernsdorf. excurs. 11 ad pervig. Ven. T. '5. р. 558.

Lobeck. Aglaoplmm. Rönigsb. 1829. 8. I. p. 608).

Quaproptcr sacra Junonis teste Lactantio (1, 17)

nuptiarum ritu celebrabantnr, quae ct ipsa iegoì

уйди appellata sunt: unde etiam 0i. уадобутес

пошббь z'qi ¿hl от). ‘rj/i ”не? ‚3690139 yo'quç

(Lexic. rbetor. post Phot. Porsoni p. 670. 29). Pla

toni tamen (de R. P. 5. p. 458 f. de legg. 8. p. 841

Steph.) hae nuptiae nil nisi sanctae, id est rite in

stitutae et inviolabiles esse videntur. De Cereris

nuptiis v. Serv. ad Virg. georg. I. 544.

procreatíoncsque] Grotius edidcrat quidem pro

creationís; addita tamen nota: »Legeudum et di

stinguendum: Cum inter асов Iicrcnt sacra conju

gia , procreationes undique numerosae.« _ Atque

ita codex etiam Dresdcnsis babet. Sed e variis le

etionibus, quas Boudam 52) attulit, meliorem in

textum recepi, qua non solum procrealíonesque le

gitur, sed etiam paulo post in verbis et infer deleta

copula est, quae etiam a codicibusMonacèusi (E) et

Hugiano abest. Goezius quidem substituit índeque,

additque »ad manuscriptorum Насти; sed falsus est.

ln nullo enim inalerlue legitur.

prueclues] Vox est illius aevi. Glossae nostrae:

»praeclues, praenobiles«, et alibi: »praecluibus,

lionestis.« Et glossa Isidorißncluis nobilis, cluior

nobilior, praecluís valde clarus et inclitus.« Guor.

— Saepissime 24. 557. 429. 566. 897. 906)

lloc vocabulo utitur noster. Neque quasi ex Graeca

Latinaque lingua compositum forte damnandum; si

quidem Plautus toties jam verbo cluere utitur. At

tamenLatinum ejusdem stirpis .esse, cujus Graceum

xlliäw, negare nolim.

шумно] Mss. миссис. Tertull.: »adlcctio ex

plorata.« Gol-zz. Vellem

dixisset in quibus libris

scriptie adlectío legatur, quam pravam ego lectioliem

in nullo' reperi. Multo igitur minus in textum reci

pienda erat. Sensus est: »Amplexibus quidem gau

debant dii, sed beatissimi liebant accedente connu

bio.« Àdjcctio connubialis enim llypallage est, quam

Íiguram noster saepe usurpat.

debílum] Ediderat Grotius, sicut erat in ante

eum editis, dedítum, hac tamen addita nota: »Sie in

Rbetorica: »Deditaque lient quae vetustas praeterit..

Sed sane malim diditum et didita. Didere enim est

dispergcre. Glossa: Dide Öuíâoç, ДЁрЬСг. virgì

lius:-

_

»tua tel'ris didita famau, et alibi: »Diditur

hic subito Trojana per agmina rumor.« Glossa Isi

dori: „выпит, percrcbratum, акынами Gnor.

Repetiit

Goezius, et quod magis reprelienden

dum, in textum reeepit vcrbum, quod nullo in

codice legitur. Equidem Dresdensis et llugiani со

dicum auctoritate substitui debílum. Sensus свыше

carer-et mundus diis varii et multiplicis generis, qui

cum implerent.“ Totum enim mundum plenum esse

deorum ct semìdeorum recepta crat opinio (conf.

§. 150 serp). Pro mundo Claudianus, quem noslcr

saepe imitatus est, posuerat шпагат hisce (rapt.

Proserp. 2, 570) vcrsihus:

Martiani Capellae lib. I. 5. 5. . 15

q,

poëtaeque praecipuc Oeagrium citharistam secuti, caecutientisquc Maeonii sua»

viloquam seuectutem, epica vulgo lyricaque pagina consonarent: nec aliquid

r.

»Jam felix orítur proles: junglaeta futuros

Exspectat natura deos. Nova numina rebus

Addite et optatos Cereri proferte nepotes.«

Unde infra 52) Jovi consuluit Apollo ut conce

deret nuptias Mercurio , quihus proferret nepotum

numerum ad сырец polorum. ld quod probans de

inde Jupiter jussit 95) : »jungantur paribus anspi

ciis, et nostris cumulent astra nepotibus.“ Cui \cro

nostra lectio non placebit, is sane vulgatam contra

Grolium tueri poterit e Donati quidem verhis: »Dare

est quod repetas, «ledere est ad perpetuum.« Sed

-debilum rectius esse mihi quidem e Martialis (Á, 1,

9) verhis »debüa terri.“ persuasum est.

tzívíah'm] In triviis enim populi confabulahantur.

Musacus: 17.65660: упёр ávůgairraw «pbloxs'gw

‚юс, ¿v ó'è (fammi ”Ерши, b'nsp гады ug, êvì

rgwâoîtïw oioîmíel.. Catullus:

»Omnibus in triviis

vulgelur fabula passimii: adeoquc inibi etiam car

mina cani solita. Maro: i» -

Tune in triviis indoete

solebas stridenti miserum stipula disperdere carmen «:

quo alludit Capella. Скот. — Adde Horatium (ad

Pison. 245), Appulejum (in metnm. 1. p. 28 Oud),

et confer omnino doctissimum Luciani (de historiae

conscribendae ratione c. 16 exil'. p. 118) interpretem

C. F. llcrmannum. Sensus infra 96 f.) idem est

verhorum »per compita.«

(Кипит-ей] Glossawdissultarct, divulgaret.“ Sie

»nuptias resultare « et »sonitu resultabant« dixit. Gn.

Inter

utrumque verhum distinguendum potius crit.

De verbo resultare conferas vclim quae modi; (ad

ё. 2) observan' et quae infra 11) observo. Dis

шит тек-о, quovirgilius (Асп. 8, 240 et 12, 925)

utilur, vel-hum est intransitivum, undc арий noslrum

post vel-ba »dehitum mundo“ supplcudum vide

lnr «esse. ч

Oeagrium] Uhique Euagrium legitur. «- De Or

pheo sermo, qui Oeagri Iilius. Hyginus de Argo

nantis loquens: »Celeusma dixit Orpheus Oeagri

iilius.« Скот. — Euagrium nomen foedissime cor

ruptum muta in Oeagrium. GoEz. — Equidem non

miror Euagrium scriptum esse, el: Oeagrium illo no

mine intellectum. Graecum nomen enim (Шкура;

est: 01. autem et s'v pronuntiatione eonfundebaniur,

unde Eůáygwç idem est qui Oiáygwg. Quid?

quod напор/27605; scripscrc pro mz'l.“o¿;¿176aç(()de-Q ‘

rici diss. p. 27): Quoniam igitur variantcm orthogra

phiam interprcs ego hand curo, minime duhitmiOe

Yagrinm iu contextum recipcx'e, ne Euagrius imperitis

fucum faceret. Confer praeterea de eo Diodorum

(4, 25), et Apoliodorum (1, 9, 16).

caecutíentis] Solemne scriptoribus sequioris ae

tatis fuisse videtur, Homerum a eaccitate denomi

narc. Tertullianus: »quod clausis vel in totum По

mericis oculis liquetu _ Gonz. _ Repetit illud

Homeri cpitlieton noster infra 19).

consonarent] Etsi vulgata lectio non ineptum

sensum fundat, tamen vestigiis veteris scriptul'ae,

Bongarsio prohatae, »Euagrius (l. Ocagrius) citha

rista«, a qua plane editi aberrarunt, ut ìnsistamus,

tam nexus, quam etiam genius, ut ita dicam, Martiani

suadere videntur. Praeeipui poëtae, iidemquc gran

daevi pontilices, Oeagrius et Homerus, id in lyricis

et epicis caminihus sequcbantur, quod humanitas

de diis deabusque triviatim dissultaverat, i. e. divul

gaverat. Orpheus et Homerus veteres illos de diis

dealmsque et eorum eonnuhiis mythos, quasi divi

nitus sihi traditos, carminibus suis intexuerunt, et

his grandaevis, cana`vetustate vencrandis pontifi

cibus in testimonium vocatis promtior Iides accessit.

Scholiastes Euripidis in Alcest. 967: Пдсбгос ’Og

16 ` . Маг11ап1 СароПае lib. I. Q. 5.

duleius Jovi inter aethereas Voluptates una conjuge loquerentur: hisque ac

cederet promtior fides, quae suadente aruspicio grandaevos pontilices in testi

monium convocat, quum quid Jupiter hominum votisérepida curarum ambage

suspensis multa implacabilis hostia denegaret, exorata ejus matrona provenire,

et quicquid ille ех promta sententia Parcarum pugillo asservante dictaverit,

90513; ‚006111910: 1981521 тратит, ёдг‘и mi.

„тата тд (wänjng „адепт, ¿mò 1013

@pqmòg Юрфак, nai. à'ÃÃoeç mi, пищи}; :mi

даёт/119111! ó ’09,0869 Е1 Ё1115001105 (fab. 14),

qui fabulas suns maximam pai-tem c Graeeis Latinis

`que selioliastis eompilasse videtur: »Orpheus, 00

agri et Calliopes Musae 1111115, Т11гах urbe Flevia,

quae est in (Нутро monte, ad 1100100 Enipcum,

mantis citharista." Gonz. _ Ad ista omnia non

possum 11011 animadvcrtere, mixta esse a docto inter

prete antecedentia, et subsequentia, et, ut ille

exiret sensus, totum orationis ordinem mutatum.

Praeterea non erat, quod Bongarsium, qui solus

»Euagrius citharistau primo casu legit, sequcretur,

quum reliqui omnes quartum casum habeant, verior

que sententia sit, »praecipuos poëtas seeutos esse

cxemplum Orplici et Ноша-1.11 Sed quam Goezius

vult dictio: проёме sequuntur quod bumanitas dis

sultat», a nemine intelligeretur.fMajorem vero video

diÍlicultatem, quam nc verbo quidem attigcrunt docti

illi virì. Tot eriim a Martiano praemissa nulla sequi

111101111- conelusio. Incipit nempe a »Quum«, cui

addidit subjunctivos modos »Herent -potirentur

—

dissultaret -

consonarent

—— loquerentur _- acce

аегеи — atque cx 111500 omnibus 1111111 assumit, sed

abrupta esse vidctur oratio. Quapropter vix alio

modo defendi potest verborum struttura, quam si,

mutata interpunctionc, uti correctam cam supra vi

des, statueris inciperc apodosin a verbis 5): »hac

igilur fama и, quibus resumserit orationem, multis

insertis interruptam.

nec «liquid duh-ius] Spectare videtur 1111 famo

sum illum Jovis cum Junone congressum (П. 14,

292 sequ.), in quo figmento Homerum non temere

reprehendit Plato (de R. P. 5, p. 590 Staple).

una conjuge] Alii una cum conjuge, sed male.

Inlrusit seilicet aliquis illud cum, qui sensum non

ceperat, neque viderat, conjungendum esse cum

n poëtaequeu vcrbum нитратами

» Nil Jovi dulcius una eonjugm, sive : » Jovi una con

Scnsus est:

jux дни-155111111.“ Ita Cicero (Brut. 6): »rem unam

esse omnium difficillimam11, et (111 Verr. 1 ab init.)

»quod unum ad invidiam Yestri ordinis minucndam

maxime pertinebat.«

(‚нит quid] Lege »cum quod. « gensum pei-spice

et laudabis. Скот. Ego vero neutiquam laudarc pos

sum, quandoquidem Afer noster magis latine lo

Quid

enim positum 1110 est pro aliquid, ut apud Senecam

0111115 051, quam eorrecturus 011111 Grotius.

(110 ira 2, 9): »num quis irasciture cet. atquc apud

ipsum Ciceroncm legeris »quo quis versution cet.

(01110. 2, 9) et (ibid. 5, 19) »Dixerit 1101515 qua

propter falsi sunt grammatiei, qui contendunt non

11151 antecedentibus parlieulis ne vcl si poni posse

quîs pro aliquis. Meliora jam statuit Ramslnorn

160). Nostcr certe hujns rei non ignarus fuit.

Scribit 0111111 559) »Sat erit сига pro alieni.

provenire] Infinitum modum 1111110, paritcr atque

illum, qui sequitur, remover-e, pendere arbitror

ab antecedente voce »1ев11ш01110ш.«

Parcm'um pugillo] Servius (1111 Virg. Àen. 1, 22) :

altera 1) una loquitur , inquit, scribit, alia iilia

Martiani Capellac lib. I. §. 4. 17

I

delinitum svadae conjugis amplexibus jussuque removeré. Nec solum superum 4

regem attestabatur uxorium, idque etiam Diti propositum , idqtie Fortuno,

dcducit. « Scrïbciitis Parcac eflîgîem о1!ш (¡u palacogr.

шса crit. Ш. §. 527) lectorum oculis subjoci.

removeré] Adeo uxoriiis est Jupiter, ut vola,

quae jam, quainvis pingui bonoratus hostia, pracfractc

dencgaverat, ct ut solenini modo irrita esse

deciararet, Paréis abolenda eommiserat, deliuitiis

conjugis suae osculîs et amplexibus revocet et rata

esse jubeat. Gof.z. — I>Ton erat quod adderet vir

doctus verba «irrita, abolenda, et revocare. « Par

cac enim Jovis craut scribac, notabantque omnia,

quae fieri ille jubebat (5. 8Э).

uxorhtm\ Uxorius est niminm deditus conjugL

Glossarium Pbiloxeni: »Uxoriiis, yvvcuxo[iavT¡ ç,

ywaixoxQccTovuevoç ; uxoriosus, o rr¡v idíav

yvvaíxcc (piXtúV.4 Virgilius : »pulcramquc uxorius

urbcni exstruis.« Et qui quid in gratiara earum

facercnt, alioqui quod minus faccrcnt. Ita Martianus.

Et lloratius: в sinistra labitur ripa Jove non probante

uxorius amnis.« Alioquin contra Jovcm minime

facturas. Quare adbuc in ea sum scntentia, scribendum

in Philoxeno : ¿ xr\v yvvalxa Xiav <piXcov.

Sccus qui osculans bic accipit Eusta. Swartius nostcr,

enm quo tamcn non pugna vero. In alio glossario

y vvcufiavr¡ ç \>Aritcr uxorius exponitur. Barth.

Sic intclligendus videtur Apulcjus : »Et Portunus

cacriilis barbis bispidus et grai is piscoso sinuSalaeia,

auriga parvulus Delpbini Palaemou.« Namquc apertissimc

scjungit Portunum a Palacmone, ct Salaeiae

jungit. Alibi aliter intclligo : »Ncptnnus cum Salacia,

et Portunus cum omni cboro IVereidum. « Pro nobis

est Tullius, qui de natura deoriim disserens ait:

»Datum igitur est Neptuno alterum« (malim alteri,

in qua opinionc postea ct Laitibinum esse comperi)

»ut voluiit, Ira tri in.irilimuin omiic regnum, nomenque

productum ut Porlunus a portu, Neptunus a

nando paulum primis litcris immutatis.« Et quis

neget de Ncptuno sensisse Virgilium, cum canit:

»imis sub ñuctibus audiit omnis

Nereidum Phorcique chorus Panopaeaque virgo

Et pater ipse manu magna Portunus euntem

Impulitt

Et ut in bis quidem locis IVcpttino Palaemonis noattribuitur,

ita vicissim vidcatur Ncptuni no-

Palaemoni ab Ausonio assignatum , qui:

»Isthmia Neptuno data sunt, et Pythia Phoebo.*

Verum, ut dico, videtur, nam locus bic ctiamnnm

vcreor ne in mendo cubct, et pro Ncptuno, Portuno

restituendum sit. Grot. — Grotium quamvis Heyn.

(adv. p. 277). — Poctaruin loci laudati sunt Ho- ad Aen. 5, 241 in Ulis Virgilii versibus explicatis

ratii in odis (1, 2, 19) ct Virgil ii in Aeneide (4, reprebendat; apud nostrum Portunus omuino est

2вС). Apud nostrum igitur Jupiter uxorius est, IVeptunus.

undo infra (§. 50) Apollo dieit, notum sibi esse, Oradiuunij Undc boc nomen Goralliis ad Alquod

in Junonis arbitrio posita mariti sit voluutas. binovaiium (cleg. 1, 25. p. 7 not.) explicare studct

Alio sensu L. Afrnnius apud Nonium (p. 28) virum biscc verbis: »Existimarim gradi in cascorum Latimnlierosum,

et feminam (p. 21) virosam appellat. norma sermone significassc interdum idem ac frc-

Portuno\ Portunus , dcus portuum, ipse est Píe- qucntativuin grassari, boc est, latrocinium exerptunus.

Gloss. D. — Cognomen boc non solum cerc.« Quae quidem observado satis placet: qucm-

Palacmoni, sed et Ncptuno tributum, ut bic ct libro admodiim enim Minerva praedatt ix cognominatur,

quinto: »Portuni trifidam suspiruns flagilat hastaui.« ita ct Mars praedator diei potest.

3

'18 v Martiani Capellae lib. I. §. 4.

с

certumque esse Gradivum Nerienis Nerinae conjugis amore torreri; Aesculapio

quoque non dispar affectio, similique persuasione transduci Ope conjuga

Cybeleque permulsa moestissimum seniorem deorum: Janusque Argionam

Исп—1131113] Deae hujus Mavortiae meminerunt Еп

nius, Plautus, Imhrex, Agellius grammaticns, et

Cn. Gellius historicus autiquus, quem tamen (ut

et hoe obiter dicam) Agellii nomine citare videtur

Nonius in voce Buho. Dieta ceterum haec dea a

voce Sabina, quae fortitudinem denotat, a qua et

Nerones. Glossa: Nero ¿Én/695mg. Скот. — Con

einit cum hisee Goezius. Sed hi doeuissent vellcm,

cur Neriem's lVerínae nosterscripserit? lVem'o enim,

sive .Nerz'a , vel Neaera , erat Mavortiae eonjugis no

men (Licin. Imhrex ap. Gellium 15, 22. p. 180

Cour. Gellii in anual. locum a Grotio laudatum re

peries in append. ad Cortii Sallust. p. 55); Nerinus

Unde

Martianus infra 915) lverinam chelyu dixit pro

marinam. Sed vix credo nostrum illius originem

autem est a Nereus, ut a mare marinus.

dueere voluisse4 a Nereo. Porphyrionem potins in

meute habuisse videtur, eujus ad Horatii carmina

annotationem haue Gyraldus (op. I. p. 520) atl'ert:

»A Minerva Mars vietus est, et ohtenta virgini

tate Minerva Nerine. est appellata (vel potins Neri

enc).« Utrumque igitur nomen conjunxisse noster

videtur. Praesidium certe haee conjectura habet in

iis, quae sequuntur, ubi et Saturni conjugi duo

pariter tribuunturnomina.

Nerina igitur, sive Ne

riene Minerva est, non Galatea, ut Scaliger (ad

Orph. p.2Sií. n. 8 Gesu.) sihi persuaserat, qui et

Nerienis cognomine Martem appellari allirmat. Sed

nullum all`ert auetorem, suspicorque haue meram

esse viri docti conjecturam e Gellio et Marliuno per

регат iutellectis captain. Minervam igitur amore

prosecutus Mars erat, sed cam ipsam conjugem non

habuit,

quae Belloua potins crat (Augustin. de civ.

dei 6, 10). Sed, ut nihil iu ohscurissimo hoe loco

praeteream, 111 Basileensi codice legitur Nerienis

Neriae, addita glossa: »lilia Neriae.« Temere ctialu

Burmannus (111 antholog.Lat. I. p. 57 not.) correctn

rus erat Stcphanum et veterem editionem Romanam,

quae in epigrammate copulam el inter nominaNerie

nes ae Minervae omisit.

ope conjuga] Lege et distingue: »Aesculapio

quoque non dispar añ'ectio, similique persuasione

transduci. Ope conjuga Cybeleque permulsum moe

stissimum seniorem deorum.« Aesculapii uxor Lam- »

petie, ut IIermippus testator, quem auctorem citat

nonnůnquam Arnohius. Scripsit Tgiyeörga. Voccm

illam »conjugau apud Madaurenscm invenias. Cybe

len et Opem eaudem esse quis ignorat? Ceterum

animndvertas et hic et alibi saepius sensum non

satis cohaerere. Sed nee illud retieendum, et Meur

sio meo, et mihi in mentem venisse, eommodius

hic forsan legi posse »Ope eousivzw vel »Consivimu

.vide si lubet Так-Ропот, Festum, Maerobium: Ге—

storum Opeeoiisivorum mentio in calendario veteri.

Gno'r.- Ego nihil praeter interpungendi rationem

mutare ausim. Cetcrum ¿vanté/3.0019011 Hygino,

Fulgeutio, et nostro etiam Max-liano familiare nemi

nem morabitur. Gonz. — 0шн1по servunda Marti

ani verba erant: quamvis enim Ops Consivia appel

laretur veluti Janus Consivius; inde neutiquam sc

quitur Martianum hocce cognomen scripsisse. Ncque

interpunctio mutanda erat, ut mex videbitur. »Opern

appellamusc sunt verba Macrobii (in Saturn. 1, 12)

»quod ipsins auxilio vita consten Quae qui leger-it

satispmirari ncquibit Pluchetium `qui (111 hist. cecli

1, 2, 58) deae lloc nomen ab Hebrneo vocabulo,

quod putresccre signiÍieet, derivare potueritl

регтайм] Ita in omnibus libris, tam edilis,

Martiani Capcllae lib. I. §.4. 19

quam seriptis. Quapropter supra contendi, non posse

1100 comma interpungi, quemadmodum Goezius et Gro

tius jusserant. Nulli enim usui antecedentium emen

110110 051, 51 ea admissa obseuriora redduntur, :Iuae

lequuntur. Verba qnidem melius coliaererent, si

Saturnum ab uxore Permulsum esse Martianus seri

Psisset; at vero non seripsit: quare interpretis of

110111111 est, verba seripta, quoad fieri Potest, inter

pretari. Intelligo igitur »moestissimum deorum seni

oremc ренина-011110 uxorem minus fieri moestuin.

Quumque hoc tantum modo obscura illa explicari

possint, omnino comma a verbis »similiquc persua

sione transduciu repetcndum est. Mocstissimum de

nique illum scniorem deoruxn esse Saturnum 0 Ser

vii (8, 525) patet verbis: »Ops terra est, uxor

Saturni, quam Graeci 111110001 7000011

moeslíssimum] lIujus Saturni dei efiigiem Prae

bent monumenta (ар. Monti'. I. р. 19. Passer. in lu

ecrn. I. 9 50110. 5105011. dact. tab. 14. 15. Raspe

tab. 14. Spon. rcehercb. 69. Cuper. apoth. Hom.

44. Graev. 11105. XII р. 1045. tab. 8. 01 Museum

Pio-Clem. YI. 59).

Argíonam] AnAngeronam, cujus meminit Varro

et F051115? an Potins Ageroniam, eujus Augustinus?

Glosse vetas: »Angeronia 1} ůsòç ßovl'iy'g zal

тирада/1, 1. Ageronia. Sane Arnobius Juturnam

Jani uxorem faeit, non Angeronam 701 Ageroniam.

Скот. — Locus 1101111 dubie est mendosus, nec pla

oct ¿lngeronam reponi cum viro magno. Hume. (011

Ovid. 0101. 14, 554. p. 962 вы). _- Nomen 01105

1111111 non est lectum, nee dubito mendosum esse. Ca

atigavî certe plurima ex ingenio (11), 01 51 vaearet

singula examinare, nulla esset plagella, in qua non

errores possem exhiber-e commissos. ` Hams. (10

Bui-m. syll. epist. Ш. p.460).Bond.

et ancanius

Arya'onam , Bongarsius 111-901111111. »Feriac sunt

(Пасть. saturn. 1, 10) 111700 Angeroniae, cui pon

tilices in saeello Volupiae sacrnm faeiunt, quam Ver

rius Flaccus Angeroneam dici ait, quod angores

ac animorum sollicitudinem propitiata depellat.« Gonz.

— Cf. monumenta Montf. 001. expl. 1 р. 559. Causei

mus. П. 55. Cayl. recenil П. 79. Ш. 44. IV. 72. Graevii

thes. IV. 1785. Sed neuliquam Ángeronìam

in textum recipere debebat Goezius, et sie aenigma

in aenigmatis locum substituere. Nemo énim vetcrum

unquam Jani aut uxorem aut amicam dixit Ange

roniam, Praesertim quum Орет, Saturni coujugcm

modo nominaverit noster. IIeinsii etiam tcmeritas

hic 010001 corrumpcntis sempcr fel-e e sola conjec

tura seriptores. Nilnil enim mutandum crat, siqui

dem Argiona 051 Juno, quae inde ab llomeri 110`

1010 4, 8) eognomen naeta erat ‘ri/'ç ’Apyebyç

(Herodot. 1, 51. 6, 81. Strabo 5. р. 215. 9. р. 415.

Casaubon. Jamblich. Vit. Pythag. 14 f. 11.49). Agi

vam appellant Cicero D. 1 , 29 f.) 01 Virgilius

(Aen. 5, 547). Gentile autem Argíona pro vulgari

Árgia, sive Argilla, Martianus e Gracco 1493151,

¿óqnl (7. А011010011. ар. Steph. Byzant. р. 102) 0111

tuatus est. At plures forsanignoraverint, quid Jano

cum Junoue fuerit commune? Istis hace 131101- re

vocamus in memoriam: Junoni certe cujusvis mensis

initium saerum erat (Laurentius Lyd. 5, 7. P. 98

Roeth.) seeundum illud 0711111 (fast. 1, 55):

»Vindicat Azwonías Junom's cura Calendula

9010 Junonem ctiam quasi Janonem dietam esse

legimus (Isidor. etym. 8, 11, 69 Arev.). Janus vero

Junonii cognominc gaudebat, quia teste Macrobio

(Saturn. 1, 9 et 15) non solum Januarii, sed om

nium mensium ingressus tenebat. Facile 151101- Per

spieitur, quo pacto noster diccre potuerit Jani 111100—

nem esse amieam. At vero ne sie quidem dixit:

sed „Шалаш miratum esse atraque facie 111-310110011,

quod idem est atque in unoquoque anno. Confer

Aurelinm Vietorem (110 orig. gent. р. 6 Bip).

5 * '

20 Martiani Capellae lib. I. §. 4.

utraque miratur effigie. Nam reginam lacrimas tantum dicunt marito dependisse

Memphiticam, ut obsita luctu perpetuo nunquam cum contenta sit invenire.

utraque] Passive dixerat Ovidius (fast. 1, 95):

—- nancipiti mirandus imagine Janus'

Martialis autem (10, 28, 6):

»Et fora tot numeras, Jane, quot ora geris.“

Romae enim Positus eral: inter duo fora. Adde Li

n'um (1, 19, 8), Florum (1, 2, et 4, 12), Eutropium

(9, 2), А01111ш Ьашр1'111111ш (111 Commode Anto

nino 16), Julium CaPitolinum (in Gordiano tertio

26), et IIerodianum (1, 16).

lnujus dei in monumentis adlmc suPersunt effigies

(v. Montfauc. I. P. 25. Passer. in lucern. I, 6. Clioul.

de relig. Roman. p. 11 et 15. Cuper in HarPocr.

р. 204).

» пат] Lege: Jam путаны". Gronovium (ad

Maerob. in somn.Seip. L. 2. с. 16). Voncx. —- Non

tanti haec animadversio est, ut vulgaris mutande

Ceterum Permultae

sit lectio. Y

regínam] In Plurilms laPidum titulis (aP. Grut.

85, 12 et 15) Isis aPPellatur regina, et ab APPulejo

(metam. 11 P. 755 01111.) »regina coeli«, siquidem

sol coeli erat rex. Suut etiam in permultis monu

mentis Isidis elligies (aP. Gaus. thesaur. I, 2. Casal.

(le rit. 67. 72. 74 01 85. Stoscll. dactyl. I. 5. 8.

11. II. 52. 60. 62. 64. 66. 70. 101. Spunll. nllm.

I. 502. 689. Guper. Натр. 55. 46. 47. 51. 70.

109. Ghoul. relig. Rom. 272. Selnlaeg. num. IIadr.

15. 62. 88. 157. 187. МопШ 1. ad p.511. II. 271.

Suppl. П. 55. sequ. Beger Ш. 50() Raspe tab. V.

n.521. 525°. 11111. vll. 217. 280. 524. 527. Mens..

Isiaca 54 et tab. I. n. 4. 8. 9. Gorl. II. 466. 468.

470. 675. ‘Vilde gemm. tal). 5. Chiillet. 112. Ап

gustin. gemm. I. 1. 68. II. 4. Gayl. I. 4. 5. III. 9.

IV. 4. 6. 10. 25. 125. VI. 25. VII. 9. Spon. rc

chercli. 465. Marm. Oxon. I. tab. 42. n. 71).

tantum] Alii »tantum dicunt.« Male! Gonz. —

Cur male? Immo melius censeo. Infiniti enim modi

jam eessaverant, quum Praecedat »Janus miratnrnl

Unde reetius »dieunt dependisse«, quam si nullum

additum esset verbum finitum. Sed ne sic quidcm

von dependere intelligitur, nisi adjeceris »lam/masc,

id quod e codicilms adjectnm vidi a docto quodam

viro in libri Norimbergensis margine et in textum

recePi.

marito] Alii tamen de 11110 narrant, ut Lactan

tius: »Isidis Aegyptia sacra sunt, quatcnus lilium

Parvulum vel Perdiderit, vel invenel'it. Nam Primo

sacerdotes ejus deglabrato corpore sua Pectora tun

dunt, lamentantur, sicnt ipsa, cum lilium Perdidit,

feeerat. Deinde Puel' Producitur quasi invculus et

in laetitiam luctus ille mutatur, idco Lucanus: »_

mmquam satis quaesítus Osh-ism Quo in loco duo

veuiuut animadverteuda: Primo quod carmen Ovi

dianum Lucano attribuit; deinde quod, cum alii de

marito Osiride narrent, ille de Pucro eilisscrat. Utram

que, nisi fallor, sententiam conjuugit Arnobius:

»Aetliiopicisv solilius Isis furva maerens perditum

Vi

dendus et Plutarchus in libro de Iside. Скот. —

А11110 Sel'vium (ad Aen. 6, 154). Ex rccentiorilms

nolandus Casalius (de Aeg. ritib. P. 81 11), 111111111

ctantium incaute exseripsit errore non animadverso.

Memphítícam] Pro Aegyptíacam. Pariter noster

inů'a 225)Memì'|l|in Ponit Pro Aegypto, et 178)

MemPlnilicuxn menscm pro Aegyptiaco.

filium, et membratim conjugem lalncinatum.«

num/uam cum] Lege: »nunquam cum non tenta

sit invenire.“ Nam Sensus exigit. — Voxch'. (spec.

crit. P. 78. Ejusd. lect. Lat. р. 54). -

Vonckii sci

licct Sensus, non idem est Martiani. Lucanns

(8, 855) Isidem alloculus ceeinit:

»Et (‚ист tu plangens homínem tesmrís _0sirín.«

Martiani Capellac lib. I. §. 5. 21

Нас igitur fama, bisque deorum altérais amoribus commotus concitatusque 5

Cyllenius, simulque quod cunctorum affectiones et thalamos, dum paret

pluribus, conspicatur, uxorem ducere instituit. In quam sententiam mater ilium

anxia, quum annua peragratione Zodiaca in Pleïadum numero salutaret, inipu-

Prudcntius (c. Symm. i , 650) meminit

»Isidis amission semper plangentis Osirim.v

Sed h»ui dubic nostcr ad illud rcspcxit Ovidii (met.

9, 692): »nunquaui satis qaacsitas Osiris.* Uter

ine autcm, et Ovidius, et Martianus, procnl du

bio sacra ilia Aegyptiorum notissima, Osiridis a<pavi6iwv

ct evQSÓiv, in mente habuere. QuodsiVonckius

fcsta ilia quotannis rcpctita non ignorassct,

et lcgisset, tarn lactam ob deperditum Оs Irin , quam

gaudium ob inventum , singulis annis rcnovata esse

(Orpbei Argon. 52. Plntarcb. de Iside p. 566. Serv.

ad Acn. 4 , 609), profecto corrigendi pruritum suppressisset.

Suo igitur critico doctior nostcr, ct jam

ante eum Minucius Felix, qui (21, 7) de Acgyptüs:

»nec desinunt« scribit »annis omnibus reí perderé

quod inveniunt, reí invenire quod perdunt.« Тег-

tullianus ctiam (adv. Marcion. 1, 13): »Sic et Osi

ris quod semper scpelitur, et in vivido quaeritur,

et cum gaudio invenitur, reciprocarum frugum, et

vividorum elemcntorum, et rccidivi anni fidem argumcntantur.

»

commotus] Edidcrat Grotius » motus concitasque

»; pro quihus e codicibns Vossiano (v. Voss,

ad Melam p. 47. Amtzen. misc. p. 198), Hngiano

ct ad librum Norimbergensem notatis substituí siiperiorem

lectioncm.

Cyllenius] Qnantopere in dictionc variationera

noster amct, maxime e mutatiouc propriorum nominum

vklerc licet. Eundcm enim Mcrcurium pcrmultis

nominibus appellat, ut Arcadis (§. 7. 54.

705), Aflautiadis (§.58. 726. 889) nempe nepotis

Atlantis (Horat. od. 1, 10, 1), Majngcnae (§.39.

92. 211. 217. 228. 422 f.), Tlioytb (§. 102), ct

sacpissimc Cyllcuii (§. 34. 39. 100. 111. 210. 214.

218. 223. 258. 530. 563. 587. 705. 725. 754.

815), quod qiiidein cognomen vcl ab Arcadiae monte

Cyllcnc deducendum (Strabo 8. p. 588 Casaubuu.

Mela 2, 5. Virgil. Acn. 8, 159), vcl ntcrqnc et

deus, et mons a Cyllenc, Elati filio (Pausan. 8,

17, 1), nomen accepit. Alia apud Festtnn (p. 110

Daccr.) ct Senium (ad Acn. 8. 158) dc eo repcrics.

affectiones et thalamos] Tam furtivos amores,

quam conjugales. Goez.

dum paret pluribus] IVuptiac enim sine mutuo

verboruin commercio fieri nequcunt Vixca*. —

Nugac ! Scnsus potius est : dum plurium dcoruin,

non solius Jovis, dicto audiens est, qui iude ab

A ri s to lele (rlict. 2, 24) xoivós ¿Oflijs appellatur,

et commune profundis ct superis numen erat (Claudian.

Proserp. 1, 88 ; add. nostr. §. 126 et Macrob.

Saturnal. 1 , 19) , oecasionem saepe nactus est de

orum advertendi amores. Erat cnim Mercurios , ut

verbis Horatii (od. 1, 10, 18) utar,

»superis deorum Gratns et imis.«

mater] Nimiriim Maja, quod nomen Aegyptiaciini

esse II un (qiiantitas) Hugius (in mytîi. p. 276)

contendit. Absurda dc bec nomine Plue lief (hist,

cocí i 1,2, 59) profert

Zodiaca] Pro Zodiac lea leg. vcl Zodiacca, vcl

si hoc mavis , cum patre meo boc pacto : » cum an

nua peregrina ti one Zodiaci eam« cet Grot. Qua annotationc

deceptus Goezius edidit Zodiacea addiditque

alios habere Zodiaclea, alios Zodiaci. At Zo

diaci nemo habet, et Zodiacea aeqnc vitiosum ac

. *l*

i 22 Martiani Capellae lib. I. 5. 5.

lerat, praesertimquc quod palaestra crcbrisque discur'sibus exercitum corpus

lacertosis in juvenalis roboris excellentiam toris virili quadam amplitudine 10—

nidebat. Ас jam pubentes genae scminudum eum incedere, chlamydeque

Zodiactea. Zodiaeus enim jam est adjectivum (Сш

âtaxòç, 1), дм Manetli. apotcl. 4, 168) quapro

pter ab 00 aliud adjectivum formari ncquit. Mar

tianus vcram scribenlli rationem liaud ignorans aliis

loeis semper recte »zodiacum traetum 44), zo

diaeum cyclum 824), zodiaca hospitia 8):

leribit: quumque critica ars jubcat е scripture ipso

ejus vel librariorum errata eorrigere, liaud dubitavi

Zodiaca тронете, quamvis si sempcr zodiacteus

scriptum esset, 1100 011111 Flori (2, 9), Frontonis

(II. p. 540 Maji), 8011111, Isidori, aliorum serioris

aevi scriptorum Syriatieus comparare liccret. Paulo

post pro salutarat meliorcm leetionem salutaret re

eepi е Darmstattcnsi, Vossianoque (Arntz. misc.

p. 198) et illis eodieibus, e quibus variantes suas

,ad libri Norimbergensis тал-5100111 annotavit anony

lnus quidam.

Plei'lulum] ПЯцйЁдес Graeco nomine appellan~

tur. Isidorus (etymol. 5, 71, 15. p. 162 Атм):

»a pluralitate dietae, quia pluralitatem 111-11001 JtÃJELÓ

111/га appellant. Sunt autem stellae septem ante

genna Tauri, ex quibus sex videntur: nam latet

una. Has Latini Vergilias dicunt, a temporis sig

nilicatione, quod est ver, quando exoriuntur. Nam

occase suo liiemem, ortn aestatem primaequc na

vigationis tempus ostendunt.« Transierunt hace

0 Воша1115 111 Germanica calendaria ea quae Ru

nenlfalender appellant, quorumque antiquitatem im

periti nimis extollunt, siquidem ne discernere qui

dam possunt literas Gothieas a Runis, id quod ct

sheringbamo (p. 217. 251. 257. 258. 245. 244.

285 _287. 545. 558) vitio vertimus. 111 1000

autem Pleîadibus assignando variant anetores (Gel

lius 15, 9). Geminus (in apparent. c. 2. p. 45)

Pleiades esse docet sex stellas in dorso Tauri, ветре

111 gibbo (v. imag. in Hygin. astr. 5, 20 p. 459

Munch), in l'rontc autcm quinquc nominarillyades.

Adde Apollodorum (5, 4, 5).

est, de Maja, Моют-11 matre, noster infra 52.

180) iterum agit.

[ас-0110318] Laeerti eminentia museulorum. Co

lum. »Feminibus laecrtosis.“ Glossae toros humems

cxponunt. Gnor.- 111-3111115 110 equo »quod toril

Gloss. B. —- 80п. llerc. fur.

624: »agnosco toros humerosqueu et Val. Flaca.

Quod rel iquull

animosum peetus. и

»conspicuusquc toris Hercules.« Goez.- 1111110

Martiani locum ita imitatus est Lactantius de opi

licio dei cap. 10: »Valida et substrieta nervis ad

fortitudinem brachia, toris insignibus extentllm la»

certorum ingcns rohurni Pmcuzvs (ad Appul. apol.

V. Ш. p. 467. 01111.)— Immo versa vice Lactan

tium Martianus imitatur. Certe 1111110 multo junioren

ille iuxitari 11011 potuitl Sed in Priapeis etiam le

gere lieet (56, 2):

»Phoebus comasu's, Hercules lacertosus.'

Conti praeterea inferior-em locum 84 et not).

juvenalis] Grotius: juvenilis: sed nostram 10

ctionem 1100 loco et infra ( 56) e libris scriptis

Leidensibus suppcditat Oudcndorp (ad Appulcj. 1.

p. 725), et eoncinit Darmstattensis codex.

renidebat] Legendum renítebat.Pluc. (ad Appul.

111. р. 467 Oud.) -

Cave corriges verbum, quo

nosler quam saepissime utitur 17. 67. 76. 208.

581. 727. 722%), quodque apud optimos eodem

sensu 10511111- Scriptol-es, atqne multoties repetitur

a Catullo (59 per tot). Nee perspicio eur Pricaeus

Martiani Capellae libß I. §. 5. 25

indutum parva invelatumque cetera humerorum cacumen obnubere sine

magno Cypridis risu non siuebant. Rationabili igitur proposito constituit pellere

renitebat praeferat: sensus enim idem erit, utrum

legeris (v. vir doctos ad App. l. 108 Oud.) Re

nùlens enim placet ob hilaritatem, renitcns ob ni

torem. Prius Cicero (de fin. 1, 8) expressit verbis

»leniter arridens.«

puůentes] Ita Vossianus codex pro Grotiano pu

bescentes. Pubentes vero malim, ut »pubentes her

bael apud Virgilium Aen. 4, 514. Adde Juuium

de coma с. 4.»p. 405. Акын. (misc. 198) -Ita

et codices Hugianus, Reichenaucusis, Basileensis,

et Darmstatteusis, variansque lectio in Norimber

gensi libro ad marginem annotata. -

chlamyde тащит] Sie Appulejus de eodem

Mercurio: »adest luculentus puer, uudus'nisi quod

ephebica chlamyde sinistrnm tegebat l|umerum.«

Ilic enim mos ephebis, unde êpaßmà .Sipura

Theocrito (ut docte collegit Meursius meus) et

¿#wyiôag. Lucilium hine intellige: »Inde parce

tato chlamides.« Hujus rei exempla aliquot in an

tiquissimis manuscriptis Gel-manici íignris, quas

brevi edemus. Енот. — De chlamyde cphebica cl'.

Locella ad Xenoph. Ephes. p. 157. Jacobs ad An»

tholog. gr. I. 1. p. 24; Anecdota IIemsterhusiana

p. 219 ed. Geel. Adde ad Àppulcjum (Op. I.

р. 757) notas , et Ovidium (met. 2, 755).Cl|lamys

praetcrea vestimentum erat percgrinantium (Plauti

Pseud. 4, 2, 8. Mercat. 5, 2, 7l), quod dcorum

nuntio omnino conveniebat. Zoega apud Ilugium

(myth. 269 not.) Hermetis nomen Aegyptiacum

esse docet .EP-ME quod vcrtit »Voritas«, unde

tradcnte Plutareho (de Iside 28) acclamatio' illn

in festo die: y/'lvx'ò si âlńůeuz.

ínvclalumqnc] Distingue »invelatumque cetera

lmmerornm, cacumen obnubereu cet. Vortex. (spec.

crit. p. 78) ~

Prefecto id agere vidctnr iste cri

ticus, ut totum corrumpat Martiani opus. Ahsit certe

ut sie distinguamusl Risum enim Veneris moxilclbat,

quod „рта сЫашуе humerorum tantum cacumina

obnuberct«, cetera autem (pudenda praesertim) nuda

essent. Et sane in permultis Mereurii imaginibus

humeros tantum, tectos fuisse chlamyde (Montfauc.

aut. cxpl. I. tab. 68. 74. 75. 76. Agostin. dial.

p. 172. Везет spicil. p. 159. Velseri op. p. 567.

Fabrctti inser. p. 452. Boissard. IV. 79. 80. »128,

Cayl. Ш. 45. Choul relig. Rom. p. 140. 141. Spon

recherch. p. 469. Graev. thesaur. V. р. 746. VI.

841. Mus. Florent. I, 70 sequ.) videre licct. Qua

rum imaginum unam a Causeo (mus. Rom. l. 47)

vulgatam, ut ad manus sit, non gravamur infra

suhjieere.

(Зной reliquum est, verboruin in Hugiano codice

ordincm »magno Cypridis riqu praetuli. Altiorcuu

praeterea in hac fictionc sensum capere sibi visus

est Johannes Sarisberiensis (metalog. 4, 29. p. 909),

qucm vide.

24 Martiani Capellae lib; I. 5. 6.

6 eoelibatum. Itaque

pro industria et dignitate quam conveniret accipere, cuneta

merito longae deliberationis alternat. Nam Sophiam ipsam miro quidem cu

piebat ardore, quod prudens sanctaque sit intemeratiorque cunctis pulchrior

que virginibus; sed quod sororis ejus collactea et indiscreto amica foedere

videtur, perindcque ad innubas ipsa quoque transisse, cam in Palladis in

juriam nonplacuit coaptari. Non dispar illum formae desiderabilis grataque

pellere coelibatum] i. e. exuere» Pax-iter Ovidius

(metam. 2. 858):

»Pelle тот-ат, solíloque celer delabere сшит.

industria] Grotius liabebat »industriae diguitatew

ad Чине, Vonckius 79): »legez pro inlustri ea

diguitate. Diguitas notat corporis staturam et for

mae pulebritudinem (Nepos in Eumene c. Х1).«——

Hace ille: sed cessat conjectura, siqnidem e codice

Dresdensi veram restituimus lectionem.

cuneta merito] Eleganter conjicio cunetamento.

Скот. -— Perquam eleganter Grotius cunctamento

conjiciebat. Gouz.--

Sed tiuxit Grotius istam vo

cem, quae Latinis auribus inaudita est. Quarc sa

tius duco Martiaui verba retinere, quae sie intel

ligo: »Mercurius cuneta, quae sint longae delibera

tionis, merito ponderat examinatque.:

alternat] Glossa Isidori: »alternanti, din cogi

tanti. и Guor. -— Alternare cum quarto casu sigui

Íicat faecrc ut alternatiln res compareat. Ita Ovi

dius: »alternare fidemw, ct »alternare vicesu dixit.

Similitcr Justiuus (56, 4, 1. p. 627 Grou): »lle

Et

certe Mercurius modo de hac, modo de illa du

gni mutatio inter novos reges alternabatur.«

eenda cogitabat deliberabatque.

nam] Deleatur nam. ‘VALruAmn- Perperam

alii nam addunt. GoEL'- Praeter Grotianum

omnes etiam codiccs Monacenses, Dresdensis, alii,

ediibent пат, nec sine causa conjunctio liaec ad

dita est; nam verbum allemaal, sive allernatio

nunc explicat ur.

sororis ejus] Mercurii nimirum, Miuervae.

солдат] Vossianus codex collactanea: sed idem

est; quamvis Cornelius Fronto, teste Ausonio Pop

ma 116), niluis subtiliter statuerit »collactaneum

iisdem malnmis, collacteum autcm uno eodemque

lacte educatum esse.: Certe promiscue usurpantur

collactaneus et collactcus, non 'solum in libris (Ju

venal. 6, 507, si lectio vera; Brisson. de verb. sign.

11. v. Hygin. fab. 224. et Munch. p. 292); sed in

lapidum etiam inscriptiouibus (Reines. P. 555, n.

16 et aliae р. 556 laudatae). Nester etiam infra

(5. 111) еа11сш utitur voce, quare nihil mutandum.

innubas] Hinc est, quod Minervam, cui innuptae

cognomcn erat (Virg. Aen. 2, 51, Athenaeus 5, 20),

cam protegere dient.

coaptm'í] Usitatius forte et melius аварии-1. Sie

et libro secundo lubens legerim: »quae adbuc mor

talis adversus vim superam in praesidillm cooptarah

et infra in fine libri primi »in deorum numerum e0

apteuturc in MS. fuit cooptentur. Guo'r.- Сварив-1

habcnt Grotius ct Попам-51115: Bodianus vero co

aptari. Gonz. -

Neque Grotius cooptari habet,

sed conjccit tantum, neque Bongarsius, neque ullus

ex omnibus codiclbus id exliibet, et quamvis in

Dresdeusi pro coaptari legatur coaptare síln', idem

tameu verbum non mutatur. Ео minus etiam nui

formis lectio a Goezio сон-130111111 crat, quo certius

noster eodcm verbo infra 141) utitur, et quo

facilius intelligi potcrat. Signilicat enim apte соп

jungere, quo sensu Augustinus, Hieronymus, Pru

Martiani Capcllae lib. I. §. 6. 25

luculentas in Manticen quoque succenderat. Nam ct nobilitas generis illam, quippe

Pronoees majorera filiarum, et providum perspicacioris prudentiae commendadeutius

(psyehom. 557) et Sarisbcriensis (de nugis

curial. 5, 10) aliíque eodem тегЬо utuntur. IVamque

compositum id ad analogiam est XOV coaetptare,

quod optimis seriptoribus Ciceroni ct Sallustio jam

uakatmn fuit: ñeque absurda sentcntia: Mercurius

e rationibus praemissis noluit, ut Sophia sibi cocptaretur,

qucmadmodum marito uxor coaptanda est

grataque luculentas] Lege »non dispar ilium

forma« desidcrabilis gratiacque luculentas « , aut

• forma desidcrabilis grataque juventas. Vo>ck.

(p. 79) — ЪАалтщ divinatio est, quam licet per

prosopopoeïam mulicrcm finvcris, juventutem tarnen

ci vix alius quisquam tribucrit IVcquc apud Martianum

legitur, sed »formae desidcrabilis grataque

luculentas « , quod nomcn substantia um, quamvis

non nisi apud nostrum legatur, non magie tarnen

quam luculentîtas , quo cjusdein aevi scriptorcs

utuntur, barbarum est. Si quis omnia, quae Martiano

propria stmt, expungere vellet, profecto non

bunc, sed semet ipsum ille legeret Atque scriptorem

veterem intactum señare, omnino criticis

prima lex esto.

Manticen] MccvTlXTjV antea MavinrjV dictam

esse doeet Plato (Phaedr. p. 244 Stcpb.) qui quidem

divinationem non male a furore duett. Eadcm

Mantice infra (§. 23) redit, nomine etiam HvpLßoAtxrjg

(§. 894). De ca conferendus Cicero (de

legg. 2, 13).

Pronoees] Lege cum Ms. Pronoea. Pronoca

enim dea. Tulliiis de diis agens: »neque anum fattdicam

Stoicorum jtQÓvotav. Meminit et gloesarium

ab Henrico Stepbano editum titulo de dcabus:

»Providentia, JtQOVOLa.« Innult banc Capclla Hb.

secundo: »Zeno ducebat fcmiuam providentem.«

Grot. — Lege cx MS. » quippe Pronoea majorem

filiarum.« Zinzehl. (promuls. 19. in Scbminrk. synt

criL p. 227). — Certe erravit Grotius jubens Pro

noea legere : unde miror Goczinm Tel in textum ré

cépissé malam illam lectioncm. I4on enim TIqÓvoux

filia erat trjç AfavTLxrj ç , sed contra bacc illius

filia. Et non solum in editis aute Grotium Pronoës

legebatur , sed in melioribns etiam libris scriptis

legitur vel Pronoeae (Munck. ad Hygin. p. C2. Ondend.

ad Appulej. I. p. 97), vel Pronoees (Воя-

dam in var. lect p. 52. Arntzcn. mise. p. 198.

199), ct reetc quidem ad exemplum Graeci Tipo*

voirjç' modo ne vulgari sensu Graecam voeem

pro Providentia (v. §. 32 not) acccperis, sed speciali

potiue , quo cauta sive provida circumspectio

est Id quod ex со patet, quod Tlçôvout mater

die! tur MavTlxrjç sive divinationis, cujus providum

perspicacis prudentiae ingenium tantopcre plaçait

Mercurio.

majorent filiarum] Edidit Grotius : » quippe Prorioë

major est filiarum.« — Lege ex MS. »quippe

Pronoës majorem filiarum.« A nobilitatc

commendat, majorem natu esse Provident!;

rum, scilicet ex tribus, quae sunt : cognitio praeteritortim,

praesentium, et futurorum. Major ideo, quia

majoris prudentiae futura praescire, quam nosse

praetcrita.« Zipczerl. (1. с. p. 227 Schminck.) —

Auetore cod. MS. mecum legendum esse non du

bitable : »Pronoees majorem filiarum« Bondax. (var.

lect p. 52). — Vossianus codex Pronoës, quod

unice verum est, nisi malles «Pronoës majorem

filiarum.« Pronoae ex alio códice Leidcnsi malcbat

Muncker. ad Hygin. fab. 24, qui practerea osteadit,

major hic poni pro superlativo, de quo usu

vide et vir. doct. ad Llv. 5, 20. Arntjb. (misc.

p. 198. 199). — Adde nostrum infra (§. 121. 180.

4

26

Martiani Capellae lib. ïI. 5. 7.

bat Yingem'um. Sed ipsis diebus forte immensi amor-is impatientia, ultro juvenei'n

secuta, Apollini fuerat copulata. Voluit saltem Entelechiae ас Solis {Шаги ро—

891. 919 f.) et nl: Davisium (ad Cie. de div. 1, 51 n.

6. p. 71). Enallage vel Geaecismus est (Wurm. in

Dinarch. p. 142)„ quo noster non solum infra 121)

verbis »decentiorquc eoelitumu utitur, sed saepe

Martianus positivum etiam cum Secundo casu jun

ctum pro superlativo ponit 54. 68. 659), quem

grammatici »superlativum comparationise vocant. Со—

dieihumsupra laudatis adde Dresdensem, »in quo

»Pronoeës majorem filíarum « legimu's. Quod reliquum

est, Zinzerlingius »majorem [iliamm« non pro natu

maxima, sed potius pro pracstantissima acccpit.

f prouidum perspicacioris] »Praevidum perspica

tiorisc* ita. ms. Leid. Gonz. -

llaud seio cur pro

bona malam suhstituere voluerit lectionern. Prae

m'daun enim vox inaudita est, ртам. nemini non

nota, et apta sane huic loco (Cie. div. 2, 57. Liv.

2.5, Sed pmwpicaoíońs e Bongarsio eo magis

recepi, quod in Hugiano codice corrupta vox pro

sfícaris illius etiam vestigia prodit.

impalientía] Беден? sensu Appulejus (шепни. 2,

p. 106): ~»Laeinia remota impalientíam Veioeńsfm

tidi meae monstransc ect. . .m . .2mm-f ч

est secula] Certe melius hoc quam-Grotianlun

consecuta elìasilcensi

codice recepi, sed paulo post

eopulativum et ey variantibus in libro Norimbergensi

inserendum non.duxi. ‚ч .—

. ‘ .

Enlelechiae] Attingit hic Psyches fabulam, de

qua Apulejum legimus et Fulgentium. Seripse

runt de ea et Saturantius ct Aristophantes. Al

ludit autcm hie ad deiinitioncm Aristotclicam 1pz;„эй

àörav-¿v'reléxswn 15 :rgcó'ny daiyawç qwömo'ô

(года! ёхт/тос âvva'cyu. Sic infra: »Aristoteles

per coeli quoque (1. obiter (‚шуме ex codice Vei

ectino) culmina Entclechiam scrupulosius require

bat.« Gnou-_ Utrum Endelechia, an Entelechia

scribi debcat, multis disputatum est. Ego sane

‘rà Endelechia amplector. Sie ipsum animum ¿vög

Ãe'xuav appellat novo nomine, quasi quandam

continuatam motionem et pcrenncm. Cie. Davis. in

ejusd. Quaest. Tuscul. p. 25, 4. Gonz. Vix

credo hoe Cieeronis (Тпвс. 1, 10) loco illius vocis

orthographiam probari posse. Non enim certa lectio

est; siquidem Ernesti (in clav. Cic. Graee.) potins

)Evtâlë'xeuz legit ipsumque Davisium interpreteux

reprehendit. Sed utro modo voccm scripseris, recte

Quamvis cnim Lucianus (jud. vocal. 10)

contendat, scribcudum esse ëvâsßs'xeww, Corin

thius tamcn docuit attice ¿ws/ie'xuav usurpari

(Маш. dial. ab init. lit. T). Addc insuper quae

Naehe (ad Fragni. Choerili p. 175) ad diversum vocis

sensum respiciens disputat. Quo autcm modo Ari

feceris.

stotelem Martianus intellexerit, cx inferiori loco

755) patet, ubi tradit »quatuor clementis quin

Quam

quidem sententiam popularis cjus Arnohius [1.48)

tum esse addendum, videlicet mundum.:

Aristoteli expressie) verbis attrihucrat. Male ctiam

Goczins ad hunc locum alfcrt Ciccroncm, qui cv

Aristotele Entelcchiam quintum interpretatur cle

mentum, animam igitur mundi ipsam, quam potins

noster hominis animam [Шали esse (v. Pythag. ар.

Cie. in N. D. 11. et, Platon. in Phil. p. l5()

Steph.) Enteleehiae, sive animae mundi, docent.

E sua cnim scntentia Sol pater est, mater anima.

uiundi,I cui continuatus ae percnnis adscrihitur

moms. Pariter horum filiae, ‘wîç vaxñç, motio

nem circularcm esse Neo-Platonici docebant (Plu

tarch. de anim. procreat. p. 1015. Jamblich. myster.

Aeg. 7, 2. Hermes ap. Stobaeum eel. 1, 52, 5.

p. 807 Heen), quod ipsum Alcmaeon, Pythagorae

auditor (Diog. Lacrt. 8, 85. p. 542 Meibom.) jam

Мать; саре11ае«иь.2.ь119.= ‘zi’ В?

stularc, "quord speciosa quam maxime, magna'quodeorum sit educata cura.

Nam ipsi ‘Pvgñ natali' die dii ad Convivium corrogati multa contulerant. Jupiter

quippe diadema., quod Acternitati liliae honoratiori detraxerat, capiti ejus

.einem (мы мы ар. sich. i, 52, es, p.' su

Heen), animamque esse numerum sese moventcm

Xenocrates, Platonis diseipulus, docuerat (Macrob.

somn. Scip. 1, 14. Quiuctil. 5, 14, 10. р. 597

Spald.) Uude et Cicero (Tusc. 1, 66): »mens est

praedita motu sempiternou scribit. Et alio loco:

»nunquam animus agitationc et motu vacuus esse

potest: (de divin. 2, 128) et (Tuse. 1, 25): »Sen

tit animus se moveri, quod quum sentit, una sentit,

se ri sua, non aliena, moveri.: Adde Appulcjum

(de dogm. Platon. p. 199 Oud.) Atque Solis etiam

{iliam Celeritatem ‘esse uostcr inñ'a 50) fingit.

Animam mundi autem olim (in pal. crit. 487)

repraescntavi tam e gemma, quam ex Aegyptiorum

monumentis, quorum quidem icones hic subjeci:

стадий] Vera hace lectio est. Sie enim ct in

fra: »sed de tertia regione unum placuit corrogari..

Item: »corrogautur ex proxima transeursis domibus

conjugum regum Ceres« cet. Gno'r. — Confcr iu

fcriora 49. 52. 151.

contulerant] De donis natalitiis sive дл'гцрёодс

apud antiquos egregie egit Stanlejus ad Aeschyl.

Eumen. v. 7. Omnium vero maxime ante oculos

fuit nostro' IIesiodi locus de Pandora '(Üpp. т.

72 seqq.):

Z665 6è mi xó6w76e #ed yßavxaimç

" Идёт/17,

Ища/1 ó`ŕ oi Xápwéç re два}, mi, :rán/uz

' Пива)

"Ogyovç )(91966va ëůa6av zg'oï' ¿Wi dé'

11j-v ya '

529m xaiiixopol. 614!ch Машу siaoivol.

6W,

’Ev ¿oiga oí 611/1196661. ‘ôw'm'wpoç ’Apysupóv

‘r'qç i " f“ '

'Peóósá диадема»; 'ce ióyovç май ¿ainda

mw ¿190g

T6555 и. т. 2.

Praeterea Hemetis locum comparasse juvabit (Stab.

cel. 1. 52. 40, р. 947 Heer.) de beneliciis a sin

gulis diis in animam humanam eollalis. ‚

quod] Codex Vossianus: quam, sine dubio en.

ipsa Capellae manu. Similia enim Graecorum neu

tra fuerunt etiam primae declinationis apud Latinos

feminina. Vid. Voss. art. gramm. IV. 20.~ Ахти.

(misc. p. 199). -Hand

sutlieiens hace causa mihi

visa est, ut vulgatam mutarem lectionem.

Авт-ушиб] De ejns symbolicn et poetica de

scriptione alio loco (in palaeogr. crit. IV 701)

4 *

28 Martiani Capellae lib. I. §. 7.

apposuit. Juno quoquc ex purgatioris auri splendente vena addiderat crinibus

sociale viuculum. Tritonia etiam interula, resolute ricinio, strophioque flam

egi. Prosopopoeîa autem hic ndhihetur, qua decea

tur »aeternitatem donum dei esse.: Neque sua

tantum aueteritate nostcr personam Aeternitatis in

duxit, quandoquidem et in marmore (Grut. 52, 9)

legitur: »Acternitati Sacrum...

honoratiorí] MS. refert отгибы-1. Gno'r. —— Ae:

ternitati munusculis deorum quasi onustae. Nullus

dubitavi manuscripto Bongarsii adjutus banc le

ctienem prac vulgata honoralíorí , et, quam non

nulli habent, ernatiorí, in textum recipere. Gonz.

-

Sed

male id factum. Primum enim oueralíor

non dill'ert ab honoratior nisi scrihcndi ratione. Qui

011110 plures legerint libros scriptes, non iguorabunt

literam II ab aliis addi, ah aliis emitti solerc, quum

verum elementum esse multi negarent (palaeegr,

crit. 1. 511 , p. 268). Unde in lnpidum titulis

(Reines. p. 185. 0. 165) »astifererulm legitur pre

»hastil'ererum«, et apud Úvidium (art. am. 5, 411)

et Virgilium ubique »ederae«; et contra apud cun

Sed

operae pretium est 11110 110 rc disputantes legere

Gellium (2, 5) et Quinctilianum (1, 5, 19.`p. _101

Spald.) ridentemque etiam Catullum (cpigr. 84).

dem ahenum , quod alii seribunt aënnm.

Deinde eoul'undit Goezius Aeteruitatem eum Psyche.

Non illam denis onustam esse 005101- scripsit, sed

haue. Et certe diadema, que ornata Aetcrnitas

erat, ad epitheten llaneralíor commode referri po

test. Honeratior autem Jovis 111111 fuit, quia reli

quarum nulla cam aetate pracecdere petcrat. Qued

reliquum est, omnes perspieicnt de animae 11010101

tate doctrinam significar-i, praesertim qui divina~

verint, eur Martianus Psychen Entelechiae dixcrit

lilium. Plato enim, animac immortalitatem decturus

(Phaedr. p. 245 Steph.) 111-501000000 ab eo sum

scrat, quod Semper se ipsam anima movcret. _.. .

interula] Eadem hac voce inter nlios utitur

Tertullianus. Huic opponitur super-aria, ¿Heß/612°

пс, glossae. Utitur Martianus hac vece adjective,

sic libre nono: »Quin etiam interulos gaudens dis~

selvere nexus.« Gael'. —- Sub tunica habebatur et

âßédwç corpori insidebat, atque ¿mi gnam/013,

ut vocant Graeci. Linteae autem crant interulae et

nestris camisiis respondeliant. Conf. Salmasium ad

Tertull. pall. p. 469. Gonz. -—- Cenferantur prae

tcrea quae ad Appulejum (Florid. П. p. 55. Oud.)

observarunt viri docti, inprimis autem Böttiger in

Sabina T. Il, p. 115.

ricùu'o] Spinula, qua feminarum crines resol

N'untur. Yum. -

Festus: 111-101011110 pallium mulie

bre quadratum.' Gonz. ~Non

sunt hace Festi

verba (v. recíníum et rica), ae si omnia legeris

n duedcciln tabularum temperihus inde (Cicero de

leg. 2, 25) usque ad novissima tempera a diversis

seriptoribus (Fest. v. recin. et rica. Van-o L. L.

lib. 4. p. m. 57. Non. Marc. c. 11. n. 16 et n. 25.

p. 789. 790. Gethol'r. Serv. ad Аеп. 1, 282. Isid.

etym. 19, 25. 4. Salmas. ad Vopisc. Aurel. 15.

Pitise. 11. v. et abundans ser. copia ab co 1001111

torum; Herald. ad Arneb. VI. 209 p. 256; Graev.

thesaur. IV. 1480. V1. 1065. ‘Vinckelm. hist. art.

6, 1 , 52. Marini fratr. А". p. 278. Visconti ad

mus. Pio-Clem. ed. Mil. T. V. p. 21 not.) scripte;

ineertus tamcn ahilús. Ex glossario Arabice-Latino

Vulcanius 709) hace allert: »Ricinus verlícum

voeatus est, quod rejectum de toga in vertíeerm;

sed absurde nos illa (in not. p. 106) cerrigere et

legere jubct »Ricinis vermis ita vocatus estu! De

mímis ricím'alís cf. Osauni Anal. crit. p. 77.

ßammarum instar] Transposita sie verba cedd.

Basileensis et Darmstattensis praebucrunt.

Martiani Capellae lib. I. $. 7. 29

marum instar e coceo atque ipso sacri pectoris ac prudentis amiculo virginem

virgo contexit. Delias quoque, ut ramale laureum gestitabat, divinatrice eadera

conjecturalique virga volucres illi ac fulgurum jactus, atque ipsius meatus

coeli siderumque monstrabat. Uranie autem pracnitens speculum, quod inter

e coceo] E purpura intensions et vegctioris laminis.

Goez. — Lego: stropbioque instar ilainnurum

cocceo. Sceius (in Gurlitt. animadvers. 4.

p. 8) — In Guclferbytanis Cortius, ct in Vossiano

Arntzenius (misc. p. S 10) logera nt »e croco «, quod

modo rubrum, modo puniceam cognominat O vid i us

(fast, i, 317. 342). Certe ru I il um fulgcnteniquc

colorem a nostra hic designar! ex inferiori loco

(§. 140) patet. Susii autem conjectura nullius fulcitnr

codicis lectionc. Quodsi quis rerbum omissum

esse mecum posucrit, facile snpplcre potent tinetum

aut simile aliquid, ñeque opus erit valga tarn lect io

nein contra manuscriptorum fidem mutarc, id quod

Arntzenius quoque sensisse videtur. Nobilius croc urn

in Coryco monte nascebatur, unde somen fortasse

due tum esse Salmasius (ad Solln. 58) conjicit.

ramale] In monumcntis ctiam antiquis id manu

tenet Apollo (Cuper apoth. Horn p. 230), quo divinandi

potestatem transferre in Psychen hie fingitur.

Transpositorum enim verborum sensns est: De

lias quoque Apollo, quippe qui ramale laure

um gestitabat, per banc divinatricem conjecturalcmque

virgam illi (Psychae) volucres (augúrales)

ас fulgurum jactus , ac meatus ipsius coeli siderum

que monstrabat.

gestitabat] Ita pro Grotiano gestitat e codicibns

Dresdens*! et Cantabrigicnsi reposui. Ilugianus quidem

dat gerebat; sed parum interest utrum eligas.

volucres illi] Lege »volucris lingua* , fulgurum

jactus.« Vonck. — Absurda correctio: »Apollo

monstrabat volucris linguas«! Contra si nude vo

lucres legcris, de carum volata etiam cogitare po

terie , siqiiidem de augurait arte hic sermo est.

Accu ra (ins infra (§. 10) »volucrum di ver si meatus

et о sein um linguae « die un tur. Secundum augural em

enim disciplinant ares vatidicae , qnas Graeci XQV'

ÔTrjçLovç oçvi&aç appellabant, vel oscines erant,

quae ore, vel praepetes, quae volata futura significabant

(Serv. ad Aen. 3, 3C1).

fulgurum jactus] Hos eleganter Lucanus (7, 197)

»tela Jfovis praesaga* vocat. Similiter Plinius (2,

20 f.): »ignes praescita sec um afferentes»: qui et

doctrinam deinde ipsam (2, 34) exponit. Conferendi

praeterca Cicero (de dir. 2, 18 sequ.), Seneca

(nat. qn. 1, 1. p.085. 2, 52. p. 711 Lips.), et no s 1er

infra (§. 531). Paulo post с Darmstattensi códice

reposui atque pro ac.

meatus] Ita et Yirgilius (Aen. 6, 850), Plinius,

Manilius, et Appulejue (I. 807 Oud.) »siderum

meatus « dicunt Infra (§. 815) nos ter meacula

scripsit.

Tírame] In MS. erat »monstrabatur Aniac.«

Lege cum patre »monstrabat: Uranie* nominandi

casu. Лат et in libro secundo in AIS. est »Uraniae

Calliopequc« pro »Uranie.« Grot. — Ita et Ovidius

(fast. 5, 55.) Uranie scripsit; neque tarnen

mirum, quam litera Eta modo Latina litera E, modo

dipbtbongo AE reddcrctur, librarlos posteriorem

interdum orthographiant usurpasse. Praetcreo Goezium,

qui ne Gro limn quidem inlellexit. Cortius

certe »Uraniae« in Guelferbytano códice se legisse

ad marginem libri Lipsiensis adnotavit. Ceterom

crunt fortasse, qui с speculi dono colligere vclint,

bancce Uraniam esse Venereщ coelcstcm,

50 Martiani Capellae lib. I. §. 7.

douaria ejus adytis Sophia defixerat, quo se recognoseens etiam originem

vellet exquirere, elementi benignitate largita est. L'emnius quoque faber illi

insopibiles perennitatis igniculos, ne caligantibus tenebris noeteque coeoe

opprimeretur, incendit. Omnes vero illecebras circa Sensus cunctos apposuit

Aphrodite. Nam et unguentis oblitam, floribusque redimitam, halatu pasci

foverique docuerat, et meile permulserat, et auro atque monilibus inhiare,

membraque vinciri honorationis celsae affectatione persuaserat. Tune crepi

non sit simile, diis immixtam esse Muslim: mihi

tamen haec nliter intelligenda esse videntur. Specu

lum enim in adylis Uraniae a Sophia defìxum fuisse

dicitur, quo ad pliilosopliiam revocamur. Notum

e Platone (Phaedr. p. 259 Steph.) Uraniam Musam

a philosophis maxime celebratam fuisse, eujus rei

causa facile perspicitur, modo perpendamus, ipsam

haue Mus-am astronomiae praeesse, Psychen autem

sive anîmam secundum Platouis doctrimm visibili

harmonia in coelo eonspecta admoneri, ut in usum

mentis suae convertat quae in coelo perspexerit

(Tim. p. 47 Steph. Cf. Plutarch. de an. procr. f.

p. 1050. Diog. Laërt. 2, 55 ibique a Meibomio

Iaudatos Senecam, Phaedrum, Appulejum). Qua

propter etiam in Juvenalis (11, 27) verbis:

— -— »e coelo descendit Г116191, о'гап'гдш

plus inesse arbitrer, quam docti ejus interpretes

viderunt. Certe speculum, quod Sophia in ndytis

Uraniae delixerat, illud est, quo semet ipsam

cognoscere Psyche jubetur. Infra 546) etiam

noster »inter omnia animalim ait nnaturam solis

hominibus ad se cognoseendum rationari pennisisse.¢

Scripserat enim Cicero (de fin. 5, 16): »Intrandum

est ìgìtur in rerum natur-am, ct penitus, quid ea

pnstulet, pervidendum. Aliter enim nosmet ipsos

nosse non possumus. AQuod praeceptum, quia ma

jus erst, quam ut ab homine ‘iderelur, ideirco

assignatum est Deo. Jubet- igitur nos Pytlnius

Apollo noscere nosmet ipsos.: Speeuli autem simili

tudine llaud raro utuntur vetercs in describenda cog

nitione sui; cf. ‘Vyttenbacli ad Plut. Morr. p. 152.

Магнат] Animas enim ex astris in corpora

humana deseendere veterum crat opinie (v. notas

ad 165 ct 169, et Pal. crit. IV. 759). llinc

Psyche'n noster lingit ex Uraniae speculo potuisse

discere originem suam.

Lemnius faber] Vulcani cognomen ab Homer-i

fabula originem traliens (Heraclid. in Galei призе.

p. 445. Cie. N. D. 5, 22. Tuse. 2, 10.

Ovid. cct.). Sed quamvis ignobili isto nomine uta

tur noster, e reliquis tamcn patet, cum ad Pla

tonem respexisse, qui (Ст. р. 407 Steph.) Vul

canum "quuô'rov quasi lumím's pracsidem esse

voealum docet.

illi insopíbíles] Ita Basileensis et Darmstattcnsis

eodices multo melius, quam insopibílís {Ш apud

Grotium.

Маш] Suavibns delectari odoribus: namque

eodem sensu Ahaa: voce noster infra наш: 215):

»Arahicis lactaliantur l|alatilms.« Martianum Vencri

in primis trihuisse lmnc appetitum ex eo palet,

quod Vencris adeo stcllae 14) virtutem adscri

psit »odore et halatu illieiendi.«l Infra 85) de

Veneris ipsins »fragrantissimis Spiritus halatibus.

agit.

crepilacula] Eadem quae crcpundia. Arnobius:

Martíani Capcllae lib. I. §. 7. 31

taculat innitusque, quis infanti somnum induceret, adhibebat quicsconti. Praeter

ea ne ullum tempus sine illecebris oblectameiitisquc decurreret, pruritui aub-

»Et ut ad silcntium pavidi nntricis motibus creuitaculisque

adducerentnr auditis«, et noster ipse

libro músico: »infantibus crepitacnla vagitus abruiupere.

« Grot. — (V. §. 927). Cave putes solis

Afiis scriptoribus banc vocem neitatam esse: bonae

enimnotae est, eaquc utuntur Martialis , Lucretius,

Columella, Quinctilianus.

rium, a Minerva prudentiam, ab Apolline virtntcin

conjecturaient, ab Crania sui ipsius cognilioncin,

a Volcano potestatem in tencbris luccm perspiciendi ;

sequitur nunc deterior, quae a Vencrc accepisse

dicitur variac luxuriae cultum deliciarumque om

nium cupiditatem, voluptatem et socordiam; paritcr

atquc Astrologi (cf. Macrob. ad somn. Scip. I. 12)

quis] Utitur sacpissimc boc vocabulo Martianus »desiderii motum, quod èiti\h)(i7jTt,x6v vocutur ,

pro quibus , quod, quanquam novum non sit, sacpenumcro

tarnen non advertenti senstiiu turbat

Guot. — Confer. Cortium . (ad Sallust in Jug. 80,

5. p. 768), Appidejum (in met 4. p. 290), Virgtlium,

alios.

in Veneris orbe produci« docebant Huic

auimae parti. in imo corpore sedem assignabant vetercs,

quo nomine eaepe mediae inter pectus ct

crura venter significatur. Sic Appulejus (de dogm.

Plat. p. 207 Oud.) ait »cupidinem atquc appctitus,

somnum induceret] Grotius, Goczius, ct ve- postremam mentis portioncm, infernas abdominis

teres cditioncs omncs babebant : somnium duceret :

9ed mcliorem nostram lectionem Monacenses suppetlitarunt

codices (B. C. D. E.), Vossianus practcrea

(Armtzen. p. 199), Reiche nauensis, Bodlcianus pri

mus- , et Britannicus. Darmstattensis somnum ducerei.

pruritui — voluptatem] Cod. Mon. E voluntatem,

male. Mirum tarnen ne verbum quidem ad illustrandum

locum a doctis inter pre tibus a] latum esse, qui

facile obscoenitatis crimen incurrcre poesit Certe

Bartbius (in a ilvers. p. loo I) indc afllrmabat »scalpere

pruritui « libidinosum vcrbum esse. Id quod

negó. De anima enim sermo est, quae Psyches

sedes tenere, ut popinas quasdain et latrinarum la

tebras, diversoria ncquitiae atque luxuriae«; Claudianus

autem (TV. Cons. Hon. v. 248):

*At sibi cuneta petens } nil collatura cupido

In jeeur et tractus irnos compulsa recessit.»

In jecinore sitam esse conenpiscentiam jam Plato

doeucrat in Timaeo, cujus locum Cicero (Tuse. 1.

10) ita latine convertit, ut »cupiditatem subter praecordia

locatam esse« diecret (cf. et Theocrit. Цш

16 ; Horat od. 1. 25. 15, epist 1. 18. 12; Pcrs.

5. 120, pluraque apud Fabric, ad Sext Emp. p. 452,

Valckcuaer. ad Eurip. Ilippol. 1070, et Jacobs, ad

AcbilL Tat p. 870). Hanc igitur circa partem

induit; cujus quam duae partes sint, Venus animac »pruritui subscalpentem apposucrat

altera ratione praedita, altera ratio nis expers (cf. voluptatem.« Subscalpere pro simplici scalpere di-

Plat Pbacdr. p. 246 Steph. ; Tim. Locr. de anima ctum est ex scriptorum illius aetatis more verba

mundi p. 100 ; Aristid. QuinctiL de Musiea 2. p. 1 05 enpervacaneis praepositionihus augendi (cf. not. ad

Mcib. ; Euseb. praep. ev. 15. 60. p. 851; Max. §. 2 et 45). Scalpere autem pruritum dici Plinius

Туг. П, p. 289 Reisk.), bactenns melior pars or- testis est (hist nat 9. 45. 68). Eodcm redit apnd

nata est: primum enim a Jove ae terni ta tern acce- Senecam (Epist 92, p. 585 Lips.) »titillatio corpit,

delude a Junonc mutuac socle tatis deside- poris«; cf. ct Ciccr. de Finib. 1. 11: »si ea sola

52 Martiani Capellae lib. I. 5. 7.

scalpentem circa ima corporis apposuerat voluptatem. Sed vehiculum ei atque

volatiles rotas, quîs mira posset celeritate discurrere, tradiderat ipse Cyllenius,

licet etiam auri eompedibu-s illigatam memoria praegravarit. His igitur Ферту

opimam superis ditemque muneribus, atque multaY eoelestium collations deco

ratam, in connubium Arcas superiorum cassus optabat.

„(Киргиз esset, quae quasi пилит 50115115, ut ita

dieama, ct Ansonii (epigr. 108. verba:

»Titillata brevi (‚нит jam sub fine voluptas

Решен;

Omnium vero maxime 11110 pertinet alius Plinii locus

(11. 57. 77): »in eadem membrana (diapliragmate)

praecipua liilaritatis sedes,. quod titillalu intelligitur

alarum, ad quas subit; non alibi tenuiorc cute

liuxnana, 11100 scabemli dulcedinc ibi proxima.'

celeritate] Grotius cum rcliquis ediderat velo

cz'tate: 5011 lectionem praetuli codicum Вовки-511,

lIugiani, Basilecnsis, Darmstattensis, Monaeensium

plurimorum (B. C. D. E. G.) et ad libri Norimber

gensis margincm notati, quamn's parum referat

utrum legeris. Argutior tzimen grammaticus Àgraetius

(apud Gotholr. 1549) »velocitatem pedum ae cor

porum« esse contendit; »celeritatem animorum atquc

factor-umu; quod c Cicerone (Tuse. 4, 15) sum

sissc videtur. Certe 1100 quidcm loco de Psycbes

facultatibus sermoncm esse patet.

спит] Ante omnia 1100 erat restituendum pro

Grotiano cam, quod typograpborum mende adseribo

comparatis libris prius editis.

сип-1] Corruptam lectionem aut, lpro aura',

Grotius repudiavit. »Auch wenn er mit gold

11011 Ketten gefesselt würde; so könnte er doch

nur durch die Schnelligkeit der Gedanken eingeholt

werden.« Gonz. -- Ingenue fateor me non intel

ligero doctum interpretem, bene vero Martianum.

Quamvis 0111111 Afranius apud Gellium (15, 8) Me

moriam Sophiae таи-0111 dixerit hoc versn:

Sed eam virtus, ut

»Usus me genuit, mater pepen't Memoria,

Sophìam vacant me Grajn', vos 50р1011йа11п,

Martianus- tamen 1100 1000 510 intelligendus est:

»quamvis eogitationum celeritas ct imaginandi vis

a Mercurio animac humanac dono cssent datac,

quibus longe lateque vagaretur, per memoriam tamen

praegravata et impedita fuit.: Ceterum Grotianam

lectionem атч' eompedibus confirmant eodd. Mona

censcs (B. C. 15.), Bodlcjani, Сшили-151011515, Mer

tonianus, lIugianus, Vossianus (Arntzen. mise.

p. 199), Reichenauensis, Basileensis, et Darmstat

tcnsis.

cassus] Casus superiorum est Mantiecs etSoplniae.

Casus vero cassus. Sie in MS. libro 110110 »casas

dulcedinisu et lib. V1 »dispendiaque lini casum 110—

vorante Muleibcro.« Casus itaque (nisi quis a cares

dedueat) practeriti tcinporis participium est a cado,

ut »Sol occasus.« Cadere vero est àn'or'vyxáww,

ut cadere spe, cadere causa. Est ergo casus, vel

gemìnate cassus ânotvzaiv, superiorum casus,

Тай! :rpotéçaw 111-101010310 Gnor. ~Hugianus

codex cassus exliibet. De qua voce eonl'er 1101011

ad Appulejum (1. p. 561. 11. p. 79. 111. 11111.) et

Appulejum ipsum (met. 6. p. 455 01111), Gellium

(10, 15) et ad cum Baudelotium (util. 11. voyag. 1.

p. 594). Quae, quamvis plerumque cum sexto

casu construatur, interdum tamen cum secondo

etiam construeta 10511111- (Cie. Arat. 569 Expla

natur paulo post 8) a nostro verbo [гит-111111112

Àtque adeo vera hace mibi visa sunt, ut ne Bar

thiani quidcm codicis, qui causa pro cassus haber,

Martiani Capcllae lib. I. §.7.- 55

porta íngcns solidoque adamante columnae« cet.

L upidinc] De anima humana ineatiabil

dine constricta veteres permnlta artis opera ediderunt,

(jnibus captiva Psyche repraesentatur, vel-

11 ti in hac gcmma, quam (ex Agostini gemin. löO,

JMaflco et Montf. I. tab. 122) hic subjeci:

adhaerebat forte Cyllenio, paene lacrimans nunciavit in potentiam pbaretrati

volitantisque superi de sua societate correptam capti vamque adamantinis ncxibus

a Cupidine detineri. Super his igitur virginum thalamis, dum eum de libértate 8

auctoritatc permoverer nt a vulgata lectione rece- ctiam victricem, onde et nomen indómita vis Graeca

derem. Quamvis enim Ule (advers. p. 1230) ad- interprctatione.« I4imirum алд rov â nal да-

dat verissimam soi codicie lectionem esse, quae (iáClO. Virgilio (Aen. в, Ö52) vocatur .Tartarí

et pérspicnam faciat sentcntiam; miiltuin

«best ut praedicata illa claritas mihi arrideat.

Pirtus] Romanis enim dea erat (Varro de L.

L. 4, 46. Cic. 14. D. 2 , 23 et 31 ; de legib. 2,

H. Liv.27, 23 5 29, 11 f. Valer. Max. 1, 1. P.

Victor reg. urb. 1. Juven. 1 , 115. SU. Ital. IS, 22.

40 et 69. Plaut. Amph. prolog. Clandian. in Ruf.

I, 52. Lactant 1, 20. Augustin, in civ. dci 4,

20. 22. 24 ct 6, 12. et 7. 3. Arnob. 4, p. 127)

in lapidum etiam titulis (ap. Grut. 100, 4. o. 102,

4. 106 , 6. 436, 3).

sua societate] Quippe anima humana a virtutis

Studio cupiditatibus saepe de trahit nr.

»] ManUius (1, 921) »adamanteas

dixit, et Hyginus (fab. 22. p. 68 Stav.)

• adamanteum jugum«: sed Ша adjectivi forma ab

optimis Usurpator scriptoribus. Adamante firmis»

sima quae que denotantur: ande Ovidius (met. íl>,

813)i

ш Inventes Же inclusa adamante peremii

Fata tut generis*

(Adde crnid. trist. 4,6, 14, et Horat. od. 3, 24,

3). Pariter apud Claudianum etiam (belL GUd.

202) »Jovis voces adamante notavit Atropos. «

Adde Propertium (3, 9, 9. 4, 11, 4), Pindarum

(Pyth. 4, 125), Platonem (de R. P. 10. p. 616.

Steph.), Sophodem (ap. Stob, in eel. 1, в, 11.

p. 173 Heer.), ApoUodoram (1, 1, 3. 2, 4, 2),

Pausaniam (8, 18, 2), et confer Barthium (in ad- nul) am esse demum viderat Mercuries,

vers. p. 331). Unde et Plinius (37, 4, S) >ada- tasse qui Grotü lectionem defensor! putent delîbedurüia

enarrabUem esse docet, igniumque ratarn sortera esse earn, quae ex deliberations pro

de libértate sortis] Nunquam placcbat Grotiana

lectio »deliberatae.« Vix enim intelligitur quid sit

sortem deliberare. Opportune igitur

5

54 Martiani Capellae lib. I. §.8.

sortis blandimenta fruatrantur, net facile quaepiam praèterba^. quáe 'congrúa

parilitate Tonantis nurus deligerotur, occurrit, amplius deliberandum suggerit

Virtus; neque eum sine Apollinis consilio quidquain deberé decernere, aut fas

ab ejus congressibus aberrare, quum zodiaca eum hospitia permeantem пиит

quam abesse menstrua praecursione permitteret. Igitur constitutum, ubicun-

9 que locorum frater esset, adiretur. Ac tunc volatilem virgam , uti secum

dit, quemadmodum in genethliaca aut vitae generis (§. i>) nos ter dixit, quod hic permettre. Neque Mercurius

reliqaornm planetaruin in Zodiaco domicilia

praemetari d'ici potest, quippc quae fixa sint, ct

cuiqnc propria. Aliud est infra (§. 811) ubi Astro

nomía itinera sua praemetata esse dicitur. De Mcrçurii

autem isto oflicio nihil apud vetcres legitur.

Satius i laque du vi vu] gat am. retiñere lectionenv . ípraecursione]

Plinins (2, 8, f.): »Mercurii sidiis

modo ante Solis exortum, modo post occasum splcndens,

nunquam ab eo viginti tribus par tibus remotior

(remo ti us? aut stipplendus Mercurius). « Ptolemacus

(tctrabibl. 1, 18) Mercurium nunquam plus,

quam per unius signi ipatium, a Sole abesse con

tendí t. Eadem tradit Hyginus (astr. \ , 1 6. p. 48o.

Минск.) additque: »modo no с te prima, modo autem

ad Solis exortus- eum incinere apparcrc , ' nonnunquam.

etikm perpétuant sigáis quatuor esse cum

Sole : redcuntem autem cum Sole non amplius -esse,

quum tcctiam partem sign!.« Cicero (Л. D. 2, 20)

»nunquam eum a Sole«- dicit »discedere Longius

unius signi intervalle, tum anteuerteiUem , tum

svbseatuntem.* Sed conféras ve lim infra (§. 2ö et

880) nostrum et quae ibi a nobis sunt obsérvala,

i ac\ К Darmstatltensi , Cautabrigiensi, Britanelection*

a Platone animis imposita: sed neque in

deuwt Mcmirium haec quadrare possunt, neque

cam v erbis, quae sequuntur »amplius deliberandum «

conveniunt

praeterea] Pro edito praeter earn reposui illud

non solum Monaccnsium codicum (G. D. £.) auctoritate,

sed Grotiani etiam, Hugiani , liasileensis,

Darmstattcnsis , Gantabrigiensis ct Britannici.

sine Apollinis consilio] Arnobius (3. p. 125)

de diis : »de matrimonio Ше consulilur, hic nicdclas

incommoditatibus praestat«, cet

ab ejus] Apollo et Mercurius adeo juncti me

morantar , ut eis communem Olympiac fuisse aram

Pausanias (5, 14, 6) référât. Conf. et Scholiast

Pindar. (Olymp. S. 8.) Pariter Mcgalopoli, Arcadiac

urbe , templi Mercurio cum Apolline Musisqnc com

munis ruinas Pausanias (8. 32. 1) vidit. Apcrte

etiam Claudianus (laud. Stilicb. 2, 440) Gyllcnium

Phocbi comitem appellat. Quae quideni omnia astronomiae

origincm deberé videntur (Plato Epinom.

p. 987 Stepb.).

• permeanfom]' Sed Mancher е - eue Leidens! có

dice restitait lectionem Martiani ingenio , ut milii

videtur , acconimodatam praemetantem. Zodiaca ho- nico, Hugiano códice, atquc с Cortil variantibne

spitki, quae (aie !) Mercurios, incumbit et in qnibue ';oc rccepi 'pro Grdtiano at, quod mirabar, quum

pracmetatur. Goss. — Licet frustra locum apnd anteridre^ jam editiones multo melius ас babc-

Munckerum quaesiverimj sunt tarnen códice a, qui retat. > г.-.. »:•.■." ■ •> I \ . .'

a vulgata aberren*. At тепьсигm«lii)r vox sit prae- volatilem] Caducenm, yrfçvxsïov. Libro scmetanlem,

cquidem «on perspicio. Peragrare supra cando: »C"j«3 vlgentia firga Dirum stupct vene

Martiaái Gtapellàe: Hb.¡L i$. 9. 35

mundi pcnita регпаеагс' aethereosqup recessus irruhipere parili celeritate posset,

Virtuti de more permittit; ipse pedibus talaría nectit anrea, et ш&С jjb <51

fanis, j^uihus aut vaticiqia obliques fvmdebantur ambagibus, aut denudata

peoudum caeile ,$ssiculatis extorur» prosicüs viscera loquebantur, quibusque

-iJ. b«i шъА\ i.>iu-mlA »(■»*".«,; 1.1Г-4'! be i.-bit o.I . I Г I!! .»,'! .■• iï i-.t .-; [..-

mm. ■ Gnoi. —- A virga, :ver,o paduecnm distinguere ohliquis] Excmpla supped! laut Cicero (de dir.

videtur Agni, met. L X : » adest luculentus puor — 2 , 56) ct Ammianus (25. p. 265 Lind.). Ad Virqнет

cfiduccum et virga Mcrcurium ipdicabant • S'l" locum (Aen. 6, 99) de Cumaea Sibylla canen-

Goez. — Plura olim (in palaeogr, crit. IV. т, ind.) t¡8 » horrendas ambages « noster respexisse videtur.

de hac virga attulL Confer nostrum infra (§. 126). Graece Xo£à, nnde Ao£iaç Apollo.

penita] Substantivo hoc utitur noster ct infra denúdala] Ita pro de nuntiat a Hpgíanue codex:

(§. 600). Nihili lectio in códice Dresdcnsi est pe- qucmadmoduin Vonckius (spec. crit. p. 144) legere

renita. In glossis, quae nomine Isidori Tcniunt jam malebat, licet vulgarem ctiam lectioncm defend!

(ар. Vulcan. 692) »Penita« explicantur » aula regia.« posse Arntzenius (misc. p. 200) recte monuerit,

Alartiano penita sunt mundi intima. modo voccm denuntiata quarto pluralis casu acceveleritate]

Ita Monacenscs (B. C. D. E.) , Hugia- jpcris. . „ ,

nus, Reichcnauensis , Darms tat le nsi s , Basilcensis, fissiculatis] Ita melius legitur quam physîcu-

Britannicus, Cantabrigîensis , et ad margincm libri htis. De fissiculatione videsis lector quae acute eol-

IVorimbcrgensis notata lectio , quam ct supra (§. 7) legere viri ill. I. Scaliger ct P. Col vins ad Apulcvidimns.

Continúala enim est allego ria. juin , cui cadem haec vox usurpata. Dicta est lisside

more permittit] Fallor an egregio conjeci culatio a fisso in extis, cujus, meminit Cicero de

»«fernere permittit« Grot. — Beprehcndcndum in observa tione haruspicum: »aut quomodo est collata

bac conjectura, quod demere sive auferre boc loco inter ipsos qnae pars inimici, quae pars familiaris

serba minus sunt apta, quo capere, sumere, pre- esset , quod fissum pericnlum , quod commodum

henderé, potius desideraremus. Quumque in omni- aliquod (1. aliquid) ostenderei« et alibi. Vel (at

bus codicibus logatur de more, malim quam cor- maxime Europac Semoni Scaligero placet) physicurigere

quae verc scripta sunt retiñere, ct adverbio lare VJtoxOQLÓTixcÜQ pro physicare , (pvÔcxeveiv.

urbane eive comiter explicare, ut oppositum sit Vir- Quod verius videtur: sie nescio quis dixit musicare

giliano (Acn. 8, 655) »sine more.« Sed non re- pro ¡wvÓixeveLV •• id ipsum glasea Isidori compro -

pugnabo, si quis intclligcre maluerit, semper rao- batur, in qua legitur: »Physicuio , propitio divos,

rem esse Mercurio virtutem ducerc, paritcr alquc Physiculalor , augur naturam in extis animantium

apud Lucianum (in bis accus. 7- P- 56 Bip.) Ше quacrens.« G пот. — Physiculatis male. Fuit atitcm

Juslitiam duxerit. ¡ ..... г ; fissum, a quo ussicul.arc, linca imaginaria exta bipedibus]

Utitur scilicet ipais Virgîlii (Aen. 4, parti to dividens, ut altera pars .ad hostes, altera

259) verbis : »pedibus talaría nectit Aurea «: hieque ad eacrificantem ejusque amicos pertineret. Conf.

llomcrum (odyss. 5, 44) imitaturus erat Aflatim Ernest dar. Cic. fissum et Salmas, ad Sol. p. 91.

de bis cgit LH. Vossins MythoL Briefe p. 119 seqq. Goez. — Multa de hoc verbo dabant Stepbanius

5 *

A 56 Martiani Capellae lib. I. §. 10.

10

solitus sortitus excedere, vel logia personare, sagaci eum investigatione disquirunt.

Sed his adytorum fastigiis specubusque viduatis, absque lauri arentis paucis

(ad Sax. p. 42), Aintzenius (in misc. p. 199) et viri

doeii ad anthologiam Latinam (Bul-m. П. p. 506) et

ad Appulejum (П. p. 154. Ш. р. 669 Oui). Lo~

сщ, qnem e glossis Isidori Щеп Grotius, neque

apud "ulcanium, neque in editis ab Arevallo reperitur.

Sed scriptum etiam a quibusdam fuisse

physículare satis probatum est, siquidem non Mar

tiani solum libri plurimi sie scriptum verbum ex

hibent, sed Àppulcji ctiam et Saxonis grammatici

libri. Quum vero codex Monacensis (G), Bodlcja

nus primus et secundus, Hugianus, Basileensis,

Darmstattensis, Cantabrigiensis, Britannicusque [isi

езда“: habemt, et infra quoque 151) pro physí~

eulant in Guelferbytanis esse fessiculant Cortius ad

libri Lipsiensis marginem annotaverit; ad Appule

jum denique (Il. p. 154) viri docti observarint, in

vetustissimis Martiani Metis esse fissiculare; hoc

ego ut magia notum in textum recepi.

prosiciis] Prosiciorum apud Festum Arnobium

que mentio. Glossa: »Proscle áxpoůiywu l. Pro

sieiae. Prosccta dicuntur Macro in бриджи/2:3:

»Vulgari tosta vapore Cum virgis proseeta fer-unt..

Flacco Argonautieis: — »prosectaque parlim Pec

tora.« Lucano: »Lavi calido prosecta cercbro.«

Statio: - »ubi adverso dederant prosccta To

nanti.. Ovidio Fastis:

»prosccta sub aetherc

poniLe Qui et alibi: »Imposuit prosecta calentibus

„is“ Prosicies Varroni: »Prosiciem extorum in

mensam porricereu, et Lucilio: »Caenam inquit

In Solino

emendatiores codiccs prosicias habcnt: nonnulli vcro

nullam neque divis prosieiem ullam.:

рог-Нега: a porrieiendo, quod vocabulum multi

азид-рам, Varro, Arnobius, V'rgilius, alii. Gao-r.

...__ Quibus haec non sulliciunt, adeant Ovidium

(in metamorph. 15, 156), Macrobium (in Satur

nal. 5, 2), et Tanbmannum ad Plautum (мощен.

5, 5, 5. р. 562. Роев. 2, 8. p. 877), Dacc

rium ad Festum 587), Elmenhorstium ad Ar

nobium 187), Saubertum de sacrilîciis (c. 20.

p. 486), Brissonium de formulis 22. al.

De omni hoe divinandi genere pulchros lege ver

sus Tibulli (1, 8, 5):

»Nec mila' sunt sortes, nec самой: fibra deorum,

Praecím't спеши: пес mila’ cantus avis.: `

solítus] Id ante sortítus recte supplent codiees

Monacenses (B. D. E); siquidcm hoc v'crbum cum

iniinitivis excedere et personare conjungcndum est.

excedere] Bulengerus (de sort. 1, 7. in Gracv.

thes. V. 596) legere nos jubet credere. Quid hic v0

luerit hoe verbo, non perspicio; et vercor ne ille

pariter ac Grotius glossa inducti, quae вот-Шиш

interpretatur divinationes, banc voccm pro nomine

substantivo, nempe pro sortitione acccperint, quum

participium potins hoc loco sit a sortíor. In omni

bus enim locis Mercurii frater (Apollo) quaesitus

crat, quihus solitus excedere (exire) sortitus. Sor

titum Pythium intellige cum, cx illis loeis cx

ccdcns responsa dat et eventura denunciat. Ita et

a Virgilio (Aen. 5, 576) rcx deorum »sortiri fata.

dicitur, cujus poëtae versus Martianum in sequcn~

tibus quoque 10) ante oculos habuissc patebit.

logia] Аду“: oracula sunt pedestri sermone

edita, ut ¿mnd/wl. carminc. Vidctur autem vox

hic aliqua deesse, ut sit »logia personare solebantc,

nisi »personarcu et ante »excesseree lcgas, ant si

quid aptius. Gao-r. — Cessat hoc, postquam e co

dicibus Monacensibus supra inserui метил” Unde

autcm priora habeat juvenis doctus hand scio. Certe

contrarium discimus ab Aristophane, qui (cquit. 120.

121) Мути et ygqópw'ç promiscuc usurpat.

Martiani Capellae lib. I. §. 10. 57

admodum foliis vittisque semivulsis, quae in Cumano antro post Sibyl lam

tinearum morsus cariesque carpebant, nihil ejus potuit inveniri. Per aéreos

etiam tractus, quibus formare solitus et volucrum diversos meatus, et oscinum

linguas, etpraepetis omina pennae, frustra in cassumque disquiritur. Jam pridcm

quippc offensus contamine monendorum dedignabatur Augur Pythius nunlavri\

In lauri foliis sólita erat Sibylla sua re

scribiré. VuLCAit. — Ad Virgil i иm

mpexit doctas interpres (Àen. 3, 445).

flotem non banc, sed aliam ejasdcm poëtae locum

(3, 360) ante oculos babuit, obi Clarii lauri

memorantur. De ApoUine enim investigando agitur,

non de Sibylla. Poterat nostcr ctiam Claudiani (de

rapt. Proscrp. 1, 109) verba »!

arentis] Arene idem quod árida*. Cicero (ар.

Macrob. in somn. Scip. 1, 4): »laareis areecentibas •

dieit de ils quae arare încipiunt Quumquc lauras

vaticinandi virtu tern repraesentet, facile intelligitur,

árente significar! oracula evanesccntia. Cade

(i, 21, 36):

m Et tacet extincto laurus adusta foco.*

et Statius (Tbcb. 8, 202):

— -— — »ipsaeque volent arescere laurus.*

Voce autem ipsa utitur alio versa (2, 12, 51) Propertius

:

шАс veluti folia árente■ Kauere corollas.*

vittisque semivulsis] Alii vitibusque. Goez. —

Prior lectio , quam codices etiam Monacenses (C.

et D.), Baeileensis, Darmstattensis , Hugianusquc

haben t, omnino praeferenda erat, quum oraculorum

reliquiae hoc loco recenseantur, vittacque désignent

Ita Virgilios (Aen. 3, 370), loco Шо,

ante oculos babuisse Martianiun dixi,

de vate:

»Exorat pacem divom vittasque resolvit.*

i (8, 143 et 170), Senecam (ii

702), alios. Scmivulswn ut apad Ovidiam (met 7,

344) semilacer, et Claadianam (in consul. Probi

109) semirutae?

Cumano antro] In templo Apollinis, qaod erat

prope Cumas, Campaniae civitatem, in qua Sibylla

quondam vaticinabatur. VulC

tinearum morsus cariesque] Vtromque nostcr

viderat conjungi ab Ausonio (epigr. 34) boc versu :

*Si tineas cariemque pati te charta necesse est.*

oscinum] Cum Cicerone (div. 1, 33) subtilius

distinguit noster alites inter et оseinс s (conf. Pest,

p. 315 Dac). De utroque avium fatidicarum ge

nere consule Bulengerium (de augur, e. 4. in Graev.

tbcsaur. V. p. 413). Omne autem boc divinatiouis

genus complectitur Manilius (4, 915) verbis:

»Fecudum mortes aviumque attendere cantus.*

praepetis] Virgil. Aen. 3, 360: »Et volucrum lin

guae et praepetis omina pennac.* VonCK. — Jamque

manifestum est Martianum hunc Virgilii locum ante

De voce praepes léxica volgaria

sed considere operae pretium erit

ad Callimacbum (p. 628), virosque

doctos ad Appulejum (I. 140. DX 86. Oud.) et

Pomponium Laetum de sacerdotiis Roman, e. 5 (ар.

Clausing, in jur. pubL L p. 99).

contamine monendorum] Spurcitia sacrificioram.

Bfonenda enim dicuntur sacrificia, per quae diu* monentur,

ut succurrant mortalibus. Vtjmuic. — Miror

Grotium et Goezium, qui absurda baec a Vulcanio

e glossa hausta repetierint Dü enim monent, non

Monere boc loco est »praedicere rea

58 Martiani Capellae lib. l; 9. 10.

cupari. Item cum in Helicona, Delon, Lyciumque sectanturŕ `Sed alibi

lauros primores arentesque.hederas,

futuras.: (Cie. de liarusp.25. Yirg. Aen. 8, 556.

georg. 1, 555. Tibull. 1, 6, 50). Voce contamen

praetcr Martianum nemo, ‘ quod sciam, nisi popu

laris cjus, Tertullianus (in сапа. c. Marcion. 1, 1.

4, 4. et 5, 1) utitur. Hugianus quidem cedex babet

cunetamíne; sed contamen e verbo,` contaminare fa

cile intelligitur, de que deete Super disputavit,

nce nostre neglecto, Grauer-tus in Analeetis p. 118

sqq. Dixit igitur noster »deserta omnia fuisse loca,

quibus Apollo solitus esset eracula ederc, quia

oñ'ensus fuerit turpibus et iuhonestis quaestionibus,

ad quas ut rcsponderet et eventura prncdiceret po

stulare ausi cssent improbi. Nenne Plutarclii de

eraculorum del'ectu librum Martianus lcgisse tibi

videbitur, si quae Planetiadcs ibi (p. 415) disse

rit, in memoriam revecaveris? »Hoe enim, inquit,

disputandum vobis propone, eur non jam dudum

ab edendis oraculis animum Apollo avcrterit, aut

ei Hercules vel deorum alius tripodem sustulerit,

oppletum obscenis et impiis quaestienibus, quas

deo proponunt, alii cum tanquam sophistam ten

ïautes, alii de thesauris, hereditatibus, ineestisve

inuptiis seiscitantes.« Adde Ciceroncm (de divin.

2, 57) et Juvenalem (6, 555), in primis autem

Lacan. 5. 111: А

_- -— »Non ullo secula dono

Ivestra eurent mejore deüm, quam Delphíca sedes

Quad siluít , posh/uam reges timuere futura

Et superos veiuere loquic cet.

Olim Christo' nascente contienisse oracula jacta

"bant, sed etÉ'Dalacum de orne. Il. p. 425 seqq.

iledignabatrar] Unus Britannieus meliorem bane

lectienem pro rleflìgnatur slippeditavit teste Federo

nostro.

Delon] Servies (ad Aen. 6, 58) docet »Apol

alibi cariantem tripodem crepidasquc

linem sex mensibus' apud Lycies, et sex apuil

Delon responsa dedisse.« I’ i

Lycíumque] Lege Lyciamque, ut jam visum

fuit ill. vire Nie. Heinsio, qui ad calcem libri sui

sie emendandum monuerat. Firmat, quem tamen

Heinsius non adscripsit, Maro (Aen. 4, 145):

»Qualís ubi hybernam Lycìam Хам/Шри: ßuenta

Deserít ас Delum maternam invísít Apollo.

Ubi id ex Apollonio transsumsisse notant interpretes.

veNcK. (spec. cr. p. 144) -— Cenjectura prefecto

baud eentemnenda foret, nisi ei omnium librorum

lectie repugnaret. l

legas velim hesee Papinii Statii (Theb. 1, 696)

VCI'SUS Z

Et certe ante quam corrigas

»Phoebe parens, seu te. Lyciae Patarea nivosis

Exercent dumeta jugisu -— — у

atque alie in loco (sylv. 1, 2, 222), quo Lateo

vatuln patri (Apolliui) assignat _

————— »Lycíos montes.«

Suppleri igitur eo magis post Lycíum licchit montent

npud nostrum, que certius mons ctiam supplendus

apud virgilium (georg. 5, 514) est in verbis

»summa Lycei.« Ipsius Apollinis eognomen Ly

cium fuisse nemo ignorat (Macrob. Saturual. 1, 17).

primar-es] veter-es et pervetustas. Venen'.

arentesque hederas] MS. cronies, puto errantes,

ëßiůe'rm/ consuetum. Скот. — Qnamvis vox er»

rantes in nulle codice legatur, in textum tamen

cam recepit Geezius, Virgilium, pute, secutus (eel.

4. 19). Ego vero a een-igendo scriptere abbot-reo, ma

xime, qnum aliquo modo lectio defendi potest. Potest

autem ul: supra, ubi et »lauri arentìs« mcminerat.

Namqne hederas Apollinis vestigia prodcrc, nemo

iguorat, quum poëtae iis coronarcntur (Her. carm.

Martiam Capellae lib. I. §. 11. 39

situ niureidaa, praesagiorumque interKtam mcmofiam repererunt. Tandem 11

Fama nunciante cognoscunt, quod Phoebo gaudet Parnasia rupes; licet inde

quoque ad Indici montis secretum obumbratumque scopulum nube perpetua

i, 1, 29; epist 1, 3, 25. Ovid, met 5, 358;

bat. 5 , 79. Virg. cel. 8, 13) notumque illud :

■ xVuhc ederae sine honore jacent.«

(OviA. art. am. 3, 411). Sed quid multa? deus

ipse *b Aescbylo ó zl66svç IdrtoÀAwv appellator,

uti Jíacrobius (Sat. 1, 18) jam observavit.

crepidastjue] Potcrit quidem tripodis basis intelligi

со ma gis, quod ex Hero do to (9, 81) jam

constat, e spoliis, quae Persia devictis G race i col-

Jcgcrant, Apollini aureum tripodcm dedicatum fuisse

iusistcntem triplici serpenti acneo, ita ut ad Graecam

voeem xQTjJtïç bic respiciendum sit: malim

tarnen per crepidas ealceamenta vuJgari sensu intelligcre.

YMeatur enim dcum coneulturi non nisi

certo quodam liabitu ornataquc admissi , üsqiic calceorum

ctiam genera praescripta fuisse. Cujus rei

i, qui Troplionii

snta, quiessc

deberent adituri (9, 39, 4 £), re-

• èjti%cûQÎaç XQTjrtZâaç.« Quidni igitur calectmcntis

ctiam orae uJorum vestigia significare voluissc

Martianum dicamus?

situ] ItaVirgilius (Acn. 7, 440) et Statins (Thcb.

7y 745) »si<i* victa« dixcrant; et Floras (2, 3):

»ne rabiginem ac situm arma sentirent» Ovidios

(e Pont 1, 5, 8) »situ iners« scripsit Idcinquc

(in last 4, 928) »inquinet arma situs* optât.

murcidas] Murcidas pro marcidas vc teres. Gloss.

— Addc Aligns tinura (civ. dei 4, 16), qui Pom-

' 't: »murcidus est nimis /!

et inactuosus.« Solus Hugii codex

Infra (§. 999) iterum murcidum scribitur.

Verum Valerius Maximus (6, 9. ext 5)

habet

Fama] Prosopopoeia, ut apud Virgilium (Aen.

9, 473), Ovidium (met. 12, 43), Yalerium Пас-

сит (2, 117) et Claiidianum (cons. Prob, et OI.

34 5 laud. Stil. 2, 408).

Phoebo gaudet] Ilic Virgilii (ecL 6 , 29) iterum

ad vcrbum exscripsit versum: •

»iVec tantum Phoebo gaudet Parnasia rupes.*

rupes] Non Virgilius tantum, sed Lucanus (5,

77 et 164) ctiam rupis nomine montcm ilium insignivit,

qui a Strabonc (9, p. 410 Casanb.) rte-

TQùidtjÇ esse dicitur, cujusque poetae (Ovid, met

1, 315. 2, 221. Pers. prol. 2. Lucan. 5, 72) geminum

vcrticcm celebrarant

obumbratumque scopulum] Nysam intclligit, Indiae

montem, ubi feruntur Liberi crepundia esse.

Vixc. — Nysa nomen quidem urbis est, mous

aiitcm prope IVysam Dieras appellatur (Curtins 8,

10, 12. Arrian, cxp. Alex. 5, 1. p. 340 RapL.).

Explanandum igitur Vulcanio erat, quid Apollini

cum hoc monte, qui Iovi sacratus erat, vel cum

urbe illa, qua Bacclii continebantur incunabula, com

mune fucrit IVon enim do bisce dus, sed de Apol-

[juidem Apollini

fuisse (SophocL Antig. v.

1110. Eurip. Jon. v. 563; Phoeniss. v. 227. Pau

san. 10, 32, 5. Lucan. 5, 73. Catull. 64, 591.

Macrob. Sat 1 , 18) Nysamquc Baccho sacratam

(§. 695) non ignoramus ; sed de Indiac monte nemo,

qnod sciam, idem docuit, neque docerc potuit

Acccdit et alia difficiiltas. Doccbant enim (Serv.

ad Aen. 4, 155) »Apollincm biemalibus sex mensibus

coutinuis a Delo abesse.« Quo igitur pacto

Martianus fingere potuit, Virtutem et Mercurium,

licet compertum baberent , » ad Lulici montis secreta

40 Martiani capellae lib. I. g. 11.

posterius migrasse perhibcbant, tamen Cirrhaeos tunc reoessus,I et sacrati

specus loquacia antra couveniunt. Illic autem circumstabat in ordinem quid~

quid imminet seculorum, fortunae urbium nationumque omnium regum ac

illum migrasseua nihilominus Delum petiisse'l Nemo

sane explanare id poterit , nisi ad illud placitum

confugcrit, quo allirmubatura Solem Liberumque Pa

trom eundem fuisse (v. Palaeogr. crit. Ш. 465, ubi

tolle mendum in nomine). Quo quidcm posito huic

Marliani loco e Macrobio (Sat. 1, 18) lux alferri

posse mihi vidctur, quippe qui »in sacris-l inquit

»hace religiosi arcani observatio tenetnr, nt Sol,

quum in supero, id est diurno hemisphaerio est,

Apollo voeitetur; quum in infero, id est nocturno,

Dionysus, id est Liber Pater habeatur.«

migrasse] Solem quum homines animadverterent

semper locum mutare, haud mirum est poetas (Sil.

5, 204) Apollinem linxisse migranlem, Delphicum

praesertim (Artemid. oneirocrit. 2, 55. p. me Ri

ри). Lepide hac de rc Lucianus (in his accusat. 7.

р.48 Bip.) agit.

perhibebant] Infimae latinitatis scriptoribus ma

xime frequentata loquendi ratio. Fulgentiusz »Licet

Pctroniana subit Albania.. Mael-ob. (Sat. I, 11):

ula-cet ex libertate in servitutem venum feral..

Sport. Adrian. (c. 18): 'omnes professores et hono

ravit et divites fecit, licet eos quaestionibus sem

per agitavitw Gonz. —- Et Appulejum addere po

tuisset, et Ammianum Marcellinum, et Solinum

(57), et Macrobii alium locum (somn. Scip. 1, 19

p. 101 Zeum), et inprimis corpus juris Romani.

Cinhaeos] Cirrheos, alii Chix'rheos. Gonz. «-Houd

dubia orthographin est. А Cirrlna cuim Cir

rhacus. Atque hisce reecssibus Delphi significantur.

confer infra 119. 651) noppidum Cirrlnaa, cui

Delphi adjacent. Apollinemßtiam ipsum cognomine

Cirrhaei appellatum esse Gyraldus quidem nllirmat,

sed nullo laudato auctorc. In Basilccnsi codice a

secunda manu insel-tum ante Cin-rhum: est ad;

qua tamen emendatione non opus erata quia verbum

convenire cum quarto casu consti-ui potest. ‹

in стилет] Desunt haec in nonnullis editio

nibus. In Monaccnsibus autem memhrnnis pluribus

(B. C. D. legitur in ordine, in uno (G) in

штилем, quod, quum melius sit, retinui. Pendet

»Quod imminet in ordinem sc

culorum« intelligo »quae eventura siut labentibus

enim ab imminet.

tot seculis sese excipientibus.:

fortunae urbium] Паш! dubie Martianus Ovi

dii (met. 15, 280) verba in mente habuit hace:

—— -

~

»sic ad fen-um vena'slís ab anro

Звони: sic toties versa ea fortuna Мстят.

lntcrpunctione etiam separanda illa erant ab iis,

quae praeccdunt.

nalionumque] Malina »urbium regíonumque

omnium, reguma ac totius populi videbanturu

Forte et pro regum reponendum fuerit rerum. Sua»

deut quae habet p. 7: »Hi igitur cursus discoloris

amnes praedictas rerum nationumque fortunas im

mensis primo sinihus ambicbanLc Sed et ibi prae

fcram »regum nationumque-z dixit autem »nationum

fortuna“, quod hie »totius populi.. Ut cx iis

adeo nihil nostrae emcndationis merito derogctur.

Voncx.-

Ex

omnibus libris scriptis unus vossianua

codex (Алла. р. ‘200) habet „фонит; sed in ejus

gratiam rcliquorum lectionem eo minus mutari velim,

quo certius inferiori loco 15), a vonclńo lau

datoa yox nationum repetitur. [пери 'practerca emen

datio esset illa rerum pro regum , siquidem populi

.et regum , minime rerum, sibi opponuntun Шс

enim de varia fortuna agitur urbium et natiouum,

tam regibusp quum populis imminente. Аире legisse

Martiani Capellao lib. L §. 11. 41

totius populi. Videbantur aliae transacti cursus emenso spatio fugientes; consistebant

aliae sub conspectu; adveniebantque quam plures: atque ita nonnullis

eminus vanescebat disparata prolixitas, ut velut fumidae caligationis incredibilis

haberetur aura. Inter mira hace spectacula fortunarumque cursus,

m'ilû Tidctur Martianus, quum illa fingeret, Sallustium

pLilosophum (de düs et mundo 9. p. 262

Gal.) similiter ita disputantem : » Quemadmodttm

Providentia et fatum sont nalionum et urbium, ita

et singulorum bominum; ita et fortuna, de qua

nunc agere orationis series postulat. Diversa igitur

ас praeter exspectationem accidentia in bonam par

tem dirigens vis dcorum fortuna existimatur j ideoqne

urbes praesertim Lane dcam honoribus aflicere

addeect.« Longa eerie Seneca (consolât 6 seqq.

p. 76. 77. Lips.) illa populorum loeorumque fata

recenset, concluditque : »Ita fato plaçait, nullius

reí eodem loco stare fortunam.«

aliae] In с di lis legi tur: » Aliae transact! enrsns

emenso fugientes consistebant Aliae sub conspectu

adveniebantque quam plures.« Locus omnino mendosus

est: in quibusdam legitur »einenso spatio«

eententia faciliori. Heinsius: » aliae aevi transacto

spatio..« Vonckius: »aliae transacto cursus emenso

fugientes. Consistebant aliae sub conspectu,« Ar

bitrer bic factum esse, quod in principio capitis

monui, ut a magistro vel discipulis quaedam fuerint

addita, dum in eebolis praclegebantur, quae

tarnen nequáquam sunt ipsius Martiani. Veram

Martiani m anu m arbitror praefcrre quantivis pretii

Vossianum codicem: »Aliae consistebant sub conspeetn,

adventabant quam plures«; ut de duobus

loquatur Capeila, et qui jam consistèrent et

qui advenirent Arktz. (mise. p. 200). — At

si teste Arntzenio sunt, qui post emenso babeant

spatio, quae quidem vox in Monaccnsihus

(В. D.) ctiam addita est, omnia facile intelliguntur,

modo solam intcrpnnctioncm ínula veri s, ut feci.

Tria enim témpora tribus illis commatibus deno

tan tur: Videbantur fugientes — consistebant aliae

— ad ve nichant que quam plures«; praeteritum vi

delicet, praesens et ins fans. Id quod pulcbrius

veriusque omnino quam si cum Arntzenio duas

tantum temporis partes statucre volucris. »Omne

enim tempus« Martiano ipso docente (§. 103. 733.

895) » tribus varia tur vieibus.«

disparata] Legcbatur ante disperata, quod Vulcanius

explicabat negata, С rot ins au lern esse putabat

desperata , quemadmodum codices с lia m Мо-

nacenses (В. С. D.), Darmstattensls et Britannicus

praebent Quum vero in Basilcensi legissem dis

parata, quod Vonckius (p. 144) oliin volcbat, hoc

pracluli, ut verba »nonnullis eminus vanescebat

disparala prolixitas « explicanda cssent »nonnullis

procul remota erat omuls, síahilitas. « Sacpius no

sier etiam verbo disparare utitur (§. 24. 25. 525.

714), pariter atque Saxo Grammaticas, qui nostrum

ubique fere iinitalur (Stephan, ad Sax. p. 21). >

sparatum au le m «, Cuero (invent 1, 28) inquit, »est

id quod ab aliqua re per орровМопеш ucgationis

separatur. •

fumidae] Tan gît coram fortunas, qui mox nut i

nullo sibi concesso vivendi spatio sine ullo vitac of-,

ficio transcunt Vrac. ■ . ' ■ . -. .

motusque] Blud que, quod Grotius ad inargincm

rcjecit, omnino legendum e codicibus ctiam

Basilcensi ct Monacensi (C). In aliis Monacensibue

(B. D.) priora verba »Inter mira« transposita sunt,

supra ca posui. ¡ .

6

42 Martiani Capellae lib. I. 5. 11.

motusque nemorum etiam susurrantibus Habría, canora modulatio melico

quedam crepitabat appulsu. Nam eminentiora prolixarum arborum culmina

perindeque distenta acuto sonitu resultabant. Quidquid vero terrae confine ac

propinquum ramis adolinibus fuerat, gravitas rauca quatiebat. At media ratis

per annexa succentibus duplis ас sesquialteris, nec non etiam sesquitertiis, sesqui

modulatio] Lege modulatione. Venca. (spec. er.

p. 144) -- Elegantem Venckii conjecturam lirmat

codex vessii, ct sensus postulat. Ultima syllaba,

nt saepe fit, absorpta est ab initio sequentis.

Авт-2. (misc. p. 200) -

-

Mirer utrumque , maxime

Arntzcnium, qui elegantem appellarc potucrit disci

puli sui emendatienem. Namque eriticorum errer

inde provenit, quod veeem malus culn sequentibus

conjunxerunt, licet ad praeccdentia pertineat, id

quod annexa particula que satis docet (v. not. prae

ecd.). Quapropter baud video, cur longe plurime

rum codieum lectionem corrigcre debeamus, prac

scrtim quum clarum et aptissimum illa hune prae

beat sensum: »Inter enim baec spectacula fortuna

rumque cursus (de quibus mode dixerat) metusque

etiam ncmorum, (inter bacc inquam) susurrantibus

‚ llabris canora modulatío melico quodam appulsu cre

pc'tabat. Ita non solum »Asistrnm crepitansu Properties

(5, 9, 45) dixit; sed virgilius, qucm noster bie

hnìtatur, (Aen. 6, 209) paritcr de arbore aurea

eeeinit:

.Sic lem' crepitabant bractea venten ч

Pre vente nostcr repesuit flabra's.

melíco appulsu] Musica cellisienc.VUnc.-che

applausu. VeNcK. (sp. crit. p. 145). -

Cave

eer

rigasl est enim vox musica atque infra leges 27)

»pulsas medulationim, et 28) «graves pulsusq

apud Ovidium etiam (fast. 5, 667) »lyrae pulsam..

Vetercs de musica scripteres distinguebant inter

vecem humanam, et ‘nìv пройдет), quae manibus

liebat (v. not. ad 120). Паш: igitur musieam

r

in nemore ille nester ramerum appulsu fieri recte

dieit, neqne corrumpenda baec_dictie critica, si diis

placct, arte crat.

períndeque] Valde, multum. Vere. —— Cave

credasl Certe infra 54) Vulcanius peri'ndequc

explicare Walde, multumc non potuisset. Neque

parìbus i'nteruallt's interpretari id adverbinm ei lieet,

qui illa imperia esse debere non ignorat. Equidem

intelligi posse ita arbitrer, ut respieiat eulmcn,

nimirum »in eulmcn distenta~ quibus aentum fieri

sonum pluribus persuasum crat 28 not).

тиса] Hypallage pro gravis raucitas. Vim. -

De tali sono Catullus (64, 264):

»Mtltís raucisones efllabant cornua bombes.¢

Hinc infra 28) Lunaln, quae proxime terram

est, ait »graves pulsus modis raueioribus perso

narc.« Batienem alibi (palaeegr. crit. Ш. 256.

p. 505) exposui. Sed addc Nieomaebum in liarmen.

man. 1, 2, 5. p. 6 Meib.) qui »a Lunariu inquit

»metu qui omnium inlimus est, et terrae proxi

»9

mus, neutissimus dictus est nete (vfál'îj). Etenim

véatov idem est quod :'n/ìmunm

ratis] Ratis bic adjectivum est,~ nc te галди:

glossae substantivum putantes. Gne'r. _- Suceentus

nimirum pro rata et apta per-tiene per annexa bar

moniam eliiciunt.

sesquialten's] Sesquialtera proportie in arithme

tica, diapentc vocatur in musica: limma Graece

semitenium, cujus media pars dicsis dieitur. Octa

vis vel sesquiectavis sive einoyâoavg, i. e. super

octavis. Guess. (cod. Manac. C). Omnine scmitonii

Martiani Capellae lib. I. $. il. 43

octavis etiam sine discretione juncturis,

dimidia pars est diesis (Sext Emp. 6, 47. p. 366

Fabr.). VUruvius 4. p. 136 Bip.):» Diesis ant em

est toni pars quarta: ita in hemitonio duo dieses

sunt collocatac. « Plura dabunt scriptores rci ши

ше a M eibomio editi , et Boeckhius (in Daubii

et Creuzeri s tu dûs Ш. p. 65). Sed boc loco adeondus

potius Boethius , qui (in arithm. J , 23 ; op.

p. 1312) rem dilucide sic exponit: » Superparticu-

Jaris est numerus ad alteram compara tus, quo tiens

Labet in se totum minorem et partem ejus aliquant.

Qui sí minoris babcat medictatem , vocatur sesqui

áltera si vero tertiam partem, sesquitertius t si vero

qaartam , vocatur sesquiquartus , ct si quintam, то-

catur sesquiquintus. Atque bis omnibus in infini

tum quoque superparlicularium forma progreditur. •

Tbeo Smyrnaeus (ap. Tcnnul. p. 141 ad Jambl. in

IVicom. aritbm.): irtifiógiog di éÓTi Xóyog, oTav

ó fieíCcov oç»ç äjta£ ï%r\ rov èXâvtova xaï

pLOQLOV SV ТС rov iXâxrovOÇ. Ad quae Tennnlius

: »IVotandum [lôçiov ab aritbmeticis dici de

supcrparticulari, [léorj de superpartiente.« Confer

nostrum infra (§. 757. 739). llaud dubie Maria

nus illa с Cicerone desumsit, qui ipse sua a 14atonc

(de an. mundi p. 36 Stepb.) habet. Ciccronis

enim verba (de univ. 8) baec sunt: » Sesquialteris

autem in 1er val lis, et sesqiiitertiis , ct sesquioctavis

sumptis ex bis colligationibus in primis intcrvallis,

sesquioctavo intervalle sesquitertia omnia explcbat,

quum particulam singulorum relinqueret« cet Maerobius

(s. Sc. I. 1) graccis vocabulîs utitur» cpitritus,

bcmiolins, epogdous.« De origine vocis sesqui

egît Jul. Caesar Scaliger in poët. 2. 26.

sesquioctavis] Ita non solum varians- lectio in

libri Norimbergcnsis margine notata, sed codices

etiam Vossianus (Arntz. misc. p. 260) ct Ilugianus

habent pro octavis apud Grotium, quem crrorcm

icet inter venirent limmata, concinebant.

facile corrigere potuisset, si fontem cognovissct, e

quo noster bausit

sine discretione juncturis] Sine intervallo consonantiis.

Vine.

¡immata] Bccta est scriptura. Liquet ex Plutarcbo:

Xelflfta Tcov TiirjfJuxTCúv ccvLócov ovroiv

то ïXaTTov ort тот> гцибшд àrtoXsirtsi. Glossa:

»Limmata hemitonia.* Grot. — Minus accurate!

A Platouc cjusmodi intervallum jam bemitonium

appcllatum fuisse observât qiiidein Macrobius (in

somn. Scip. 2, 1. f.), sed monente Censorino (10,

7) abusive, quum duo hemitonia tonum complcrc

non possint: quapropter Macrobius etiam semitonium

définit »sonum tono minorem«, cui adstipulatur

Bocckldus (in Daubii ct Creuz. stud. ГП. p. 60

§.11). Ñeque cuim ita accipiendum esse addit Ma

crobius, ut dimidiatus tonus pu te tur, quia пес semivocalis

in Uteris pro mcdictate vocalis accipienda.

Addc igitur alium Plutarchi locum (dc animac procr.

p. 1017. f.). Pluriuii Martiani codices perpcram

limata scriptum exhibent; melius duo Monaccnscs

(C. G.) lymmata: Y enim saepc pro £1 poni alibi

(in palaeogr. crit IV. p. 343) docuL Alia sunt

lemmata quasi indicaturae (Scalig. poët. 1. 39).

In códice Monacénsi Б glossa baec legitur:

» Quinqué músicas consonantias exsequitur.

Diiplis auccentibus, i. e. duplis organis. Diapason

videlicet sympbonia. Quod enim in aritlimetica du

plom , in música vocatur diapason. Est dupla proportio,

ut minoribus utamur numeris, duo ad unuiu.

Diapason vero est sympbonia, qnando vox voculam

dupla sui quantitate supcrat, sive in extensiene

acuminis, sive in remissionc gravita tie. « — Et ad

voce. : ac sesquialteris etc. : » Sexqualtera proportio in

aritlimetica diapente vocatur in música. Sexqualtcr

autem numerus est, quando major numerus minorem

6*

44 Martiani capellae lib. I. §. 12.

l

Ita Iiebat, ut nemus illud harmoniam totam superumque carmen modulatione

m congrua personaret. Quod quidem exponente Cyllenio Virtus edidieit, etiam

in coelo orbes parili ratione aut concentus edere aut succentibus convenire.

Nec mirum, quod Apollinis silva ita rata modilicatione congrueret, quum coeli

quoque orbes idem Delius moduletur in Sole: hincque esse quod illic Phoebus,

ethie voeitetur Aur'ieomus. Nam Solis augustum caput radiis perfusum circum

babet in se totum numerum, insuper et ejus me

изыщет; ut sunt tres ad duo. Diapente vero sym

phonie est, quando vox voeulam totam sui praccedit

quantitate et insuper superatae vocis medietatne .

sive in aeumine, sive in gravitate -Sexquiterlia

propositio est in arithmetica, quae in musica diei

tur diatessaron Symphonia. Est autem sesquitertia

proportie,Á quando major numerus babet in se mi

norem et ejus tertiam partema ut sunt IV ad Ш.

Diatessaron symphonie est, quando vox vocemltotal

superat sui quantitate et ejus insuper partem in

acumine. ut dictum est, lvel gravitate ~

Epogdous

in aritlimeticaa tonus dicitur in musica. Estonien"

epogdous', quando major numerus habet in se mi

norem zettlwejus octavam 4pax-tem, ut IX ad VIII. -'

Semitonîa .lima (lege [сбита vel limma) greece. Se

lnitonium cur media pars diesis dicitut Hace omnia

poetica in- nemore Apollinis Bnguntui'fuisse, quia

ipse est moderator musieae coelestis.a u. nemus

Шла] 'Dixerat ctiam Arnohius (L. 5.

p. 112): »Sunt in siderei's motibus (al. montihus)

silvae, sunt lustre, sunt nemoraa cet.

modulatione congrua] E codicibus Monacensibus

В. D. et Dresdensi banc lectionem recepi pro

eo quod legebatur »modulationum eongruentia.«

etiam in coelo] Conf. Heraclid. alleg. Hom. ed.

Gal. p. 425. Cie. somn. Seip. et Масть. Gonz. —

Pcrmulti de spbaererum harmonia laudari possunt

scriptores (Cie. divin. 1, 5. N. D. 5, 11. Max. Ty

rius ll.' p. aou 207. Reisk. coul: поест. 27). Co

piosius de ea alibi (pal. er. Ш. 256. 259) cgi.

Plato P. 10. p. 617 Steph.) Sirenum ope cam

perfici linxerat, voeihus, ut videturp Zetgoeìv et

ögigà ludens, ut nexum inter orbes coelestes simul

exprimeret. Pythagoram eam audivisse fahulantur

Pythagoriei (Латы. in vit. ejus 15. p. 55 Rush).

ceterum codicum Darmstattensis, lleichcnauensisa

Basileensis et Bengal-sii lectio сайта omnino me

lior est, quam quod editum erat “Бей.

suceentíbus] Aliis suceentor crut, qui cantori

respondebat (Burmann syll. epist lll. p. 46.1), con

сешог, qui consonahat (Gang. vooerSuceentus):

sic chorus ei qui praecinebat (Ад-35101. de mundo

6). Nostro ctiam sueeentus sunt, qui consonant,

id quod ex addito verbo convenire patet.

ita rata mollz'fiealíone] Lege »nelhereae modifi

entioni.« voxan. Àhsit ista correctiol Bene se ha

bct rata modifications: vide supra nralis succenlibus.

esse] Grotius ediderat est, quod non cohacrebat

cum reliquis. neque probandum erat esse dz'cihlr,

quod Arntzenius (mise. p. 200) suhstituernt. Su

periorem igitur lectionema solamque тех-щи, e co

dicibus Momeensibus (С. D. E. G.), llarmstuttensia

Basileensi, Reichenauensi et Ilugiano suhstitui.

illic-1 E codicibus Monaeensibus GID.

hoe recepi Grotius habebat ille.

п- Аип‘сотиз] Ita enim valerius Пассив (4, 92)

Latine; Graeec Maerohius sed Latinis literis (Set.

1, 17) Chrysocomes (zgvöoxówyç).

nam Solis] Vide ad haec Macrobium Скот.—

Martiani Capellae' lib. I. §. 15. 45

actumque flammantibus velut'auratam caesariem rutili verticis imitatur. Hinc

quoque Sagittarius, hinc quoque Vulnilicus, quod possit radiorum jaculis icta

penetrare. Demonstrabat praeterea Virtuti Cyllenius amnes quosdam coelitus de

iluentes uos transeundos esse erhibebat ut ad cum i sum ucm re erirc

2 Ч ’ P ’ Р

curae est, pervenirent. Verum eosdem amnes diversicolor fluentorum discrepan

tium unda raptabat. Quippe primus diifusioris ac prolixi ambitus gurges livcntis

aquac volumine nebuloso, atque algidis admodum `pigrisque cursibus haesi

tabat. Interius alius lactis instar candidaeque lucia mitis per omnia quietusque

Saturnalia dicit (1, 17). Hi radii fuere duodcni,

Solis ad exemplum, sieut Virgilius (Aren` 12, 165)

vult, de rege Latino canens:

—-

— »cui tempera circum

Англ“ bis sex radíis fulgentia cingunt

Solis avi specimen.“ — —

Sagittarius] Naevius (ap. Macrob. Sat. 6, 5):

»Deinde pollens sagittis inclytus arquitcnens san

ctusque Delphis prognatus Pvthius Apollo. и Maxi

mus Тук-Низ (10, 8. T. I. p. 182 lleida): »5'va

mu. mi. roi; Hno'iiwvoç, toëówyç Ó ůeòç mi

povömòç' zal. 904203 ¿dw aůw'ö 1:1)1/ ¿pum/Lav,

фодобущ dè ‘niv rogeiav.: (Add. Burm. ad

Propert. p. 814. et Ammianum 19, p. 149 Lind).

Virluti Cylienius] Ita transposita sunt verba in

eodicibus Darmstattensi, Monacensi (D), Hugiano,

et in libri Norimbergensis variantibus.

алтея quosdam] Septem intelligit planetas. Ita

dicuntur, quia in modum amnium lubrico quodnm

llexu Periodico volvuntur. Diversicolores sunt, id

quod Plinius dicit. Gross. (cod. Monae. E) -

Isid.

orig. 14, 27): »Amnis tluvius est nemorc ac

frondihus redimitus, et ex ipsa amoeuitate amnis

voeatnr.“ Non inepte igitur a Martiano planetae sub

amnium imagine deseribuntur. Badii enim e stellis

emieantes non incommode cum ilumine eomparari

possunt. Gonz. Ncque

commode, ut mihi'quidcm

videtur. Non enim planetae ipsi, sed eorum cur

sus iluviis sunt similes et Mercurio transeundi cranî

14

eomitante cum Virtute. Hoe pacto explicari etiam I

potest »primi dilïusior ae prolixus 'alnbitus«, quod

non nisi ad eirculum, quem meando etiieit, spectare

potest. Ae ne quid dubitcs, adi fontem e quo no

ster hausit (Plat. Tim. p. 56 f. Steph. et de R. P.

10. p. 616. 617). Ubi contra gurgitis nomine utitur

Martianus, ibi planetam ipsum intelligit.

eoelitus] Ne quid omittam, codd. Darmstattensis

et Hugiauus quodam сет babent; et paulo post

pro ad еит exhibent ad deum, pro сите deinde

cura; pro fluentorum denique Hugianus fluenlium.

díuersicolor] Latinum non est. Sed de seri

~pturac sinceritate dubito. Bums. (ad Ovid. met. 11,

611. p. 794) _- Cur dubitat? Quia Martianum

cursim, non totum legit. (Vide infra 67. 811)

primas] Saturnus innuitur. Gonz. --

Planctae

potius cursus: non enim Saturnus ipse amhitu est

dilfusior; sed cursus, ut dixi, longior, unde ipse'

tardior esse videtur 70. 855.Vitruv. 9. p. 264.

266 Bip. Lucian. Astrol. 21. p. 225. Bip. Palaeogr.

mea crit. Ш. 252).

interius alias] Jupiter. »Deinde est hominum

generi prosperus et salutaris ille fulgor, qui (Пени:

Jovis« (Cie. somn. Se.) Gonz. -

Properties

(4, 1,

105) hunc planetam felicem appellat.

Sed lege Mar

46 Martiani Capellae lib. I. 5. 14.

motu undas volvebat argenteas. Tertius vero nimio rubroque igne rutilantes

festinaque rapiditate praecipites fragososque cursus anhela sulphureus celeritate

torquebat. Qui hune sequebatur, auratus ас fulgídus et flammis coruscan

tibus rutilans, sed diversitate fluminum utrinqùe conjunctus, quibusdam rivulis

intermixtis, quantum pensabat moderatio, temperabatur. Verum interior ille

tianum ipsum, cujus verbis optima cjus lit inter

pretatie. Infra enim 196) »temperamenti esse

salubrcnw, et inferius »stellaln Jovis salutarem esse

ad onmia« scribit. (Acide palaeogr. crit. Ш. 241.

297). Cum lacte autem comparationem repetitam

mox 15) deprchendes, ubi hujus planctae cur

sum Iacteum tluvinm appellat, et infra 209) Jovi

ipsi laclemn subscllium tribuit. Clarum cnim со

lorem planeta habct. Confer praeterca Senecam (in

Ocd. 495), virosque doctos ad Appulejum p. 62.

Üudcnd.) et infra 17) nostrum.

alius Iaclis instar] Ita melius transposita Yerba

sunt in llngiano et Darmstattensi codice.

tertíus] »Tum rutilus, horribilisque terris, qucm

Martem dieitis.“ Cie. vsomn. Scip. Gonz. _- Pla

netam hunc Claudianus (tert. cons. llonor. 166)

»flammam nocentem Отдай);- appellat. Sed pluribus

docui (pal. er. l. c.) noxium cum habitum rubrum

que ei eolorem tributum esse, unde et infra 82)

Marti ipsi noster speciem »rubri juvenisu tribuit:

lulde ct Chaldacis cjus stella Ш'шп audit ab Dj@

rubrum esse. Siluiliter Plato de eo (Epin. p. 987

Steph.) »nda/raw 6è tov'raw mitoç; ¿Qvůpóm

tov Egger храмам

nímío] Rejectam hane ad marginem a Grotio

lectioiiem praetuli edito mím'o, quia ruber color

proxime sequitur.

rubroque] Ita pro Grotiano rubeoque habcntl

codices Monaccnses (C. Е. G), Basileensis, Darm

stattensis, Britannicus, et Cantabrigicnsis; Vos

sianus etiam, teste Arntzcnio (misc. p. 201), qui

licet Martiani вето non indignam esse vocem rubens

observet, ego tamen praetuli illorum codicum lc

ctioncm; quia ipse Martianus pluribus locis 82.

677. 699. 700) voce ruber utitur.

festína rapiditas] Е variantibus libri Norimber

gensis lcctionibus melius visum est, quam vulgaris

lectio festinata.

fragososque] Grotius fragrososque, varians in

libro Norimbergcnsi adscripta lcctio propina ,ad ve

rum fragusosque, codiccs Bodlcjanus primus, Bri

tannicus, Cantabrigicnsis, Basileensis, Darmstattcn

sis et Monacenses (D. G.) optimc fragososllue. Sic

valer. Fl. Argon. 2. 198:

_. _ »nimbìsque el luce fragosa

Prosequüur polus et tonítru pater angel honores’.

али-ат: ас fulgídtu] Facile hoc epitheto Solis

cursus agnoscitur. Infra etiam 75) Sol ipse cog

nominatur »am'alus« et inferius 185) »fulgor

dieitur splendentis Olympi", cujus caput 188)

»aurea lmnina Гены Catullns (65, 59) »oris aurea'

Solcmu appellat. Vidimns et supra 12 f.) cog

nomcn aurícomí (xpvöoxóyov) ci tribui. Е colo

ribus denique aurims huic planctae Sacrum fuisse

alibi (Pal. crit. Щ 282. 292. 511) dccui.

moderatie] Lege »quantum pensabat moderatie

tempcrntau, aut »quantum pensata moderatio tem

perabat.« Voxan- Neutrum veram esse lectioncm

jam e codicibus patct in libri Norimbergensis шаг—

gine laudatis, in quibus legitnr »temperabaturnl

Docuissct potins vellem criticus ille, qnomodo tota

intelligenda sit periodus, siquidem Yerba sic acci

Martiani Capellae lib. I. §. 14. 47

electro purior resplendebat amnis, quem praeter ceteros fortunarum ille consistens

populus appetebat: quarum alias ejus odor et halatus illcxerat, alias

lenis undae canori permulsere modulatus. Gustum autem haustumque quam

plures ex eodem dulcissimo gurgite sitiebant. Nec deerant, qui cadem foveri

abluique lympha ac se in iliam jacere cupiebant. Praeterea duo restrictiores

sinu arabituque parvo raptabantur interius : quorum uterque pro aliorum vicinia

pienda sunt: »Qui sequebator, auratus ac fulgidas

erat et flauimís coruscantíbus rutilabat: sed dhersitate

fluminum, quibus atrinque conjunctus erat,

quibusdam rivulis intermixtis, (quantum necesse

erat), temperabator. • Posteriora facilia; Solls enim

ris in temperantia cernitur (§. 18); unde ct infra

(§. 186) noster eum alloqoitari »dans solus ami-

, Tempcriem superis« ; et (§.34) Plioebum placiafferre

solitum« dicit (conf. Auson. cel. 569.

p. 404 Delpb.). Sed in prioribus quid voluerit

»rivulis Ulis intermixtis«, nemo interpretum expla

navit Equidcm primum conjiciebam nubes sub не

latere. IVnbila enim minuunt aestum ct interdum

Soli opponuntur. Ita Ovidius (tritt Ii, 8, 51):

Si numeres anno soles et nubila toto«,

et tritum illud »post nubila Phoebiis.« At vero secundis

curis adhibitis ct totius loci contextu perpenso

nunc Zodiaci signa, maxime ad sortem forfanac

facientia, intclligo (Dianil. 5, 87 seqq.). Ver

bis denique »diversitate fluminum atrinque conjun

te Uli cursus, qui Soli sunt vicini, mihi videnotan.

interior] Veneris planeta. Gloss. — Confirmant

de ejus odore et de halatn sequuntur, quibusconfíerenda,

quae supra (§. 7) observa vimus.

electro pmior\ Imitator Virgilium qui et ipse

(georg. 5, 522) : electro purior amnis.

fortunarum] Omnia, quae sequuntnr, mOù per

suadent, ad astrologiam verba illa referenda et cum

Propcrtio (4, 1 , 104 seqq.)

e planetarum concursa ct signoriim constcllatione,

ut vocant, varias et hoininum et nationum (§. 11)

fata praedicendi. Sed fortunarum nomine melius

noster utítiir quam fatorum. Manilius certe sortem

fortunae semper dicit. Confirmabitur denique nostra

interpretatio infra (§. IS).

deerant] Sic Monacenscs (В. C. D. E.), Darmstattensîs

, Basileensis , ReicLenaaensis , Dresdensis,

Britannicus, Bodlcjanus primus, Cantabrigiensis,

et teste Arntzcnio (p. 201) Vossiaous. Pariter

paulo inferius veteres jam editioncs praeferebant

cupiebant. Utrumque ct in margine Grotianae videmas

adscriptum.

restrictiores sinu ambituque] Ita Vossianus co

dex (Arntzcn. p. 201) ct IVorimbergcneis liber.

Mcrcurii enim et Lunac cursus breviores , et ideo

circiili, quos faciunt, minores sunt quam coram,

quos bactenus recensait ; unde et interiores dicuntur.

Illud ac, quod apud Grotium ante sinu insertum,

in Darmstattensi códice a prima manu quid e m

scriptum sed postea dcletum est,

pro aliorum] De Luna, quae lucem a Sole accipit,

verba facile intelliguntur, diflicUius de Mer

curio: sed vide nolam, quae sequitur, ct console

Pliniom, qui (2, 18): » colores « inqoit »ratio altitudinum

tempérât, siqoidem earum similitudincm

traliunt, in quarum aéra venere subcundo, tingîtque

appropinquantes utndibet alieni meatus circalas. ■

Atqiic circuli iidem Plinio sunt,

supra (§. 14) affirmavi,

(nù nostro ,

48. Martiani Capellae lib. I. §.14.

et confinio coloratus, exiguum proprii saporis haustum multa mutabilis ad

mixtione traxere. Nam alter nimia celeritate festinus, ас plerumque соп

sistens relabensque ferebatur; alius vero quandam undarum originem gestans,

flexuosisque anfractibus errabuudus spumabat cunetis seminibus fluentorum.

Hic igitur cursus discoloris amues praedictas rerum bominumque fortunas im

mensis primo sinibus ambiebant.

mutabílis admíxtíone] De Luna, quae luce aliena

lucet, iterum apertaratie est. De Mercurio autem

consuleudus Ptolemaeus (teh-ab. 1, 4), cemparandi

que Manilii (l, 870. Secund. ced. Gemlac.) hi versus:

— »sicut Gylleníus orbìs

Et Venus, accenso cum ducít Vespere noctem,

Saepc nitenl f'alhmtque eeulos , rursumque re

vísunt.«

Ищете] Pro traxerat е Basileeusi codice.

пат] Lege :jam: de qua confusione videndus cl.

Drakenborch ad Sil. Ital. 9, 242. VoNcK. (spec. er.

p. 145). — Non est, quod Drachenborchium con

sulamus. Dcmus enim sexeenties particulas illas

confusas fuissc, neutiquam inde cogitur, istud boe

etiam loco esse fnctum. Immo servandum mama

est, siquidem utriusque amnis mutabilitas, modo

prnedicata, nunc explicatur.

eonsístens] Lego сапе-Едем. Vos'cx. — Immo

consistens, Vide quam perverso mode critici, verum

sensum ignorantes, falsam lectori lectionem obtru

dant. Nullum tibi remanebit dubium lectis duebus

inferioribus locis 25. 280), ubi idem Mereu

rius »remorata statiene consistens» appellatur.

alìus vero] Luna. »In infime orbe Luna radiis

Solis accensa convertitore (Cie.) Gonz.

undarum] Ab antiquissimis temperibus persua

sum hominibus erat, Solis igne et Lunae humore

omnia ali. Hine Plinius (2. 9) non selum »Lunae

maculas non aliud esscu docet, »quam [еще ra

ptas cum hulnorc вол-дева; sed vim etiamei ad

Tum diversa undarum violensque rapiditas

scribit »>humorem, quem Solis radii absumant, au

geudi.« Quocum cenfcrre licet Perphyrium (de

antro nymph. 11, p. 12) aliosque rceentieres. Pte

lemacus enim (tetrabibl. 1, 4): »lnajor«, inquit,

»Lunae vis est humeetandi: est enim terrae prepior,

a qua vapor humidus ab imo usque ad cam adscen

din; et paulo superius (с. 2) »Solemu ait »cale

facerc, Luuam llumectare. Paritcr Macrebins (воща.

Se. 1, 19) seribit: »Luna aëris et aquae faex hn

betur, omnium enim pbysicerum assertione cou

вы, ealercm bumere пни-Мн, et Aleman lyricus

apud cundem (Saturn. 7, 16) Rorem Aëris et Lu

nae lilium appellat. Inde etiam in lapidum titulis

(Grut. inser. 59, 8) Diana undarum appellatur

regina. A poëtis autem Luna cognominatur том-Ми

(Virg. georg. 5, 557. Sil. 1, 576. Claudian. 5

consul. Stil. 288. Burm. anthol. Lat. 5, 5, T. 2.

p. 501) et rari/lua (eatalect. 2, 14. ap. Burm. 5,'

46, 14. p. 527); noster denique, sicuti hoc loco

»cunetis eam seminibus lluentorlun spumarce vult,

ita infra 165) »sub Luna circa ipsum terrae cir

culunl aörem ex balatu nladorequc infere turbidatum

esse» addit (conf. 169).

homx'numrlue] Ita IIugianus codex pre Grotiane

nationnmque; et certe hec loco melius rebus op

ponuntur homines, quam nationes, quae supra

11) cum regibus sunt conjunetae.

síníbus] Dresdeusis et in libre Norimbergensi

varians lectio adseripta, Monaeenses quoquc (В et Е)

male cum anterioribus editionilms dant finìbus.

Martiani Capellae lib. I. §. 15. 49

singulas quasque pcrvadens improvisa vi per declivis aluei praecipites lapsus

rapidis turbinibus pertrahcbat, ita ut alius easdcm plerumque alteri transfunderet

fluvio, et quam ille exercitam longa collisione vexaverat, alter aut ripae

redderet, aut amne mersaret. Non tarnen fortunas omnes lili sanguineus aut

caeruleus involutes gurgites rapiebant. Plerumque illius lactei praenitcns unda

repente correptas eminentis tractus vértice subvehebat. Aliquando etiam subJ/

matas atque fluctu elatiore suspensas in ilium cruentae similitudinis rejicicbat

aestum, aut in torrentem lividum vorandas hiatu piceo despuebat. Alterna

tum] Reposai hoc pro tunc, Hugiani et Rcichcnauensis

codicia auctoritatc.

aut amne mersaret] Plu tarclins (dc facie Lun.

p. 945), animarum e corporibus cgredientium fortunam

describens, ■> multas «, inquit, extrudit, aestaandoque

projicit, jamjam Lunain subiré affe

ctantes: nonnnllac etiam, quae jam eo pcrvenerunt,

subversae conspiciuntur tanquam in profundum dcvolutae.

«

gurgites rapiebant] Ita lege ex MS. pro gurgile

rapiebat. Novit gurgite corrigentes (pgáóíg illa

» gurgites sanguineus aut caeruleus » quam rbctorcs,

ni fallor, xar1 èrtocvodov appellant. Grot. — Vossianus

codex paritcr atque ille Grotii: «Non tarnen

Fortunas omnes illi sanguineus aut caeruleus involutes

gurgites rapiebant.« Arntz. (misc. p. 201). — Nonne

igitur mircmur Walthardum ct Goczium edidisse:

»non tamen fortunas omnes illi sanguíneos aut caeruleos

involutes gurgites rapiebant« — sententia

quam nemo unquara intelligct? Scilicet non adverterunt,

sola typograpbornm incuria apud Grotium

» sanguíneos aut caeruleos legi, id quod bujus tam

nota addita, quam priores -omnes editiones, Hugianus

praeterca codex et Durmstattensis manifesto de

cent. Sed clarus nunc sensus est, modo observes

vocem ninvolutasv, Martiani more tranepositam, ad

»fmiunas omnes« pertinere.

praenitens] Codices Monaccnscs (В. С D. E. G.),

Ilngianus, Reicbenauensis, Bodlejanus primus, Bri

tanniens, Cantabrigicnsis, Vossianus, aliique (Oudendorp.

ad Appulcj. I. p. 62) pro Grotiano renttens

balient praenitens, quod praetuli, tum ob

antecedentem lactis colorem, tum ob subsequens

verbum subvehebat.

vértice] Vertex vel vortex, tnrbo, âlvoç. GnoT.

Yirgilius (Acn. 1,»et11r7a)pi:dus vorat aequore vortex.«

и »Vertex est contorta in se aqua, vel

quldqtiid aliud similiter vertitur« (8, 2, 7. p. 199

Spahl.). Unde et Appulejus (fle mundo p. 517

Oud.): »Turbo autem dicitur, qui repentinis flabris

prosilit atque universa perturbât. Vertex ille est

vel, nti dicitur, Dine.«

sublimatas] Ita Grotius jam" conjeecrat; Walthardus

cx manuscriptis attulit. Concinunt Bodleja

nus codex secundus, Mertonianus, Hugianus, Basilccnsis

ct Darmstattcnsis.

cruentae] Idem quod supra (§. 14) verbis «ni

mio rubroque igne rutilans« siguificaverat. Sensus

est: »c Jo vis benigni planetac radiis in malignorum

Martís et Saturni noxium conspectum rclabuntur.«

vorandas] Licet pennulti codices Monacenses

(B.C.D.E.G.), Dresdensis, Darmstattcnsis, Rei

cbenauensis, Bodlejanus primus, Britanniens et

7

so Martiani Capellae lib. I. §. 16.

igitur permixtione fluviortim illc fortunarum populus agebatur. Neque enim

ulla prorsus erat, quae ab omni immunis incursu cunctoque esset gurgitc

16 feriata. Denique Virtus secuta Cyllenium, dum sola cunctos interrite transmearet,

licet earn magno fragore colliserint, tarnen opprimere nequiverunt.

Tandem trans fluvios, qui ad quoddam Phoebi spectaculum ferebantur, cum

Virtute Mercurius constiterunt. Ac tunc Latoium conspicati edito considentem

arduoquc suggestu, atque in conspectu quatuor urnulas adopertas vicissiui

Cantabrigicnsis, Hugianns, ncc non Arntzcnio teste militudinis) aut Saturni cursum (lividum) rejiciantur.

(p. 201) Vossianus, dent vorandum; Grotii tarnen Hoc igitur modo sortes fortuiiac ciirsibiis planclectio

praefcrenda est, siquidem non ad torrcntcm

hoc adjectivum, sed ad fortunas spectat.

agebatur] IVemo prefecto hace probe intelligct,

nisi aliquam saltern astrologicarum artinm notitiam

sib! comparaycrit. Ante omnia enim notandum quod

Manilius (5, 86) biscc vcrsibus tradit:

» Ordo tiueem sequilur dotiec venit orbis in orbem

Has autem fades rervtn per signa locatas ,

In quibus omnis erit forttinac condita summa ,

Ut quumjam stcllae Septem laeduntve juvantve;

Cardinibusque movet divina potentia mundum:

Sic felix aut triste venit per singula fatum,

Talis et iHius sors est speranda negotl.*

Dcinde tenendum, quamvis septem ill оrum planetarara

alii benefici, alii malefic! sint (Pal. cr. Ш.

8. 241), corum naturam tarnen vicinitate aliorum

mutari, qualitatemque naturalem per eos, qui contrarii

ipsis obstant , infirmar! (Ptolcm. tetrab. 2, 8).

Quibus pracmissis nunc intelligitur » discolores planctarum

amnes « planetarum esse cursus , a quibus

pendeat fortunae sore, prout banc aliquis pcrtraxerit,

vcl in alius cursum duxcrit, qui earn vel

servare, vel perderé posait. Non enim Martern planetam

(gurgitem sanguineran), aut Satnrnum (cacruleum

gurgitem) fortunas omncs involutes rapcre, sed

plcrumqne Jovis (lactci) cursum cas tueri, quamvis

sic levatac aliquando tamcn in Martis (crucntac si*

tarum aliis alios transeuntibus agitari. Vidcbis apud

» Orpbicum (hymn. 6, 5) istam jam legi superstitioncm.

nequiverunt] Ita praeter anteriores editioncs

Cantabrigicnsis et Hugianus codex pro Grotiano

топ quiverttnt.« Damnât hie Martianue astrológi

cas artes, quibus Virtus, Mcrcurii comes, terrer!

non potucrit. Vide et Scnecain (cp. 88. p. 566.

567 Lips.).

Latoïum cotispicantur] Grotius conspicati. Bongars.

Latonium conspicantnr. Goez. — Verbi tcmpus

quidem melius in Darmstattcnsi paritcr ct Hugiano

códice; sed nomen Latoïus Ovidio os!latum reti

nen potest. Similiter enim »Latoi'a Diana (§. 914),

Latoïa proles, Latoi'a Stirpe, Latoïs, Latoidac,

Litoides « legeris. Quin noster ctiam infra (§. 897)

idem ¡Uud Apollinis cognomen repetit.

urnulas] Urnulae bae Pboebi sine dubio decantatis

Homericis doliis originein debent, ct ex corum

imltatione ciHctae sunt (II. ß. Ö27 — 3í) Goez. —

Immo conf. Orpbicum hymnuni in Apollinem v. 20:

HctvTa Л0Л<п/ xqIvccç y.çivsiç ßia&gennova

'AçfiovLy xeçâôaç rtaynóóiuov àvôçàÔL цо1-

çav,

Ml$aç xufiâvoç dégeóg т' l6ov àfiqwréçoiôt.

I4am hic quoque aun! témpora innuit noster. Férrea

Marti ani Ca pell ao lib; I. $. IG,

atquc alternis inspcctionibus enudare, quae diversa specie metallisque formatae

erant. Nam una ex ferro, quantum conjici potuit, durioro; alia ex argeuti fuJU

gentiore materio: tertia liventis plumbi fusili robore videbatur;at vero propio?

deo perlucentis vitri salo renidebat. Singulae autem rerum quaeda ra semina

clementaque gestabant. Nam flam ma flagrantior, et ab ipsis cooaumenis exan- 17

ramus qtrobiqne ex syllabae gcmlnatione erratum.

Grot. — Quodsi altius inqnisiveris , cor banc urnam

ita designavcrit , videbis salore ft salo mare,

quod Tiride est, iuteUigi (§. 581 not.); nqde ipM

Martianus (§. 645) dictas cese narrât ínsulas quasi

in salo i cum ñutan colorera нгпао , qua ver contineretnr,

óptimo jure tribuit. Legerat qnidem Barthius

(ad Stat. Ш. p. 100) boc loco salore pro salo ;

sed ncqne in editis, neqne in codieíbns, banc le-

Ctioncm dcprçbcndi , ñeque vnlgari melior est.

elementafjiie] Cave quatuor illa ¡ntcUigas ignem,

aeran, aquam, et terrain, siquidcin haec nunqnam

cum diis Ulis , solo excepto Vulcano , conciliable.

Sed aëris elementa sccundnin diversas tempestates

in mente babuisse videtur. Flanjma i taque flagran*

tiorcm tcinpcstatem Vulcano, quia ignis ipse est,

tribuit; serenum coelnm Jo vi, quia pro aetbere

sumitur; perfrigidam tempesta tcm Saturno, quasi

frigidissimo plane tac; fructiferum buraorem Junoui,

quia bacc dea aër est inferior.

cecaumenis] JUS. »ipsis cecaumenis.« Ce eaumeni

fontes (?) ambusti, nexavfiévoi. Quemadmodum

Hyginus zonara torridam áuxxey.avfiívr¡v

appel Inri testatur. GnoT. — Solinus (c. 32): Ae»

gv pli uni limitera, qua ad Diacceaumcnen tendit. «

-— Graccorum est xduxxexavfiévrj. Strabo lib.

XVII: zcûv de rtçoç rrj âuxastcavfiévrj xivèç

ftai a&eoi-vofjdÇovrcci, et alibi passim. — Mar

ianus Capella Cccaumencn vocal duobus (?) loris.

Ser vi us: »Garamantee populi inter Libyam et Afri

cain justa Ceca unienen.« Sic roca tur et Acroni тс«

cm nomen Vulcani vertex , ex qua flamma

flagrantior anbelat, aestatem continet. Argéntea,

quae dicitur risus Jovis, coeli temperie renidens,

aactumnum comprehendit. Plúmbea, Saturni exitii

nomine insignita, et plena undosac biemis atque

algidi frigoris, ipsam continet biemem. Vitrea

denique et salo resplendent! similis, quae tetina

aëris seminibus refería, quibus Junonis uberibus

nomen inditum, ver complcctitur,

erani\ Omissum boc apud Grotium с Drcsdcnsi

códice supplcvi,

plumbi] E metallls boc Saturno planetae nno

ore orancs tribuunt (Pal. cr. Щ. §. 282. 292).

robore] In Vossiano códice prima manus dédit

fvlvi robore ; quid illud robore sibi velit non perspicio

, ncque perspexit Heinsius , qui ad Gronovinm

epist. 372 Syfl. Burra. T. Ш. p. 400 emen

daba! rädere vcl rodo. Id si placcat, fulvo posset

legi. Aiurrz. (misc. p. 201) — Ilaud placet. De

urna cnîm sermo est, quae »liventis plumbi fusili

roboti» similis videbatur. Plumbo Saturnas planeta

et biems denotantur. Atque fusilium vasornm acncorum

noster infra (§. 800) meminit. Bobur addidit

memor Horatii verborum «robur et aes triplex «

pro »robur aeris*) quae sane praeferenda est in

terpretatío Uli, qua robur pro arbore circa pectus

aeeipere volant.

sah renidebat] Infra »um am sali rcsplcndentis«

dixit. SIS. tarnen bic babet salore nidebat, et in

libro Germ, vernantis aethrae salore renidebat, pro

colore, ut sit » salon splendor; sed satins est di-

7 *

Martiàni Capellae lib. I. §. 17.

tlata fomitibus ex ferri praedicta anhelabat urna: quae tarnen Vertex Mulciferi

dicebatur. Alia etiam, quae fúerat ex argenti materie, praeferebat serena fulgentia

et vernântis coéli temperie renidebat: hanc dicebant Risura Jovis. Illa

vero metalli gravioris plena undosae hiemis atque algidi frigoris, nec non etiam

tcri Interpret! Horatii. Theopbylactus de Pfilo: duc

yàç rf/ç Kexavfiévrjç Çèovra Xiav tpa6l xa&éi¡}£

Ó&ai. Diodorus, a quo accepit, ôtà yàg Trjç

Karaxsxavfiévrjç. Sic et Catacecanmene regio

in Maeonia ab adustione vocata. S.vlmas. (ad Sol.

p. 473. pr. edit.).

Mulciferi] Quasi mulcens ferrum. Gloss. —

Ignis aërius, quasi mulcens imbrem. Cum eniin

nubes altiora petierint, resolvuntur in pluvias. Yujlc.

—- Ccrtc melior scholiastcs illc interpres fuit,

quippe qui cum Fcsto conciliât : Yulcanius nimirum

ad illum potius deuin rcspiccrc debebat, qui, ut

Ciccronis (14: D. 5, 22) verbis utar, Lcmni fabricac

praefuit. Martianus forsan,' quum aliis locis

(§. 48. 576. 889) Mulciber scribat, bic consulto,

Festi etymologiam amplexus, Blulcifer scripserit,

quo propius ad ferream urnam nonicn accederet,

quamquam et boc sensu MulciLcii nomine utuntiir

(Macrob. Saturnal. G, 5).

fulgentia] Lege: » serena fui géra «, vel praefer:

»Serena fulgcntique vernântis cocli temperie. « Vonck.

(spec. crit. p. 79) — Profecto Vonckius non is est,

cujus ad arbitrium substituamus lectionem, quae

in nullo vcl edito vel scripto exstet libro. Itane inauditum

isti erat adjectivi serenus nculrum pro sub

stantivo positum? Nonne legerat Virgilii (georg. 1,

igitur fulgentia, sive screnum, quod fulgct, Jovi

planetae noster tribuit , quod idem as t ruin infra

(§. 197) dicit nfulgentibus blandisque vibratum candoribus.

« Uiide ne códices quidem Monaccnscs

(B. D. E.) secutus sum, qui fulgida pro fulgentia

exhibent, sed vulgarem et Martiàni dictioni magia

conforment lectionem retinui.

temperie] Haec ipsa qualitas jam Jovcm désig

nât plane tam (v. infra §. 196).

Risum Jovis] Finxit boc urnae nonicn ex illo

Virgilii (Acn. 1, 254):

»Olli subridens hominum sa tor atque deorum

Vultu quo coelum tempestatesque screnat.«

De sereno boc Jove infra (§. 67) plura leges.

hiemis atque\ Ita Claudianus (tert. consul. Ho

nor. 108): »Algen ti qua zona rigel Saturnia trac tu.«

Lucanus (10, 20o): » Frígida Sa tur ni glacics, et

zona nivalis ccssiL« Virgilius (georg. 1, 536) »/Wgidam

Saturni stellam» dicit, repctitque boc l'U

ni us (18, 25, 57) affirmatquc alio loco (2, 6, 8)

» Saturni sidus gclidac ac rigentis esse naturae. «

Pariter Yitruvius (9, 1) candem stellam »vehemen

ter frigidam esse « docct. Ptolcmacus denique (tetrabibL

i, 4 et 18) earn »natura frigidam et calori con

trariant» dicit Sed nostcr ipse infra (§. 197) сan

dern plane tain »deorum rigidissiiunm crea to rein in

393) »aperta serena*? nonne Silii (5. 88): »caligo álgido baerentem pruinisque nivalibus« appcllat,

nitido resoluta sereno* ? Utinam ctitici, quibus alioque loco (§.70) »ipsius canitiem pruinosis nitantus

secandi pruritus est, scriptori, in quem in ci- vibus candicantem« memorar. Qiúd mirum ex quadunt,

toti prius noscendo operam darent! Mar- tuor anni tempestatibus liicmcm ei Lie tribuí'?

tiamis enim ipse infra (§. 74) eadem locutione uti- frigoris] Hoc pro Grotiano rigoris codices hatur

verbis: »candentihus serenis enituit.« Serena bent Monaccuscs (B. C. E.), Hugianas, DarmstatMartiani

Capellae lib. I. §. 18. 55

pruinarum: haec Saturni vocabatur Exitium. At vero sali resplendentis, atque

ad ipsius dei dexteram sita, a'éris totius seminibus erat referta: banc Junonis

Ubera memorabant. Ех his igitur urnis deus alternatim, quantum dispositis

sat crat, hauricbat. Nam quotics orbi complacito Vitalis Spiritus salubres mi

nistrabat auras, ex, illa argenti clementia aëris hausti permiscens semina tem

perabat.

tensis, Bodlejanus primus, Britannicns ct Canta

brigiensis, quod praeferendum esse videbatur, quia

paulo post Apollo ex hac urna »torpentis fi-ígoris

venena miscerm 18) dieitur. Nec tamen altera

lectio, quam Basilccusis etiam praebet, contem

nenda crit, praesertim si plures illos, quos in nota

praecedenti laudavi, scriptures cum nostro confcrre

placebit.

слетит] Lege Saturní exsílíum. Voncx. (spec. crit.

р. 79) -— Neutiquaml Nomen tam absurdum Mar

tianus quidem urnae illi non dedit. Criticus autem

de Saturno nihil compertum habuit, quam regno

cum pulsum fuisse, nihil de exitiali hujus planetae

vi (v. palaeogr. mcam III. 241) unquam audivit!

Ncque Porphyrium (ap. Euseb. in praep. ev. p. 257)

legit, qui тиф! àtagn'òv ei tribuit; neque poetas,

c quibus Orpheus (Argon. 424) Куба/011 aia/olé

1171/ appellat, Lucanus (1, 652) »Saturni stellam

nocentemc, Appulejus (llorid. 2, 10. p. 41 Oud.)

»peruiciosam«, Virgilius (georg. 1, 556) »frigidama

cet. Ncque lapidum titulos novit, in quibus (Donat.

suppl. p. »Saturnus deus malusu dicitur; nc

que, quod omnium pessimum est, censor iste Mar

tianum ipsum, quem corrigcndum sibi sumsit, per

legìt. Quod si fecissct et majori diligentia, quam

secandi pruritu, praeditus fuisset, sane inferiori

loco 197) eundem nostrum observasset »de exi

иди: Salumi horroreu agentcm! Hoc igitur loco

»Saturni planetae exitium« idem illud est.

temperabal] Plinius enim de tcmpcstatibus agens

Quum vero pestem diram commeritis mortalibus minabatur, a'óri

(2, 59): »Solis naturaa, inquit, Метра-индо intel

ligitur anno.« Similiter Ovidius (met. 1, 770) S0

lem laudat, »qui temperet orbem.« Et Ciceroni

(ap. Macrob. in somn. Sc. 2, 5) »dux est, et prin

ccps, et moderator luminum reliquorum.' In Ae

gyptiaci quoque obelisci inscriptionis explicatione,

quam Ammianus (17, 4. p. 177 Grou.) nobis ser

vavit, Sol ter appellatur деблдтц; образ/015 et

хода/сои. Sed constat sibi noster tam inferioribus

54. 186), quam superioribus locis 14).

pestem] Res est nota ex IIomeri Iliadis primo.

Quod vero Apollinem pestilentiae auctorem facit,

ex Aegyptiorum disciplina id habet, qui teste Cle

mente Alexandrino Ãottuxàg vóöovg qiiicp cia/a

riůéaöiv.

p. 215. IIeraclides suo more super hac re philo

Conferatur Munclierus ad lIyginum

sophatur. Gonz. -

Heraclidis verba melius leguntur

in Calci opusculis 418). Clementis Alexandrini

locus est stromat. V. (p. 567). Apud Munckerum

autem nihil reperies, et vercor ne voce pestis, qua

loco laudato minime Ó 201446; siguiIieatur, sed for

mido, terror, Goezius deceptus t'uerit. Cetcrum

quum Apollincm non tantum immittere, sed etiam'

sedare pestilentiam veteribus persuasum fuerit (Pau

san. 1, 5, 5 et 10, 11, 4. Ilorat. earm. 1, 2l f.)

etiam noster utrumque innuere vidctur, Solis tam

beneficia, quam damna; atque in iis describendis

omniuo ante oculos habuit Maerobium (Sat. 1, 17

et 20).

aërí] Ita c codicibus Basilecnsi, Reichenaucnsi

Confer et superiorem locum 15).

18

54 Martiani Cápellae lib. I. 5. 19.

similitcr anhelos ignes aut torpeutis frigoris veneno. miscebat, et in allligen

i9 dum meare cogebat orbem. Tali dei temperamento Virtus admonita, ma

gisque quum eum salutares auras miscerc conspiceret, Graeci poëtae Grajum

versum Mercurio comprobante commemorat:

Фото; âxegómópnc лоции? тфёдлуи áfrepóm.

Ех quo pestem fugari posse Mercurius, si voces primae vestigiis ejus accederent,

admonebat. Subdendae пашен Clario iidibus personanti, atque inter serta

20 laurigera infularum lubrico implexoque crine redimito. Talia conserentes ut

procul Pythius adventare conspexit, causamque adventus primis adspectibus

et Britannico reposui pro Grotiano aëris. Id enim

si legeris, sensus contrai-ius exibit, siquidem fla

grans aestas ct torpcns frigor mixta salutarcm dant

tempcrienl, ncutiqualn noxinln mortalibus venenum.

спусти] Basilccnsis ablcgabal, non male.

salutares] Е codieibus Monaccnsibus C. D.

Е.)‚ quamvis шиши: ultras quilibet etiam intel

lcxissct, c literarum l et E confusione.

Graeci решив] Pro Graecí Grotilis edidcrat

cacca', cxplicaus lmec verlm dc Homero, addensque:

»sic supra cneeuticutcm Maeonidem dixit, et Ter

tullianus Homericos ocnlos pro caccis libro de pal

Нож —- Ilae'c ille: sed olim (in palaeogr. crit. III.

5. О!) jam observavi apnd llomcrum frustra illum

versum quaeri, licct ‘Valtliardns (р. 85) cum Но—

meri esse contenderit. Me quidem hand fugil, plu

rcs laudari ejus versus, qui non in omni editionc

reperinntur (Qninctil. 5, il, 40. p. 555 Spald.);

neque ignoro cundcm poëtam саны-е pestem, quam

Phoclms immiserit, sedatam (11. а. 472): vernm

illo neutiquam utitur versn. Upportunc igitur Ilu~

gianna codex lectioncm praebuit »Grneci poëtama,

quam e causis in nota sequenti cxpositis lubens

recepi.

áxëgöêxóynjç] По. codex Britannieus et Сани:

brigicnsis. ln eo, quem ‘anthardus in medium

protnlit, Latinis quidem scripta liter-is leguntur

»akcrsckomcm et параши-Ев pro quibus Grotius

edidit xgvdoxóguyç ct cin’ ê'gvmv. Qnum vero

lectio illa, quam rcecpi, cadem sit, quae apud

Lucianum (in Alex. 56. T. 5. p. 97 Bip.) legitur,

Homerus autem hunc versum non liabcat; Verisi

milc est, Мак-Нации: ex illo llausisse.

ejus] lntelligc pestis. Quippc Той Дощоб (Мега

фоге‘цаиоу liabcbatur, ut ait Lucianus, ille versus,

quo januis inscripto arccri резина domibus arbi

trabantur.

subdendae] In codice Britannico male subdemlo.

lntelligendae enim voces sunt, quae mítis Apollinis

imagini subscribantnr.

fídibus personanll'] lloc est placido , conditis

sagittis. De Apolline Servius (ad Acn.5, 158):

»Hic contra, si citliaram tcucat, milfs est. Umlc

Поп-яйца: Comlito mitis placidusquc telo, Suppli

ccs audi pncros Apollon: Confcr et Maximum Ty

rium loco supra 15 not.) inserto.

conspexít] Manuscriptns codex bonne antiquioris

que notae, quam omnes, ut puto; hnctenus col

lati, llabct praespcxít. Quod ordincm rei videlur

argntius coueiperc. Praespexit enim nondum aliis

videndmn соотв; quid vellet idem primis ex ad'

spectilnls vclnt атм notum recognovlt. Miro modo

Martiaui Capellae lib. I. 5. 20. 55

recognovit, throno quo insidebat exsurgens Musas jussit occurrerc. Quae

licct in Majugenae oiiicium propcrare viderentur, ratis tamen incessibus mo

vebautur. Ас tunc germano in participatum operis consessumque suscepto,

prior orsus est Phoebus:

omniscientiam Apollinis ingerit. Baarn. (advers.

p. 951). — Equidem unius eodieis variantis auc

toritatem non tanti facio, ut vulgarem mutari le

ctionem velim; praesertim quum melior etiam hace

mihi videatur. Non enim opus erat adderc verba

»primis adspectibusu, si ante adspeetus jam prae

spexerat Apollo adventus eausam.

properare] Veram lectionem, nemini adliuc vi

sam, e codice mihi instar thesauri charo, erui:

»quae lieet in Majugenae otiicium properari vide

bantur, suis tamen ineessibns movebanturm Hace

totidem literis scriptura est casei libri. Suos qui

dem incessus Musarum, dicit, ad numerum et har

moniam compositos nec aliis nominibus tali modulo

aut regula usitandos. chebam ante ex conjectura

‚или: incessibusu, quod statutis velut et ordinariis -

notat, unde peccare ne unus quidem velit. Sed

manuscripti lectio tollit dubium отце. Ex illo vero,

quod priori loco disjunetas voces otrendo, scriben

dum puto »quae lieet in Majugcnae oilieium prope

mpi vidcbantur.“ Tantus amor, tanta veneratio

Mercurii, ut prope rapi aliena vi videantur Musae

ad ejus otiicium. Nihil atraque lectione hoc loco

dignius. Ban'ru. (in adv. p. 9511);- Lectionem

»prope Гад-Ем, quam Grotius jam in margine nota

vcrat, e libro suo Munckerus repoint. Vulgatae

editiones satis taediosa tautologia properare legunt.

Nihil magis nostro frequentatum, quam fari, fetus,

profata cet. Gol-zz. -

Equidem, quannvis Воще—

janus primus et Cantabrigiensis prope fari habeant,

vulgatam tamen retinui lectionem, arbitratus ncque

Barthiuln, neque Goczium intellexisse, quae sibi

in hac periodo sint apposita. Conferas vcliui anno

tationem, quae sequitur. Praeterea quem seusum

Goezius tribuerit verbis »in отца..." fari« nemo,

puto, quisquam perspiciet. Codex Britannieus male

etiam »prope facerel , et illud »prope fari « , quod in

Beicheuauensi erat, a prima manu jam eorrcctum

vidi. ‚

ratis] Grotius ediderat satis hac addita nota:

Distinguo: »quae licet in Majugcnae oilieium pro

perare vidcrentur satis; tamen ineessibus move

bantur.« Incessus sunt graves grandesque passus.

_- Barthius, ut modo vidimus, legit suis; quae

quidem lectio melior ernt Grotiana, qua adverbio

satis ineommodus adsignatur locus: sed praet'cro

ratis, quod Corlius in Guelferbytano codice invcnit,

recte interpretante glossa: медлим Coneinnis

enim et aptis, vel minus Latine proportionatis in

eessibus moveri Musas dixit noster, ut mitigaret

verbum, quo antea usus erat, propel-are. Реп-регат,

ut mihi quidcm vidctur, ratum apud Ciceronem.

(N. D. 2, 57 ct 58) interpretantur сенат et im

mutabile. Batum a rear quidcm est, sed eo sensu

quo rationem ineo, computo, signifient. Germani

dicunt berechnet, id quod glossa habct: deßnitum.

vitrnvius (5, 1): »Proporlio est тише partis mem

brorum in omni opere, totiusquc eommodulatio,«

Ne vero dubites Martianum hoc loco ralis scripsisse,

inferiores confer locos, ubi nostcr: ratis modig

41), ratum silentium 117), rata сопит-ценна

909), et supra: rati вместив 1'1), rata то.

diticatio 12) identidem usurpat, et ubi vocabulo

ratio computationcm intelligit 101-107).

Martiani Capellae lib. l. 5. 21.

Anxia quum trepidis nutat Sententia rebus,

Fluctuat incertis aut sors ignota futuris,

Consultat mortale genus, quodque indiga veri

Cura facit dubium, Vel spes incerta fatígat.

trepidis] Confer pulchcrrimos Horatii (od. 5, 29,

29) versus:

»Prudens futura' temporís exitum

Calígínosa noctc prcmít deus,

Rídetque si mortalís ultra

Fas trepidat.«

Unde et noster supra: 5) »hominum votis tre

pìda curarum amhage suspensis.«

ниш! sententía] Similitcr Sedulius (1, 225):

— — »quocunque trahit Sententia шпиц

Е1 Minucius Felix (12, 2): атлас sententia, ut

Sed ipse Cicero (de 1111.

2, 2) »nutare Epicurumu dixit. Seneca (in Agam.

sit nobis ambigemlum."

704): »Incerta nutant luminan

rebus] Res argumenta concludcndi notant, quasi

tu rationes argumentandi dieas. Julianus J. C. (1.

51 ad l. Aquil.): »multa autem jure civili contra

rationem disputandi pro utilitate communi recepta

esse innumerabilibus rebus probari potest.« Clau

llianus (l. 2. Stilic.):

-— —- »quamrluam nullís míhí cognita rebus

Fabula, m'x tanto risít de crimine rumor.«

Baarn. (advers. p. 1241)- At vero ista viri docti

ohservatio nihili hoc loco esse mihi videtur.

consultat] Sententia est, dcos per divinitatcm

suam opus non habere, ut anxium anilnum habcant

rerum administrandarum eventibus, hominibus con

ditione mortalitatis id cxpcterc. Scribendum itaque

»consulten cet. In MS. uno lacuna est, unde sus

picamur тд quodque mendosum etiam esse. Vel

sane quod quia exponetur, ut fatígct reponcndum

putes. Nos tamen nihil amplius sollicitamus. Ban'm.

(advers. p. 1241)- Sed cur nihilo secius sollicita

»syllabae quantitas repugnat.

vit, quod probum est? Consullet Arntzenius quo

que (misc. p. 201. 202) legi vult; sed eodem redit

indicatinxs, qui »alias mortalibus, alias divis con

sultandi Apollinis causas csse« sigailicat: illis, quia

futura ignorent, his, siquando ipsa voluntas non

constet. Nec quodque mutandum, licet cod. Guelf.

Cortio teste habeat 'utf/ue, Hngianus prague,- modo

ne pro quía accipias, sed ita construas: »genus

mortale ct quod cura reddit duhium.:

ímliga] Sie legendum opinor ex Vossiano со.

dice et aliis. ‚папуа, quod cditnm, lexica tucntur

1100 Capcllae loco. Sed cum codices aliam voccm

praeferant, camque magis usitatam, nihil inde au

toritatis dcpromi potest, ut Latina civitate hoc vo

cabulum donemus, praccipue hoc loco, cum et

»Cura veri indiga«

est, quae veritate caret atque verum perspicere

ncquit. Амину. (misc. 201. 202). —- Legcrat {п—

diga ctiam Barthius (advers. p. 1241), eaudemquc

lectioncm, quam Grotius tantum in margine notavit,

111-110110111 codices Monacenses (CJ). E. G.), 1301110

janus, Britannicus, Cantabrigicnsis, Hugianus, Ba

silecnsis, Darmstattensis et Reichenauensis. Sen

tentia eadem in Senceae (Hercnl. t'nr. 185) versibus:

»At gens homínum ferlm' rnpìflz's

01min falís, incerta suí,

«

et apud Yirgilium (Acn. 10, 501):

»Nescía mens hominum fall' sortìsque Лит-ас. «

сига/11012 dubíum] Hypallage: neqne enim cura

facit dubietatem, ut ita dicam, sed duhietas curam.

Vue. -

Hoc quidem loco non opus est statucre

hypallagcn. Aperte cnim mortale genus dixerat,

quod dubium redditur cura.

Martianì Capellae lib. AI. 5. 21. 57

At praescire deis vacuum est, eunctatio nulla est;

praescire] Ita etiam Arnobius, Martiani popu

laris, (5. p. 112) »dees non esseu demenstrat,

»qui ventura praedicere inscitia uesciant.“ Adde

quae bujus disputat discipulus (Lactant. 1, 11).', quo

rum uterque seilicet sua e Cicerenis de divinatione

libro babet.

deis] Grotii liber: »At nobis praescire vacuum.«

-— In eo, que nos usi sumus: «At praescire deis

facile est.¢ Quod ut a glessa esse non dubito,

ita puto varietatem lectieuis scriptac hec faccre,

ut Capella aliter quam in utroque nunc sit scrip

sisse credendus sit. Lege: »At praeseire deis factum

esta Acute ita, nec dubitem quin vere; non tur

bant sequentia quoque, cum excipiat deus iste se

non de perfecta praescientia jam lequi. Cenfirmat

belle quod sequitur z — »cunetatio nulla est.«

Baarn. (advers. p. 847) — Vire decte equidem as

sentiri nequco (v. notas, quae sequuutur): sed le

ctienem deis probe. Licet enim non Grotii tantum

codex, sed Vossii etiam (Arntzen. misc. p. 202),

Волги-811, Hugii, Dresdensis, Basileensis, Darm

stattensis et Meuacenses (B. ILE. G.) habemt nobis;

metrum tamen peseit deis.

vacuum est] De diis ita Ovidius: —- »Quicquid

superi veluere, peraclum est.« An leges melius

in Capella ad juncturas veterum literarum: -

»prae

seire deis actum est.« ВАптн. — Vacuum est glos

sas interpretari concessuin est scribit Grotius, idem

que testatur Muuckerus ad Fulgentii mythel. I.

p. 596 ad. Staver., ubi plura de bec significatu.

-Versus

constat, si vacuum fit bisyllabum, et

ila posterior syllaba eliditur. Vacuum expone per

inutile, lemerarium, et палит: vid. Barth. ad Clau

dian. in Ruliu. 1 , 15. quem locum netasse etiam

video Wepkensium in ebscrv. mise. 7, 2. p. 205;

adde eundem ad Sedul. 4, 117. Quac et ratio est,

quod librarii frequenter haue veeem cum vanus

confundaut, ut ibi estendi, eadcmque significatif»

est in Graeco тубе. Aclian. var. 2, 12: sig ига/015

(iwi иди}; (Воз ad cpist.’1. ad Thessal. 5, 5); ~

ига/гапхёес apud Homer. 11.10. 250 Scllelia cx

ponunt per xsi/à nai [sdram navzoiusvoi. Adde

Prie. ad epist. 1. ad Timoth. 6, 20. Eedem sensu

движет/779 НезусЫо restituit Muuclierus ad Anton.

Liber. e. 6. p. 49. Seutcutia ita Martiani hace est:

»Consultet mortale genus in rebus dubiis, et spe

incerta, nobis tamcn temerarium est ea praeseire,

quae his in rebus incertis futura вилы Egregie

eenspirat Minucius Felix Octav. p. 59: »Ut ueque

quae supra nos coelo suspeusa sublata sunt, neque

quae infra terrain profunda demersa sunt, aut scire

sit datum, aut scrutari permissum, aut stuprari

[lege : laciscitari] religiesum -

ceelum

ipsum et ipsa

sidera audaci cupiditate trauseendimum Антип.

(misc. p. 205). -

Hand equidem nego, ita intel

ligi vocem vacuum posse, immo deben: aliio in locis;

sed hoc Martiani loco in seusum mentemque docti

aaue Arntzcuii`iutrarc uequee, quin potins glossae

veteri subscribe. Concessum nimirum cuilibet est

rem occupare possessore vacuum (Justin. 19, 5, 6.

51, 5, 2. Cie. de orat. 5, 51), eumque bec loco

verum verbi vacuum sensum esse, ex illis quae infra

leguntur »superis praeseire datuma emuine eolligo.

Pari sensu Fulgentius (myth. p. 2 Munch.) voeem

nsurpavit: » Раса! peteutibus oppn'mere, -— miseria

flere.- Ncque serieris tantum aevi scriptoribus illam

lecutieuem usitatam fuisse testis est Sallustius

(fragm. hist. 1. p. 955 Cert.) scribens: «simultate

exercere vacuum fuite Quem imitatur Taeit. anual.

14, 28 : »ante vacuum id selutumque peeua fueran;

et hist. 2. 58: »aemulis urbibus excisis securaa opea

coneupiicere vacuum fuite

8

Marliani Capellae lib. I. $.21.

Quod superi voluere, licet j de pectore fixis

Praeoptare caretj si quid placet, atque necesse est.

Sed tibi quod nondum venit mansura voluntas,

pectore] Ita Cantabrigiensis codlcis auctoritate

reposai pro Grotiano pectora. De interpretatione

bujus pcriodi tot sepsus reperies, quot capita. Vulcanius

quuni, ut apud Grotium est, pectora legerct,

verba sic colligebat et explicabat: »Licet carca t

(inane atque inutile sit) praeoptare (bominum) pe

ctora dc fixis (dc iie quae immutabili modo disposita

sunt), tarnen quod (diis) placet necesse est ut

liat.« Contra Вartliius (in advere, p. 847), pro

licet substituons liquet, sensum bunc esse volait s

» Liquet quod voluere dii, pectora de placitis sibi

praeoptare, dubio quasi voto, non indigent.* Von*

cbius autem (sp. cr. p. 80) legi jussit:

и Quod superi voluere licet: de pectore fixis

Praeoptare caret si quod placet atque necesse est.«

Arntzcnius denique (misc. p. 203) totum locum ita

distiuguendum arbitrabatur:

— — »vel spes incerta fatigat;

At nobis praescire vacuum est. Cunctatio nulla

est,

Quod superi voluere, licet de pectore fixis.

Praeoptare caret, si quod placet, atque necesse

. . . est.*

Sentent ¡a, inquit, est: » Nulla est cunctatio coram,

quae superis placucrc, licet sint ex lis, quae quls

pectore suo fixit, atque proposait IVon opus aliquis

babct praeoptare, si statim necesse sit, ut id fiat

quod plaçait Cur eniin id optarct, quod ex rei

necessitate fieri deberet?« Hace Шс; mihi vero

in Universum verborum sensus bic esse videtur:

»Futurorum ignaros homines anxia quum cura fat ¡ gat,

ü quidem consultant ; nos autem pracscimus. Quod

superi voluere, licet; neque eis opus est praeoptare

de ils quae pectore fixa sunt. Si quid cnim placet

(superis), statim (ut fiat) necesse est.« Singulorum

rationes suis loéis reddidit

praeoptare caret] Infiiiitivus praeoptare Gracco

more est pro substantivo. Similia cxempla pete cx

notis ad Livium (37, 33, S et 40, 47, ö); copióse

Vechncrus (Hellcnol. L. 1. P. 2. c. 10). Aiustz.

(mise. p. 203 f.) — Addas velim Horatium (od. 1,

2, 8. 1, 23, 9), Ciccroncm (Tuscul. 1, 26), Virgilium

(Acn. 1, S27), Quinctilianum (9, 5, 9. p. 453)

et Scioppîuin (in gramm. philosopb. p. 13 Herz.).

quid] Ita reposui pro Grotiano quod. Non so

lum cnim Hugianiis et Monacenses códices (С. G.)

meliorcm illam lectioncm praebent; sed in aliis

etiam libris scriptis sic legi, ad margincm Norhnbergensis

libri annotatum vidi.

atque] Hoc est statim, exemplîs a Nonio in

medium datis. »Simul ut quid placet id fieri etiam

necesse est« Scntcntia similis apud Ciccroncm 3

de nat dcorum: »Nihil est quod dcus efllcerc non

possit et quidem sine labore ullo.t Ovidius (inctam.

8, 622): »quiequid super! voluere, pcractum est«

Capclla vero siùs expressit dc Venere verba Appuleji

libr. 4: ȣcce jam profundi maris udo resedit

vórtice ct ipsum quod incipit vellc statim, quasi

pridem praeceperit, non moratur marinum obscquium.

« De atque exempta babes apud Gcllium

libr. 10. c. 29, Palmerium Spicilegiis, L. Carionem

Emendat. L. 2. с 12; quae indicare juvat,

non recoquere. Вллтн. (advers. p. 848. 1241.) —

Dc partícula at yueplura dahit Burmannus adPhacdr.

4, 16. Vo>ck. (spec, critic, p. 80). — Plura ct

Parcus in léxico crit. p. 125, ct Drak. adLiv. 27,21.

Martiani Capcllae lib. I. §. 21. 59

Consilium vis ferre meum: sic semper ab

Velle capis socium, faciunt atque addita mentem.

Est igitur prisci generis doctissima virgo

Conscia Parnaso, cui fulgent siderà coetu:

Cui пес tartáreos claustra occultare recessus,

Nec Jovis arbitrium rutilantia fulmina possunt;

consilium] Cicero (de orat 1,4o) scribit:»Pytliius

Apollo apud Ennium se

non populi ct reges, at

22

esse dicit mude sibi si Jovis

suí civcs

rcrnm gnara, et, ut cum Horatio loqnar, arcanis

Goez. — De Philologiae

Wovrcri de polymathia

coetu\ Scriptum hoc pro »coetus.* Vulcm». —

Lege »chí íh.« Влвтн. (advere, p. 953. 975. 1242).

— Lege »coeli.* Vomck. (spec. crit p. 14ö). —

Ego vero: lege quod scriptum vides! Gonstans

»Suarum rerum incerti: quos ego mea ope ex

Incertis certos compotesque consili

Dimitto, ut ne res temeré tractent túrbidas, a

vcllc ] Ita ct infra (§. 52) : » Tuumque velle est cniin omnium librorum lectio praebet coetu 5 quae

ante praescientias.« Píotissimum illud Persii (5, 55): si aliquo saltim modo defendí potest, mutandi

» Velle suum cui(fue est. «

addita] Grotius abdita. — Nonnullae veteres

edítíones addita offerunt. Sed praestat recepta scriptura.

Goez. — IN'enipe abdita. Cur praestet non

dixit Ego vero ingenue fatcor, reposita voce ab

dita me locum prorsus non intelligere. Vox addita

contra ad ca, quae praecedunt: »ab omni velle

capis socium* spec fat. Vocabuliim mens bic majas

aliquid quam valle sive volontatcm significat, ct

»faecre mentem« idem est ас »dare mentem.« Ad

dita igitur sic intelligo, ut spectet ad superior.-! :

aiiondum firmam esse volnntatcm; nunc, el quid

ci a consulto adderefur, earn furmari.« Quod deoet,

suppleri Ho rati i (epist 2,2, 6) versa potest:

» Verbis quae tímido quoque passent addcrc men-

..• : (m.i , • , - : , ".. ,.

causa nulla crit. Potest autcm. IVamquc »cui fulgent

sidera coetu* idem est ac si dixeris »cui fidget siderum

соеtue.« Accedit quod infra (§.90) noster

»coctum sidercum« simili fere modo dixit Sensus

autem est »quac callct astronomiam. «

claustra] Habet membranaceus codex flaustra;

unde eo veni, ut Capellam putaverim ftustra a mari

ad Erebi tranquillitatem detorsisse. Bajrth. (advers.

p. 955). — Ut banc suam vir doctus conjecturam

defendat, ad Festum provocat et Tertullianum (de

pallio), quae omnia apud ipsum legas licet Ego

cuiin constantem onmhim librorum lectioncm tucor.

Quidni nelaudi tartáreos recessus « dicere pottierit,

с quibus nemini concessus erat reditúe? Philologiae

igitur nc tartarci quidem recessus claustris oceiiltari

possunt Vide quantum spatium Hcsiodus (iu

Ilugianiis etiam codex adita, Basilecnsis autem et tbcog. 724 seqq.) а coelo ad terram. atque a- terra

Darmstattcnsis abdita pracbent ad tartarum usque finxkl , . ; . , ; . f.. ,,.

est igitur] A principio vcrsmim ad luinc usque possunt] Scribcndum » fulmina possit. « IovitU

praefatus est Apollo: nunc laudes Philologiae ag- cnim düs superna cognosci a mortalibus non raro

greditur. Vulc. — Quod prisci generis sit, omnium ajunt cthnici. Влвтн. (advera, p. 12 H). —

8 *

60 Martiani Capellae lib. I. §. 22.

Fluctigcna spectans qualis sub gurgite Nereus,

Quaeque tuos norit fratrum per régna recursus;

Per vigil immodico penetrans arcana labore,

Quae possit docta totum praevertere cura,

Quod superis praescire datum; quin crebrius in nos

Jus habet illa déos, urgens in jussa coactos,

Et quod nulla queat superûm tentare potestas,

fratrum] Fratrcs sunt Planctac astraquc reli

quat ant, quod potius reor, tres fratrcs, Juppiter,

Neptunus, Dis, per quorum rcgna instar vcredarii

quotidie sursum et deorsum currit Mercurius.

Babth. (advers. p. 933). — Vox tuos non ad fratrcs

pertínet, sed ad recursus, Mercurii nimirum, male

igitur Planetam Mcrcurium inteUigit Bartbius, qnum

de hujus dei nuntü recurrentis officio senno sit

(§. 5 not.).

immodico] In libro est indómito, quod ego magnopere

reducendum censco; infatigato quippe ca

vox in meliorem partem bene saepe ab auctoribus

accipitur. Barth, (advers. p. 933 Г.). — Vulgarem

equidem retinui scripturam.

labore] Ita infra (§. 39) Philologiac »incessabüis

labor « mcmoratur. Confer etiam quae ad verba pervigilia

labórala (§. 37) observamus.

praevertere] Hoc est anticipare, prinsqnc seientía

adsequi, quam is, de quo loquímur. Sic carit

, - "■' . ■».

solit us ciere pectus,

Et praevcrsa vigil monere sensa. я

Alioquin praevertere, pracponere. TcrtulUanus (de

pallio): »An aliter mutavit Anacbarsis cum regno

Scythiae pbilosopbiam praevertit.« Ваити. (a

Conjecturant omnium librorum auctoritati rcpugnantem

vix . proposuisset vir doctus , si reetam vcrborum

constraendorum viam ingrcssus essct. «Ful

mina rutilantia non possunt occultarc Jovis arbitrium

и vcl simpliciter: «fulmina deterrere non pos

sunt a noscendo Jove«, vel patdo obscurius significat:

»nec fulminum portenta posse latere Pbilologiam,

quin ca explicet«

qualis sub] Rcscribcndum : quod alit sub. Bene,

puto. Nam et intima maris penetrare bumanam euriositatem

autumat. Quod ct ipsum contra deorum

voluntatem fieri autumabant antiqui. Pedo Albino

novanus:

nDi revocaní , rerumque vêtant cognoscere fincm

Mortales oculos; aliena quid aequora remis

Et sacras turbamus aquas, dtvumque quietas

Turbamus sedes?* —

Barth, (advers. p. 933. 1242). — Correctione

certc non opus est, licet dnae eint lectiones, al

tera quali (praeter Grot ct Darmstattensis codex),

altera qualis (in Dresdens! cod.). lllud si legem,

de loco explicable, quo maris deus dcgat, quern

et ipsum noscere Philologie fingitur. Hace contra

si vera lectio est, ad ipsum mare spectat; Nesive

aeqnor significare testes fere

omnes sunt poëtac. »Qualis igitur sit sub gurgite p. 934).

Nereus« Philologiam scire quum a (firm atur , hoc coactos] Omnino operae pretiutn erit inferiorem

ita explicandum erit: »et altiesimorum in mari gur- locum (§. 37 f.) enm hoc conferre, ubi ilia

gilura naturam ab ca esse exploratam.» >■> logiae in deos potestas ubcrius explanatur.

Martiani Capellae lib. I. 5. 25. 61

Invito soit posse Jove. Ut stent ardua magno,`

Alterutrum cumulat parilem meruisse jugalem.His

Apollinis diotis laetabunda Virtus, quod tam excellentis Virginis

suasum videtfesse conjugium, ut nihil amissum ex supradictarum duceret dig

nitate, nomen tamen ejus inquirit. ~ Q'uod ubi cognovit Philologiam esse, de

qua foedus instabat, tanta gratulatione _alacritateque concutitur, ut aliquanto

seit posse] Ita infra »seiat esse' dixit. Сто-г. —

Equidem intelligoz »Philologie se posse seit, quod

invito Jove nulla superùm potestas tentare possitu

Similiter solus Apollo Jovis noverat eonsilia, quae

111110101- eum nullus scire poterat (Ноты-1 hymn.

in Mercer. 554).

.I ut stent] Ego vitium in distinctiuncula puto,

et sensum esse: »Ut ardue magno constent, per

stent, consentiant, alterutrum ex his mereri con

jugium Паст-11110 10 leudatissima virgine.: Ben-m.

(advers. p. 054). —— In distinctione mutande Bar

thium secutus punctum, quod sustuli post ‚падло,

reposui post Jove. Etenim ut concessive dictum est

pro lícel, ut Cie. de div. 1, 6; Tuse. 1, 59 cet.

адептам] Alterulrum, penitius intuenti, u.

trumque Capellae Martianismo quodem de Africa

notat. Ambos cumulat, hoe est eoncludit, perilem

conjugem meruisse. Quodsi penitissime videas, vi

dehis адептам »mutuou sonere. Ardea magnis eu

mulent sese. Eo exemple sermonis Tertullianus (apol.

c. 59): »Vide, inquit, ut invicem se diligent, ipsi

enim invieem oderunt; et ut pro alterutro mori sint

Parati, ipsi enim ad occidendum alterutrum paratiores

mnt.. Qui ipse et cumulandx' verbo ita usus,

sed 1000 nobis memoria jam elapso. Benni. (advers.

р. 954). Parílis jugalis est Mercurius, quo non

indignam Philologiam sponsam vel oh alterutrum

meritum magiae et astronomiae, utraquc enim in

еа commendavit modo, retur, quod junetis ambe

hus nunc ille cumulat. Buvrn. (р. 1242 — In

pracmissis quidem nihil, quod ad magiam spectet,

legitur; sed ed inferiorem locum fortassc vir doctus

respexit, uhi vide 57 f.) quae notamus.

cumulat] Auget. Sensus est: alter alterius con

sortio heatus, atque extollitur Mercurius Philolo

giae, et Philologie Mereurii. VvLc. —— Sed edoeeri

potins al» interprete meluissem, quo pacto iufinitus

modus meruísse cum reliquis verhis `111051 possit;

quod milii quidem fieri non posse videtur, nisi cumu

Ial interpretemur »uti-ique [зонт-1 est meruisseu cet.

jugalem] Conjugem. Aliis loeis 5I. 59) Ju

nonem appellatjugalem, sed wat’ ëëox'àv, quippe

deem pronuham. —- Ceterum verhorum ordo 10 his

versihus hic esse videtur: »Est igitur virgo prisei

generis doctissima eonscie Parnaso, cui fulgent sidcre

coetu, cui nee possunt cleustra occultare recesses

tartareos, nec fulmine rutile arbitrium Jovis; spe

ctans lluctigene quelis ( sit) sub gurgite Nereus;

quaeque novit tuos (Merom-i) recursus per regna

(trium) fratrum (Jovis, Neptuni et Plutonis); quae

pervigil immodico lahore penetrans arcane potest

docta eure totum, quod superis praeseire datum,

praevertere; quin crebrius etiam in nos (dens) jus

hehet illa, urgens dees in jussa coaetos 57,11),

et seit (se) posse quod nulla potestas superûm in

vito Jove tentare quent. Licet igitur ardua magno

(pretio) stent, utriqtie temen honorifieum erit, si

(alterum sihi) ржи-11001 eonjugem 100100111...

foedus] Sie infra 5l) »pignoi-is (ülii) pro

foedereu Foedus simpliciter Pro conjugîo. Guo-r,

62 Martiani Capellao lib. I. 5. 23.

de ingenuo rigore deseendens eLiam остроге moveretur. Quippe propinquam

esse commemorat, et` laudatae illius Mantices patronam, in ipsam quoque

Sophiam supellectilis multae remuneratione largissimam. Nam ‘Pvpìv inoultam

ас ferino more versantem apud hanc asseril: expolitam: ita ut, si quid pulchri

tudinis ornatusque gestaret, ex Philologiae sibi cultibus arrogarit: quae ei

tantum affectionis impenderit, ut eam semper immortalemlfacere laborarit:~

Nihil igitur immorandum, quum impigrum gerendorum sciat esse Cyllenium.

Sed acceptis Apollinis fatibus respondit ipse Majugena:

Certum est, Laurípotens decusque divum,

conculílur] Пасс quidcm alacrílate concussa,

alia apud Pelronium (с. 18) »gemílíbus largis соп—

силам

alii/umile] Perpcram codex Brilannieus а fmanu

priori habcliat (ай/панда.

descendeus] Grotius c MS. reposuit díscedens,

cum in vulgatis llescendens lcgcretur. Cicero: »Ennio

delcctor, ait quispiam, quod -non discezlít а сош

muni more verbornm.« Gonz. —— Vulgatum descen

dens, quod in plurimis etiam codieibus legi, reti

nui. .Desceńdcre enim Virtus de ingenito rigore

(severitate) omnino diei роты; licet Cicero eo

loco, qucm Goezius eifel-t, serìbere non Potucrit

»descendere a more verborunm De alia omnino

re alia наш-реши: Verba.

elíam сотрите] Agroetius (ар. VVidcmann. de Pr.

serm. р. 110 et Putsch. р. 2271): »Gaudium unimi

laetitia est , exsultatio membrorum atquc factorum.'

районам] Nutrieem. Gonz. — Nonne «lilucìda

vox patrona est? Сиг igitur ad ulium sensum cam

lletorqueamus ‘I

feríno more] Confer Ciceronem (de inv. l, 2).

immortalem] А Р11Ц010515'пап1шае immortalita

tcm demonstratam esse conlendit. Нов igitur Phi

losophie imbutos fuisse sequitur.

ímpígrum] Editum a Grolio: »quippe cum im

Piger gerendorum seiat esseCyllenius, sed aeceptis

_ responditc cet. Nullum vitinm hic suboluisse

Grotio equidem miror. Si enim totius loci nexum

advertas et antecedentia, de veritate lectionis, quam

suggerit codex, non duhitabis. Legendum utique

cum MS. »quippe cum ímpígrum gerendorum sciat

(Virtus ncmpe) esse Cyl/enfans.: Воммм (var. lect.

р. 55). —— At vero ita legens npodosin fuman

exspeetcs, quae nulla sequitur. Unde Dresdcnsis

ctiam codicis auctoritate istud qm'ppe cxpunxi. Dc

fendi quidcm hoc sicut totam lectionem Grotianam

`posse non ignoro; eur vero non reponamus quod

elm-ius est, quum codicum auctoritate minime si

mus destiluti?

сенат est] Sensus lmjus earminis hic est:

Mercurius Apollinem seque ipsum ail iisdem patribus

oriundum, endemquc a stirpe venire, probari lueu

lenter Posse ex perpetuo voluntatum utriusque con

sensn. Numquam vero magis, quam quum in prae

senti negotio tam apte inter se de ducendn in uxo

rem Philologia ambo conveniant. Quoeirca se ait

lubcntem cquillem paritunun monitis, et conjugem

domum duclurum, modo Apollo, qucm in mann

sua habcat, cocptis Гати-е Jovem, рад-степ: сош

шипеш, faeiat.« Bim-m. (advers. р. 055). — De

metro glossa in eodicibus Monaccnsibus

Martiani Capellae lib. I. §. 24. 63

Nostrum ex contiguis venire pectus,

Et quidquid socium cicre numen

Junctus compererim probare rerum:

Sed nunquam mage velle disparamus,

»Metrum Plialeutium (I. Plialaccium) Pentametrum, explicare conor: »Et quidquid rerum (omnc

quod constat ex Spondeo et Dactylo et tribus Tro- quod) junctus (ogo Mcrcurius) socium numen (Apol

cLaeis.« linem) ciere compererim, (me) probare (certum est).«

et quidquid] Moram facit то quidquid , quod Manifestum enim infinitos illos modos omnes penînterpretaberis

опте, quidvis. Deinde minus obvium dere a »certum est« quod in carminis initio Iegitur.

est, properantibus certe, quid TO ciere sibi velit, Ciere autem signiG cat annuntiare, те! ctiam suadere.

et distinetio vulgo recepta. Tu ciere cieris cape, *c<ï nunquam] Quintus bic versus omnem senct

expone: »Et quidquid rerum tu cieris, ego numen tentiam intcrcludit; contra enim pronnntiat ac de«

compererim probare junctus. « Vel adeo junctus jun- beat. Scntcntia enim est, nunquam in rc aliqua

duras consensusque sonat; ita sententia eit : » Quid- tarn consensissc pectora borum fratrum, quam in

quid socium numen cieris, junctus rerum compere- istoc matrimoniali jndicio. Error autem omnis in

rim probare. « Hoc est barmoniam et consonantiam, verbo disparamus tatet, quod ad sensum et sti

el ita diecre licet. Utcunque baec sint, mihi tarnen lum Martiani disjimgcndum, inque plane conlralegcndum

etiam contra libros cum bac distinetione rium ducendum. Lege: »Scd nunquam mage relie

bind comma sic videtur: sic paramus. « Quam veram puto Capellae scriptu-

»Et quidquid socium ciere numen: '«m 5 deque ea prolixe verba faceré extra propo-

Nunc jus compererim probare verum.« situm sit. Parare, quod pariare alioqui, in usu

Ut prior versus óptimo sensu adbaereat primis du- veterum fuisse notât compositum disparare. Si enim

obus carminis istius. Sic quidquid valet quidvis г in qnaquam, in vocum censionc babet auctoritatem

alter ea Icctione interprete non eget Praeivit vero, bgicorum sententia, privationcm supponerc, ut teehne

quid in annum alieni tollamus, MS. liber, in B*ee loquamur, habitum. A manuscripto mû-or Lie

quo diserte verum Iegitur. Barth, (advers. p. 03o). nibil mutarL Вапти. (advers. p. 955) — Hace ¡lio

Scribendum : loco laudato : audi nunc eundem iuferiori loco sibi

»Est quidquid socium ciere numen ipsura repugnantem: — Nihil in his vcrsibiis nin-

Junctos compererim probare verum. « tanilum, licet intricatius suo more ganniat. IVun-

Graccismus est: »quidquid est ciere numen «, quid- quam, ait, amplius disscntimus, quam ut alter

quid contingit. Compererim propter versmn con- alterum interroget ; station vero ut intcrrogatio

junctivus grammaticornm modus pro indicativo est- facta est, conscntimus ; tunc enim perlt prior vo-

Babth. (1. c. p. 1 242). — Vide quam inccrtac con- luntas altcrins , et ambigere de adsensu nefas arjecturae

sint, scilicet ab uno eodcmque anctorc bitramur. Barth, (adversar, pag. 1243) — Mihi

diversae ad iinum cundemque locum propositad quidem Barthius, quod pace ejus Manium dictum

Ego yero verba ad manuscriptorum fidem retenta sit, gannire ipse videtur. Versuum enim obsenritas

(И магнат Capena@ пь. 1. ß. 9.4.

Et lit collibitum manere jussis,

Quam quum Deliaco meare fatu

Cura atque arbitrio monemur isto.

Ниш: quippe ambiguum nefas putamus:

Et quaecunque fuit, perit voluntas.

Quocirca officio decentiore

Paret praecluibus libens profatis

Arcas in thalamos venire jussus,

Sed tu Delie, quo Tonantis exstet

Compar propositum volensque нише;

llistes, nam solitus ciere pectus,

ex ambigua tantum verbi dísparamus relatione oritur,

et interpretis est sulljcctum quaerere, de quo hoc

dientur. Quod si ad Mercurium et Apollinem jun

ctos referre volueris, totius orationis prorsus con

u'arins Sensus evadet. Sed de Mercurio tantum,

qui nunc loquitur, illud dísparamus eo magis in

telligerc licet, quo certius id quod sequitur »mone

тт‘к etiam de ßlcreurío solo dici potuit. Contextus

igitur orationis haue postulat interpretationem: »Sed

nullo unquam tempore magie disparo (amoveo) velle

тещи, et nunquam magie lubct parere jussis,

quam quum Deliaco obedìre oraculo cura et arbitrio

Apollinis moneor..

lume] Id est Apollinem. VULC.- Non placet,

qtiia proxime praecedit ‚ат, liaud Apollo. Guel

fcrbytanus quidem codex pro ‚шт: habct nunc, et

sie legere Barthius 1242) etiam jussit. Sed vul

gntam retinui lectionem, qnia perspicua est. Fatus

enim quai-tac declinationis oraculum est (v. 124

et not. praeced.), unde Prudentius (apoth. 594):

»Promite secretos Гати; et Apollinaris Sidonius

(cpist. 9, 15. р. 276 Sinn.) »ficta fatuc pro »falsis

oraculis« scripsit. apud Ciceroncm ctiam (de

divinat. 1, Ы) »fari [атм pro „ожила fundere¢

Cassandra dicit. Loci apud nostrum scnsus est:

»quippe nefas putamus hunc (fatum) ambiguum

(спадет): >Ambigua enim oracula vulgo habita esse

notum est.

peril] In membranis: »Et quaecunqne fuel-it perit

voluntas«; ut auspicio nos subeat «praeitu Capellae

relictum. Quaecunque fuit antea, praeit ista vo.

luntas. Bun-u. (advers. р. 956) —- Vide quam

male nostrum, quem interpretari aggrediuntur, ha

beaut critici. Martianus omnino recte sibique con

stans scripserat; sed censor cogcre cum conatur,

ut absurda proferat.

фасет] Tres Шов versus sie construe: »Ar

cas (Mercurius) in thalamos venire (ab Apolline)

jussus ollicio dceeutìore praecluibus З) profatis

(nobili oraculo) libens parche Dresdensis quidem

codex рте/ат exliibet; sed melior vulgaris lectio

ad Apollinis divinandi potestatem referenda.

ciers] Cicre pectus, nt supra mamen', com

mavere et ducere somt. Sie in quinto carmine

hujus libri: »Ne vulgatl cian! corda doloribus..

Burn. (adv. p. 956).

Martiani Capellae lib. I. 5.

“яг.— i 1. if V..- «»ŕŕf_.

1`r,_

r ___-_

Et praeversa vigil monerc sensa:

Illum contribuas favere jussis,

Et coeptis sacra fulserit Voluntas.

Наес dicente Mercurio, quin potins, inquit Virtus, uterque vestrum Jovem 25

voce conciliet. Nam et hic ejus consiliorum conscius, et tu praeccptionis ar

canus. Ille mentem novit, tu Verba componis. Phoebo suevit instanti concedere,

sed tibi solitus aperire. Addo quod vos non convenit disparari, et licct hic

praeuersa monere sensa] Lege : movere. In al

tero viri doeti codice erat perversa; sed praeversa

melius. Venen. (sp. crit. p. 145). -—- Quodsi in

ullo codice movere legeretnr, equidem perversa

Praetulcrim. In nullo vero legitur, quapropter prae

versa retiueo. Nam »praeversa moncre sensu Mar

tiano est »de pracproperis (v. Асе. 1, 721) sive

praecipitibus sensibus monereu, idem quod prac

propcre arbitrantem corrigere.

favere] MS. favere. Sed ego vulgatam scri

pturam пишете se tueri allusione ad versum sextum

arbitrar. Вити. (adv. p. 957). — Illie de Mercurio,

bic autem de Jove sermo est, unde praetuli favere,

quod praetcr Bongarsianum IIugii etiam соде; cx

bibet et Darmstatteusis. `

et coeptis] Jubct quidem Barthius (ad Stat.

Theb. 6. p. 1192) reponcre ut pro et; sed corre

ctione non opus est, siquidcm facile intelligitur,

Mercurium Apollini "dixisse: »facias -

illa ~et

(tune) sacra t'ulserit voluntasa; nimirum si illa feceris.

sacra] Confirmata et sacrata velut. Jovem enim

praeesse sanciendi foederibus eujuscunque generis,

ad eaque peculiari quodam fulmine uti, constan:

doctrina scriptorum. BARTH. (advers. p. 957). мы

sacrum epitheton tantum sit, quod principibus

et eorum aetis adscribi solitum erat, eujus rei

multa in Corpore juris prostant exempla.

consiliorum conscius] Hace ex Homero (hymn.

in Merc. 555) vel Virgilii hisce versibus (Aon. 5,

250) :

„Ас-сбрив ergo, arzimis atque hace mea /igite dicta,

Quae Phoebo pater omnipotens, mihi Phoebus

Apollo ,

Praedixitu eet.

inslanti] Е Dresdensi codice pro Grotiano in

stante, quodv varianti literae Е pronuntiationi ori

gincm debuit.

nperire] Ita Hugianus codex. Supplc e supe

riori versu mentem. Ita etiam inl'ra 92) Jovi

Mercurius »interpres meae mentisu audit. Quoniaux

autem vulgaris lectio babct »tibi sectusu, hace vox

variis doctorum virorum conjecturis, quae nunc

sequuntur, ansam praebuit: „За-(из, ductus et clo

quia. Verba enim quasi quaednm semitae sunt animi.

Hinc et sectas dicimus philosophorum.“ vue. _

»Scctus id est eloquia.. Gonz._

»Sectus lege

Sensus. I Vortex. (sp. cr. р. 80) —— Quodsi etiam

Vonclsius hic hariolando loeum esse statuerat, nonl

tamen talcm eonjeeturam proferre debcbat, qua e i

sex literis dune essent mutandae, immo ne unam

quidem mutare opus fuisset, si cognitum habuisset, .i

P formam aliquando quam simillimam fuisse literae

S. Exemple sint tigurae in Palaeogr. crit. I. p. 106 ß

vel alia in novo op. dipl. tab. 29. Fncile igitur ticri

potuisse consentancum est, nt ab ineautis librariis

Sectas pro реет: legeretur. Sed ista non nili eo

9

66 Martiani Capella@ lib. I. 5. 25.

cursor Apollinei plerumque axis celeritate vincatur, ac remorata statione con

sistens captetur, demumque festinat praevertere; tamen dum consequitur,

ita libratus antevenit, ut cessim plerumque recursitans gaudeat occupari. Unâ

igitur vestrum Jovem pia pignora convenite.

consilio protnli, ut ostenderem, quam perversas

iste interpretandi per conjectures modus sit, qua

rum aliae aliis semper meliores, certae nullae sint;

quarum si quam in textum receperis, eam dcleas

necesse crit, sicubi codex forte repertus fuerit, cujus

lectio defendi possit.

non convenit] Reichenauensis, Basileensis 01

Darmstattensis nunquam pro non habcnt.

cursor] Confcr Lucani (1, 662):

_- _- »motuque celer Cyllem'us ‚систем

01 10 Priapeis (76, 10) versum, quo sacrata esse

dicitur »Cyllcne celeri deo nivosa.« Voccm cursor

Cornelius Nepos ctiam hoc sensu (10 Miltiadc 4)

usurpavit. Idem Graeeis дев/‚1613; erat. Piura de

cursoribus Pignon-ius (de serv. p. 147 ed. 1615)

dabit.

remornta statione] Remoratur interdum Mercu

rius planeta post Solem, id quod infra 880)

elan-ius docetur. Adde Lucani hos versus (10, 201):

--

-

»Sol tempera dividít anni,

lllutat nocte diem, radiisflue potentibus astra

Ire uelat, cursusque vagos statione moratun;

quos verisimile est nostrum in mente habuisse.

consistens] Ad hune locum glossa codicis Mo

nacensis observat: »radiis cnim Solis contixus

stare videtur immobilis et tune идиота-{из dicitur.:

Cf. pal. er. Ш. 285, ubi ctiam de Mercurii no

mine M01/¿pov disscrui. Conferatur practcrea no

ster duobus aliis locis 8 01 880).

l capletur] Bougarsius legebat capletur, quod

ctiam Grotius in margine annotavit. Sed nihil mu

tandum. Gonz. — Haud quidem ignoro, a nostro

Certum quippe est, quod et

voccm licet tam cum indicativo quam cum 50111110

ctivo jungi 11); attamcn hoc loco, quo sub

junctivns uincalur proxime praecedit, vix credi

potcst cum eo indicativum captat, quem Grotius —

edidit, junctum fuissc. Praetuli 1511111- anteriorum

cditionum lectioncm captetur, ct дентин/ш: pro

Grotiano demum, pracsertim postquam voeem fe

stinat pro festinata ctiam restitueram codicum

Dresdensis ct Darmstattensis auctoritatc.

[Пл-01113] Male Monacensis liberalus. vide

infra 880 noL). y

Cessim] Retro. Sie infra lib. ТШ.

Cessímque fonnidautes

Abeunt pedes tremore.

Apulejns: Et lagena juxta orificio cessim (101115

ecute patescit. Justinus in Epitome Pompeji: Aut

si hoc parum est, ite cessim, inhibete remos et

a bello disccdite. Glossa: Cessim, gradatim. Ulitur

hac voce Alphenus J. C. bis in lege »Si ex plagim

sexta a 11110 ñ'. ad l. Aquiliam. Скот. - Adde

omnino Stcphanium (ad Saxoncm p. 165) et doctos,

qui ex eo hauscrunt, viros ad Appulejum (Op. P.

1. p. 126 0011).

occupari] Praeecdi a Sole. VULC. — Intelligo

»Jungi cum Sole quippc cum asseeutom Cicero qui

dem (de univ. 9) sci-ibit: »eaquc conversione, quam

inter sc habent Lucifer, JIercurìus, Sol, alii alioa

w'ncunl, uicíssimque vínclmturs; sed hoc 1000

omnis oratio Mercurii cum Apollinc coujunctionem

postulare videtur, unde ctiam lectioncm occupare,

quam Сох-11115 aß'ert, negligendam, et volgari 10—

haerendum duxi.

Martiani Capellao lib. I. $. 2o. 67

Phoebeo connivens splendori succumbat, et cum Stilbonte incedens, connubiorum

copulis allubescat. His dictis, Virtus praeccdcntis officio ac Mercurialis

virgac perflatione concussa, in coelura itura sustollitur. Augurales

vero alites ante currum Delio constiterunt, uti quîs vellet vectus ascenderet.

Nam futura pleruinquc conformans, his praesagire consueverat. Petaso autem

ac talaribus concitatus coepit pracire Mcrcurius. Sed scandente Phoebo, Muconnivens]

Male Cortîns conliibens et codices Augurales] CygnL Catalcct. Pith.:

afquc Britannicus cohibens: melius »Jatn dimilie tuos, Paean o Delpliice , cygnos:

Ditjnior haec nox est, quae tua templa colat.«

Goez. — Sed Virtus quiim comes sit, magis placet

Ciccronem advocare, qui (Tuse. 1, 50) de Socraiv

scribit: »Itaquc commémorât, ut cygni, qui вон

sine causa Apollini dicati sunt, sed quod ab со

dkinationcm habere vidcantur, qua providentes^

quid in motte boni sit, cum cantu et voluptate

moriantur, sic omnibus bonis ct doctis esse facien

dum." Addc Iliigium (in mytb. p. 281).

Delio] In libri IVorimbergcnsis margine adnotala

lectio erat Delium, quam et Vossianum codicem

babcrc Arntzcnius (misc. p. 205) affirmât, ut referrc

tur ad enrrum : quae lectio primo quidem adspecto

placebat 5 sed quum ex iis , quae sequuntur, Pbocbi

sive Delii ipsius nomen praemissuin fuisse utiqiie

apparcat, vulgarem lectioncm retinuL Quantumvis

enim dura locutio vidcatur »ad currum consistunt

cqui alicui* pro >ad nutum vel usum alieujus«;

defendi tarnen potest ex dativi, quem vocant commodi,

natura, qno facto facile intelligitur ita periodus:

«Augúrales alites constiterunt Delio (ad nutum

ct arbitrium ejus parati) uti quîs (ut si iis) vectus

esse vellet ascenderet. « Basilcensis ut pro uti, quod,

licet parara intereit, tarnen clarius est

concitatus] Nihil in bis quod quis jure desi-

, nam

Bodlcjanus eonibens. В enim pro V scriptum cos non

morabitur, qui palaeographiam meant (III. §. 578,

597, 410, 416 — 418) Jegcriut Eleganter ambi

gua illa voce utitur ad utrumqne sensuin, turn

Jovis oculorum prae splcndorc Solis nutantium,

turn consentiendi ; quod isti capcrc -nequiverunt qui

olim cohibens reposucrunt

Stilbonte] Mercurio. Eratosthenes: jtèfirtroç rov

Eçfiov бт1Л/2ап>, Xafijtçoç nai fuxçoç. Cic. de

nat. dcor. (1. II. 35): » Infra banc (stcllam Marlis)

Stella Merciirü est. Ea ÖTiXßcov appcllatur a Graccis$

quae anno fere vertenic signiferum lustrat orbem,

neque a Sole longius unquam unius signi in

tervalle diseedit, tum antevertens, tum subsequens. «

Conf. Fulgent, myth. 1. 1, 25. Goez. — Magis cum

Cicerone facit Hyginus (astron. 4, 16. p. 485).

allubescat] Favcat Gloss. — Quamvis hoc verbo

jam Plauttis utatur, band tarnen scio an nemo ante

Appulejum со sensu, quo Martianus (§.51. 181.

726. 915), id usurpavcriL Appulcjus (meL 9. p. 308

Oud.) »aquam allubescere« pro desiderare dixit

Mercurialis virgae] Vide de ca Homcrum (hymn,

in Mercur. 526. seqq.) Goez. — Conf. superiorem

locum (§. 9) ct inferiores (§. 120. 176).

conenssa] Sensus estt »Postquam haec dixerat,

Virtus praccedentis (Mcrcurii) in officio coelum ascensura

Mercurialis virgae (§. 9) pci-Qatu

tollitur.

derare possit : vide

nostri lectio: «Petaso autem ac talaribus concitatus

coepit praeire Solent Mcrcurius. « Ita »Vcr

9*

68 >Martiani Capellae lib. I. 5. 27.

sarum pediscquu-s adhacrensque comitatus candenti canoraque alite vehebatur.

27 Tunc vere conspiceres totius mundi gaudia convenire. Nam et tcllus Horibus

luminata, quippeûveris deom conspexerat subvolare Mercurium, et Apolliue

conspicate aëria temperies sudis tractibus renidebat. Soperi autem globi or

besque septemplices suavis cujusdam melodiae harmonicis tinnitibus concime

bant, ac sono ultra solitum dulciore, quippe Musas adventare praesenserant,

quae quidem singulatim circulis quibosque metatis, ubi suae polsum modu

aestatemu dieitor anctori de Aetna p. 18, »corso

feras 111-1101101 dixit Adamos Bremehsis c. 251.

Вожми. (var. lect. p. 55. 54). -— Vulgo enim een

cìlalx's. Parool quidem interest; qooniam autem Ho

.gianus qooqoe codex Solem et coueílus pro con

ca'lalus cxhibet, Boudamom secutus som.

pedisequus] Basileensis uno S, quae melier

serihcndi ratio est, quam Gretiana geminato. Кош

banc voeem Quinctilianus (l, 5, 68. p. 155 Spnld.)

otpotc ex ambabus corruptis centlatam. Confer de

pedisequis Pignoriom (de servis p. 212) nestrumque

inferieribos lecis 59. 111. 146).

Iumínala] Aliis Iuntina; ferte luminabat voce

Capellae usitnta. Gloss. luminata, decorata. Goor.

Atqoe ex glossa jam patet, elim luminala lectum

fuisse; sed acecdit plurimorom eedieum fides: (unti

nata exstat. in Basileensi, Cantabrigiensi et Ded

lcjano altere, quod Federo acception refero, in

Vossiano, quod Arntzcoius (misc. p. 205) docet,

in Monacensi quod ipse legi. Addc, si tanti

est, virorum doctorum annotationes in Vellejum

Patereulom Durmauui ed. 2. Logd. Bat. 1744.

p. 278).

verís deum] Ad hace Bemigios monachus An

tesiderensis: »quod et ipse fertur praccsse seminibus

maris et tcrrac, et ipse est dictos Favonios.« Quem

locum vide apud Alexandrum (in tab. IIeliaca p. 85),

qui multis defendere stodet banc Mar'tiani opinio

nem. Volcanius ctiam Mercorium ita nppcllari ob

Fortasse 1111 eo

Veris 1101 nomen invcnit, quod mense Majo, que

servat »quod praesit sationibns.«

ver incipit, Mercurio sacra licbant (Plutarch. in

Noma p. 72. Quacst. Rom. p. 285, add. Macreb.

Saturn. 1, 12. Censorin. de die nat. 22, 12. Laur.

Lyd. mense Majo 55. p. 244 needn); 11001 prae

sidere hoie mensi Apollinem non ignorcm (Pal.

crit. IV. 524). Certe noster utriosquc dci vites

disceroit, Mercurii in terrain, Apollinis in aërcm.

Apud Ovidium (met. 2, 27) Ver novum dcae per

sonam sustinet, cademque dea ab Appolcje (met.

10. p. 744. 745 Oud.) cclebrator. Martianos infra

52 f.) Veris fruelus nomine deom indocit.

temperíes] Ita a Cicerone (in somn. Scip. s. de

D. P. L. 6. 4 p. 128 Zell.) Sel »mens mondi

et temper-«Hw dicitor. Ita superiori loco 18)

nester Phoebom »aüris semina temperareu, ita infra

54) »com placidítalem allferrc solitum essen scribi?.

septempliees orbes] Planelae, quorum nunc tan

git harmoniam. Uberios cam explieat Aristides

Qoinctilianos (de musica 5. p. 145 Meihomii). Ni

001111101105 praeterea (in harm. manuali 2. p. 57.

Mcib.) »Quotqoeh inquit »abusi sont scptem seno

rum censonantia ut naturali, non 1100 somsere ab

orbibos, sed ab ipsis universo inditis sonitibus me

dulate constitutis, ques etiam solos ex elementis

vocales et sonabiles appellamus.« In gemma antique

(ap. VVild. n. 165) quinque Planctae eÍlinguntor.

singulatím] Grotius habet hoc 1000 síngíllatím,

Martiani .Capellae lib. I. §. 28. 69 .

lationis aguoverant, constiterunt. Nam Urania stellantis mundi sphaeram per

extimam concinit, quae acuto raptabatur tinnitu.

et infra 707) sigillatím. Codices Monacenses

(А. В.`С. D. E. G.) ‚ Basilecnsis , et Darmstatlensis

singíllatim, Ilugianus codex sigillatínr. Allos autcm

esse libros scriptes, qui singulatim praebcaut, a

viris doctis (ad Appulej. met. 7. p. 501 Oud. add.

Т. П. р. 57) aecepimus: quumque vera baec scri~

ptio sit et noster ea infra 525) etiam utatur,

banc reposui. Nec movemur iis, qui Ciceroni (de

inv. 1, 50) sigillalim obtruserunt: Leidensis enim

codex omnino rectius singulatim babet, pariter

atque Coelius Antipater apud Nonium (v. Cortii

app. ad Sallust. p. 59).

suae medulatienis] Statuit enim esse suam cui

quc Musae ailinitatcm in modulatione (cantu) cum

coelestis barmoniae genere aliquo; Maerobii nimi

rum (in somn. Sc. 2, 5) de Musis in orbibus coe

lestibus sententiam amplificans. Adde bune Martiani

locum iis, quae IIugius (in тупи. p. 255) disscruit.

Atque ante Martianum popularis ejus Arnobius (5.

p. 112) jam scripserat: »In coelo cantatur et psal

litur, ut intervallo et numeros voeum neuem con

Similiter

in opusculo de musica coelesti, quod Isidoro elim

tribuebatur (Op. VII. p. 25 Arev.) legitur: »Pbi

losoplii Musas novem iinxeruut, qui a terra usque

serant scitulae ас modulentur serores.«

ad cnelum novem consonantias deprebenderunt,

Ex

plicat intel-valla illa a terra usque ad summum

quas liomini naturaliter insitas invencrunt.«

coelum Censorinus (de die nat. 15). Cui adde

Boeckliium (in Daubii et Crcuz. stud. III. p. 90

91). Plato autem (de R. P. 10. p. 617 Steph.)

cuilibet orbi Харбин: tribuit, voccm (рапиду)

unam edentem.

Urania] Ei in primis spbaeram extimam tri

buit, quae proprie coelum appellatur (Даешь. 2,

Polymnia Saturnium cir

4), Graecum nominis etymon secutns. Auscnius

(Eid. 20):

»Urania ceeh' malus el astra шиши.“

Unde et astrum capiti ejus apponitur in numis

(Ileger thesaur. Brandenb. П. р. 576. not. 4).

extimam] E somnio Scipionis (Macrob.1, 17)

explicandus bic locus, ubi Cieeronis baee sunt

verba: »Novem tibi orbibus vel potins globis con

nexa sunt omnia, quorum unus est coelestis c_t

tìmus, qui reliques omnes eomplectitur, summus

ipse deus arccns et eontinens ceteros, in que sunt

{мы illi qui volvuntur stellarum cursus sempi

terni.« Unde patet spliacram extimam cam esse,

quae aplanes vocata stellas iixas eomplectitur. [Índe

planetas Manilius (1, 804) sidera appellat,

»Quae coelum tern-unique ínter velitantia pendenti:

Àppulejus quoque ( in dogm. Plat. p. 205 Oud.)

claim/¿'61, primum ordincm esse ait.

concim'l] Lege concipíl. Eruditi viri unus codex

babebat cencinnat, alter ceneínat, ntrumque male.

Voxan. (sp. crit. 145) _- Nullus autcm cencípit

babct, quod in critici tantum cerebro conceptum.

Sed vide quam perieulosa omnis correctie sit, quae а

codicum auctoritate destituatur. Scilicct concim't illud

bene se liabet, postquam ab Arntzcuio (misc. p. 205)

ct ex libro Norimbergensi didicimus, esse codices,

in quibus »mundi sphaeram per extimamn legatur.

acute] lIominum enim opinie ferebat, spbaeras,

quo magis remotae a terra essent, eo acutiorem

sonum edere (Pal. crit. Ш. 256).' Ceterum, quod

insertum apud Grotium est sonora dclevi: abest

enim rectius ab Hugiano codice.

Рай/тяга] Ita Graeci v. c. Hesiodus et Dio

dorus (4, 7); Latini poctae plerumque Poll/hymnía

Scribunt, lloratius, Virgilius, Ovidius, Martialis,

70 Martiaui Capellae lib. I. §. 28.

culum tenuit; Euterpe Jovialem. Erato ingressa Martium modulatur; ' Mel

pomene medium ubi Sol flammanti mundum lumine convenustat. Terpsichore

lVenereo sociatur astro. Calliope orbem complexe Cyllenium; Clio citimumr

circulum; hoc est, in luna collocavit hospitium, quae quidem graves pulsus

modis raucioríbus personabat. Sola vero, quod vector ejus cygnus impatiens

oneris atque etiam subvolandi alumna stagna petierat,Thalia

derelicta in

ipso florentis campi ubere residebat. Interea tractus aéreos jam Phocbus exierat,

quum subito ejus vitta crinalis immutatur in radios, laurusque, quam

dextora retinebat, in lampadem mundani splendoris accenditur; ñuntquc v0

Ausonius, cet. Attamen in Авто]. lat. 1, p. 51 Scip. 5) Lunam dieit »ultimam a coelo, cilímam

Burm. legimus:

»Flcclítur in varios facilcsque Polymnia molus.«

Salurm'um] Planetas recensens lioc quidem loco

a supremo incipit: infra 169) ab infime. Со

piose de eorum ordine olim (in pal. crit. Ш. 282.

284) disserui, quem versibus compleetitur Manilius

(1, 805) aidera` nominans

»Saturni, Jova's, el M'artís , Solísrlue; sub Ellis

DIercurùw Venerem inter agit Lunamque localizan

medium] Ausonius (Eid. 20 f.):

»In medio residens compleclilur omnia Phoebus.¢

astro] Alii aura. Aux-um et alibi pro sidere

dixit; bic vero assignate aurum Угнетает; _iA

gopoâln] enim 1015617, et Lucifer stella Venerisx

sed et infra »aurato Pliosphoron muro.. An et llic

astro mavis'l Gao-r. -—— Malo. Primum enim Venus

Planeta et Lucifer hoc quidem loco confundi non

debcnt: doinde aurum а nostro tribuitur Soli 14.

66. 75. 188), interdum quidem Veneri llene, Pla»

Inetroe nunqnam (Palaeogr. crit. Ш. 292); denique

astro legitur in codice quodam in libri Norimber

gensis margine laudato, acque ас in Vossizmo

(Arntzen. misc. p.

cilímum circulum] Proximum. Cicero "(in somn.

terris.'

raucz'oribus] Vide quae supra Н) observavi.

Thalia] In attribuendis buie Musae »llorentibus

enmpis« дины: Martianus ad voccm 19a/12u15 eam

que solam in terra relietam esse pari ratione finxit,

qua in numis (Bcger tlncs. Brandenb. Il. p. 576.

n. 6) arntrum ci,\ astrnm vero (ibid. n. 4) Uraniae

tribuitur. Sie apud Plutarchum (Symp. 9, 14. p. 7114.

745) Dionysius Melitensis »Non inquit шумов!“

Thaliam nobis vindicamus, plantarum et Yseminum

germinantium (hoc est дождю) euram ci adscri

bentesu, et paulo post (p. 748): яМо—ббш, Jé si

ów дна) ögaaigatç, Iula 6è 'ròv :regl уйти sì'

Ãflyxâ тбл‘ошч Confet- ct Virgilium (eel. 8, 2).

villa] Qui bactenus Apollo fuit Delius, ad coe

lum appropinquans nunc in Solem convertitur,

Male

npud Grotillm legitur ìmmnlarí; lectionem igitur

quapropter omnia ejus mutantur insignia.

practuli codicum Dresdensis, Gnelferbytani, Вши

stattensis, Monacensium (В. С. D. Е. G.), Bon»

garsii, Huginni, Vossiani, et quinque eodicum

Leidensium, in qnibus legitur: ci villa cn'nalís

immutalur. (Conf. Arntzen. in misc. p. 205). Basi

leensis praebet ejus pro ci, sed parum refert utro

modo legas. l

Martiani Capollac lib. I. §. 29. 71

lucres, qui currulDelium subvehebant, anheli flammis lucis alípedes. Atque

idem pallio rutilante ас reserato stellantis poli limine Sol repente clarus emicuït;

Cyllenius quoque in sidus vibrabile aetrumque convertitur. Atque ita meta- 30

morphosi supera pulchriores per Gemiûos proprietate quadam signi familiaris

invecti augusto refulsere coelo, ac mox Tonantis palatium petiverunt. Qiii

postquam introgressi et coram data copia fandi, ut vidit Clarius consortio

patrem Junonis haerentem, quam noverat suffragari plurimum ac favere

connubiis, laetus primo omine ipsamquc concilians, in cujus arbitrio positam

mariti noverat voluntatem, ita mitis aiFatur:

Possem minore ambigens fiducia 51

Solum Tonantem pignoris pro focdere

anheli] Sic Virgllius (gcorg. 1 , 250) t clarus emicuit] Conferendus hoc loco Homcri

»Nosque ubi primus equis oriens adflavit anlielis* Ьутаиэ in Apollinem (440 seqq.) Goez.

et Ovidius (met. 15. 418): ■ r> - л n t n / j *»

v Oemmos] Castores. Gloss, (cod. Monac. E) —

»Deseret ante dies et in alto Flioebus anhelos <>. . - . «... « .„ . „.

owe Dioscuri, Jovis lilu. scite noster Apollinem

Aeqnm e tinqet ermos« cet. . „ . _ . . „

1 9 * et Mcrcurium transeúntes hoc Zodiaci Signum finflammis]

Lege flammantis lucis, ut p. 17 flam- .. , - , . .... „

' л ' * г git, propter fratcrni amoris similitudinem , in quo

mantem coronam, ct p. 58 substantiac flammantis, . . , .... . . .„ _ ,

' r proprtetatem dims spcctari mox signiiicat. Sed

nt lcgcndum monui. Vokck. (sp. crit. p. 145) — , . . , , , . . ... . .

в vir/ subest praetcrca causa ab astrologis petita, siqui-

At vero ex со, quod vox aliqua plurics apud , ш , . . % . n. r> . .

' 1 1 r r dem Mcrcurii planetae primum domicihum Gemini

scriptorcm qnendam legitur, minime scquitur, e«- sunt ^ ^ jy § 282) Ig;dopu8 (ctym

dem ubique apud eum legi deberé. Contra, quo- g ?J ^ p ^ ^ . ^ лСлв1огет ^

niam flammantis in null о , quod sciam, Martiani „ „ . ... . . i

' . . PoIIuccm post mortem inter notissima sidcra conlibro

hoc loco legitur, retinendura ceneeo , qnod

stituerunt, quod signum Gemini dicunt.« Jambliest,

flammis, praesertim quam noster , ,. . _ _0 .ч . „

„ r 1 chus fui vita Pythag. 28 p. 131 Küst.) docet »Ca-

Ovidii (met 2, 152) versus: , V • . , ,\ .

. storibus rerum omnium harmoniam celebran, i

» Inter ca volueres Pyroeis, Eons, et Ac thon,

Solls equi, quartusque Pldegon, hinnitibus auras Р°*Ч»«™ introaressí\ Totum Virgüii (Aen. I,

r, •/•••it 520) insérait versum:

НапитI ens imple nt* '

ante oculos babuisse videatur, et pro flammi/eris .Postquam, introgressi et coram data copia

po suisse flammis lucis (flammis i gneis). Construe t , fandi.*

■ qui hucusque volueres crant , fiunt nunc alipedes possem] Huic carmini adscript um in glossa Moflammis

¡gneis anbei i. « Eosdcm alipedes infra nacensis codicie (E) legitur: »Metrum Jambus ae-

(§. 190) Soli herum tribuit. uarium.« -

7â Martiani Capel! ae lib. I. §. 31.

Bupacda vixdum vel paterna contrémens

Praecepta adiré, ni jugata coelitum

Omen pararent prosperum consortia

Tabensque divûm. nunc moneret nexio. ']

Jxiaone thalamos quis rogare conscia

Bupaeda] Pubeda. Sic libro nono .Pbryginm nexio] Martiani popularis (Arnobius S. p. 156)

pubedam« dixit, nti nos cmcndamus. Glossae Isi- bac voce utitnr. Priores lnijus carminis versus sic

dori«: Pubeda, vcl Pubcta, adolcscens.« Glossa consUucndi esse videntur atque explicandi: »Possem

nostra: » Pobeda, jnvenis sine pube.« Et alibi: »Pu- adiré (adirem) vixdum bupacda vcl paterna contrebeda,

adultus.« GnoT. — Saue bubetla inveni in vc- mens praeeepta (vixdum pubes et patris -adhuc meteribiis

membranis Capcllac. Festus (in bulimam): tucns mónita) minori ambigens fiducie solum To-

»Hinc est, quod grandes pueros bupaedas appellant* nantem (minori quidem fiducia Jovcm solum) pro

Mi'MCK. (ad Fulgent p. 105). — In codieibus Mo- foedere piguoris (de concedendis ipsíus filio nnptüs),

nacensibus quibusdam (C. et G.) legitur pubeda, ni coelitum jugata consortia (nisi Jupiter Junoqne

in Basilecnsi bubeda. Apud Walthardum variât june ti) omen pararent prosperum , tabensque dilectio

, siquidem Bongarsium legisse bupaeda obser- vum nexio (eorumque blandior complcxus) nunc

vat. Tanta scriptionis diversitas inde orta esse vi- moneret (de prospero successif). «

dctur, quod alii vocera, Latinara putantes, a pu- Junone] Vide an e tribus bisec versîbus ver

be derivarent; alii, Gracci ßovtiaiQ non ignari, borum ordo sic possit restituí: »Quis deorum nolct

bine facerent bupaeda, sicut monente Munchero a rogare tlialamos Junone conscia, quum eadem faperdix

feccrunt perdica, ab sircas sircada, ab tura prónuba, quaeque (et ea sit quae) profecto

Atlas Atlanta, a tripus trípoda, omnia nominandi suffragabitur. « Vide ctiam paulo post (§. 34): »пн-

casu, quod improbat Quiuctilianue (i, 5, 62. p. 129 ptüs Juno non sólita refragari.« Satis enim nota

Spald.). Sed noster (§. 530. 893. 924) etiain Tri- Juno Prónuba est vcl e poëtis (Virg. Acn. 4, 166.

tonida (pro Triionis) casu recto scripsit Restât ut Ovid. lier. 2,4. 4, 136. 6, 43. Claudían. epist.

quacramus , cur Apollo ipse sU>i boc nomen ira- 2, 54), с nostro (§. 70a. 903) et e Plutorcbo (qu.

posuerit? Si quid video lusit Martian as in verbis Rom. p. 264).

Phoebus et ephebus , quum nonnullos^etiam ab hoc conscia] Conscntanca et Carente. Vete. — Hauillud

nomen duxisse ex Isidoro (ctym. 8, 11, 54 sisse Mart, hoc videtur vcl exOvidii (her. 12, 87):

p. 386 Arcv.) palcat, et certe imberbis illc esset. »Conscia sit Juno, sacris praefecta nutritif ;

moneret] Grotius moveret; Waltbardus ex Bon- vcl с Maronis (Aen. 4, 1Í6):

garsii lectione ct Curtius ex alia moneret, sicut et »e* conscius aether connubiis.*

codices babent Darmstattcnsis , Reicbenaucnsis et * jugalis] Alio qui dem loco (§. 22) noster bac

Basilcensis. Cantabrigiensis quidem pracbet ma- voce simplicitcr conjugem ¡ntcllexit, boc vero et

neret; sed baud dubius praetuli moneret; de omine inferius (§. 39) earn eminentiori sensu usnrpayit,

ruim senuo est (conf. §. 10). Serviique verborum memor fuit, qui ad Aen. 4.

Martiani Capellae lib. I. §. 31. 73

Nolet deorum? quum futura prónuba

Eadem profecto quaequc suifragabitur.

Jugalis ergo blanda nutus praestruc

Nostrisque suada quo allubescat nisibus.

Te nunc parentcm principemque maximum

Fatumque nostrum, quippe Parcarum chorus

ab init. p. 264);

pitcr et

32

16) obscrvavcrat : » untie etiam Juno jugalis

Latine enim prónuba et juga, Graece CvyLr¡ (Nonn.

15. p. 80S Falk.) síve Çvyia, àrto Tov Çevyvvvat

то -frijAv Tejí cíqqívl (Dion. Hal. ткхуц, Opp. IL

p. 5 о Sylb.) appcllabatur , quam voeem Appui ejus

(met. 6. p. 389 Oad.) Latinis etiam literie scriptam

s] Voluntas, Arbitrium, satis notum, et

post »cujusque nntn« nimirum Jovis (v. Horn. HI,

524); sed Jnnoni Martianns dum tribuit nutus, Virgilii

(Aen. 7, 592) verba tnutu Junonis eunt res*

respexisse mihi videtur.

stiada] Emacula: suade. Ut nostris votis faveat

Jovi, ut ta jungas simul tuam quoqne

dcre àvTÏ persuadera superioribiis

notatum. Barth, (adv. p. 1242) — Vellern

suade. Gkot. — E mannscriptis plurimis raponendum

» suada quo allubescat nisibus. « Оспкяп. (ad

Appulej. L p. 11-1) — Lege Suade , vcl suadeas

it et ita aliquoties aliis (?). Sic apud Coit

Bartbins 1. 21 adv. e. 2 : »Hoc

mini da de fonte bibam, tu pabnla praebeas.« Legitnr

vulgo i »tu pabnla praebens« quod et retiñere nil

probibet Vorrat, (sp. cr. p. 145. 148) — Nee quidqnam

probibet retiñera suada, quod et Voseianus

codex (ap. Arntzen. in misc. p. 205 f.) exhiber,

iis est

aliquis ,

jam

addL Ego

dea accipiendam esse existimo, sed innui iterum

(per appositionem) Junonis persuadendi vim, a Mar

tíano ci supra (§. 5) jam tributam. »Hei&eo», inquit

Cicero (in Brut. 15), » quam vocat Graeci —

banc Suadam appellavit Ennins:

gnm mcdullam fuisse vult, ut, с

riclis labris scripsit Enpolis sessitavissc , bujus bic

medullam nostrum oratorem fuisse dixerit« Suada

igitur, neglecta prosopopoeia, eadem est, quae

smadetaf et orationis nexus postulat, nt banc per*

loco (§. 888) V«

perperam ab

Quod

signnm positum esse, quicunqne sensum cepcrit,

vidcbiL Allubescat denique pro Grotiano lubescat

praeter Lcidenscs codices etiam Dresdensis et Bci-

Quinque qnîdem niiptiarum fncrunt dii: Jupiter,

Juno, Venns, Ileidxo, ct Diana (Plutarcb. qn. Rom.

te nunc] Verbum ad banc ärtoÖTQoarqv pertinens

si qnacsiveris, multa esse inserta videbis,

et infra demum deposco hue pertínere. Anteceden»

tem autcm periodum sic construe: »Jugalis (Juno

£vyÍ7¡) ergo blanda (blandiens, permuleens) nutus

(senteutíam de bac ra) praestruc (praefare): et quo

(ct ut) suada (suada quae es, sive persnasio tua)

nisibus nostris allubescat (conducat); te nunc —

Jovem — deposco« cet

fatumaue] Seneca (nat. qn. 2, 36) : »Quid enim

10

74

Martiani Capellae lib. I.l 5. 52.

Humana pensat, tuque sortem coelitum;

intelligis fatum? Existimo necessitatem rerum om

De

Ciceronis verborum »practcr natur-am praetcrque

[Мити sensu conferatur Gellius (15, 1).

Parcarum chorus] Male! Lege potins colus.

"51:15. (ad Ovid. Heroid. 12, 5. p. 156 Burm.) -

An trium recte dicatur chorus dubito. Venen. (sp.

crit. 146). - Scilicet vulgari tantum opinioni in

baesit vir doetus, ignorans fortasse 11 111111115 scripte

nium actionumque, quam nulla vis rnmpat.«

ribus Parearum numerum omnino majorem statui.

(Mem. de l`aead. des inscr. V. p. 26). Sed ut tres

tantum exstiterint, nonne absurde reprehenditur

poeta, praesertim qui quinto seculo exennte scri

psit, in eo quod tres cbornm posse ellicere sibi

persuasit? Demus et llcinsium et Vonckium me

11115 voce colum usuros fuisse, non illos tamen,

sed Martianum jam legere lnbet, eujus libri omnes

tam scripti, quam editi, chorum babcnt. Ignora

bnnt praeterea critici isti chemins etiam de tribus

dici, id quod non solum ab Appulejo discere li

ccbat, qui (met. 2. p. 108 Oud.) in Veneris comi

tatn »Gratiarum chorumu recenset, sed a Seneca

ctiam, qui (de benef. 1, 5. p.265 Lips.) item »Gra~

tiarum chorum« dixit, postquam ternarii earum nu

meri paulo ante expressis verbis meminerat; et

profecto 111 llomeri jam (Odyss. 18, 195) auctori

tate nitebantur.

humana] Distinguit Martianns bomiuum fata ae

deorum; lisce in Jovis, illa iu Parcarnm potestate

esse statuit. Parcas jam Orpbiens (hymn. 58. 18)

navraâoteigaç, oigoatpstiâaç, Мити, o'cváy.

‚пр: alloquitur, pariterque Homerus (Il. 6. 488):

Moîgav, înquit, mini/oi фщи, nef/myuëvm/ Ём

pez/at ага/дроби. Unde Seneca tragieus (Oed. 580):

»Fatis ugimur; cedite fatis;

Non sollicitae развит сите

Mutare rati папина

Quidquírl patimur mortale genus,

Quidquid facimus, venit ex alto

Servatque sua аса-ем colas

Lachesis _ —- —

Non illa deo vertisse licei,

Quae nexa suis currunt causis.¢

Ne snperos quidem »ferrea veterum decreta 5010

1111111 rumpcre posse Ovidius cecinit (met. 15, 780),

Пошешш scilicet sccutus, qui ipsum Jovem ne

filii quidem sui mortem avcrtere potuisse tradiderat

(Il. 16. 441); pariterque Lucretius (5, 510) »nec

Sanctum numen fati protollere {ines posse« affir

mat, Silius vero (15, 857) «nulli divùm muta~

bile 131111111- praedicat. Adde Gracci poêtae versum

(apud Cicer. de divin. 2. 10):

»Quad fore paratum est , id summum exsuperat

Jouemu l

et Anton. Liber. (19, p. 225 Verb.) Quanquam

Pausanias (1. 40. 5) »F ata parere Joviu ait, quem

inde »Moeragetacc nomen invcnisse alio loco (8. 57.

1) tastatur; ipsiquc Stoici, licct, ut Taciti verbis 11151

(anual. 6. 22), »fatum quidem rebus congruerc pu

tarent — apud principia et nexus naturalium cau

sarum«, illud ipsum tamen divinitns constitutum

cssc docucrunt. Seneca certe (de prov. 5. p. 141

Lips): »ille ipse, inquit, omnium conditor et rector

scripsit quidcm fata, sed sequitnru, id quod alio

ctiam loco (qu. natur. 2. 45, p. 716) conlirmat;

Boëtliius autcm (consol. 4, 65 Opp. p. 1084):

»Deus providentia quidem singulariter stabiliterqne

facienda disponit, fato vero hace ipsa quae dis

ponit, multipliciter ac temporaliter administran.

Adde Statii versus (Theb. 1, 212):

»Incipit ex alto, grave et immutabile sanctis

Ратью adcst vcrba's et vocem fata sequunturu,

Martiani Capellae lib. I. §. 52. 75

Tuumque volle est ante praescientias ;

Ac mente gestas, quidquid instabit deis:

Cujusquc nutu gignitur nécessitas,

et Claudiani locura (de bello Gildon. 301), obi,

postquam Jupiter diccrc cocpit,

» voces adamante notabat

Atropos, et Lacheáis jungebat stamina dictis*

quera miruin est interpretes (p. 218 Burnt.) i

cas , quarum priori officium tribnit Jovis dicta excipiendi

(v. §. 65) , alteri stamina dictis conformia jun

gend! ; Joris ígitur dicto elidientes erant. Digna

praeterca est quae conferatur pliílosopbica distinctio

de Fati duplicí natura apnd Aristidcm Quin«

num (de música 5, p. 160 — 162 Meib.).

adeo Jovem Fatum esse et omne quod de Fato dicatiir,

quum pridem contendit Augustini interpres

Vives (de civit dei, 7, 11; p. 641), tum nuperrime

Eduardue Reinboldns Lange (Einl. in das Stud. d.

griech. Mythol. Berl. 1825, p. 100 sqq.)

ri] Hoc quoque multis quaesitum est ani,

utrum a fatis dû regerentur annon. Et

de mundi regimine fatis obnoxio jam superiori in

nota egimus; sed ne deo quidem ipsi rr\v JtsftQMfiêvrjv

fwîçccv àXssLveiv licere Herodoti est

sententia (1, 91), quod idem de Jotc jactat Prome

theus Aescbyleus (v. 517) et ipse

Oridium (met 9. 433):

» Vos etiam, quoque hoc animo

Me quoque fata regunt*

et Sidonium Apollinarem (7. 123, p. 334

» Fatum, quo cuneta regunturt

Quoque ego, non lient t frangí.»

un (Jov. confut 7, p. 207 Bip.), Ar-

(3, p. 112), bujnsqne discipnlnm Lactan-

(1, 11), qui »fata esse, quibus dii oinnes,

et ipse Jupiter pareat« ex vulgî opinione tradit. A

contraria tamen parte etat non Jamblicbus modo,

qui (de myst. Aegypt 8. 7, p. 162): ovd* avroîç

&eoïç, inquit, rrjv einaQuèvrjv àvjjxpa/uv, ovç

toç Xvrrjçaç Ttjç elfmçfiévrjç ev те Leçoiç ttai

ÇoccvoiÇ -&eoajtevofj.ev (conf. et Porphyr, ар. Stolia

eel 1. 52, 49; p. 1028 Heeren.); тетю

etiam , quem certe

Jovem induxit dcos boc

51):

»Coeli progenies , nullisque obnoxia fatis.*

quidquid instabit] Orphicus (hymn. 58, 13):

—- — — ènû y оба yiyvsrat TjfJiZv

Motça ts xai Atbq olds vôoç ôucjtavrôç

ëtrtavta.

et Pacurius (ap. GelL 1, 14 p. 211 Conr.):

» Nam si, quae eventura sunt, provideant; '

Aequiparent Jovi.»

nutu] Ex Horaeri versibus (D. a, 527)

— — »ov yàç ¿fiov /taXivâyçetov, ovi'

àrtarrjXôv,

Ovó* àxsXevxrjrov, o rt xsv xsqtaXrj

vev6<a. •

Confer Horatium (od. 3, 1 , 8) de imperio Jovis

(in mytb. p. 241).

quoque talis nutus tribuitnr ;

(met 7, p. 146): «affiliait Fortnnae nutus bilarior«,

et (10. p. 227): »bacc feralem Fortunae nutum

latere non potucrunt«

nécessitas] Trismegistus apud Appulejnm (de nat.

deor. T. 2. p. 323 Bip.): »O Aselepi, ea est ne-<

tenatis viñeta. Haec itaque est aut eflectrix

deus, aut ab ipso, deo qui sc*

10 *

76 Martiani Capellae lib. I. 5. 52.

's

Futura cujus alligat decretio:

Instatque quidquid velle vel serum potes Те

ne igitur illo quo benignus numine es

Deposco, coeli blanda temperatio ' \

Piumque culmen, jure qui divûm pater,

cuudus etïectus est deus, aut omnium eoelestium

terrenarumque rerum firmata divinis legibus disci

plina. Hace itaque sißagßëwy est necessitas, —

necessitas vero cogit ad ctl'ectum (ea) quae ex illius

primordiis pendente

alligat] Substitui banc lectioncm, quam editi

libri ad marginem habent, quibuscum e scriptis

ctiam Hugianus, Dresdensis, testeque Arntzcnio

(misc. p. 206) Vossianns concinit, pro :'Ilígat. Ar

bitrium cnim Jovis non involvit, sed диви, sive

immutabilia reddit, futura.

decretio] Dresdensis quidem codex habet dis

шло, ut pro electione sit, quae a libero pendet

arbitrio: sed vulgatam retinui lectioncm. Совет-не:

»enjus decretio alligat futura.:

t'nstatque мадам] Lege: :'nstare „щадит.

Voxan. (sp. er. p. 80) _ Hoceine est versum in

terpretari obscurum? Certe non magis intelligeretur

hac admissa emendatioae, quae prorsus igitur est

inutilis. Equidem, quid voluerit noster, non nisi

hoc pacto explicare ausim: »Omne quod velle sive

jubcre potes, etiamsi laero demum eventurum vi~

deatur, tamen protinus jam {шиши Ita utrumque

aibi opposuerat Claudianus (in Entrop. 2, 55) seri

bens: »serumque quod {шаг credílur.« Ita et Se

neca (de benel'. 4, 52. p. 525 Lips.) de diis: »Nota

est cnim illis rerum per manus suas iturarum вей.

entia, in aperto semper est: nobis ex abolito subit,

et quae repentina putamus, illis proviso veniunt ac

[штаты Adde Ciceronem (de divin. 1, 56).

Te ne] Lege ted aut te te. Скот. — Particula

ne vacat: te deposeo.VuLc.-Lege te te.Voch. (sp.

crit. p. 146) _ Nihil prefecto facilins, quam lege

semper scribere, ubi seripti sensum non eapimns.

Nos vero communem leetionem neutiquam mutamlls,

sed syllàbas tantum separamus, ut ne sit, quod

alii nac scribunt (v. 2); quemadmodum apud

Plautum (in Trinummo 5, 2, 8): »tu ne: et (in

Curcnl. 1.2. 49): »tibi neu cet.

quo]-Darmstattensis codex quidem causale quod

praebet; sed praefero vulgatam lectioncm. Jovcm

enim, ut ceteros deos, modo tristem et scvcrum,

modo blandum et benignum 1ingebant. lloc igitur

loco invocatur quo numine heniguus esse ere

debatur. .D

tempcralío] Ibi glossa: Alludit ad Jovia~ pla

netae naturam, qui est temperatissimus.' Gno'r. _

De Jove planeta quidem superior(§. 17) et inferior

locus 196) conferendi sunt; sed hoc loco non

de planeta, verum de Jove ipso sermo est, nude

Martianum potins suspicor respexisse ad Horatii

(сит. 1, 12, 14) hos versus:

._ — _»qm’ res homínum ac deorum

Qui шаге ас terras, variisque mumlum .

Tcmperat boris.'

píum] Blandum glossae. Libro sexto: ‚ищи

imitata pium laetea luna diem.« Guo'r. _ Ditlidere

glossac Grotius debebat: nunquam enim pins et blan

див acquivoca fuernnt. Loco ctiam, quem laudat

585), dies pro Sole, Lunae fratrc, positus est,

qui pius sit erga sororem; hic autem Jupiter pins

erga prolem appellatur.

Martiani Capellae lib. I. $. 32. 77

■

Concede proli quo nepotum provehat

■ jNumerum, supernis astra quem vibrant polis j ;

Majae tuumquc flagitat pignus sacrum,

Thalamis jugctur virginis doctissimae.

Sed te parentis cura si stringit pia: r - ' 53

Par est deorum convoces coetum potens,

Connubium ipsa sanciens cum conjuge:

Quo prolis exstent lege supera nuptiae,

Perpesque vinclum coelitum signet decor.

Hie postquam Delius conquievit, convcrsus ad conjugem Jupiter, quid 54

ejus voluntas haberet, inquirí t. Verum illa multa ratione permulsa — primo

ргоЩ Ita distinguo ex patria eententia. ab iniuu ,

Grot. — Ñeque intclligo banc notam, ñeque di* rum turba est, Euripides (Hel. т. 878), Lueilius (I.

etinctionem video ullam, nisi in versu sequente p. 186 Bip.), Virgilius (Aen. 10), Ovidius (met. 1,

post vocem supernis, quae tarnen tollcnda. Sie 167), Statins (Tbcb. 1, 198) Claudianus (Proserp.

locum intellige: »O pium culmen (pie «Tupi- 3, 6), Apollinaris Sidonius (carm. 7, 38 sequ.

c), qui jure divum pater (es), p. 331 Sinn.) cet, quos suo more ridet inter

proli, quo (ut, §. 34) nnmerum nepotum Graccos Lucianus (deor. concil. T. IX Bip. p. 191.

provebat (augeat), quem (numerum) astra vibrant Jup. trag. VX p. 328. 339. 259); inter Latinos

polls supernis.« Seneca (apocoloc. p. 835 Lips.). Martianus certe,

vibrant] »iVumcrurn astra vibrant* poetice di- ut ex sequentibus liquet, eandem, quae Roma-

с tum est pro indicant, fulgoribus nempe suis. Tot norum erat, düs tribuit rem publicam, adeo nt ad

igitur nepotes, quot astra in polis supernis. Poli normara etiam legum Romanarum ipsos vivere finautem

summum coelum significant , unde locutio gerat (con£ §. 318). Quod reliquum est, in mar-

» inter polos reeipi«, ut in ¡lio Rutilii (itin. 48): moribus,

» Inter sidéreos Roma recepta polos.! sum* qo

(Palaeogr. crit Ш. §. 38i>> ' 11. 13).

sed te parentis] Transponendae bae voces «sed primo] Ediderat Grotiuss «primo quod et qui

si te« postulante carminis ratione ct MS. Grot. — placiditatem afierre solitos Phoebus orabat quiquc

Concinunt quidem cum Grotiano codex Basilccn- etiam a se ejusdem filias eruditas ad parentum quoms,

Hugianus, et ille in libro Norimbergensi lau- que conspectum fecerat subvolare.« Miror antecesdatus

; sed minime carminis ratio istam postulat sorum meorum nullum operae pretium duxisse, cor-

I, quaproptcr servavi vulgatam. . rapto buic loco aliquantulum lucís afierre! Etenim

»] Primus Horneras, quarto Ib'adis quamyis mclior nunc procedat lectio , postquam

78 Martiani Capellae lib. I. §.54.

quod cam qui placìditatem afferra solitus Phoebus orabat,‘

quique etiam а

se ejusdem ñlias'eruditas ad parentum quoque conspectum fecerat subvolare;

dehinc nuptiis .funo non solita refragari, tunc eliam Cyllenium diligebat, quod

ejus uberibus educatus poculum'immortalitatis exhaúserat: perindeque et matris

gratiam conferebat ; accrescebat votis, quod multa eam Clarius conciliatione

deuinxerat-faciendum prefecto accelerandumque persuadet, ne itidem Cylle

nius Cypridis lactatus illecebris Hermaphrodito fratrem gignere succensus optaret.

eodîeis Dresdcnsis ope eam pro en’ reposui; tota

= tamen periodus mullum obscuritatis habet. Equìdcm

Yerba sie construe: »primo quod eam (Лишает)

Phocbus orabat, qui placiditatcm Щеп-е solitus,

quique (Phoebus) ejusdem (Junonis) iilias (Masas)

a se (Phoebo) eruditas ad parentum (Jovis et 1111—

nonis) conspeetum suhvolare fecerat.« In sequen

tihus singula explicare studeho.

ì. [Шаг] Ejusdem Junonis 1ìlias Masas; quarum

licet vulgo Mnemosyna .mater statueretur, Зашел

quum M_nemosynam latine Monctam interpretarem

tux-(Liv. in Odyss. ap. Prise. 6 init. Ilygin. praef.

р. 10 Munch), Junonem etiam in illins locum sub

stituisse videntur, quam Монете cognomine cul

tam .esse constat.

впитав] Ab Apolline nimirum, qui Пунш

manu tenet, quiqne Musagetes appellabatur (Orph.

hymn. 55, 6. Diodor. 1, 18. Strabo 10. р. 468

Casaub. Corn.‘52. р. 227 Gal. Aristid. in orat.

pro Rhet. contra Plat. Ш. p. 10. Масть. somn.

Sc. 2, 5).

compectum] Musae enim, ut supra vidimus

26), in comitatu Plioebi in eoelum adscenderant.

Juno] Vide supra 51). Huie enim (Yirg.

Aen. 4, 59) »vinela jugalia enraeu, datque (Stat.

`Silv. 1. 2. 259) »Juno verenda vinchm

uber-ibas] Lactatum a Junone Мыши-111111 esse

55 Stimulabat paululum Jovcm, ne uxoris Cyllenius fotibus repigratus somno

мацы llyginus (am. 2, 43. р. 418) с: Almen»

(с. XI. ар. Mundi. П. р. 515). Lac autem Junonis

Nonnus (55. р. 8821Га1ь.) appellát барду (5611962

‚щууа Jrgorjyvjrugav ôÃúerov. De poculo im

mortalitatis v. infra 141).

matris] Nutrieis, quae Plauto »mater чипе mam

mam dedite Gno'r. —— Non solum Plautus, sed

Virgilius eliam (Aen. 8, 651) vocabolo matrix

hoc sensu usus est. Certe Mercurium Juno ma

terno amore, quasi ipsa ejus fuerit mater, Prose

cuta est,

Hermaphrodito] Ausonìus (epigr. 100):

»Mercurio genitore залез, genetrice Cytherc,

lvomim's ut Мхи, sie сотри-Е: IIermaphrodítus

Сонатина ветви —- -- -

Fabulam exponunt idem Ausonius (epigr. 69. 101),

Ovidius (met. 4, 288) et Laurentius Lydus (mens.

Apr. 44. р. 214 Воет). Adde anthologiam Grac

cam (4, 12, 42 Bosch.) Imagincm quoquc videre

licet in monuluenlis antiquis (aliud Augustin. in

geminis П. 18. Cayl. Ш. 28. 29. Pignor. шаги.

mat. p. 1; in museo Florent. Ш. 40. 41. Spon.

rechercli. 121. mise. 9).

stimulabat] Stimulantem cave Jnnonem 11:11:1

ligas. Jovem potins cura stimulabut, id quod ex

iis pate! quae seqnuntur. Cie. ad Att. 15. 28: »abiit

illud, quod tum me ‚Штатным l

Martiani Capellae lib. I. §. 55.

lento repente marcore torperet, et jam velut maritali vacatione feriatus discursaro

sub praeceptis Jovialibus denegaret. Nam ilium jam pridem, ait, 56

Fbilologiae scntio amore torreri, ejusque studio comparatas habere quamplures

in famulitio disciplinas, ipsumque linguae insignis ornatibus fandi nimiam

venustatem quo placeret virgini consecutum, deinde barbito aurataque chcly ac

doctis iidibus personare. Addo quod célébrât mirabile praestigium elegantiamque

pingendi quum vivos etiam vultus acris aut marmoris signifex animator inspirât.

replgratus] De verbo repigrare non Appulcjo Sed nota haec ex Homcrî Lymno în Mercurium,

tantum et nostro, sed Saxoni ctiam grammatico Instrument! htijns musici descriptionem dédit Bufamiliari

adi Stephanium (ad Lune p. 151). rette (in 91cm. de l'Acad. X. p. 217).

vacatione] Alii libri ecripti vocalione habent, doctis fidibus] Enallagc pro «personare fidibus

quod ad marginem tam Norimbergensis , quam Li- doctum«, ut infra (§. 124) »peritis lucernis« scripsiensie

libri aduotatum legi. Sed illud melius: bit Similia sunt »falx docta « apnd Propertium (2,

vacationem significat a nuntii discurrentis officio, IS, 12), » docta prece« apud Hora ti um (epist. 2,

quo aspirare posset Mcrcurius, si in patrie familias 1, 55), et • docta mann« apnd Оvidi um (art. аш.

statum pervenisset ; «. " ,.. . „ i, 518. fast 3, 852. 6, 792). . -,

quamplures] Grotius auamplurimas \ sed prac- . addo] Exponilur nunc ¡J la Mcrcurü virtus, quam

etat illud, quod с codieibus Reicbenaucnsi, Darm* Aegyptiorum quoque Mercurio Diodorus (1> 16)

stattensi et Basilecnsi recepL tribuit bis qnidem verbis « »zije evçv&fiiaç xai

disciplinas] Hae septem illae sunt artes, qua s rrjç jteçi го бсЗ[Ш JtçsrtovÔijÇ лЯабесод ¿juinfra

Philologiae in donum nuptiale (§. 115 not) (иЛу&угаи* . . ... , , . ■ ..^ . ,

conferí Mercurius , quacque septem libris postcrio- praestigium] Insueta baee vocis forma in gloesa

ribus traduntur. Gracco - Latina лоохаЛъцца (Vulcan, thes. ntr.

barbito] Haud scmel a nostro memoratur (§.910. ling. p. 591) et in onomástico (ар. ennd. p. 117)

913) hoc instrumentum musicum (Euripid. Alccst yorjxeLa explicatur: in glossa autem Basileensi

345. Athena с us 14. p. 655. 656 Casaub. Pollux ad Martianum » mira cul urn, quod praestringit* , so-

4, 56. Horat od. 1, 1, 34 et 3, 26, 4. Ovid, be- lemni praestringendi et praestinguendi confusiones

roid. 15, 8. Stephan, ad Saxon, p. 87. Hcskin in (c£ Giese ad Cicer. de divin. 1. 60, p. 107, «Ц

Bion. pi. 27 ed. Qxon.), quod alii ab Anacreontc Otto ad eund. de senect 42 p. 109). Ccterom Sarisinventum

(Athen. 4. 77), vetustum alii barbarum- beriensis (nug. cur. 1, 9. p. 35) »praestigium«.

que origine (Strab. 10. p. 471 Casaub. Athen. 4. inquit, »Mercurius dicitur invenisse — fuitque ma-

80) praedicant ' ■ ■ gorum peritissimus* cet l„

chelg] Mercurium Ovidios (fast 5, 667) alio- pingendi] Galenus (Pro trop t. 3) Mcrcuríum dicit

quitur i Lacle Igrae pulsu«, aiqne cundem appcllat Xóyov deórtózfjV é^)'árr,v di хкхУЩЯ àfeâôrjÇ,

Horaiius (od. i, 10, 6) »corvac Igrae parentem.« et simulacrum ejus cingi oumium opificum corona

8l) Má'rtiani Capellae lili. I. '56.`

557

Totum certe complaoitumest, quidquid- comit decorem juvenalium gratiarumi

. Se igiturï'eos .pmidèm amore mutuo oolligatos ideireo paululum distulisse,

ne in thalamum primaevaA affectione festinans, quum discurrendum csset, totis

noctibus repigriorpaululum simularet anomalum. Tune Juno: Atquin, ait,

ejusdem eonvenit virginia subire vinculum’, quae illum etiam quiescere cu.

pientem colnuiverel non perferat. An vero quisquam est, qui Philologiae se

asserat ' pervigilia laborata et lueubrationum perennîulll HCSCirO, раПогеш?

fingit: proximos deo liberalium artium professores,

ques sequuntur- pictures, statunrii et id genus;

hos denique alii omnes,‘qui artes aliquas excr

cent. Hávtsç ás', inquit, лед: ‘ròv деду ¿1ro

ßiáfrovdl. мои/611, tqî frag’ a'ůroñ педагогу

рот лгьдддг'уов (eon£ Woweri polymath. c. 15

§. 20, pag. 157).

p. 567 Lips.): »Non addncoru inquit nut in nume.

Quanquam Seneca (epist. 88.

rum liberalium artium pictures recipiam, non magis

quam зимы-Нов, aut питона-105, aut ceteros lu~

xuriae шаманов...

signifex] Cortius in Guelferbytano codice legit

signi/‘er et ita etiam in Hugiano scriptum vidi; sed

boe librariorum errori tribucndum esse facile appa

ret. Nostra quoque leetio eorrigenda visa est 0u

dendurpio (adÀppul. Il. p. 95), qui duobus verbis

sublatis legi vult: »quam vivos etiam vultus aeri

ant man’ signifex'inspiratu; sed vide, an sie

forsau диопсид: {noster intelligi possit: »Quum

lignifex Mercurius aeris aut marmoris animator

vivos etiam vultus inspirat» (nempc aeri et mar

mori, quod facillime supplebitur). Dixerat et Ap

pulejns (met. 11. p. 789 Oud.) »simulacra spiranlíai,

ее Mms (7, s4, 2). "i 'ï '

»Spirat et arguta'píeta tabella manu.

Ceterum vel male imitatus est noster duos' 'Vir

gilii (Aon. 8, 849) versus hos:

»Excudent alii spirantia mollius aera,

Credo equidem vivos «lucent de питаете uulluse;

vel certe legerat quae Graecus ille poeta (in nn

thol. 4,‘7) абс aiyálpa't'a Calau! larga profudit

manu.

[апатита] Grotius juvenalem, alii juvenilem,

codex Dresdensis juvenílímn; Oudendorpius autcm

(ad Appulcj. l. 725) ex libris seriptis Leidensibus

ut supra juvenalíum, id quod Bongarsius

ctiam apud ‘Valtlnardum, Britnnnicus praetcrea,

Cantabrigiensis et Darmstattensis eodiees habent.

Модно] Ita Reiclicnauensis codex. Aurea certe

oti'endit iccirco, quod Grotius cdidit.'

repigríor] Grotius cdiderat quidem repígrítiar,

emendavit autem repigralior.- Qucm qui sequi vo

luerit, prncsidium llabebit in voce repigratus, qua

superius 51) noster utitur; tamcn qnum hoc

loco in nullo codice legatur, equidem repígrior,

quod Vossiauus codex pracbct (Arntzenius misc.

p. 206) substitui, quandoquidem compositum hoc

е simplici pigra'or defendi et cxplicari potest quasi

e diligenti deimle pigrior faetus. Basilecnsis quo

que codex а prima manu quidem торфу-тог habcbat,

sed eorreclum postea et repositum est repigríor.

anomalum] Inacqullem. Ànomala ¿dicuntur

signa, quando pro latitudine Zodiacì vagantur nec

lineam uatui'alcm sui cursus peragunt. Vl'LcAN. et

ab e0 Gonz. —- Quid sit anomalum` nemo ignorat

(conf. 525), in genere nimirum declinans а re

gula, bic declumns ab otlìcio.

жгута} »Label-ata pervigiliu primo adspcetu

Martiani Capellae lib. I. §. 57. 81

Quae autcm noctibus universis coelum, fréta, tartarumque discutere, ac deorum

omnium sedes curiosae indaginis perscrutatione transiré, quae tcxtum

mundi, circulorumque volumina vel orbiculata parallele, vel obliqua decussata

polose, et limmata, axiumque vertigines, cum ipsorum puto siderum

offensionem praebent At si figurarían mcmincris,

quibus noster studiosissime utitur, videbis hypallagen

pro »a pervigili Philologie labórate. « I ta cnim supra

(§. 22) de ea dix erat: » Perv it/ il ¡inmódico penetrans

arcana labore»; et infra (§. 124) » vigil ejus cura « ,

atque (§. 39) incessabUis labor memoratur, deinde

etiam (§. 143) per prosopopociam Labor Phílologiae

• pedisequus ejusqnc alumnus « dicitur. Alios si perlastrare

Tolueris poetas, videbis Ovidium (trist 2,

il) »vigilatorum laborum« di visse , ас Claudia mini,

qui saepe Martiano exemple fuit, (bell. Get 3G0)

• pervigil labor. « Sed quid multa? Statins (Tbcb.

1, 341) sicut nostcr »laborata vita« scripsit, "Virgilius

(Aen. 1, 639) » labora tae Testes«, Quin etil ianns

(2, 3. 6. p. 269 Spald.) »I

i« etc.

pallorem] Legisse videtur hune Persii (S, 62)

•At te noctumis juvat inpallesccre chartis.*

coelum, fréta] Ita Hermes (in Stob. ecl. 1, ВО,

8. p. 769 Heer.) : »Homo síquidem animal est di-

I, nec est cum terrenis brutis, sed cum diie

imparandus. Quin imo, si

fateri, bomo veras vel coelicolis est

antior, vel saltern pari sorte potitur. IVullus

enim coelttum descendit ad terram, coeli lîmitem

deserens; bomo autcm ascendit ad coelnm, illudr:

nec eum fugit, quae inia sunt, qnaeve

e reliqua omnia diligenter inquirit, quodest,

terram qnidem baud dimittens in

coelum attollitur; tam ampia est bnmanae naturae

potestas. «

discutere] An discurrere, quia subnectit trans

iré ? Grot. — Praestat recepta lectio, quae etiam

veterum

сип-ere.

textum mundi] Id est juncturam sire machi

nant. Vixc — Similiter Appulejns (de deo Socr.

p. 140 Oud.) »texte corporum« seripsit

obliqua] Locus mecastor luxatus. Sic sano i ■

lique decussates polos et climate. «

videre n sita tum Martiano. Climata tum ex sensu, tum

ex SIS. lituris restitue. Sic et oblique pro obliqua.

Error (?) temen hic vêtus: agnoscit enim eum glossa

: »

alias.« Grot.—Quod idverti críticos, qni

locum, quem non ¡ntclligunt, sanare sibi videntur,

auctorem non semper totum ante ocnlos habere;

hoc etiam in Grotio nunc reprehendendum est

Equidem nihil um to; nam sí quid video, ex astro

nomía, quae infra (libro octavo)

loco lucis affulgct

parallela (circuí i sunt paraüeli de qnibns §. 817),

vel obliqua (circuit obliqui §. 825), decussata (cir

cuí!, qni colluris decussantur §. 823), polos (v.

§. 815. 816. 817), limmata (spatu inter circuios

§. 857), axiumque vertigines (§. 813. 816. quib.

add. §. 201). Grotii igitnr in códice Htnras, e quibus

locum, mihi qaidem non obecurum, emendá

is erat, nentîquam curo.

decussata] Sic scrips! pro decusata, quia Alar-

It

82 Martiani Capellao lib. I.. 5. 57.

multitudine numerare, nisi haec Philologie gracilenta quadam all'ectione con.

suevít, quoties deos super ejusdem coactione iustantiaque conquestos, quum

003 concubiae aut; intempestae noctis silentio quiescentes ad se venire inaudita

tianns ipse infra 208) recte decussare. Certius

ad margincm libri Nerimbcrgensis legit: »obliqua

decussat pelos elimat.« С111 100110111 non solum

obstat tertia verbi persona inter infinitos modos; ve

rum verborum etiam sensus, siquidcm illa decussatio

ipsa Philologiae neutiquam tribui petuit, sed rei

tantum cognitie. Decussatio autem est crucis in

star persecatio, unde agrimensoribus lapis decus

satus est, qui cruce signatus: licct 111 decus cum

decussís confundant. Plura de bac voce dabunt Ri

galtius (ad rei agrar. niiet. p. 500 Goes.) ct Сап

gius (1111 voe. Dccuria). Martianus 1311111- boe loco

directienem deseripsit, qua circuli illi 3030 perse

cent (conf. et not. ad 85). Atque pre enormi

31111 eruditiene forsan ad Platonem etiam respexit,

qui (111 Tim. p. 56 Steph.) orbium coclestium cnr.

3113 in speciem Graeeao literae Х 3030 perseeare

docuit. De voce pelose pro alle vel prope pelos conf.

Gangium.

limmala] Limma Maelobius quidcm (sommscip.

2, 1 , f.) explieat semitonium: sed nostro spatium

est inter orbes eoelestes, siquidem`et tones et 110

mitonios pro spatiis usurpat 169. 171. 181.

182. 194. 196 -f- 198). Sed cont'. superiercm no

tam (ad 11). ' I

Philologie] Sie, non Philologíae legendum esse

patet e codicibus'Menaecnsibns (C.D.E_.G.), Bri.

tannico, Bodlejano primo, llugiano, et teste Апп

' zenio (misc. p. 206) etiam Vossiano.

угасший: affection] Sie seripsi e ced. Dresd.

pro Grotiane adfixione. Intellige tantam Pliilelogiae

al'ectienem, nt угас-1113 inde faeta essct. Paule

otiam superino do ejus vígilíis et Iucubratienum

регентши pallore sermo crat. Tales Íigurae nostro

familiares sunt. Sie infra 140), postquam inter

dives reccpta Philologie, »gracilenta ejus pcrit та

ciesu (conf. 109 et Vellejum Patcreulum 1, 17,

2. P. 114 ibiquc Burm.) .

coat-lione] Undc supra 22) de Philologia:

»Jus habet isla dees urgens in jussa 0000103.

instanlíaque] Grotius cerwtantìa; Cortius in

Gucll'erbylane codice legit Мании, quod glessa

addita cxplieat desiderio. Seeutus cquidem snm

eediccs Dresdcnscm, Cantabrigiensem, Basilcenscm,

atquc Bongarsii, qui omnes ínstantiaquc habcnt:

itaque cerrectum etiam in Britannico Aae Mena

censi

concubíae] Quod jam Gretiosubolncrat substi~

tnendum esse ci, quod in editis crat, connubiae,

optimi confirmarunt eediccs Basilecnsis, Darmstat»

tensis, Bengarsianus, vetustissimus Seriverii (др.

001101111. ad Appulej. I. p. 151), et Vossianus (ар.

Arntzen. in mise. р. 206). De vece eonl'ercndus

Nonius Marcellus (р. 91). Dici enim divisie docente

Macrobie (Saturn. 1, 5) lnacc erat: »Primum tem

pns diccbatur medíae nectis inclinado, deinde gal

Iíciníum, inde centicuum quum et galli conticescnnt,

deinde diluculum, inde inane, deinde de mane ad

тег-111113111, 1100 est ad' medium diei, inde jam voca

tur tempus eccialuum, et°mox suprema tempestas,

deinde „еврею, deinde concubin, et inde intem

репа. Ilacc, inquit, est dici civilis a Romania ob

servata divisio.« Addit deinde ad majorem sibi de

voce corwubia conciliandam tidem quos'dam Ennii

versus. Eadcm t'ere apud Appulcjum (metaux. 2.

р. 151 01111.) reperies.

Martiarii Capcllae lib. I. §. 58. 85

quadam obsecratione compellerct? Tarn vero abest, ut sub hac possit pi- 38

grescerc intricarique Cyllenius, ut commotis ab eadem suscitatisque pennis

cxtramundanas petcre latitudines Urgeatur. Cur igitur, rex optirae, differantur

nuptiae, quum pro sola Atlantiadae solcrtia duos porvigiles repromitlam ?

Haec quum Jimo affixa, ut adhaerebat elatiori plurimum Jovi, acclinatis ejus 39

auribus intimaret, de quodam purgations vibratiorisque luminis loco allapsa

obsecratione] Bartbins (adrcrs. p. 1242) de ma

gia intclligit, sed dirersis mo dis interpretar! hoc

verbum possum us. Poetas fors an noster innuit, qui

dcos Mnsasqnc sacpc advocant, nt sibi adessc vclint.

At solutae etiam orationis anctorcs deos in

anxilium vocasse testis nobis Yarro est (de R. R.

1, 1,4 et 7. p. 144 Gesn.). Praetcrca qui mytlios tra

ctant philologi semper deos in scenam producunt.

tant] Unus tantum codex Monaccnsis (D) tarnen

praebet, Ilugianus jam, null us autem tantum.

Nihil tarnen mutarc ausns sum.

intricari] Retardar!. Tricae enim dienntur im

pedimenta grcssuum. Vixcan. — Vide IVonium. A

Cicerone (ар. Gell. С, 2 f.) »intricar! Chrysippus«

dicitnr, id est, laqiicis sese implicare.

pennis] Rcspcxissc videtur Graecum ftteçovv

et ùvurtZtQOVV, qnod, nt Reclûus ait (ad Aristopli.

Aves 1444), proprio est alas addere , sed tropice

excitare aliquem ad agendum, ad suseipiendura ali

quid. Rcspexit etiam forsitan Platoncm (Pbacdr.

p. 231 Steph.)

(6, p. 25 Gal.), sire uf Jamblicbus (8, 8, p. 163)

rteçixoôfiiovç.

differantur nuptiae] Ita codex Drcsdcnsis. Apnd

Grotium vox nuptiae negligcutcr omissa, quum

tarnen in anterioribus editionibus exstaret.

Atlantiadae] Grotius edidit Athlantidae , quod

eorrigendum erat e Martiano ipso (§. 726).

pervigiles] Ita reposui Monaccnsinm

(B. D. Б.) auetoritate pro Grotiano vigiles.

logia etiam snpra (§. 22) »pervigil immodic

trans arcana labore* dicebatnr.

elatiori] Male in Vossiano códice (Arntzcn.

mise. p. 206) et in libro Norimbcrgensi legitur

alacriori. Junone cnim elatior Jupiter, id quod

paulo post rcpetit Ovidius (met 1, 178) de Jove:

»Celsior ipse loco, sceptrotjue inhixus eburno.*

Augustinus (de civ. de! 4, 10) » Jovem esse aetbcrem,

Junonem aërem, junetos quidem, sed alteram

superius, alteram inferius.« (Conf. §. 66 not.).'

intimaret] Vox est postcrioram seculornm. Gnôr.

— Pion noster tantum saepissime ea utitur (§. 819.

extramundanas] Uno verbo. Sic et alîbi, et 587. 724. 727. 743 f. 867. 963) sed Ammianns

nltramundanus. Usitata hace Afris. Grot. — Confer etiam, Solutus, Prudentius, Arnobius, Tcrtulliainferiora

(§. 183. 910) et Appulejum (I. p. 204 nus, alii (conf. Eimenborst ad Arnob. p. 172. et

О iid.). E iVco-Platonicoram doctrinábate expli- doct. interpr. Spartiani ad Pcsc. №gr. 7, et ad

canda sunt, sicut et infra (§. 202) dens Шс »em- Capitol. Ver. 1).

pyrico mundo gaudens. Latine cnim reddit Grac- puryatiorí] E Diodoro baec bansisse videtnt

cum vrt£QX¿6[UOV , quo Jamblicbus ct Sallustius Ule cnim (1, 12) a crem (melius aetberem) Athepbilosopbus

utuntnr duo dcorum genera distinguen- nam appcllatam Jovisqne filiam et virginem putates:

vft£Qxo6niovç et èyno6(iiovç, ut Sallustius tam esse tradit, ideo quod aftr suapte natura cor-

11*

81 _Martiani Capellae-lib. I. §. 59.

sensim Pallas corusca descendit, atque ita ut. videbatur vertici Joviali inhaerere,

supervolans tandem constitit sublimiore quodam annixa suggestu. Quam quuin

Jupiter, ut jugali elatior adhaerebat, de proximo contiguoque suspexit, sie

cxorsus est: О virgo nostri pars melior, opportune votis intermixta Majugenae,

ruptioni non obnoxius sit ct summum universi mundi

locum occupet; undc etiam fabulam originem tra

xisse, e Jovis vertice illam uatam esse (Strab. 14.

p. 655. 667; 16. p. 744). Clarins etiam Augusti

nus (4, 10) Minervam aetlieris partem superiorem

tenere, ideoque a poêtis originem ejus de Jovis

capite esse lietam (add. ennd. 7, 16). Nostro eadem

»Celsior una Jove llammantis cireulus aetbraeu

568) appellatnr. Seneca (de ira 5, 6. p. 44

Lips): »Pars superior mundi et ordinatior ac pro.

pinqua sideribus nec in nubem eogitur, nee in

nubem eogitur, nec in tempestatem impellitur, nee

versatur in turbinem: omni tumultu снег, inferiora

fulminantd

allapsa] Legerat illud Ovidii (met. 5, 101):

--

»superas delapsa per auras

Pallas attesti:

Sed et allabi Virtntcm ct Voluptatem ad Scipionem

ñuxerat Silius (15, 21).

Pallas] Ut trias compleretur, Minerva addenda

erat. Veteres enim solebant Jovem, Junonem et

Minervam jungere (Ранами. 10, 5, 1. Cie. in Ven'.

5, 14. Liv. 6, 16. Dio Cass. p. 655 Reim. Dion.

Hal. 5. p. 20| Sylb. Ovid. fast. 5, 251. Масть.

Sat. 5, 4. et inscript. ap. Fuchs. in hist. Mogunt. l.

20). »Prudentes Etruscae disciplinae ajuntu, inquit

Servius (ad. Aen. 1. 422), »apud conditores Etrus

carum urbinm non putatas justas urbes fuisse in

quibns non tres portae essent dedieatae et votivae,

et tot templa, Jovis, Junonis, Mincrvae.- Sie

Romae ctiam in Capitolio (cf. ennd. ad Acn. 2, 225),

ubi ad Jovis epulum ipse in leetum, Juno анкет

et Minerva iu sellas invitabantur (Valer. Max. 2,

de matrim. 1, 2. p. 119 Torr.) et P. Victor (re

gione 8) retulit: »In templo Jovis optimi maximi '

erant tria delubra, medium Jovis, dextrum Miner

vae, llevum Junonis.« »Nec defucrunt, Arnobius

(5. p. 125) inquit, »qui scriberent, Jovcm, Juno

nem, Minervamque penates existere, sine quibus

vivere ac sapere nequeamus, et pcnitus nos

regant calore ac spirituu (conf. 41). Copiosius

eadem Macrobius.(l. land.) explanat. Tcrtullianns

(ad nation. 2, 12) e Varrone repetit, antiquissimbs

lios esse deorum. Adde Valerium Maximum (5, 10.

P. 5'11 Tom).

vertici Joviali] Arnobius (5. p. 118, add. 4.

p. 157) »Minervam aetlicrium verticem esseu seriliit

»et summitatis ipsius summam.: Macrobius (Saturn.

5, 4) iisdem ferc vcrbis »Mincrvam summum aetlie

ris esse cacumem tradit, alioquc loco (1, 17 E):

»Porpbyrius testaturu, inquit, »Mincrvam esse vir

tutem Solis, quae bumanis mentibus prudentiam

subministret. Nam ideo liaec dea Jovis capite pro

gnata memoratur, id est, de siunma aetberis parte

edita, nude origo Solis cst.« Unde Ovidius (fast.

6, 427) »aetloeremn deamu cam appellat. Add¢

Cornutum (20. p. 185. Cal.) Eodem spectat in

proxime sequentibns »sublimior suggestus«, aetlier

enim summum omnium, quem deus, ut Ovidius

ait (met. 1. 67):

-

»superimposuit liquidum et gravítate ca

rentem

dellaera, nec quiclquam terrena@ facci.; ‚паштет.

est] Supplcvi boe e Darmstattensi codice.

ч

. Martiani Capellae lib. I. $. 39. 83

quae sive Deliacis vocibus permulsa descendis, sive absque te Jovis non

erat formare consilium, seu consensus noster ne mutilus viderctur appropcras:

•is tarnen Philologiae Cyllenium nuptias postulare. Nondum mea prompta

3ntia est; exspecto quid suadeas. Novi quippe quam ejusdem virginis

incessabilis labor tibi semper acceptus, et ut e tuis numerctur ilia pedisequis.

Par est igitur ipsa praesertim décernas, quidquid de ejus connubio provisura

dispensas. Tunc Pallas aliquanto submissior, ac virginalis pudoris rubore 40

suffusa, oculosque peplo quod rutilum circum caput gestabat obnubens, im

pars melior] Qu'ippc Jovis e capitc prognata. consilium] Minerva enim ipsa apud Hornerani

Sic Platoni (Crat. p. 407 Stepb.) nomen 'A&i¡V7J, (Od. 5, 298) »èyeo (f èv Лабе öeoiÖt, in quit,

quasi r¡ deovÓT], -&sía v6t6lç erat. Observât Faber Mt¡tl те xAéofiat.* — Atbenis antem Antiphon

(ad Apollodor. p. 164): »quod de nativitate Palladia (orat pro Cborcuta c. 45) traditt »¿v avt(ú тф

ad oram fluvii Tritonis scribnnt nugae sunt. Tqlzco ßovXevTTjQico Aioq ßovXaiov xai 'A&rjväg ßov-

TOx est Aeolica, quae caput significábate Sebo- Xaiaç Uçôv è6vt teal ei6wvreç oi ßovXevrai

Hastes Aristopbanis (IVnbb. 985) id firmabit. Et rtQoçev>xovxcu.« Memora tu digna praeterca sunt,

quamvis Horatius (carm. 1, 12, 19) secundum post quae ex Orpbici receatioris enjasdam doctrina Sui-

Jovcm ei tribuat locum, noster tameu infra (§. 567. das (Ii. v. p. 740) tradit, nempe «summum aetberem

568) cam » Ingenium mundi, prudentiam sacrant omnium antiquissimnm esse, quo rapto lumen terram

Tonantis« appcllat, qnae sit »cclsior una Jove.« illustrasse, quod nomiuari ßovkrjv, <pcoç , Çeoyv.*

Ovidius etymon nominis captae (capitae) ita (in . mutilus] Yossianus codex inutilis, quod non

fast. 3, 837) investigat: sperrend um est Ail-ytz. (misc. p.S06) — Mihi tarnen

•Nominis in dubio causa est: capitate vocamus praeferenda esse vulgaris lectio vidctur. Modo enim

Ingenium sollers t ingeniosa dea est. dixcrat, Palladem partem Jovis esse meliorem;

An quia de capitis fertur sine matre paterni bac. igitur parte deficiente Шит mutihm esse se-

Vértice cum clypeo

20 p. 184 Gal. et Ful- incessabilis] L e.

!, 2) Minery am ideo de Jovis vértice cae mccssabiKte» vexantur

natam esse dicunt, quia ingeninm positnm sit in libro nono: »Supcrum

cerebro. Valerius Flaccus (4, 542) earn Jovis ар- tenuerunt« Goez.

pcllat optimam prolem. Prac terca ad dictionem quod peplo] De Pallad!» peplo passim auetorcs, et

attinet, in memoriam nobis revocantur illa Virgil Ii Servius ad Ulud Aeneidos (1, 480):

(georg. 2, 40) »famae pars maxuma nostrae«, vel »Crinibus Itiades passis pephtmque ferebant.»

eenis Ulms apud Galium (1, 5): »periit pars maxima De peplo Minervae apud

i«, vel Rutilii (i tin. 49,"): »nostrae pars maxitmt lectt Att II. 12 et Boeckbius de trag. gr.

(15, 133). p. 192. Jam apud Homerum (П. 6, 273) p

Martiani Capellae lib. L §. 40.

probabat laliquantum, quod super nuptiís virgo consolitur, praesertimqac ejus,

quam propter consociationis officia manere cuperet semper intactam. Dedignabatur

praeterea hujusmodi adhibere consensum, quum ita expers totius

copulae censeatur, ut neque de uMa commixtionc progenita, neque ipsa pro

creare quidquam Arithmetica teste monstretur. Ac tunc septem radiorum

. ■ ■ * *» , ■ . • ; . . ■ ;- * -ïî.;i

Mincrvac offertur. At ib¡ vestis est, ut plcrumque censes (B. CD. E.G.), Basilecnsis, Darmstattensis,

apud antiques ; nostcr pro velo accîpcrc vidctur, at Britanniens , Cantabrigicnsis , et ille ctiam , quo

Land scio an ctiam Claudianus (de nnpt Hon. 123): Cortins usns est, »ipsa procreare.* Pcndet nimi-

»Et crines festina lie/at , peplumquc fluentem rum primus casus ipsa a verbo monstretur.

Allevat et blando spirantem numine cestón ae tunc] Pro Grotiano at tunc, BasHeensis,

Cingitur* cet. Guelferbytanus, Darmstattensis, Bcichenauensis , ct

Arithmetica] Arithmetica teste ifttàç Pallad! qui ad Norimbergensis libri marginem laudator,

comparatur, quod ex nullo numero duplicate con- septem radiorum] Нас corona perfecta scientia

flata sit, neque ex ca duplicata nascatnr numerus, Septem artium designator. Pallas autem summae

qui sit intra decadem, qucmadmodum Pallas omnis sapientiae figuram tenet: Philologta typus est racopulae

virilis ipsa expers est , ot sine copula pro» tionis : Mercurius symbolum sermonis. Plcrumque

create. Sic infra ad Palladem: ergo dum pbilosopbi postbabita ratione cultui ser-

» Efttag in numeris* — — monis insistant ct minus inquirendae vcritatis stuet

in Arithm. ad Hcptada : » Quae quod naturae opera dram gérant, Pallas, quae typum tenet sapientiae,

sine focturarum contagione conformaris , inter deos quaeque solct rationis curam, non verboriim gcrcre,

Tritoniae virginis vocabulum possedisti. « Macrobiua fugere videtur. Qua fagiente corona septem radiodc

Hcptada: »Huic autem numero, hoc est septc- rum aperitur, quia, quum sapicntia verborum orna>

nario (Glossema), adco opinio virginitatis inolcvit, turn ncgligit, septem libcralium artium scientia de

nt Pallas quoque vocitetun cet. Grot. — Quae monstratnr. Non ergo detrectat Pallas nuptias Her

de septenario numero dicenda, erant , ea in p/dae- curii ct Pbilologiae ; sed intéresse récusât , quia

ograpbía critica jam congessi (Р. Ш. §. 244—257). sapientes debent quidem facundiae et eloquentiae

Confercndus praeterea Arnobhis (L. 7. p. 227). studere, plus tarnen inqnirendae veritati operam

Quod autem neque gignerc, neque> gigni septenarius daré. Vmx. — Verum vidisse virum doctum affirnumerus

dicitur, de primo numerorum online in- mare nolim: qnamquam Laurentius Lydus (mense

tclligendum est, quem primum versum nostcr (§.243 Apr. 46 p. 222 Boeth.): о âs 6tètpavoç ХвХеш-

seqq.) appcllat, in quo nullus est numerus, cujus rrjTOÇ delyfiâ èÔTl. Hdc solum certum, nnmerum

midtiplícationc septenarias gígnatur quemve mniti- septenarium a nostro tarn Mincrvac qnam virginitati

pilcando ex se gignat. (§. 738), pudori igitur virginaH, tribni. Praeterea non

ipsa procreare] Edith »ipsa proereari«, Drcs- reticcndnm, in Virglnis, signi coclestis, veste itid cm

densis codex »ipsam procreare*: plurimi antcm со- septem esse Stellas (Hygin. astr. 3, 24. p. 445.

iHces, Lcideiisis (Munck. ad Hygin. p. 19), Mena- Munck.)et in concilio deorum a Luciano (1 5. p. 192)

Wàrtiam . Càpellae lib. L $«40. 87

coronam soli vaga virginitas ronudavit, ne futurarum causis et copiilis intcresset.

Quia tamen ejus optaverat Jupiter eïegeratque consilium, suadet

dcos m aritos dearumque grandacvas in haec decernenda conduci. Quippe

convenire Cyllenio, ut pro officiorum praemiis potissimorum favor coelitum

ejus vincla sanciret. Augustius quoque fieri Joviale decretum, quum coetu

deorum attestante depromitur, ipsamque nupturam deo convenire non posse,

nisi super senatus consulto mortalis esse desineret. Id genus plurima suadente 41

Tritonia, regum conjugum uterque consentit. Ac mox Jovis scriba prao-

¡ . '..";>'. ■ ■ ■ " ■ ■ ■ ■ I 1,: ■■■ • ''" ' "•" " » ■ 'j

etiam fingí scptem quaesitoree (èjtiyvupovccç) e vis infira (§. 96. 676) legan tur, hoc tarnen loco

majoribus deis eligendoe. omne» libri, tarn editi, qnam script!, super habent.

renudavit] Paritcr Claudianns Minervam »Gor- Qua magi.s Goezmm in со reprchendimiis , qnod

(de raptu Pros. 2, 205) et in textnm intrus it superi, pracsertim qnum altera

(225) finxit Attamen et eorretauS lectio nnllo negotio defend! posait, modo

ictnm sit pro »deb-uxit, illnd super pro adverbio accipíamns. Primum fn!m

i«, adeo nt nudum ejus capnt appa- agitnr de eo qnod fieri Jovial! decreto debeat, de»

rcret ñeque corona virginalis deliberationibus de înde vero additnr, quid insuper senatns consulto"

matrimonio interessct. confirman necesec sit Super enim pro insuper tel

futurarum] Sc. nnptûtrum. Vue. — Lege fu- ab optimis scrlptoribns poni testis est Ovidius (met.

turorum ant futurarum return. Grot. — Sed re- 12, 206):

eepta vetcrum editionum lectio non sollicitaeda est: — »Dederataue snper, ne saucius ullis

subinteUigcndum enim nuptiarum. Goxz. Vulneribus fieri ferrove ocevmbere posset.*

maritos] In MS. deos maris, optime. Grot.-— regum] Hie rex (uterque) poni pro rege et re

Hand approbandum. Licet enim Grotio facile con* gina reete monet Munckcr. ad Hygin. fab. 1*39; adde

cedamus, e neglecta pronnntiatione litcrac Б scribi notas ad Livhim L 29. Notandum vero, qnod in

Vossiano illud conjugum , ut saepe , scribitur coiijugitim.

Aiuxtz. (misc. p. 206) — Jupiter nimirum

babent ßaÖlXtvg (Pansan. 9, 39, 3. 4. Arrian. 3, 5. p. 187.

Raph.) sivc rex (Virg. Cir. 526. Aen. 2, 648, 10.

112. Ovid. fast. 3, 334. Sil. 3, 217) appellabatur,

eoetu deorum] Snaserat id (§. 35) jam Apollo, paritcr atqnc Jnno regina (Aen. 1, 46. 7, 573.

.super] Hoc est de consulto senatus. Phronesis 620. Ovid. 6, 37. Sil. 7, 78. Plant. Cist. 2, 1, 37.

enim, mater Philologiae, mortalis fingitur fuisse, Cic. inVerr. 5, 72. Liv. 5, 21. 27, 57. Arnob. 4: ,

ideoquc et Philologia mortalis. Vulc — Legcndum p, 144. Victor nrb. region. 15) id qnod in lapidum

• superi S. C.« Infra enim sic loquitur, et in Geo- etiam titulis observatnr (Grut 4, 7. 8, 12. 5, 5—6.

metria »coclcstie S. C.« dixit Grot. — bta qnam- 7, 1 seqq. 24 , 6. 7. 25 , 8. 1063 , 4. 1065 , 4,

Capellae lib. I. §. 41.

cipitur pro suo ordine ac ratis modis coelicolas advocare, praecipueque scnatores

deorum, qui penates ferebantur Tonantis ipsius, quorumque nomina

quoniam publicari secretum cocleste non pertulit, ex eo quod omnia pariter

42 repromittunt, nomen eis consensione perfecit. Vulcanum vero Jovialem ipse

Jupiter poscit, licet nunquam ille de sede corusca descender et. Tunc ctiam

S. 7. Fachs Mog. I p. 6. 11. 20. 22. 2b. 26. 30.

П. p. 1. 232. 266. -108 } conf. infra §. 68).

scriba] Constat Parcas esse exceptrices et ar

carías Joris. Vulcan. — E sequentibus hoc quidem

patct; sed scriba Lie singular! numero profertur;

nisi ita accipere volumus, ut supra (ad §. 3 in

nota) 1 cgimus de Parcis: »una saibit.«

Grotius, licet observasse t Icctionem i

variare, edidit tarnen scribae, et sie cur

tzenins quoque (misc. p. 207 f.) legit;

pins contra (ad Appnlej. L p. 202) e códice praebet

scriba aequo ac Hugianus codex, qnod eo ma

gia praetuli, quo; certius infra (§. 705) similiter

legitur » Geometría praeeipitur. ■ Eadem verbornm

construetio est in jubetur et jussitur apud Catoncm

(de R. IL 24, 1. p. 32 Gesn.).

penales ipsius Tonantis] Cave Tulgari sensu

nomen illud aeeipias, quo res divina penatibus ab

bominibus fiebat. Hoc loco penates Jovis consiliarii

sunt intimi. Iutcrpretatio petenda cx bisce Arnobii

(L. 3. p. 123) verbis est: »IVigidius — exponit,

disciplinas Etruscas sequens, genera esse Penatium

quatuor, et esse Jovis ex his alios, alios Neptuni, Vuleanum Jovialem] Baud scio an praeter

i iifc riorum tertios, mortalium homínnm quartos; Martian um nemo quisquam ejus meminerit. Sed

inexplicabile nescio quid dicens.« Sed vide Cam- facile intclligitur distinguí banc deam ab illo sine

deni praclect acad. p. 694 sequ. et Mülleri Etrasc patre nato , de quo iufra (§. 87). Jo vialis "enim

II, p. 87. Eorundem infra (§. 46) sedes indicantur Vulcanus patrc Jove (Homer! И. 1, 578. Apollodor.

1, 3, 6. С or il ut. p. 181 Gal.) si vc Ae there (Ck.

N. D. 3, 21), qui idem est, procrea tus erat Cog

nomen practcrca illud aliis etiam diis tribnitur;

ita Joviam Vencrcm (Grut. inscr. 59, 8), Jovialem

deoa esse censct qnos loquimur , пес eorum numerum,

пес nomina sciri. Hos Consentes et Compli

ces Etrusci ajunt et nominant* Iidem esse videntur

qnos Seneca (nat. qu. 2, 41 f. p. 715 Lips.)

■déos superiores et involutes « voeat

eis] Ita omoes ferc, Basileensie, Darmstattensis,

Monaeenses (B. C. D. E.), Bodlejanus pri-

, Cantabrigiensis, et in margine a

odiecs. Male vulgo ejus,

ione] Meminit Arno!

sentinm et alii. Hue forte pertinet

Spoletana: »Consentio deorum Mariana Sozomene

imperio fecit. « Grot. — Ipsis «Diis Consentibus*

duas dientas invenics apud Gruternm (p. 3). Quos

Martianus a consensione appellatos censct, alii a

consulendo (Voss. Etymol. 1. lat p. 154), alii quasi

ÖvvcnTE ç a cum et esse, ut praesentes a prae et

esse ; et Müllcri Efrasc. Т. П, p. 81, qui Arnobii

quoque loco (Ш. extr.) utitur. Praetcrea observan-

I, Martian um Consentes distinguere a »bis senis

i, qnos plcrique ipso illo nomine insecretum]

Haec quoque ex Arnobio explicanda,

cujus verba (L. 3. p. 125) hace sunt: »Varro, qui

sunt introrsus atque in intimis penetralibus coeli,

Martianr Capcllae lib. I. §. 42.

ut inter alios potissimi rogarentur ipsius collegae Jovis, qui bisseni cum eodom

Tonante numerantur, quosque distichon complectitur Ennianura?'

Juno, Vesta, Minerva, Ceres, Diana, Venus, Mars,

Mercurius, Jovf, Neptunus, Vulcanus, Apollo.

Genhim (Arnob. 5. p. 123. 135) et Jovium Hercu

lean (Grut. 18, 4) inscription

rogarentur\ Invhareiitur,

ad cocnanj. Apulej. met. Lib. 1 : Rogat te inquit.

GnoT.

bissen! cum eodem] Pronas ut Plantai (Epidic.

5. 1. 4)i

»Si

Ceresaue i

est a librarlo

sed male

et Ovidios (met в, 72):

»Bis sex eoelestes medio Jove sedibus altis

Augusta gravitóle sedent» — — — — —

Plato qnoque (in Phaedro p. 246 Stepb.) Доте pri

mo nominate addit »тф â"éft6Tai OVQOXuk -&swv

те xai ôaifiôvcov xarà 'èvdsxa (liçrj xexoßßrj'

fièvrj.* Infra noster iterura (§. 914) »bissena numinai

landat eaqne Hetruscorum esse observât,

qui qnidem locus eorura thcologiam illustrons probe

notandus. Aegyptiornm dnodecim deorum jam me-

(2, 4) , in quibns tarnen Hercnlem

a) fuisse (2, 43) dicit Graecorum duo-

Drant Plato (de legib. 5. p. 745

Stepb.), Apollodorus (2, 7, 2 et 3, 14, 2), Pin.

dan» (Olymp. 11, 51), Strabo (13. p. 605. 622

Gasaub.), et Pausanias (1, 3, 2. 1, 40, 2. et 8,

25, 3). Quibuscum conferre licet Plinium (35, 10,

36). Sed

Sic enim docet (e. 6. p. 254 Gai.):

ciunt Jupiter, Neptunus, Vulcanns ; animant Ceres,

Juno , Diana; adaptant Apollo, Venus, Mercurius $

cHstodiunt Vesta, Pallas, Mars.«

(ad

Ovidü met. 8, 353) ubi eadem ratione peccatnm

est. Akmtz. (misc. p. 208) — E no minis nempe

origine prima syllaba producenda; quam quidem

origine m qui ignorarnnt, cam corripuerunt , ut iu

Vo

t , quibns Und«

síleensi et Dresdens! fecerunt

Joui] Alii Jupiter. Quo factum est, ut seboliastae

ad bosee versus baesitando deliberarent quo

modo legendum esset nt versuum numerus constaret.

Ita glossa Monacensis (E) legi vult Neptu^

nus, additque » aliter scandi non potest « Vulcanius

autem haee adnotat: »Sciolus aliquis reposuit

Jupiter, omnemque versus rationem eustulit. Le

gendum itaqne est Jovis, sed nominandi casu, ut

veteres id nomen usurpabant In ecansione auteiu

S, more Enntano, et constat

m potcrat Lucilium (v. Gorall.

1', 23. p. 7). Edidit quidem

Grotius Jupiter; sed codicem, quo usus est, babuissc

Jovis ex addita colligo nota, qua seripsit:

» Jovis. Citantur hi versus et ab Apulejo. NomU

nativum Jovis inter recentiores et Hyginus usurpât*

vitio vel amanuensis vc]

ее: qnod tamen non advertit

Waltbardus in repetita Marti ani editione.

Onnphriue Panvinins (de lud. Circcns. 2, 2. in Gracv.

thesaur. X. p. 555) et Vossius (v. Burmanni antbol.

Lat L p. 1) apud nostrum legendum Joyf esse

12

eo Martiani capellae lib. I. 5. 45.

45 Item et septem residui, qui inter duodecim non vocantur; post hos quam

plures alii pro suis gradibus coelites, ac deorum omnis populus absque

probe observarunt. Nam ita etiam Appulejus (de

deo Socr. p. 121 Oud.) habeta quem a Martiano

saepe exscriptum esse quilibet vidcbit, qui utrum

que legerit Sed multo etiam magis scire refert,

quo pacto Ennius ipse versum illum scripserit

Ниле Jovi’ scripsisse Ludovicus Vives (ad Augu

stin. de civ. dei 4, 25) testaturp cujus auctoritas

eo major esse debet, quo certius constat (vid. ad

Aug. 2, 21. ct Fabric. bibl. Lat. 4, 1. P. 29 Em.)

Ennii eum editionem molitum esse. Omnibus igitur

illis perpensis co adductus sum, ut Jovi’ in textum

reciperem. (Conf. Cup. in Harpoer. p. ea Reines.

inscr. p. 4. Gyrald. op. I. p. 18. Voss. idolol. 1, 14.

Montf. antiqu. expl. pracl'. P. 94 et T. I. p. 55.

Casal. de ritib. p. 100).

septem residui] Habcbat Grotius »ItemA ex bis

septem residuim Unde animadvertcbat: pquomodo

septem, quum duodecim nominnrit? At quinque

praesentes jam etant, Jupiter, Juno, Mercurius,

Apollo, Pallas.

magna turba, quae isto numero non erat compre

Scptem igitur alii advocati, et

hensa.« ingeniosa omnino haec est explanatio, quam

tamen glossae debebat Grotius, Grotioque Goe

zius. Niliilominus superiorcm praefero lectionem,

quam coi-tius ex libris scriptis Guelferbytanis pro

didit, et quacum Monacenses (С et Е), Britanni

cus, cantabrigiensisp et Bodlcjanus primus con

cinunt, nisi quod lii particulam et omittunt, quo

parumpera aut nihil, a superiori differunt obstat

certe Grotianae explicationi illud item, quo iunui

tur, praeter duodecim nominatosa septem etiam

residuos quosdam esse convocatos. Neque Grotius,

neque Goezius, fontem detcxcrunt, e quo Martia

nus sua liauserat. Псов enim Maximus Туя-Нив (17,

12. p. 557 нем.) óparoòç et ¿upm/eig distinxit,

quorum priores Appulejus (de deo Soer. p. 119.

121 Ош1.), e Platonis doctrina, Solcm, Lunam ct

quinque vagas dicit, posteriores autem deos con

scnles, quos considerare non datum sit. ita et Ovi

dius (trist. 4, 4, 20) de diis:

v »Quorum hic aspìcítur, creditur ille clerum

Praeter duodecim igitur residui nostro sunt septem

Planetae, siquidem hoc loco alios vult habcri So

lem, Lunam, Saturnum, Jovem, Martema vene

rem, et Mereuriuma planelas conspicuos, alios Apol

lincm, Dianam, Saturnum, Jovem, Martem, Ve

nercm, et Mercurium, deos voqtaóç. Superiori

eliam loco 29) ad coelum adscendentes Apol

linem ct Mercurium, illum in solem, hune in pla

netam transmutari finxerat: et inferiori 741 f.)

septem diis aperte planctas dcsignat. Distinguendi

igitur hi a veris diis. Atque lioc pacto locum sane

Müllcro etiam (Битве. II. p. 84) obscurnm equidem

interpretor. Ipse Cicero (de N. D. 5, 20) »Solem«

inquit ndeum esse Luuamque, quorum altcrum Apol

linem Graeci, alteram Diauam [шиши Adde Ap

pulcjum (de dogm. Plat. p. 205, et de deo Soerat.

p. 127 Oud.).

omnis] Meliorem banc lectionem e libro No»

rimbcrgcnsi, Hugiano codice, Vossiano (Amtzen.

misc. p. 208), et excerptis Bondami (lect. var. p. 54)

recepi Grotius habebat omníum. Новее dcos Lu

cianus (Jup. trag. p. 251 Bip.) lcpidc, ut assolet,

vwvópovç appellat, et ávafrlqgoíwraç paii/ov

nisi e'xxlqólav. Ovidius (met. 1, 175. sssg fast.

5, 20) aliique (Senec. epist uo. Martial. 8, 50,

5. Prudent. c. Symm. 1, 27) plebem sive de plebe

deos nuncupant. Statio (ТЬеЬ. 1, 205) sunt

Martiani Capellae lib. I. §. 44. 91

impertinentibus convocandi. Nec mora: milites Jovis per diversas coeli regiones 44

approperant: quippe discretis plurimum locis deorum singuli mansitabant, ét

licet per £odiacum tractum nonnulli singulas vel binas domos animalibus titularint,

in aliis tarnen habitaculis commauebant. Nam in sexdecim discerní di- 4o

» turba vagorum

Semide iim, et Simonis cognati nubibus amnes,

Et compressa metu servantes murmura venli.*

Claudiano (rapt. Proserp. 3. 15)

»plebejo stat cetera more juventus

Mille mute*. Liqnidis ineumbunt patribus udae 5) Iridis hoc negotium est, deos ad

IS'ajades et taciti mirantur sidera Fauni.*

»Qucndam dcorum«, Arnobius (3. p. 301) inquit,

»populum plcbcjae niultitudinis faciunt- Qui quidem

populus Graccis âaifiôveov ôrj[xoç est (Span

nern, ad Callim. p. 00).

absaue impertinentibus] Excerpta nostra mann«

soriptorum: » absque discordantibus impertinentibus.*

Per impertinentes cos intelligo, quibns certas quasdam

ab causas dcorum concilio adesse, Jovisque

in conspectum advenire, denegatum fücrat, qualcs

sunt praeter alios Manes , quos ideo pag. sequ. ré

futâtes dicit »quod hi in conspectum Jovis non

poterant advenire.« Bondam (misc. p. 54) — Quam-

"vis vir doctus vocem discordantes defenderé studeat,

et copulativam post earn insercre jiibcat, ego tarnen

nil nisi glosscma esse illud discordantibus censco,

praesertim quum a rcliquis omnibus libris id exsulct

Praestat igiiur legere, nt in vnlgata est, idque

explicare »practeritis* iis, qui со non pertincrent. «

Apud solum Martianum boc duabus pracpositionibus

auctum verbum legi, sed quamquam talis praepositionum

cumulatio scriori maxime acvo invaluit,

legimus ta men apud óptimos etiam scYiptores »irrevocabilis,

impervios- j et similia, quin apud Virgilium

с tí am imperterritus (vide Quinctilian. 1, », 65.

p. 132, ibiquc Spaldingium).

mentionem fecit, atque ego alio loco (pal. crit

§. 480. IV §. 695) hoc militum genus comparavi

cum illo astrorum officio apud Graecoe (Max. Tfr.

19, 6 f. p. 33 Reisk.) et apud Hebracos.

approperant] Apud Claudianum (rapt Pros. 3,

cilium vocare

, namque

»Hla colóralo Zephyros praelapsa volatu

Ntimina conclamat pelagi, Nymphasque morantes

Jncrepat, et fluvios humentibus evocat antris.

Ancipites trepidique ruunt* cet.

animalibus] Zodiaci signa innuit, in quibns dcorum

planetarum mansiones sunt, quas alio loco

(in palacogr. crit Ш. §. 282 et 303) uberius explicavi,

et qninam planetae bina habeant domicilia

demonstravi (conf. Serv. ad Virg. georg. 1, 53).

sexdecim] Ex Etrusca disciplina. Cicero (div.

2, 18): »coelum in XVI partes diviseront

Grot. — Cf. Serv. ad Aen. 8, 427. Cla

(2, 54): »In scdecim partes coelum — diviscrc

Thusci. Prima est a scptcntrionibus ad aequinoctialcm

exortum, secunda ad meridiem, tertia ad acquinoctialem

occasum, quarta obtinet quod reliqunm

est ab occasn ad septentriones. Has iterum in quaternas

diviscrc partes, ex quibus octo ab

sinistras, totidem с contrario appellaverc

Locus hie prae ceteris notandus. Addo e recentioribus

Müllerum (in Etrusc. П. 127 sequ.) со libentius,

quo facilius in scqucntibus intcrpretatia ejus

cum mea, si forte erraverim, conferri possit.

discerní dicitur] Ita ex Hugiano, Cantabrigiensi,

Britannien, Darmstattensi et Monaccnsi (C) rcposui

milites Jovis] Iterum noster infra (§. 63) horam pro discernilur.

12 *

92

Martiani Capellae lib. l. 5. 45. I

46 Nocturnusque.

citur coelum omne regiones. In quarum prima sedes habere memorantur post

ipsum Iovem dii Consentes, Penales, Salus ae

Lares, Janus, Opertanei,

In secunda itidem mansitabant praeter domum Joyis, quae

ibi quoquc sublimis est, ut est iu omnibus praediatus, Quirinus, Mars mili

т

Salus] Eadem hace dea Romanis quac Graecis

“увел (Martial. 11, 61, 6) sive Hygia (Plin. 54,

8, 19. 55, 11, 40). In Salutis baec templis re

ligiose colebatur (Livius 9, 45. 10, 1. 40, 57.

Taciti almal. 15, 55 ct 74. 12, 25. Gic. de leg.

2, 11. N. D. 2, 25. 5, 56. Val. Max. 8, 14, 6.

Масть. Saturn. 1, 16 et 20. Fest. v. Salutar.

Ovid. fast. 5, 822. lialend. die V На]. Apr. Terent.

Пес. 5, 2, 5); ct saepe etiam in lapidum titulis

(Gl-uti 68, 12. 100, 1. 2. 118) et in numis com

paret (Rasch. lex. num. 4, 1. p. 1564. 1609 sequ.)De

ejus symbolis alibi cgi (in palacogr. crit. IV

ё. 816 Е). Confcratur practerea Bossii commentatio

de dea Salutis (in VYoltereck. elect. naman).

Lares] Illes hoc loco intellige, quibus Romae

templum crat publicum (Ovid. fast. 6, 791), quique

in marmeribus (Grut. inscr. 106, 4. Donat. 46, 5)

Lares publica' appellantur. Adde Appulejum (dogm.

Plat. p. 206 Oud.) et int'eriorcm notam (ad 54).

Janus] Legebantur apud Grotium inter hunc et

Opcrtaneos »Favores«, ques omittendos esse censui,

quia infra ter 48. 50. 55) Favor lcgitur, et

quia a eodicibus Monaecnsibus (B. D. E.) rectius,

ut puto, vox Favores prersus abest. volcbat qui

dem vonckins (sp. crit. p. 80) Seperes pro Favores

repenere, audaci sane conjectura: sed quamvis

‚Берег, eonsanguincus Leti: (Virg. Aen. 6, 278.

Sen. Here. fur. 690. Stat. Thcb. 12, 508. Claud.

Вини. 2, 525. Prop. 1, 5, 45) nobis baud ignotus

sit, Martianus tamen male linxissct plurcs, quum

unus tantum Sopor esse posset.

Opertanci] Id est »obscuri et a seicntia humana

remoti.. VULc.- Hi dii qui sint ex octave liquct,

ubi ait: »que miraculo stupefacti aërii, terrestres,

mariniquc divi, et si ques clausa telluris артист.

Meminit Plinius sacrerum opertaneorum. Gno'r. «

'Plin- 10, 56. valer. Flacc. 2, 440:

_ »sacrísque melum seruemus open-lis..

Gonz. - Sacra hace hue non pertinere recte censet

Müllerus (Etrusc. Il.. p. 151).

Nocturnusque] Meminerunt Plautus, Papinius,

Gno'r. _ Bis quidcm inducitur a nostro idem

dei nemen; sed quum in omnibus tam editis quam

scriptis libris lcgatur, repetitum cxpungerc non

audeo, scd distinguendum potins inter utrumque

arbitrer. Ilesperum, qucm Plautus (Ampli. 1, 1,

116) et Stalins (Thcb. 6, 240) a Grotio laudati

innuunt, hoc loco intelligi vix posse arbitrer. Vi

detur enim Martianus Noeturnum vel Nocturninum,

deum noctis, voluisse, de quo consulondus Taub

manuus (ad Plautum p. 28 ibique varro). Suadcnt

certe banc interpretationem paulo ante memorati

oper-lanci dii. Nox certe dea fuit antiquissima (11e

sied. tbeog. 125. Orph. hymn. 2. Pausen. 5, 18,

1. 10, 58. 5), quam et Latini poi-.tas eelcbraqt

(Virg. Aen. 6, 590. 7, 158' 551. 12, 846. 860.

Ovid._mct.8, 82. 11, 607; fast. 1, 455. Stat.

Theb. 1, 498. Sencc. Пете. fur. 705. Manil. 5, 60.

Claudian. bell. Gild. 215), quibus adde Ciccroncm

(N. D. 5, 17) et Hygiuum (pr. p. 1). Alius ejusdem

nominis deus infra 60) memoratnr.

praelliatus] Utitur liac voce Madaurcnsis philo

soplxns Floriderum IV. Glossa: Praediatus, dives.

Скот. —- Sensus est: Jupiter sedcm et demicilium

Marüani Capellao lib. I. $. 46 95

taris. Juno ibi quoque domicilium possidebat: Fons ctiam, Lymphae, Diique

Novensiles. Sed de tertia regione ununi placuit corrogari. Nam Jovis Sccun- 47

ubiqne habet Sed parum abfuit , qn¡n corrector! Pacífero Tel Pacatore in numis (т. Rasche lex. nam.

praediaius critic! (ad Appal. EL p. 101 Oud.) prae- 5, 1. p. 502). Addc Scrvium (ad Aen. 1, 282) qui:

Aiius rcponercnt Quod in Vossiano códice sequi- »Mars« inquit »quam saevit, Gradivus dicitar,

tur Itereditarius merum glossema esse videtur. Sed quum tranquil] us est, Quirinus.«

corrigenda erat apod Grotium P majuecula et dclenda

ante earn distinctio. Müllems tarnen (1. с.

p. 129)peculiarem deum arbitratur, cujus i

Quirinus] In excusis exemplaribus est: »Quiri

nus Mars JLaris militaris.« Vetus codex habet: »Qui

rinus Mars, Mars militaris.« Ita duo Martes einti

Unus pacifiens dictas Quirinus, qui in orbe tempi um

babebat; alter, qui bcllis praccrat et extra

tcmplum babebat Vuic. — Forte »Quirinus

tutclaris.« Vonck. (sp. crit. p. 146. Arntz. mise. p.

208) — Nonne autem omîtes Lares sunt tutelares?

A códice Dresdcnsi omnino cxsulant verba »Laris

militaris.« In aliis manu scripüs, ad marginem libri

laudatis , legitur » Lar militaris. «

Fons] Fontis dei meminit Varro: item Cicero

HL de natura deorum : »itaque et Fontis aram Maso

ex Corsica dedieavit « Et de legibus П : ■

que ritu in eo sepnlcbro , quod ad Fontis

gem nostrum Numam conditum aeeepimns«; in quo

loco legeudum meo quidem judicio »in eo sepnl

cbro, quod proeul ad Fontis aras regem« cet.

Festoram fontinalium uti apnd auetores, ita et in

tio. Grot. — Loéis laudatis

, Lar adde Ovidium (fast. 3 , 300. 4, 759),

(3. p. 117), et inscriptioncs apud Grutcruni (57, 5.

94,4.6. 121. 1072, 7). E Guclferbytanis Cortius

quidem Fors legit pro Fons ¡ sed hoc praeferendum,

quum Lymphae sequantur. ♦

Lymphae] Lympba idem quod nympha aut aqua.

Quae quum ita sint, equidem codicie, quo Yulcanius Infra (§.928) »Lympharum insulae « s: cribit pro JVymusus

est, lectionem practuli, tum quod infra (§. i>0) plutrum. Antiqnam banc ortbograpbiam esse Festus

legitur: »nam Mars Quirinus et Genius- superius et Servais (ad Aen. 7, 577) docent Inter rustí -

(hoc videlicet loco) sunt postulat! «$ tum quod » Lar corum déos Lympba quoque invoca tur (Varrtf de

militaris« hic legi nequit, quum infra (§. 4S) adci- B. R. 1, 1. p. 144. Gesn.). Reposait quidem Gytctur,

quamvis Grotius vim ci iufcrrc ct mililaris raldus (Op. p. 15) apud nostrum »Nymphac«; sed

in famiUaris transmutare ten tel, non perpendens sine causa, nisi ex libri alicujus anctoritute id fctali

potias in singulis domibus , quam in coció lo- cerit. Namqne in lapidis quodam titulo ctiam legitur

cum esse.. Recte igitur Goczius Vulcanianam 1c- Lympheis (Marat L p. 298, 1), in alio Lymphae

ctioncm in textum recepit, siquidem Quirini nomine ct Nymphae (Grater, inscr. 95, 1). IVec solum Ovisignilicatur

dens Romanis peculiaris (Laclan t. I, 15) dius quam eaepissûnc Lympba pro Nymph a scripsit;

sive Romulus (Fest v. Caris. Ovid. fast. 2, 475. sed Phacdrus ctiam (1, 4, 5) »Lympbarum in

Plutarch, in Romulo p. 56. Arnob. 1. p. 24); Mi- speculo« pro »iu aqua« posuit; pariter atquc Holitaris

autem Mars non solum in lapidum titulis ratius (od. 5, 15, 16) et Propcrtius (5, 14, 4)

(Grat 58, 4) legitur, sed probe ctiam distinguitur voce nympha pro aqua utuntur.

a Milicbio Marte (ар. Nonn, in Dionys. 5, 94) yel Novensiles] Vidcndus Arnobius sub fincm libri

94 Martiani Capellae lib. I. §.47.

dani, et Jovis Opulentiae, Minervaeque domus illic sunt eonstitutae. Sed

omnes circa ipsum .lovem fuerant in praesenti. Discordiam vero ac Seditionem

tertii adversus Paganos. Скот. — In codice Dres

densi legitur »Jovensiless cum glossa absurda si

qua alia: »Jovensales, boe est saltatores Jovislc

"то (de L. L. 4. p. m. 25) a Sabinis repetit No

vcnsiles. Apud Livium (8, 9) invocat pontifex dives

Quare temere Scaligcrus (ad Orpb.

hymn. 75, 2. p. 285. n. 15 Gesu), ut arebaismum

lVouensiles.

all'ectaret, pro Musis Novensiles posnit. Sed de

natura borum deorum etiam si omnes legeris di

verse dispntanles (Serv ad Aen. 7, 678. Arnob. 5.

p. 122 sequ. Canter. ad ennd. p. 14. Elmenliorst.

ad cum p. 124. Salinas. ad Spartiani Adrian. с.

14. Voss. etym. v. Novem. Gyrald. Op. p. 20,

Müller Etr. Il. p. 84),'ineertus nibilominus abibis.

Нос solum e Varrqne et Livio cluect, deos illos

indigetibus opponi, unde a novas potins, quam a

порет vox, modo Latinum putemus, derivari pos

sit. De novenario nunicro dubitare Müllerus quoque

videtur.

Secundani Janis] A secundis ct_ felicibns suc

ecssibus. VeLc.- Dubito num verum viderit. Mibi

Martianus consulto usus esse videtur voce Secun

darii, ne ambigua Secumlz' pro prosperí acciperetnr.

Ita infra 51) etiam Secundanus Pales legitur.

Certe e tribus fratribus Jovi proximus Neptunus

erat, tertius Pluto. Quumquc Pluto Jupiter Sty

gins audiat (Virgil. Acn. 4, 658. Ovid. fast. 5, 418),

quid mirum Neptuno nomen inditum esse Jovis

secundani? Sed lege bosce Statii (Acli. 1, 48)

versus:

--

-

_ »dextramque secundi

Quod superest complexa Jovisu

qui sane Neptunus erat. Obstat tamen, fateor,

quod inferiori loco 54) Neptunus vulgari boc

nomine adcitatur. Cujus quidem reiteratae adeitatio

nis causam nondnm perspicio, nisi cum duplici

ollicio, in mari nimirum et lacubus funetum esse

ponamus, quippe qui ea de causa a Catullo (51, 5)

etiam Neptunus тег-уме appellatus sit. Müllerus

(p. 129. 159) neque Secundannm Jovcm neque

Secundanum Palem explicuit, quod_l dolemus.

Jovîs Opulentiae] Quemadmodum Genius Jovi»

alis Capcllae et Arnobio dieitnr, itemque Junonis

Genius, sie forte Jovis Opulentiac diei videtur.

Au verum est, quod citatur a Gyraldo »Jovis

opulentia, tum quod Secundani pracccssit, tum

quod Graecì ¿Ila :rimitîwv et :riq'öiov dixcrìnt?

Свет. -

Lege Junom's Opulentiae. Voycx. (sp. crit.

p. 80) —— Apagel Bene Martianus Latine, qnem

Pausanias (2, 19, 7) día .1f/101502011’ qucm eundem

esse censeo, qui Hemeti Trismegisto (cf. As

clep. ap. Gyrald. p. 195) est Jupiler Plutonius.

Е Pausania certe noster satis defenditur. Манеж-щ

igitur (p. 120) non debebat ‚Тонет Opulentiae com

vertere in Opalentiam Jovis. 5

Discordimn] Frequens hnjus deae tit mentio

(v. Homcri Il. 4, 440. 18, 555. Hesiod. tbeogon.

226. scut. llcrc. 148. 156. Pausan. 5, 19, 1.

Phocylid. poem. 71. Ennii anual. apud Serv. ad

Ас... 7. eea. vaga. Ас"? e, aso ее s, 702. sen...

Here. fur. 95. _Val. Flacc. 2, 204. Stat. Theb.

5, 74. Petron. e. 124. p. 595. Вини. Claudian.

i.. ann`1',50. llyginfaltpr. PJ с: ral.. 92 р. 147

Muncla. Fulgent. myth. 5, 7. p. 119. Amob. lib.5.

p. 115.). Hesiodo auctore Noctis erat lilia: cur

autem ad nuptias non eorroganda fuerit, facile pcr~

spicient, qui meminerint, quantas hace dea turbas

dederit in nuptiis Pelei et Tbetidis; quam quidem

fabellam explicara stnduit Sallustius philosoplms

(4. p. 249 Gal). '

Martiani Capellae lib. I. §. 47. 95

quis ad sacras nuptias oorrogarit, praesertim quum ipsae Philologiae scmpei`

fuerinl; inimicae? De eadem igitur regione solus Pluton, quod patruus sponsi

est, convocatur. Tune Lynsa silvestris, Mulcifer, Lar Coelestis, nec non etiam

militaris, Favorque ех quarta regione venerunt. Corrogantur ex proxima

Seditíonem] Nec Martianus hane per prosopo

poeîam primus linxit. Certe Ovidius (met. 12, 61)

шип iictioni praebuit. Pro cmvogaret reposui

Dresdensis codicia auctoritate corrogarit.

praesertim] Lectionem »praesertim quam ipsae

(Discordia et Seditio) Philologiaea e Monaeensibus

(B. C. Е.) in textum recepi. Grotius praesertim

que: Basileensis et Vossianus (Arntz. mise. p. 208)

fuerunl: Reichenauensis ipsí.

‚питии: spomi] Mercurii videlicet, qui Jovis,

Plutonis frati-is, erat Iilius.

Душа] Аи min Lympha? cujus meminit Уди-о

Lib. 1. e. 1. de' re rustica.

quod supra dixerit »Lymphaeq multa enim hic

Neque te moveat ,

deorum voeahula aliquotiens repetita. Скот. — Unus

quidem Cantabrigiensis codex Grotii conjecturam

firmare videtur; sed in textum hane lectionem re

cipere equidem non ausus sum, quum epitheton

silvestris sit additum et in codicihus Monacensihus

(C. D. E. Си), qui cum Basileensi Linsa exhibent,

glossa sane antiqua hanc »bestíarum Асами inter

pretetur, quo adducor ut ercdam, scholiastam a

Graeco 223315 nomen repetiisse. Confirmatur haec

conjectura Vossiano codice, in quo Lynxa (Arntz.

misc. p. 208) et Hugiano, in quo Linxía legitur.

Multos certe noster »silvicolas« divos statuit, no

minihus tamen eorum praetcritis. Certe Homerus

(hymn. 17, 24) Pani, qui silvester sane deus erat,

lyncis pellem trihuit. Jure igitur, doncc certiora

reperiantur, “авт servanda lectio est.

Mulcifer] Ex Festi etymo а mulcendo ferro pe

tito, quod Martianus approbasse videtur. Paulo

enim post appellat Vulcanum 49) alio profeeto

sensu. Hoc contra loco illum notare vi"ctur, qui

infra 889) »Lemnius {дышит tantum operum

sollers« cognominatur. l

Lar coelestís] Frustra hunc alibi quaesivi. Quo»

niam autem permulti crant Lares 54 not), po

terat noster loco nohis jam ignoto Coeleslem Larem

deprehendere, vel poetica licentia fingere. Qnumque

Lares et Genii saepe eonfundantur (infra 54

not.), Coelestis ille Lar forsan idem est, qui in

lapidum titulis (ap. Grut. 109, 8. 602, 4) Coeli

Genius audit.

milítańs] Forsan »nec non ct familiarísd Gno'r.

— Cum Grotio legendum familiarís. Успев. (sp.

critic. pag. 146) Familìmís,

quod mihi scse

probaret, si auctoritate librorum lirmaretnr. Gonz.

— Sed ohlitus vir doctus erat, supra 46) a se

ipso pro Lar militarís repositum fuisse Mars mili

гад-55, hoc igitnr loco Багет mílìtarem retineri posse.

Hand enim video, cur Lar militaria fingi nequi

verit, quum vel Jovem militarem (ap. Appulejnm

de mundo p. 571 Oud.) fictum fuissc legamus,.et

Lm' etiam hostílx's (Alexand. gen. dier. 5. p. 142)

et pennarinus (Liv. 40, 52), quorum uterque non

nisi militariaesse

potuit, reperiantur. Merom Grotii

' conjecturam Mûllcrus 150) recipere non debe-hat.

Favorque] Favores quidem tam fortunae quam

fati celebrantur a poêtis (Lnean. 5, 696. 7, 705,

8, 21); sed deum hoc nomine laudatum nomlnm

ohservavi; quin ipsam etiam vocem favor novam

esse eredebat Cicero (Quinctil. 8, 5, 54. p. 259

speld). Atl si quis ex ingenio nliud reponcre nomen

49

96 Miart-inni Capella@ lib. I. §.49.

t

transcursisdomibus

conjugum regum, Ceres, Tcllurus, Tcrraequc pater Vul

cauus, et Genius. Vos quoque Jovis 11111, Pales et Favor, cum Celcritate, Solis

‘101001-11, nil tamen 111-0110101, siquidcm, 01 1000111

taceam superiorem (§45), 0Ь1 ahesse potent Favor,

non 1110 solum, sed bis praeterea 50. 55) redit.

Tellurus] Vulgaris linee lectio . quam unius

Dresdensis codicis auctoritatc 111 TcIIus mutare eo

minus ausus sum, quo plures dii aucipitis generis

sunt, maxime autem Terra, (10 qua "(ш-0 apud

Augustinum (civ. (101 7, 25): »una endcmquc Terra

habet geminam vim, 01 niasculinam, quod semina

producat, 01 femìnínam, quod recipiat ntque nutriat:

unde n vi fcminac dictum esse Tellurem, a vi mas

culi Tellnmonem.“ Tellumo 131101- 1110111 esse videtur,

qui a nostro Tellurus dicitur. Servius (ad Aen. 1,

169) inter Tellurem 01 Tex-ram hune esse 111110100

tiam statuit, ut Terra ipsum sit clementum, Tellus

vero dea; cujus elligies in monumentis exstat anti

quis (ap. Murat. l, 52. Graev. X. 625. Choul. 118.

И. А. v. N. 55. Bic 57, 15. 01 111 Museo Flo

rent. IV. 45. 44.) СЕ praetercu egregias ejus luu

des apud Statium (Theb. 8. 505).

Vulcanus] Non 1111101- ille, quem modo nomine

Muleiferi, et supra 7) Lemnii induxit; sed ignis

(Accius ap. Macrol». Saturn. 6, 5), unde Terrne

patrem cum nominat. Ovidium (met. 15, 259 sequ.)

et Stoicos (ap. Cie. N. D. 2, 24) secutus primum

elementum 758) ignem dicit, e quo ner, aqua,

terra. Pnritcr Увы-о L. 4. p. m. 20) terrae pa

trem igncm, matrcm aquam nuncupat, et paulo post

(p. 25) »ab ignis majore vi Voleanus dietus..

Plurïbus liac de re 11110 disscrui loco (in palaeogr.

lv. 669).

Genius] Principalis forsan, qui inter Dees se»

lectos refertur (Augustin. 110 civ. dei 7, 2) 01 pars

universi dicitur, quem in lapidis quodam 1111110 (llei

nes. p. 185', 0. 165), peritel' :nique арт! Augusti

num (7, 15) deum aeternalem, in aliis inscriptio

nibus (Reines. p. 245. n. 295) Genium aeternalem

appellatum legimus. Sed sileutio lnaud praetereunda

in codice Hugiano 100110 unius pro Genius, quae

quidem 011101- defeudi 110111111, 11131 ab _et uníus com

ma hoe ineipiamus, vocemquc ad Jovi; refernmus,

quod temen minus placebit. Cetcrum dc Geniis in

primis disserueruut Barthius (ad Rutil. 528 Ahn.

sive in ndvers. p. 2418 sequ.), Marinius (fraîr.

Arval. II. 569), Dathcus (de Geniis vet. inMnrtini

thesauro diss. II. p. 60), Baudelolius (11111. (les

voyag. p. 218),' Graevius (in tlncsaur. YI. p. 528

петь), Montfaueonius (in aut. expl. I. p. 516),.Lin

девы-031113 (ad Censor. de die nat. c. 5).

Palas] Illa sive dea, sive (1003 (Serv. ad georg.

5, 1. Müller Efrusc. Il. p. 88), 111 eujus honorem

antiquissimu festa Paliliu celebrata, ct n quo cel-Ie

distinguendus alius videtur, qui paulo post 51)

cognominc Secundani nppellatur. 9110 autem pacto

Jovis 111103 dicatur, juxta cum ignarissimis ign`oro

(v. tunen Amobium 5. р. 115. 125, 125, 01 Mül

lerum p. 89). '

Favor] Vide supra 47). In Cantabrigicnsi

codice pro Favor ветре: Faber lcgîtur ex 301110

illarum literarum permutatione. Quodsi Labor inde

lcgcremus (conf. 145), ejusdem vocabuli ilcrationem

vitaremus.

celeritate] Gyraldus 15) vult Celebrílate; quo

jure, equidcm ignoro. Ut Veritas ab aliquo vetcrum

poëtarum (Gell. 12, 11) Temporis filia dicta est

(cf. et Plut.qu. Rom. 12, p. 266), ita Celei'itas Solis,

cujus »convex-sionis, 01 ait Cicero (Tusc. qu. 1,

28) ccleritas tanta, quanta cogitari non possim

Uncle Arge venatrix, quum eervum вечны-01111, cervo

dixisse fcrtur: »Tu licet Solís cursum sequaris.

Mamani Capella@ пь. 1. ‘5. so. 97

ñlia, ex sexta poseimini. Nam Mars, Quirinus et Genius superius sunt

postulati. Sed etiam Liber ас Seeundanus Pales vocantur ex septima. Fraudem 51

quoque ex eadem post longam deliberationem plaeuit adhiberi, quod erebro

ípsi Cyllenio fuerit obsecuta. Octava vero transeurritur, quoniam ex eademl 52

illa .Veris fruetus cuneti superius corrogati, solusque cx adhibetur. Junonis 55

tamen te consequaxw (Hygin. fab. 205); noster au

tem infra 76) pennata ipsi vestigia tribuit. In

Zoroastri etiam oraeulis (162) тихий ’lié/img

dicitur.

Semanllanus Pales] Ut supra Secundanum Jovem

dixit. Palis masculi meminit Arnobius: Genium J0

vialem, ait, et Palem, sed non illam feminam,

quam vulgaritas aceipit, sed masculini nescio quem

generis ministrum Jovis ae villieum. Et Servies:

Pales autem, ut diximus, dea est pabuli, quam

alii Vestam, alii matrem deûm voluerunt. Папе

autem feminine genere appellat Virgilius, inter

ques Varro, masculino. Скот. —- Loei a Grotio

ncgligenter laudati sunt apud Arnobium libro tertio

(p. 125; conf. 115, 125) et apud Servium ad ge

orgiea (5, 1). Plerique certe Romanorum scriptores

Palem feminini generis ajunt (Virg. georg. 5, 15 eel.

5, 55. Ovid. fast. 4, 722. 729. 776. Tibull. 1, 1,

14. 2, 5, 28. Columella 10, 4. Florus 1, 20 f.),

sed Servii verba uullam admittunt dubitationem. Со

pulam et ante Pales Gyraldus habet, caque ad libri

Norimbergensis marginem, e Vossiano fortasse со

dice (Arntzen. mise. p. 208) addita est; in Dresdensi

etiam Palesque, quod idem, legitur: ego vero

vulgarem seeutus sum leetionem, siquidem nomen

Secundanus solnm vix quisquam interpretari poterit.

1ste contra Pales eo magis superiori 50) oppo

situs esse videtur, quod infra 425) Pales.inter

deos minores refertur, qui itaque idem Secunda

nus esse potest.

Fraudem] Graceis hace 2302717, {Ша erat No

ctis (Hes. theog. 225), eademque a Romania etiam

Fraudis nomine memoratur (Cie. N. D. 5, 17) vel

Laverna dieta est (Herat. epist. 1 , 16, 60) quae

fraudibus praeesset (Arnoh. 4. p. 145; add. Camden

praeleet. acad. p. 675. 677. 678).

quot/ue] vulgo quíppe. Illud, quod jam Von

eliius conjecerat (sp. crit. p. 80), consentiente codice

Bodlejano primo recepi. ’

Cyllenío] Ita Arnobius (IV. p. 145) quoque »La

vernam cum Mercurio simul t'raudibus praesidere

furtivise tradiderat: ConliHoratium (od. 1, 10, 7).

Ven's [Этаж] Adco obscuras iste deus est, ut

praeter Martianum nemo ejus meminerit. Alius »Ve

rís deus est, quem Mercurium esse noster supra

27) docuerat. Ver ab Ovidioi(met. 2, 27) et

Appulejo (met. p. 744. 745) etiamiper prosopo~

poeîam quasi numen indueitur. Cujus fruetus quum.

llores sint, Flora posait, quippe quae »se

Vere semper fruil apud Ovidium (fast. 5, 207) prac- ‚

dieet. Sed masculinum genus interpretationem liane

respuit. Vide igitur an ex Etruscorum antiquitati

bus ille fox-san explicari possit? Certe apud Lau

rentium Lydum (Mense Febr. 20 p. 170 Весны),

Anysìus docet я Фгдробоу fàv xafaxůóvwv

¿Ea/al. t'ñ 0066x601/ gam/ñ, хай üspan'sósóůas

ярд; 10311 onzrspxóv «ón/è@ èmâóóewçzaîv

тумбам Subterraneum dicit, eodem jure, quo

Proserpina dea int'era est, et tamen, ut Martiani

vcrbis 81) utar, »frugem exposeentihus trihuitnl

Ita et Februus ille, quia sub terra omnia praeparat,

ut l'ructus crescere possint, id quod praesertim in

15

98 Martian сар'енаь 11b. 1. i. 54.

54 vero hospitae Genius aecitus ex nona.

illis regionibus jam Fehruario mense iieri constat,

Verís fmctus a Martiano appellari certe рощи.

Sed meliorem fortasse explicationcm legeremus, si

ea'm nobiscum- eommunicare placuissct Müller-o (in

Etrusc. Il. p. 150).

Марши] Lege sospitae. Ejus frequens apud

auctores mentio. Cultam innuit Cicero cum pelle

caprins, hasta, scutulo, ac repandis caleeolis. Me

minit aedis Junonis Sospitae Livius, quam ait R0

manis et Lanuvinis fuisse communem. Monitns sum

ab amico, assentiri P. Colvium. Notandum autem

hic, quod deorum Genii mcmorantur, ut in illa

tabula antiqua: »Genio numinis fontis. Ser. mon.

Chryseros Caesaris nostri lib. Gangahm Et in alia:

»Fontis Aginecs Genio B. P. Oecilui P. S. То

Alexis Aqueegus. V. S. L. M.; Gao-r. _ Adeo

placnit haec Grotii conjectura Goezio, ut non so

lum fuissc Junoncm lSospitam. loeis c Cicerone

D. 1, 50) et Livio (8, 14) demonstraret; sed in

contextuln etialn recipi Sospítae pro Hospitae inter

corrigenda ad calcem cditionis suae juberet. Nullus

codex Sospitae habet, unus tantum (Атм. mise.

p. 208) hospitio, quam tamen sperncndam esse le

\

ctionem patet. Servavi equidem communcm, quam

glossis antiquiorem esse liquet, quod liae illustra

tionis causa addunt: .quae dat jura hospitalitatis.:

Qnodsi perpendissent viri docti illud hospita, sive

hospitalis, sive hospitus commune fcre deorum fuisse

epitheton (Pollux 1, 25. p. 15) atque hospitalium

deorum a Romanis seriptoribus saepe mentionem 1ieri

et tam Vcnerem (Cie. pro Coel. 21) quam Mincrvam

(Pausan. 5, 11 f.) et Jovem (ld. l. c. Hom. Odyss.

9, 271. Ovid. met. 10, 224. Cie. de lin. 5, 20;

Pm ведомо в; .a Quince. 2, 12. Appulej. de

mundo p. 557; met. 5. p. 224. 7. p. 471 Oud.

cont’. Yirg. Acn. 1. 751) hospitales dici, Martinno

Neptune autem, Lar omnium cun

certe veniam dedissent Junonem simili cognominc

deeorandi; praescrtim si apud enndem nostrum

81) legissent, Neptuni etiam conjugem hospitam

appellari.

Genius] Diis quoquc suos Genios adscrihi e

monumentis patet (Reines. p. 122. п. 85. Marini

fratr. Arv. Il. р. 568; add. notam ad infer. 92).

[ат omnium] Quasi gencralis compugnantia re

rum, quia ignis aquae repugnat, et terrae gravitas

levitati aëris. GLoss. -

Videtur Larcm cunctalcm,

öaiuova :roiyxou/OV, familiari opponere. Sie alibi

»et generalis omnium praesul, ct specialis singulis

mortalibus Genius admovetur.« Vide quae ad Опо

macritum. Скот. — Locus nostri laudatus a Сго

tio libro secundo 152) legitur: verumque est

Genios ac Lares saepenumero pro iisdem accipi

(Minucius Felix 5. Censorin. 5, 2. Laetant. 2, 14.

Appulej. de deo Soer. p. 152 Oud); cf. Lud. Vives

(ad Augustin. 7, 15), Fabrettus (inscr. р. 72), Mont

` fauconius (ant. expl. I. p. 516. 520). Et licet re

pugnare vidcantur quidam lapidum tituli (ap. Gru

ter. 106, 5. 107, 7. Войти-ф”. 157) dedicati

»Genio Larum Augustorum«; in iis tamen Lares

pro domibus accipicndi sunt, nude iidem ctiam

Genil' focomm ab Arnobio (4. р. 150) dicti sunt.

Alia contra inscriptio (ap. Bianeh. in mann. Crem.

p. 51. a): »Felicitati, Lari viali, et Genio locil

illam Gcniorum et Larum confusionem probare vi

detur. Qui enim in lnac atque apud Plautum (mer

ш. 5, 2, 24) est »Lar vialis«, idem in aliis in

seriptionibus (Reines. p. 247. n. 299) »Genius vi

arumu audit. Quodsi igitur confusos a veteribus

esse Lares et Genios statueris, minime Martianum

inducentem Larem mdversalem miraberis. Etcnim

non solum varios et multiplices fuissc Lares ex an

tiquitatc cognovimus, utpotc Agrcstcm, qui ctiam

Martiani >Cápell'ae lib. I. 5. 51. ‘ 99

ctalis , ас Neverita, tuque Conso ex decima convenistis.

Ruralis, Compitales, Domesticos, qui et Familiares,

Grundules, Hostiles, Militares, Pel-marinos, Prae

stites, Publicos, Salutares, Viales; sed etiam in~

numeros Genios fictos fuisse notum est, adeo ut

Prndentius (e. Symm. 2, 444) scriboret:

»c‘urGßníuni

Romae míhi ßngitís mmm,

Отит partis, дотам: , thermis, slabulís , soleatís

.ddsignare suns Genios: ретро: omnia membra

Urbis, perque locos, Geniorum millia multa

Fingere, ne propria пасе! angulus или: ab

_umbra ?«

Sic Servius (ad Acn. 5, 85 et 95): »Nulles enim

locus sine Genio саги et Festes: »Alii, inquit, Ge

nium esse putaverunt unius cujusque loci denm.«

Quibuseum conspirant etiam monmnentu, in quibus

multifaria obvia sunt genera Geniorum, utpote

Actemalis, Boni, Caelii montis, Centuriae, Ci

vitatis, Cohortis, Coloniae, Exercitus, Fontis,

anernatoris, Historiae, Horreorum, Jovialis, Jo

vis, Jovis Stygii, Junonis, Larum Augustorum,

Loci, Magni, Municipii, Paciferi, Plutonis, Populi,

мира, Principe, Pubns , nomma populi, santa,

Senatus, Somni, Tlieatri, Thesauroruln, Viarum.

Vide igitúr, an Сит-20153 Lat forsan ille sit Ge'

nius antiquissimns a Varrone (ap. Augustin. 7, 5)

inter deos selectos relatus, qui in' lapidis etiun

titulo (np. Reines.p. 185. 165) nomine Gem'í dei

decorator, et qnem pracpositum esse statuebant ac

vim habere mnníum rerum gîgnendarum (Augustin.

7, 15). сатана 0111111 a cunetas derivandum, non

a elmctari.

ac Neverita] Dea timoris vel reverentiae. Vom.

~Alii

plerique libri Nerita. Forsan Nerína pro

Nerio, ut Gellius l. 15. 0. 21, vel Nerz'ne pro

Nerddes, nt opportune Neptuno jungantnr. Glossa

tamen »Neverítcn reverentiac desu Gno'r.- Glosse.

leetionem Neverita firmare videtur. Gomz.- Sed no

men inauditum neque idem, quod тишина! Ап

daeiores quam ego, pro Neverila fortasse Reverítam

substituissent; et tale quid jam Vulcanius in mente

habuisse videtur. Nee denm tantum Timoris finisse

Virgilius (Aen. 9, 719), Claudianus (in Ruß 1,

54) et'Augnstinus (epist. 44) testantur, qnem Lace

daemonios coluisse Plutarchus (in Cleom. р. 808)

docet; sed feminini etiam generis deam Paventiam

арт! Angustinum (civ. dei 4, 11) invenies. Qimm

que Plutarchus monnerit, uhi metum, ibi etiam

reverentíam esse, et Servius (ad Aen. 7, 527) tra

diderit »Veroerah'onís Plutonem patrem свет; рю

haveris deam ah Ovidio (fast. 5, 25) Ненавидит

dietam eandem a nostro quoque appellari. Attamen

vulgatam non ausim mutare lectionem.

Conse] Consum a Neptuno distinguit; non vero

Ausonius, qui canit: »Tum Jovis et Consi germa

nns Tartareus Diaw Item: »Caonida convertit pro

les Saturnia Consum Meminere Dionysius, Vai-ro,

Augustinus, Sern'us: sed et Livius et Plutarcbus

Consualia nominant festa, quae celebrata, ni fallor,

vigesimo primo Angusti, iterumqne decimo quinto.

Deeembris. Pro Capella glossa vcstns: »Conso ‘ná

131,03 T'iy'ç 761.60€' Gno'r. -Соте

habent priores

editiones et multi e libris scriptis, codices etiam

Monacenses quatuor C. D. Alii exhibent

Gosse, quod facile intelliges, modo brevintae scri.

ptionis voeum qualis consul cet. memineris. Fortassis

ad cundem deum etiam referenda inscriptio est

»Cososo deo: dedicata, lieet Reinesius (p, 121

n. 84) locale numen intelligat. Qnoniam autom

scriptores veteres omnes Самим appellant, hoe no

men omnino erat prael'erendum. Consiliorum deum

fuisse perbihent (Varro L. L. 5. p. m. 54. Festas

voce Совмина. Dionys. Halie. 2. p. 100 Sylh.

Venit ex altera 55

15 *

A100

Martiani capellae lib. I. §. 55.

Fortuna 'et valftudog Favorque, Pastor, Manibus refutatis; quippe hi in con

etvab eo sua habens Plutarch. iu Romulo p. 25.

Augustin. 4, 11. ТАшоЬ. 5. р. 115. Add. Ovid. fast.

5, 199. Tertull. `ad nat. '2, 11; de spectacul. 5).

Inprimis notatu digna inscriptio est, quam in circo

eñ'ossam Tertullianus prodita hujus quidem tenoris:

»Consus consilio, Mars duello, Lares comitio (vel

ut Salmasius ad Soliu. vult »colioc al. »'Coilo«

Müll. Etf. II. se n. 51.) potentes.« Plurimi qui

dem Neptunum equestrem eundem quem Consum

esse afiirmant (Liv. 1, 9. Serv. ad Acu. 8, 656.

Anson. Eid. 12. monosyll. Dis. Epigr. 69, a Ascon.

in Cie. Verr. 1, 10. Ilieron. in vita Hilux'. e. 16);

Dionysius autem Haliearnassensis tradit, alia opi

nione statui nludos quidem equestres Neptuno fieri:

aram vero subtcrraneam positum Genio cuidam,

cujus nomen proferre nefas sit, даёиош йёддгер,

occultorum consiliorum duci et custodia

Fortuna] Dißicile dictu est quaenam hic intel

ligi debeat , sed verisimiliter antiquissima, quippe

cui jam Servius Tullius fanum prope Tiberim extra

urbem dedieaverit (Что de L. L. 5. p. 55 В),

et cujus in honorem quotannis festum celebratum

.fucrit (Ovid. fast. 6, 775), vel ea, quae dicta est

publica Fortuna (Ovid. fast. 4, 576. P. Victor in

urb. regione 6.) sive populi Fortuna potcntis, cujus

festum IX Kal. Jun. in Ralendario (Bui-m. ad Ovid.

fast. р. 262) notatur.

Valitwlo] quamvis bonam intelligendam esse,

quae saepe Hygiene vel Salutis deae nomine in

venitur, eonjeceris, supra tamcn 45) Salus dea

jam adeitata erat Restat igitur ut ad duplicem verbi

valeo sensum respicicns Martianus Valíludíioem de

ama quasi тащат, linxerit pro illa, quae nomine

Valentiae apud scriptores (Solin. ab init. c. 1)

pariter atque in marmoribus (Grut. 2, 12) legitur.

Pastor] Gyraldus citat: впишите, Pavorc (pro

Pastor) et Manibus refutatism Probe: nisi forte

Pallorc scripserit Martianus, quod propius abest

a veteri seu inveterata scriptura. Et Pallorem, et

Pavorem, deos fuisse, nemo est qui nesciat. Gum'.

-

Quo ex «codice Cyl-aldus leetionem illam ha~

bucrit, incertnm est: equidem in nullo eam reperi.

Sed et Grotius ipse vulgarem lectionem invetera

tam esse fatetur; quapropter nihil ausus sum mu

tare; praesertim quum pastor ille lVomius esse pos

sit, non quidem legislator (Cie. N. D. 5, 25), sed

dua 177; горбе, ut Servius ad hosce Virgilii (in

Georg` 5, 1) versus, ad quos respexisse Martianus

videtur, cognomen illud interpretaturz

»Te quoque , magna Pales, et te, memoranda,

canemus,

Pastor ab Ámphryso.¢

Attamen non repuguabo si quis Pana maluerit in'

telligerea quippe quem Homerus ctiam удрал!

деду appellarit (add. Pausan. 8, 58, 8). Quin

etiam fateor illud que voci Favor adjuuctum Суп!

dianae lcctioni favere. Cuiquc me audaciori licebit

in textum rccipcrc »Pavone et Manibus refutatisu

Ego vero judicium meum suspendo.

Папам: refutatis] Id est: diis inferis repulsis.

Vunc.- Male, si quid video. Dcos enim inferos,

Plutonem, vcjovema neutiqunm repulsos sed potius

adcitatos fuisse ex ipso Martiano liquet 47. 59).

Малыша autem, Appulejo teste (de deo Soerat.

p. 155 Oudend.), non nisi »honoris gratis dei v0

eabulum additum estu, quum incertum sit, »quae

cuique eorum sortitio evenerit, utrum Lal' sit an

Larvau quippea inquit, »tantum cos deos appellant,

qui ex eodem numero juste ac prudenter vitae

curriculo gubernutoa pro numine postea ab bomini

bus Proditi, fanis et caerimoniis vulgo advertuntur.'

Anceps igitur Manium appellatio est, quia incertum

Martiani _Capellae lib. I. §. 56. 101

r; 'v_-q 1*

«11r- _

.s

ir

spectum .levis non poteraut advenire. Ex duodecima Sanous tantummedo 56

evocatur. Fata vero ex altera postulantur. Ceteri quippe illie dii Manium 57

demorati. Ex bis septeua Saturnus ejusque Coelestis Juno consequenter acciti. 58

Vejovis, ас 1111 publici ter quino ex limite convocautur. Ex ultima regione 59 60

est, boni an mali illi sint futuri. Unde idem Ap

pnlejus (llorid, p. 57 Oud.) Pythagoram ait а Brach

menis in India didicisse »quot partes animi, quot

vices vitae, quae diie Mam'bus pro merito suo cui

que tonnenta vel praemia.« De nomine ipso conti

Müller (Etrusc. II, p. 95).

non растим] Cnr manes a Jovis conspectu

removeantur, linee est causa, quia Jupiter aether

67. 149. 150) vel certe superior aër est,

Maues autem in inferiori tantum aëre versantur

(ё. 162).

Заявив] Deus, qui sancit et eoutirmat res.

VULC.' e glossis. — Hercules Sabinerum. Sie Ar

nebius: »At Hercules Sanctus deus.: Sanetns

enim, Sangus, et Sancus idem sunt. Guo-r. _

Male Arnohii locum (L. 4. pag. 145) hue refert

Grotius; melius Geezius Ovidium (fast. 6, 215)

et Tertullianum (ad nation. 2, 9 f.) laudat; sed

uberieres adire peterat fontes (Liv. 8, 20. 52, 1.

Fest. v. Praedia. Dion. Haliearn. l. II. p. 115; IV.

p. 257 Syll). Sil. Ital. 8, 422. Propert. 4, 10,

74. Lactent. 1, 15. Augustin. de eiv. dei 18, 19

ibique Viv. Varro L. L. 4, 40. Pliu. 8, 48, 74.

Grut. inser. 96, 5—8, et prac omnibus Ald. Ma

nut. in Grut. lampade IV p. 175). Evecatur pro

devocatur e Dresdensi codice reposui.

Fata] De Fatis, sive Pareis (Gell. 5, 16),

docte disserende etium nobis fecit Spanhemius (nu

mism. II. p. 659 sequ.). Iterum iterumqne eornm

mentionem facit nestor 89. 560. 755.).

celeri] Sensus est, ex altera, nimirnm quae

duodccimam seqneretur, tertia decima regione non

nisi Feta postulate esse, quum reliqui 111 ca Dii

Manium essent, ques Jevis in eenspectnm venire

non posse 55) noster dixerat. Iunumerac le

guntur inscriptiones »Dis Manihusu dicatae, id quod

probe advertit Prudentius (c. Symm. 1, 402; add.

superior ad 5 not). Graeci ailfoxůoviovç eos

voeant (Àpelloder. 5, 10, 2 f.) sive ”011121190

‘vlûvç (Strab. 5, p. 244; 7, p. 277). Probe Mance

a Superis distinguit Virgilins (Acn. 10, 54; 12,

646. 647).

ex] Omiserat hanc particulnm Grotius, quam

e codicibus Monacensibus (B.D.E.) supplevi.

ejusque coelestís Juno] Quia Saturni erat lilie:

unde netissimum ejus nemen Saturnia (Ovid. met.

4, 447. 465. 5, 550; fast. 5, 255. 6, 507. Virg.

Àen. 1, 25 eet. Silius 2, 527. 5, 711. 9, 296.

14, 46), quod apud nostruxn (§. 727 f.) etiam et

in lapidnm titnlis (Grut. 89, 5) legitllr. Coelestis

autem cognominatnr, ut ab Inferna (Virg. Aen. 6,

158), Аиста (Ovid. met. 14, 114. Sil. 15, 601),

sive Stygz'a (Stat. Theb. 4. 526. Appulej. met. 11.

p. 765 Oud.) distingnatur.

Vejevls] Meminernnt ejus Cicero D. 5, 24),

P.Victor (urb. Rom. reg. 8), et Plinius (II. N. 16, 40,

79). Quantepere autem in describendo ee dissen~

tiant veteres, ex eo patct, quod alii (Gell. 5, 12)

cum neeentem et sagittis armatum, alii (Fest. v.

Vesenli p. 589 Dae. Ovid. fast. 5, 450. 457.

440) juvenem et inermem dicuut, mirerque doctos

Ovidii interpretes, qui haue contradictionem ne

verbe quidem attigerint; unde omnino Gronevius

ad Gcllium (p. 402 Cont.) conferendu's. Sed aperte

102 Martiani Capellae lib. t §. 60.

61 Nocturnus, Janitoresque terrestres similiter advocati. Ex cunctis igitur coeli

regionibus advocatis diis, ceteri, quos Azonos vocant, ipso commonente Cyl-

Martianus infra (§. 167) »Vejovem, Vedium, Ditem

et Plutonem unum enndemque esse« docet,

pracsidiumque habet non solum in monamcntis а

Gronovio allatis, sed in devovendi ctiam formula

a Macrobio (Sat. 3, 9) prodita, cujus printa verba

sunt: «Dis. Pater. Vejovie. Afanes. «

publici] »Doos públicos* Varro (ар. Augustin.

7, 17) esse ait eos, »qnibus Romani aedes dedicaverc,

qnosque pluribus signig ornatos notaveré. «

Eosdera inscriptiones ctiam produnt adbuc exstantee

(Grut. inscr. 106, 2, 3).

Nocturnus] Dudum IVocturni memincrat. Hie

¡taque loco non suo quantocius crit dcjiciendus.

Lege: »Ex ultima regioiie Forciilus, aut Foriculus.

« Vide Augustinum de civ. dei L. 4. c. 8 et

L. в. c. 7; nisi malueris »Vortumnus« aut »Portumnus.

« Vide Festum hac voce, Vonck. (sp. crit.

p. 80), — Certc illud viri. docti » nisi malueris*

centiee repeti potest. Equidem majo pro non scriptis

habere ejusmodi conjecturas nullis argumentis

fullas. Diversus quid e m Nocturnus bic a superiori

(§. 4ö) esse videtur: quiuam autem sit non liquet.

Vidcant alii num forean loco Uli (Ovidii de art.

am. 1, 567):

»Nycteliumque patrem nocturnaque sacra precave*

lucem deberé possit?

Janitoresque] Janitorem aulae coelestis quidem

Janum (Ovid. fast. 1 , 1 , 139) Orcique janitorem

Cerbcrum (Virg. Acn. 8, 296) novimus; terrestres

autem alibi ncquidquam quaesivimus. Si quid video,

Martianus popularium suorum scripta ante oculos

habuit, vel Tertulliani, qui (de idolol. IS): »Gar

dcam« doeet »a cardinibus appellatam , Forculum

a fortius, Limcntinum a limine «j vel Arnobii,

qui (1. A. p. 132) Romanornm rídet opinionem »Limentinnm

et Limam custodiam liminum gercre et

Janitorum officia sustinerc.« Sed accuratius Au

gustinus (de civ. dei 4, 8) inquit: »Unnsquisqne

ponit ostiarium, et quia

Tres igitur déos

Forculum foribus , Cardcam cardini, Lime

Jimini.* Confer Ovidium (fast. 6, 127). líos igitur

noster uno terrestrium Janitorum nomine comprebendisse

videtur.

Abonos] Qui intra zonas,

regiones non habitant. Vixc.—

Scrvius ad illud Yirgilii:

»in medio focos et dis communibus aras.*

»Dii, inquit, communes sunt, ut aliqui dicunt,

Mars, Bellona, Victoria, quod hi in bello ubi

que parti possunt favere; ut autem altioris seientiae

hominibus placet, dii communes sunt, qui

ctÇcûvot dicuntur, id est, qui coeli certas non

habest zonas. « In catalectis babee. Grot. — Me

lius Servium intelliges, si verba (ad Acn. 12, 118)

etiam ea, quae Grotius omisit, addideris. Scripserat

enim: «qui coeli certas non habent parteis,

sed gcneraliter a cunctis coluntur: ubique enim

eos esse manifestum est; ut Mater deûra, cujus

potestas in omnibus zonis est. « Curiosius Pscllus

in brevi expositione dogmatum Cbaldaicorum (in

Gallaei Sibyllin, orac. append, p. 111) inquit:

bâÇbWOi sunt dii, qui zonam non habent, ut Sarapis,

Dionysus, sive Bacchus ;

quasi ad geniorum serie

et Apollinis , appellantur aeoni dii , quod ex

pedite potestate sua in zonis utuntur et supra

déos conspicuos collocati sunt« (add. Stanleyum

in Clcrici op. pililos. 1 , 2, 7 5 et Cleric, in indice).

commonente] Grotius commovente edidit, no

Marti'ani Capellae lib. I. 5. 62. 105

lenio convocantur. lTu'nc elementorum praesules, atque utilitatis publica@

mentiumque cultores, omnisque populus potestatum, quîs N umae multus

successor indicatur; qui confestim omnes imperio Jovis convocati, in aulam

stramque lectionem, quam et Basilcensis babel, ad

marginem rejeeit; male!

clementorum praesules] Eosdem, quos inf. 2l 1)

и elementorum praemien appellatos cum angelis

animisque beatornm sociatos Mereurii comites lingit.

Diodorus quidem (1, 12) elementa ab Aegyptiis

pro diis habita esse docet; et Minucius Felix (19,

12) Zenonem interpretari ait »Junonem aéra, Jovem

coelum, Neptunnm marc, ignem Vulcanum, et ce

teros similiter vulgi deos elementa esse monstrare.|

Quod etiam Empedoclem statuisse, diversis tamen

deorum nominibus euique elemento adscriptis, Di

оценен Laertius (8, 76.'p. 558 Meib.) tradit. Conf.

Stobaeum (in eel. 1. 5. р. 67 Heer. 1, 11, 11.

p. 289. 1, 52, 40. p'. 975 f.). Attamen mirum vi

deri potest, liosce deos, qui jam aderant, a nostro

iterum in scenam duci, nisi eos duplicem personam

snstinuisse et eo ferc modo elementornm praesides

appellatos esse dicamus, quo Cicero (in Verr. 5,

72) Mereurium »juventutis praesídem« dixit, quan

tumvis majus etiam buie deo incumberet otlieium.

De elementis confer et notam inferiorem (ad 758).

шиит/‚не cultores] Similitcr Persius (5. 65):

‚Ситр- enim es juvenumu;

philosopbos enim intelligo, quos infra 211. 215)

etiam inter »beatorum veterum animas, quae coeli

templa mcruerintc refert, quosque ~Virgilius (Acn.

6, 665) in elysio collocati ‚

»Inventas aut qui шпат excoluere per artes.'

Confer et Ciceronem, qui (pro Rabir. 10) paritcr

dixerat »virorum sapientíssímmlm mentes oibi vi

deri ex hominnm vita ad deorum religioncm et san

ctimoniam demigrasse, seque pro illorum fama, glo

ria, memoria, non sccus ac pro patriis fanis atque

delubris propugnandum pntare« (conf. infra 94).

Ceterum mensa'umque pro> mentíumque in codice

Cantabrigiensi cxstare ea tantum de causa observo,

ut attentos criticos faciam ad corruptam tantopere

ex sola pronuntiatione scribendi rationem, de qua

diligentcr (in palaeogr. V. III) interpretes, sed sur

dis interdum auribus praeditos, admonui.

indícatur] Ita in plerisque exemplaribus, etiam'

manuscriptis. Unus vero babet índicat cum interro

gatione, ut sit sensus: »Nec Numa, qui cum Egcria

nvmplnaeongrediebatur,

nee quisquam ejus suc

cessor potest indicare nomina omnium illorum coe

lcstium potestatum.« VULc. j- Locus est nodosus:

forte an sic enodandus: »cum quis Numa, mul

tusquc successor. Inde atque confestixm; vel si

mavis »Tullusque successor“ non pugnabo: suecessit

enim Numae Tullus Hostilius, sed lloc longius abs.

cedit. Gno'r. _ Neque Vulcanins, neque Grotius

locum intellexit. Режиме: quas dicit ipsi reges et

imperatores sunt Romanorurn in deorum numerum

recepti; quorum tamen Primus Romulus Quirini

nomine supra 46. 50) jam indicatus boe loco

praeteriri a. Martiano potuit. Quinam reliqui sint,

definire noster non audet, ideoque multas tantum

Numae successores nominat. »Denm«, Cicero (de

N. D. 5, 15) inquit, »babent Romulum nostri

alíosque complures, quos quasi novos ct айва-Ер“

tios cioe., in coelum receptos рации; et alio loco

(de legib. 2, 8. p. 100 Davis): »Dives et cos, qui

coelestes scmper habiti, colunto ct ollos, quos endo

coelo merita locaverunt, Herculem, Liberum, Ae

sculapium, Castorcm, Polluccm, Qm'rinum.'l Hi

enim omnes initio mortales erant. Claudianus igitur

(bell. Gild. 151) in universum:

104 Martiani Capellae lib. I. 5. 65.

coelitum convibrantibus venere sideribus._ Tunc Janus in limine, militesque

Jovis ante fores regias constiterunt, ingressuros etiam cunctos

nominatim vo

cabat Fama praeconans.

»Moerent indigetes, et si quos Roma recepit

Aut dedit ipsa deosu _ -

(

Adde Minne. Feliccm 6, 2). Quod antem ad Nn

!nam attinet, notissima res est, deorum cultus fun

damenta ab eo jacta fuisse (Florns 1, 2. Quinctil.

5, 7, 18. p. 555 Spald.), unde Prndcntius (perist.

2, 445):

»Fiat [Неба Romulus

Et ipse jam стада! Nnma«

quasi maximum Christianne religionis triumplmm

canit. Arnobius etiam (2. p. 50) »Numae regis

Superstitiouumu meminit; neque est cur hoc Mar

tiani loco corruptum Nnmnc nomen esse cum Fa

bricio (in bibl. Lat. Ш, p. 222 Em.) censeamus.

светит] E Basileensi codice sie reposni pro

eoelitem in cditis, quamvis lloc, quod paulo post

sequitur 64), etiam legi posse alii censuerint.

eonvibrantibus] Ita pro cum vibrantibus non

solum in Grotianae editionis margine notatum;

sed Guell'erbytanus etiam codex teste Cortio, prae

tereaque llugiauus, Basileensis, Britannicus, Cau

tabrigieusis, et Bodlejanns Primus babent. Sensus

est: »Sidera recipere cum applausu animas eorum

qui eoelnm mcrucrinh 94, 211). In astris enim

dii 95, С 97.). Unde loeutio Martiano familiaris

»propositnm in sidera tendereii 95) sive »pro

positum sidcrcae cupiditatisu 94). Mor-tales enim

coeli ascensione dignì inter stellas recipiebantur

(Hygin. fab. 224. p. 291 Muncie).

limine] Hoe suum ollicium profitetur ipse Ja

nus verbis »coelestis janitor aulae (Ovid. fast. 1,

159) qui límina servo« (1, 175). Ita et Virgilius

(Aeu. 7, 610):

At intra consistorium regis quaedam femina, quae

-

— »nec mtos absistit limine Janus.«

Fama] Prorsus contraria Valerius Flaccus de

Fama liaec canit (2, 217):

»Quam pater omnipotent digna пирсе indigna

canentem

Spargentemque metus placidis regíonibus arcet

дети-Изд —— —

Atque alii etiam poêtae (Virgilius 4, 175. Ovid.

met. 12, 45) in malam partem cam accipiunt. Clau

dianus quidem (Stilicli. 248) idem Famae ollicium,

quod noster canit, ejns tamen versus non ut Bur

mannus, sed hoc modo legas velim atque distinguas:

„Пасс «lum Roma refert, jam Fama loquacilmt

ales

Pervolat oceanum Iínguis , et mille citato:

Festinure jubet proceresc -

-— -

male

enim vir doetissimus »alis loquacibnsa edidit,

licet ales Mercurius, ales Amor, cet. minime in

„шин sint; at alas dicere loquuces Claudiano pro

fecto indigna figura erat.

praeconans] Glossa: »Praecono тдпЁббам Uti

tur et Cyprianns lib. 1 adv. Demet. nti mibi indi

cium fecit Meursius mens. Gloss. Isidori: »Prae-`

cono, praefor, loquor.' Скот. -— Finxisse haee

videtnr Martianus ad nomenculatorum oliieii simi

tudinem, quos praeconum etiam nomine appellatos

esse lapidum tituli docent (Crut. 626, 1, 5. 4.

1116, 6). Conferre praeterea opcrae pretinm crit

Horatium (epist. 1, 6.50) et Jnvenalem (sat. 1, 97):

»Ille tamen faciem prius inspicit, et trepidat, ne

Supposítue venias, ac falso nomine posees.

Aguilas accipíes: jubet a praecone пост-й eet.

Plura dabit Pignon'. (de serv. p. 144 scqu. ed. 1625).

Martiani Capellae lib. I. §. 64.

Adrastia dicebatur, urn am coelitem superam que sortem irrevocabilis raptus

celeritate torquebat, excipiebatque ex volubili orbe decidcntes sphaeras peplo

inflexi pectoris Eifmçfiévi]. Clotho vero, Lachcsis, Atroposque, quoniam sen- 6i>

Adrastia] Ct praeclarum locum Ammiani Mar- torquebat] Verba: » torquebat excipiebatque ex

Cellini (14, 11, p. 65 Gronov.): »nltrix facinorum volubili« in Hugiano códice culpa, ut videtur, liimpiorum,

bonorumque praemiatrix Adrastea, quam brarii deeiderantur, corumque loco absurdum hoc

Tocabulo duplici etiam Aemesin appcllamus ; jus glossema insert um est: «Sortes enim propter hnmanam

impotcntiam repcrtae sunt, quia per se neeciebant

homines quid esset, Tel quid vitandum

foret. «

sphaeras] Id est gyros, quos rota faciebat.

Vcbc. — Vix arbitrer. Cf. descríptionem Fati, quod

Graeci üertQCüfxévTjv sive Eîfjuxçfiévi]v vocant, ex

Chrysippi Stoici sententia apud Gellium (6. 2):

» Fatum est, inquit, sempiterna quaedam et in*

deelinabilis series rerum et catena, volvens semetipsa

sese et implicans per vetemos conseauentiae

ordines , ex quibus apta connexaqne est. « Adde

Cíe. de dir. 1, 55, 125 5 ct Euseb. Praep. evang.

15, 15, p. 818.

peplo inflexi pectoris] Bypallagc pro inflexo

peplo pectori.« Vixc. — Etenim nt orbes peplo

excipi possent, hoc inilexum esse debebat.

Eifiaçfiévrj] In editis libris Jmarmine legitur,

in manu scriptis Britannico, Cantabrigiensi, Bodlejano

pruno , Monaccnsibus (B. C. E.)

in Hugiano perperam in marmorc.

censis (E) addit: »Ymarmene quasi proprium femiuac,

quae hoc faciebat Interpretatur (sic) autem

ex Gracco Ymarmene cJtronu seneehesf temporis

continuatio. и In Bodlejano etiam códice glossa ad

dit: «Lunaria dea, quia тепе Luna dicitur« ; et

in Britannico: в firma memoria.« Quae absurdas mterpretationcs

cum in finem commémora, ut palam

fiat, nihil fere ab istís scboliastis disci posse (§. 2.

not.). EifJUCQflivtJV autem Latinis Uteris scriptam

Jmarmincn nemo mirabitur; pariter certe Ovidius

opinione lunar! circulo superpositum, vel, ut

i, snbstantialis tutela generali potcntia

partilibus praesidens fatis; quam tbcologi veteres

Ingentes Justitiac filiara ex abdita quadam aeternitate

tradunt dcspcctarc terrena. Haec, inquit, ut

regina causarum ct arbitra rcrum ac disceptatrix

umam sortium tempérât, accident

Toluntatumque nostrarum exoraa interdum alio

quo contend erant cxitu terminans multipliées actus

permutando convolvit; cademque necessitatis insolubili

retinaculo mortalitatis vinciens fastus turnent,

et incrcmcntorum

vcrsans nunc erectas

oit et énervât « , cet. PI ига de Adrastea

dabit Spanheim, ad Callim. h. Apoll, v. 107; Wyttenbach.

ad Plut de sera num. vind. p. 107 et ad

Plat Phacd. p. 251, ct Blomfield. ad AcscbyL

Prometí», т. 972. Eandcm esse cum Fato ct Ne

cessitate Aristoteles confirmât (de mundo с. 7 et

in Stobaei eclogis 1. 0. 22, p. 190 Heeren.), quare

parum abest, quin ex ipso Platone hausisse no

strum arbitrer, qui (Bepubl. 10, p. 616 Steph.)

fusum (atçaxtov), quo totius mundi forma exprimitur,

¿v 'AvâyxrjçyôvaÔL ÔTçétpeÔ&aL ait; sicut

etiam Apollonius Bhodius (Argon. 3. 153) simile

artificium, quo orbium coclcstium cursus significantur,

ab Adrastea dono datum Jovi canit Urna

vero est nnde sortes exeunt; qualem Minoi que

que tribuit Virgilios (Лсп. С. 452).

14

106 Martiani Capellae lib. I. $. 65.

tcntias Jovis orthographae studio veritatis excipiunt, utpote librariae superum

archivique custodes, quam senatum curiamque contrahi, et ipsum Tonantem

exuviis indusiari publice cernèrent, magistratus in acta coelestiumque consuluim

66 stilos acuunt cerasque componunt. Tune Jupiter, publica et quae senatum

contracturus assumit indumenta percipiens, apponit primum vertici regalis

(met. 14, 89) et Lucanus (5. 101) Jnarimen scri- censes, Gnelferbytaai teste Cortio, Bodlejanus pribunt

pro Eivagifirf (conf. Palaeogr. crit. IV, p. 534). mus, Basileensis, Rcichenaueusis , Darmstattensis,

Aspirationem autem modo demi modo addi supra ct Dresdensis, Ubrique editi antiquiores: veramque

jam inonui (§. 7). liane lectionem esse glossa testator, qua explican-

Atroposque] Lege de bac Parca Claudiani (de tur »rectae scriptriecs. « Orthographae igitur ad tria

bello Gild. 201) versus: Ша Parcarum nomina referendum. Gassiodorus ctîam

»Itetadliuc in verba dolor, nisi Jupiter alio (de inst. div. pracf.in f.) adjectivo о» «Ло^г«рАм5 utitur.

Coepisset solio. Voces adamante notabat librariae] Defenditur Martianus marmorc antiqiio

Atropos, et Lachesis jungebat stamina dictis.* (in mus. Pio-Clcm. ed. Mediol. T: V. tab. 34), in

Scribentis equidem (in palaeogr. cril. Ш. §. 527) quo Parcarum una, Clotho, fingitur utraque mann

banc olim cxhibui effigiem: volumen gestans. Confer inferiorem locum (§.89).

archivique] Alii »archium.« Gapella »archivum«

scripscrit. Consonus est huic loco ille Ovidii:

»intres licet ipsa sororum

Tecta trium , cernes illic molimine vasto

Ex aere et solido verum tabularía ferro.*

Tabularía Nasoni, quae Mar tía no archiva. Grot. —

IVcque est quod archium rcponamus. Voce archivum

jam ante Martianum non solum popularle ejus

Tertullianus (apol. 19), sed alii etiam (v. Duker.

dc latinitate 1С tor. p. 444) usi sunt.

exuviis] Ita Octavius (Sueton. Aug. c. 94) in

somno vid it »filium mortali specie amplio rem cum

fulmine et sceptro exuviisque Jovis Opt. Max. ac

radiata corona.*

indusiari] Utitnr eensu codem Capclla libro

fecundo, et Apulejus: »Pulchre indusiatus adulescens.

« Grot.

vertici] Descriptione mundi per verticem Jovie

orthographae] Ita praeter Leidensem codicein altissima pars mnndi, id est sphacra coclestis, in-

(Munck. ad Fulgent, p. 40) codices etiam Mona- tclligitnr$ per coronain Zodiacus; per rutilan» velaMartiani

Capellae lib. I. 5. 66. 107

serti Hammantem coronam, contegitque ex posticis eaput quedam velamine

rutilante, quod ei praesul operis Pallas ipsa texuerat. Dehine vesti admodum

candidae obdueit amietus hyalinos, quos stellantibus oculis interstinctos crebri

vibratus ignium luminabant. Tune duos globosos orbes, quorum unus auro,

electro alius praenitebat, dextra porrectiore eorripuit: laeva enneaphthongon

men splendor aetheris. Vestia candida superiorem

aerem, hyalini, id est vitrei, amietus perspicuitatcm

aëx-is designant; per vibratus ignium intelliguntur

stellac. VvLe.

contegitque] Velamcn hoc Jovis eontemplaturi

Winekelmannum (monum. ni 11) et Viscontium (in

museo Pio-Clement. V. tab. 2 edit. Medial.) adeant.

An rieiniatus Jupiter, de quo Arnobius (6. p. 209),

idem sit, nondum liquet. At non Jovi tantum, sed

Saturno etiam 70) et Junoni caput teetum (ё. 67)

noster lribuit, quin et reliquie diis, mortulibus

que in deorum numerum receptis, hoe commune

fuisse, ita ut divinitatis esset nota, uberius de

monstravit Cuperus (apoth. IIomeri p. 202 sequ.).

Quid? quod omnes umbras sive animas velatas a

veteribus pictas esse multa testantur monumenta

(Graev. thesaur. ant. Rom. XII. Tab. 10. Museum

Pio-Clem. IV. tab. 55. V. tab. 18).

ex разбей] Libro II. de leetiea loquens: »Po

etica (ita lego -ex MS.) Epimelis et Agrypnia di

leeta sustulere mancipia.« Gno'r. _ Intellige par

ta'lms; illud enim adjectivum est, et male Grotius

145) correxit c MS. suo разбои, siquidem po

днит, scilicet partem, noster voluit.

имени] АпюЫнв (5. p. 112): »Vestia indigent

(dii) tegminc, ut virgo Tritonia curiose iis stamcn

neat, et pro qualitate temporis, aut triliees tuni

из, aut de serico et sine onere imponat.« Adde

Oppianum (de piseat. 2, 25.) Sed magis ad Apol

linaris Sidonii hosce versus (cam. 15, 126, p. 578

Sim.) noster respexisse videtur:

»At parte ex alia textrino prima Шитое

Palla 'louis rutilat« ———————

Nam altior verbis sensus inest, quam si ea de tex

toria tantum arte explicare volueris. Pallas enim

summus aether 59. 568), шпате hic ие—

lamine signifieatur.

cle/tine] Sive dein, ut in Guelferh. Cortius legit,

hyalinos] Junoni etiam 67) »hyalinam ves

теша tribuit, quoniam aetlicr pal-iter atque aër lu

cem transmittit. Bomanorum poëtae Latina quoque

voce „агент usi sunt, ut aquosum denotarent

(Silius 4, 547. 7, 415), pariterque Мышь (12.

5. 15) aquam ob perspieuitatem vitream appellavit.

Colorem si intelligcre malueris, ille crit, ut Ovidii

verbis (met. 5, 48; art. am. 5, 175) utar, »aëris

quum sine nubibus est.« ~

duos globosos] Non duo, ut Grotius, sed duos

editiones anteriores, Ilugianus et Cantabrigiensis

eodices habent, lieet parum intersit. Duobus globis,

ni fallor, Solem et Lunam denotare voluit, auro

illum 75. 188), electro inane. Electrum hoc

quoque loco, ut IIeynius ad Virgil. georg. 5,

522, metallum, non suceiuum intelligendnm puto,

quia illud splendore nobilius, quanquam напасти;

aurum` enim, cui quinta argenti portie inesset,

electrum appellatum esse Plinius testatur (55. 4),

quod Ãevxòv xgvödv Herodotus dixit (1.

Conf. doctam Buttmanni dissertationem (in Mytho

logo T. II, p. 557 sequ.).

enneaphlhongon chelyn] Ut Бурей/хорда apud

Athenaeum (14 p. 656). Нас lyra regimen harmo

14*

108 Martiani Capellae lib. I. §. 66.

ehelyn innitenti similis imprimebat. Calceos autem smaragdineae fluctu vi

riditatis herbosos vestigiis ejus Tellus annexuerat. Insidebat autem ex pavonum

pennis intertextae oculataeque ’ра11ае,

niac eoelcstis designatur; novem autem ei ehordas

tribuit, quia supra 28) liarmoniam Ша"; ех

septcm planetis cum sphaera aplane et terra con

stare dixerat. Conf. Euclid. in introd. harm. p. 19.

Meib. et Strab. 15. p. 618 Casaub. Hugiumque

in libro de myth. p. 185. 184, inprimis autem

Bocckhium in Creuzeri Stud. T. Ш, р. 89 sequ.

calceos] Ex hac calceorum descriptione quilibet

terram agnovisset, etiamsi Martianus non addidisset

a Tellure eos annexos esse. Sapit poética hace

deseriptio opinionem antiquissimam, dei sedem a

coelo inde usque ad terrain pertinere, quam ideo

dixerunt »suppcdaneum pedum cjus«, Serapisquc,

deorum maximus, in epigrammate Graeco, a Ma

erobio (Sat. 1, 20) nobis servato, ipse de se prae

dicat: „Гага dé ¿un :róâeç' ai6¿.««

smaragdineae] Duo smaragdinae. VoNeu. (sp.

crit. p. 147) —— Sed illam adjectivi formam, qua

noster utitnr, Venantius etiam Fortunatus (8, 6,

18) liabet. Martianus »calceos iluctu smaragdineae

viriditatis herbosose dixit, quia smaragdis color

tribuitur viridís (practer Plinium vide Laetantium

in carm. de Phocniee 155).

víridítatis] Grotius vírídílatí: nostram leetio

ncm codices pracbent Dresdensis, Basileensis, Darm

stattensis, Bodlejanus, Britannieus, Cantabrigicnsis,

Hugianus, et teste Cortio Guelferbytanus.

annexuerat] Grotius annexuit. Sed illud, quod

rcliquis verbis conformius est, e .codicibus Mona

censibus (B.D.E.G.) recepi.

insidebat] Lege: infigebat autem et pavomms

penna.’ cet. Vouex. (spec. crit. p. 147) —-- Minime!

Sensum scilicet criticus capere ncquibat, bie

est: »insidebat Jupiter pallae ex pavonum pennis

ex qua multicoloribus notulis variata

intertextae et oculatae, ex qua pictura notulis

multicoloribus variata vernahat.« .Palla enim am

plioris vestimenti genus est, quod noster, sicut in

fra 71) Terrae herbz'dam pallam tribuit, Jovis

vestibus supra descriptis addit, eique eum insidere

Íingit. Vestes enim ita etiam usurpatas esse Pollux

(7, 51; p. 722) docuit.

oculataellue ранив] Coelum signilicat, stellis

dislinctum, eadcm figura qua infra 811) Аню.

nomíam »quandam gemmalam nee minus tolis ar

tubus deeenter oeuleamu ищи, Argi nimirum fa

bulam respiciens, de quo Macrobius (Saturn. 1.

19): »Argum, quem ferunt per ambitnm capitis

multorunl nelllnrum luminibus nl'natum —— sed Sill)

liujusecmodi fabula Argus est coelum stellarum

luce distinctum, quibus inesse quacdam species

coelestium vidcatur oculorum.« Plura dabit С. Fr.

Hermannus ad Lucian. de hist. ser. p. 75. .Pavom's

autem e pcunis textam eam pallam ait candem 01|

causam, quia Argi occisi oculos, Ovidio teste

(met. 1. 722), Juno excepit voluerisque suae pen

nis collocavit, et gemmís caudam stellantíbus im»

plevit, quaproptcr ct Martialis (14. 85. 2):

»lvunc Junonis avis, sed prius Argus eral.,

ct Gallus poeta (de dual). sol-or. fragm. 15):

вопит. qualit et caudam Junom'us explícat ales,

Jllille oculos, gemmas mille decente:- Isabela

Pro notulis Vonckii conjecturam (spec. crit. p. 147)

floribus aut flosculís retulisse тает.

variata] MS. varie grata,- lcge variegata.

Guo-r. _ MS. vuricala, variegrata, Гоп-ван varie

gata? Осинка. (ad Appul. T. I. p. 785. Il. p. 296)

-— Postremum in textun: quidem reeepit Goczius;

ego vero prius retinui, siquidem_in uno tantum Rei

Martiani Capellae lib. I. 5. 67. . 109

pictura vernabat. Sub calceis vero fuseinam deprimebat.

subditus Junonis' consessus, haud indecenter ornatus. Ipsa vero tecto capite

lacteo quodam calummate praenitebat, cui geminis insitum diadema pretiosis: '

nam neque Seythidis vireeta, nee Cerauniorum vibrans fulguransque lumen,

dienauensi codice variegata legitur, et ex corrupta

quorundam scriptum constantcm in reliquis lectio

nem corrigere nefas est; praesertim hoc loco, quo

повес: eodem jure utitnr, quo Appulejus popularis

ejus, apud quem legimus (de mundo p. 296): »co

loribus variaturu, vel Catullus, qui (64, 50) пе—

stis priscis hominam variata ligurisu per hypallngen

scripscrat.

fascinant] Bongarsius fuseínam, male! Sabin

telligendam sine duhio mare. Infima Latinitas fus

ciuum pro fusco, ut aurinum pro aureo, et mar

morinum pro marmoreo dixit. Gonz. -Prefecto

non

erat, quod eorruptum Martiano fuseinum obtrude

ret vir doctus. Fuscinam non Bongarsii tantum co

dex, sed Dresdensis etiam, Basileensis, Hugianus,

Britanuicus, Guelferbytanus, et Monacenses (C et E)

habent, atque antiqaam banc leetionem esse glossa

(E) testatur, qua идиота, sive tridente, mare

signiiicaria probe annotatar, quae praeterea notis

sima res est (cf. Cie. nat. deor. 1. 56).

subditus Junonís] Ita rectias transposita verbs

in Hagiano codice, Britannico, Cantabrigiensi, Ba

sileensi et Darmstattensi.

ealummate] Galummate. Lege vel calymmate,

G pro C positum; vox est Graeca комедии. Gno'r.

-— Quoniam autem Leidensis codex (v. Appal. П.

p. 560 not. Oud.) recte habet Latinis quidem literis

scriptum calummate, haue leetionem in textam re

cepi. Sed liherum ut sit arbitrium iis, qui maluerint

chlamyde legere, hic addo lectionem clamide,

quam Cortius e Guelferbytano codice adnotavit.

Nonnus (in Dionys. l. 52; p. 82) gem

mis ctiam pretiosis ornatam Junonis eoronam plu

rihas descripsit versibus.

Scythidís] ld est Smaragdi. Gonz. ~Ita

etiam

Salmasius (a'd Solin. p. 195 ed. 1629). Sed legere

debebant viri docti nostrum paulo inferins 75),

ubi: целлюлит, inquit, Smaragdus una, Scytha's

altera, Jaspis tertia vocabaturu; quo patct a Mar

tiano minime Smaragdum et Scythidem pro una

eademque gemma acceptes esse.

vírecta] Ita hahcnt vetcres membranae biblio

thecae Leidensis; non 051-еда, ut cdiderunt. Festas:

»Dumeeta antiqui quasi dumiceta appellabant, quae

nos dumeta.« Idem: »Vestices frutecta densa dicta

a similitudine vestis.« Lactant. lArgument. Metaal.

1, cap. 5: »Fruteeta sylvarum.. Marcellin. l. 14:

»Frutccta prensando vel damos.. Virg. Aen. 6:

»Amoena víreeta.“ Минск. (ad Fulg. p. 12). »- Ad

derc poterat Sedalium (57), qui Virgilium. imitatus

est. Codices etiam Dresdensis, Britannicus, Can.

tabrigicnsis, Hugianus, Basileensis, Reichenauensis,

Darmstattensis, et Monacenses (B. D. E. G.) огнем.

habcnt.

Cerauniorum] Claudianus:

-

»Pyrenaeisque sul» antrìs

I_qnea fulmineae legere Сея-амида путрьае...

Ita et hoe loco Ceraunii color e pyropo: quare

manifesto Ceraunium inter ardentes et ignitas gem.

mas retulcrc contra veterum sententiam, fqnilmg

Plinius utitur auctoribus. Samus. (p. 278) __ Се

raunium recentiorcs Scriptores carbunculum voca~

runt.Tertull.: »Cerauniis geminis non ideo substantia

îgnita est, quod eoruscent rutilato rubore.« Gonz.

Hujus suggestui 67

HO Martiani Capellae lib. I. §. 67.

nec flucticolor hyacinthi credebatur abesse profunditas. Sed totum illud sertum

capitis fulgurantis Thaumantias obtulisse reginae coelitum ferebatur. Ipsius

vero divae vultus assidu a perlucens gratia, fratri consimilis, nisi quod illo

immutabili laetitia renidcbat, haec commutationum assiduarum nubilo crebrius

turbidabatur. Nam vestis ejus hyalina, sed peplum fuerat caliginosum, quod

flucticolor] Idem est color, quem melius descripsit

Martialis (4, 61, 7) vcrsu:

»Duasaue similes fluclibus maris gemmas.*

Sed amat iiostcr composita hujns generis adjective,

ut: multicolores (§. 66 f.), multigennm, multiangulum

(§. 158), multiiidum (§. 117. 227), multividiim

(§. 109), multinodum (§.425), diversicolor

(§. 14. 15. 67. 811). Aliorum scriptorum similia

collcgit Burmannus (ad Ovid. met. 11,611; p. 794).

Thaumantias] Iris Tliaamantis filia, Junonis

ancilla (Hesiod. thcog. 365. 266 ; Plat. Tbeaet.

p. 155 Stcph.). Fa mi liari hoc Romanis ctiain poctis

(Virg. Асе. 9, 5. Ovid. met. 4, 479. 11, 674.

14, 845. Val. Пасс. 8, 116. Claudias, rapt. Pros.

5, 1; add. Cíe. N. D. 5, 20) nomine satis docetur

Junonis diademate modo descripto arcum denotar!

coclestcm. Jris cnirn (Virg. Acn. 4, 701)

»Mille trahens varios adverso Sole colores. «

Add. Ovid. Metam. 6, 65. 11. 589. Claud, rapt.

Pros. 2 , 98. Sen. nat. qu. 1 , 5 , et Appulej. de

mundo p. 525 Ondcnd.

laetitia] Differentiae causa, quae inter Jovis et

Junonis naturam statuitur, haec est: ilium pro

acthcre, Lane pro acre vetercs habuerunt (Cic. N.

D. 1, 15. 2, 25 et 26; acad. quaest. 4, 41. Macrob.

Saturnal. 5, 4. Porpbyr. ap. Euscb. in praep.

cv. 5, 4, 11; p. 108 Vig. Serv. ad Virg. Georg.

2, 525; Aen. 1, 47. 4, 122. 12, 140 Albric.

philos. 11. p. 514 Munch. Sallust. philos. 6. p. 255.

Cortiut. 5. p. 1 Í3. Vita Homcri p. 525 Gal. Arnob.

5. p. 118), unde noster infra (§. 149) ■

aëriam appellat. Atqui aèr

contra purior est et sercnus. »Pars enim«,

ut Senecae (de ira 3, 6. p. 44 Lips.) verbis autar,

» superior mundi et ordinatior et propinquior sideribus,

nec in nubem cogitur, nec in tempesta tem

impcllitur, nec vereatur in turbinera. « Hine Horatio

(сапа. 3, 10, 8) Jupiter »puro ilumine» est;

Claiidiano (tert. cons. Honor. 167) placidas , ct

Martiali (5, 6, 9 ct 9, 25, 5) serenus audit.

Lucerna с tiara Ii с til i s (ар. Passer. 1. tab. 33) totque

lapidum tituli dicati Jovi sereno (Grut. 23, 1.

77, 6. 1009, 9. Gud. inscr. 4, 4. et 8, 3), pariter

atque Jovi Serenatori (Gud. 3, 8 et 9; 4, 1. 2.

5. 5 et 6), quod quidem ejus cognomen baud

latuit Appulejum, qui (de mundo p. 571 Oud.)

earn Serenatorem ct Amicalem nominavit : quo spectant

et Graeca ejus cognomina ai-&çiov (Aristot.

de mund. 7. Strabo 1 init. p. 3 f. Casaubon.) et

(UlXlxLov (Orph.hymn. 72, 2. Thucyd. 1, 126.

Pausan. 1, 37, 3. 2, 9, 6. 2, 20, 1. Cornot 11.

p. 154 Gal. Grut. inscr. p. 210). Inde apud Homcrum

ilia: Zevç al&ÈQL vaLcov (II, 2, 412) et

al-d-èça xai Ziioç avyaç. Atqnc noster с tiara

supra (§. 17) »Jovis risum« celcbrarat Simili modo

Aegyptii Seneca teste (natur. quacst. 3, 14. p. 727

.) »aërem marem jndîcant, qua ventus est, fe-

I, qua nebulosus et iners.« Quod sequítur

verbum renidebat , modo splcndcre (§. 15. 17. 27.

208. 581. 728.), modo, ut hoc loco ct apud Macrobium

(in Saturn. 1, 11), subriderc significat.

turbidabatur] Hoc

Martiani Capella@ lib. I. 9. 67. Ml

tamen, si appulsu cujusque lumiuis пандемии, inter obumbrantes nebulas

sudae perspicuitatis gratia praeniteret.

р

:Hace fulmou dextra, laevaY sonorum

bombisv terreniibus tympanum sustinens, sùb quibus plurimum sudaus ima sub~ Y

jecta roscidis vidcbatur inundar@ _fluoribus. Hujus ve'ro calcei admodum fur-vi:

quorum maxime solea atrae noctjs nigredine coloratur. Nam ejusdem genua zona

Solino, et Apollinari Sidonio commune liabet.

Male in Britannico et Cantabrigicnsi Praescns legi~

ш- lurbidalur, quum renidebat praccedat.

caliginosum] Denslim aërem et in nubes con

versum designat, qui natura ipsa obscurus, nisi

Solis radiis illustretur. VULC. _ Omnino reclins

caligínosum, quam calígosum, quod hoc loco Ba

silcensis, Darmstattensis, Britannieus et Cantabri

giensis habent. Sed haue etiam adjectivi formam

а serioris acvi seriptoribns nsurpatam fuisse non

solum Cangius docet, sed apud nostrum etiam

805) tam in editis, quam in libris scriptis

legitur.

quod tomen] Ita Guelferbytanus, Britannieus,

Cmtabrigiensis, aliique, et veteres Praeterea cditio~

nes: unde apparet illud »quo Шведа apud Grotium

non nisi typograpliorum errori adseribendum, quem

errorem non animadvertentes Walthardus et Goe

zinl secuti snnm fecerunt.

cujusque] Ita Hugianus codex, Basilccnsis,

Darmslattcnsis, Dresdensis, Monacenses (С. 6.),

aliique (Опасна. ad Appulej. l. р. 556) pro cujus

dan» in editis.

[Имен] Bongarsius et Vulcanius: Диме”. Gonz.

_ Boete vulgarem retinuit leetionem: absurda

enim est altera, quam Basilecusis et Cnntabrigiensis

exhibent. Ne fingi quidem potest aliquis flume”

¿extra tenens. Fulmen contra bene tribuitnr Ju

noni, quae ipsa apull Пассат (l, 116) hoc ja~

eiendi Potestatem sibi attribuit vorbis:

»Jam ego et inviti torsíssem conjugís дуэта,

Undc et Argoliearum matrum ad cam preees (Stat.

Tlncb.10, 88), ut velit in Thebas excutere ful

т. El'figies ejus dextra fulmen tenentis cxstat

арки! Smetium (in antiquitat. Neomag. р. 28).

sonorum bombìs] Tonitrua intelligc, quae Ju

noni pariter atque Jovi adscribuntur. Ipsa enim

Juno арий Virgilinm (Аеп. 4, 122): »et tonz'h'u

coclum omne ciebou inquit; undc et Seneca (Ме

dea 59) Jovem et Junonem »sceptrifcros tenante.“

appellat; atq'ue noster tympanum ci tribuit, eujus

sono terreri Philologiam finxit (conf. 197), imi.

{жив Üvidium, qui (fast. 4, 189) de Cybeleîo etiam

tympano: »Sed me sonus acris acuti Тенге...

tympanum sustínens] Ita transposita haec Verba

in codicibus Britannico, Cantabrigiensi, et Darm

stauensi. Y*

Aima] Imus certe a'c'r, ген-ас proximus, quando

quc roscidus. Fox-san et terram ipsam significare

voluit, secundum illud Lucretii (1, 251):

»Postremo perenni ímbres, ubi eos pater ¿ether

In gremium mahn's Terrnî praeeipitavit..

ld quod posteriores Poëtae Virgilius aliiquc fore

totidem imitati sunt verbis.

maxime] Hand supervacaneam lianc voculnm

inserui eodieum Dresdensis, Darmslattcnsis, Can

tabrigiensis, Britannici, aliorumquc (Bondzun var.

lect. p. 55) auctoritate.

solea] Prudentius (проф. 458): »solcas Junonis

lambcre.« Nostcr quum infer-ion aëris cum Juno

nis calceis comparassct, infima necessc ernt soleae

assimilare, quam cum Noetis nigredine comparant.

112 Martiani Capellae lib. I. §. 67.

quidem diversicolor ambiebat, quae nuncperfulgido

resplendehat orbe, nunc

vanescentis gratiae tenuata varietes ita penitus obliquabat, tanquam nihil ha

buisset ante discolorum. His igitur indumentis uterque regum decenter ornati

_ante consessum in suggestu sidereo positam quandam sphaeram caelatam va

rietate multiplici conspicantur, quae ita ex omnibus compacta fuerat elementis,

ut nihil abesset, quidquid ab omni creditur natura contineri. Illic coelum

omne, aër, freta, diversitasque telluris, claustraque fuerant tartarea. Urbes

etiam, compite, eunctorumque species animantium, tam in specie, quam

in genere numerandae. Quae quidcm sphaera imago quaedam videbatur

ideaque mundi. In hac', quid cuncti, quid singuli nationum Omnium populi _

quotidianis motibus agitarent pede ire, formante speculo relucebat. Ibi quem

Nam quo inferior aêr, eo obscurior. Voce nígredo

infra iterum utitnr 157) licet barbara sit (Sciopp.

pr. phil. p. 56 Herz).

zona] Inconstantem medii aëris naturam zona

describere videtur, qua mode perlncidus, modo

nubilns est.

obliquabat] Bongarsins quidcm cum Basileensi

dat ablegabat, Darmstattcnsis abligabat, Ilugianus

alegabat, Guclferbytanus teste Cortie et Bodlejanus

Primus eblíyabat; sed vulgatam retinui lectionem,

siquidem verbum obliquare sensum habet variandi,

qui omnino aptus buie loco est.

díscolorum] Non semel hac adjectivi forma nti

tur nostcr 71. 528) et praeter cum Appulejus

ctiam et Prudentius.

ацетоне regum] Omissa apud Grotium hace ver

ba e codicibus Dresdensi et Hugiane supplevi.

coelum omne] Sie transposita sunt verba in Da

sileensi, Reichenauensi, Britannico , Cantabrigiensi,

et llugiano codice.

eunctorumque] Codiees Cantabrigiensis, Bri

tannicus, Hugianus, Leidensis (Oudcnd. ad Appulej.

T. I. p. 152. Burmann. ad Claudian. p. 1048, v.

’71) pariter atqne anteriores editioncs habent emv

ctammque; sed praestat Grotiana lectio, siquidcm

non de bestiis solis nostcr loqui videtur.

Метра] Nulles dubito, quin ad Platonis ideas

nostcr respexerit, quales in Phaedro potissimum

(p. 246 Steph.) descripsit ille non intelligcndi so

lum, sed etiam dicendi gravissimus auctor et ma

gister (Cie. orator. 5); eolorem tamen duxisse vi

detur e elypeo ille, quem Homerus tinxit a Vul

cano fabricatum (Iliad. XVIII, 478 scqu.).

perle ire] Locus menstrosus: faveat Hercules

monstrornm Averruncus. Lege »pedae reformantis

speculo.' Nam re etiam in MS. voci Y

adhaeret. Sensus hic: »Relueebant, inquit, in spe

culo quasi vestigierum (id enim pedo teste Festo)

veram formam referendum.' Forte haee cadem vox

Petronio restituenda, ubi vulgo legitur:

_ »manifesta prius vestigia Iusit ,

Deceptíque рейс:

(f. inquam podas). Gno'r. — Пас conjectura fro»

tus Goezius Martiani tcxtum foedissime corrnpit.

Quamvis enim locus obscnrus sit, tamen si ad con

jecturas confugiendnm est, non solam Grotianam,

Martiani Capcllae lib. I. §. 68. Í13

augeri, quem deprimí, quem nasci, qiiem óccidere Jupiter Teilet, manu

propria ipse formabat. Quam terrarum partem disperdere, quam Ьеате: quam

vastam quamque celebrem cuperet, fictor arbitrarme variabat. Hoc igitur 69

fatum publicum conspicans componensque deorum senatum jussit admitti.

Quam vis intus, quos innominabiles sacra vis testatur, intrarent, tarnen etiam

primatibus divûm, praescrtimque parentibus uterque consurgunt. Verum 70

sator eorum gressibus tardus ac remorator incedit: glaucoque amictu tectus

; - ! > . г. «av. ч iv*V

arbitrarius] Ita Jnpitcr eognominatar (Euseb.

pracp. ev. 1 , 7, 10. p. 37 £ Macrob. somn. Sc.

2, 2). In quodam ctíam lapidis titulo (G ml. 7, 5)

legitur: » Jovi optmno maxumo Arbitra tori. « Quin

tempi um ctiam Jovie Arbitral oris i

regionc fuisse P. Victor testatur (in Gráev.

ГУ p. 1315). '-■ »ч\ч.\>-А> t- 4

uterque] Jupiter et Juno. Ita cnim: supra (§-41)

verbis »regum conjugnm uterque « .paulo clarius

designantur. >.«»•■. A >/

arum] Ad Satarnam allndit nomen, qni

5. 197) » deorum rigidissimue creator* audit.

Sed satoris nomine отпет etiam gentis alicujus

auctorem significari ille apud Silium (9, 394) » sator

Quirinus« doccL Pro eorum Holmiua (in Creuii

analcct. p. 398) ct Barthius (ad Stat. Theb. 5.

p. 226) legi jubent deorum; frustra. .n ..

gressibus] Jam Platoni (Epinom. p. 978 Steph.)

Saturni stella ceteris tardier. ¡\icomacLus (id barm,

man. 1, 2, 3. p. 6 Meih.) »a motu Saturni« sciibit,

«qui longissimc a nobis abest, gravissimus in

âià JtaÖcöv consonantîa soniis liypate est appellatus:

vfiarov yàç то ¿¡veórarov* (conf. noetr.

§. 197. 96ö). Unde et Ausonius (in cel. de sign,

coel. extr.)r .>•'. .'. nr 1." 'i . • •>...»

» Celsior his Saturnas , ta rill or omnibus astris.'

Claudianns quoque (in laud. Stilicb. 2, 459) »pigram

Saturni semitam« per hypaliagen dixit (conf. §.853).

sed innúmeras adraittit conjecturas. Atque

ccrte medcla fuerit, ubi pe die i. e. paediae, jtaiôsiccç,

legcris, (pío nomine noster identidem geometriam

appcllat (§. 378. 728) ; geometricis cnim rationibus

descriptam esse sphacram, qualem Jupiter

manu teneat, clarum est. Sed hoc speciminis tantum

causa attuli, ut appareat nihil facilius esse

quam mutatis Uteris ex ingenio conjecturas fundere,

qnales Sardos venales aliqnando Rubnkcnius ap

pel la vit alium alio nequiorem (v. Wyttenbach vit

RuhnL p. 221); vnlgatara integram servavi, licet

rcticere non possiiu , codiccm Reiclicnaucnsem cxliibere

pidci reformantis, unde orthographia tantnm

mutata Apollinis nomcn Pythei indagari possit.

Minime hoc spernendum, quo pósito hic sensus

exit satis congruus: »In bac sphaera quid singuli,

quid populi agi tarent, speculo Pythei

relucebat« Vcrbum enim compositum

more istorum scriptornm (v. not ad §. 75. 84. 102.

160. 576; add. Freinsh. ad Justin, in ind. Gronov.)

usurpatur, qucmadmodura apud Appulejum (met. 2.

p. 130 Oud.) Fotis »in speciem Veneris reformata*

legitur.

fictor] Figulus, rtXu6tr¡g. Cic. »1

ea facie novimes , qua pictores,

runt.« Et alii saepc ita usi. Grot. — IVcmpc vocem

tantum explicaturus Grotius erat, ncutiquam

Martiani locum.

15

114 Martiani Capellae lib. I. 5. 70.

71

72

сарщ. Praetendebat dextra tlammivomum quendam draconem caudae suae

ultima devorantem, quem credebant anni numerum nomine perdocere. Ipsius

autem canicies pruinosis nivibus candicabat, licet ille etiam puer posse lieri

orede'retur.. Ejus. conjux grandaeva corpulentaque mater, quamvis foecunda

circumfusaque partubus, tamen Horidam discoloramque vestem herbida palla

eontexuerat, in qua totus gemmarum metallorumque census, atque omnium

proventus frugesquesationum larga admodum ubertate ferebantur. Huic Vesta

teetus сараи] Graecismus, ut apud Livium (27,

57) »virgines longam indntae vestem«, Martialem

(5, 14, 6) »caput tectus«, Ovidinm (met. 5, 51)

»indutus chlamydem Тук-Наша, (14, 262) »pallam

ind-ta nitentems, Horatium (ep. 1, 17, 28) »quid

libet indutas«, Virgilinm (Aen. 2, 275) »exuvias

indutusu (11, 480) »oculos dejecta decoros«, (Cir.

206) »dulci devinctus lumina вашим , et Priscianum

(l. 8. p. m. 291) »indutns terga leonisnr Appellat

Rulianus k248 Rnbnk.) »figuram per accusati

vum.¢ Atque apud nostrum iterum` infra 114)

»obtectaque vultum virgo: legitur. Satin-num autem

velato pinxerunt capite; quapropter Servius (ad

Aen. 5, 407) observat: »Sciendnm sacrifieantes

diis omnibus capnt velare consuetos, excepto Sa

turno, ne numinis imitatie esse videretun; atque

eadem tradit Macrobius (Saturnal. 1, 10).

draconem] Pluribus de hoc symbolo aeternitatis

alio loco (palaeogr. crit. Ш. v. indie. p. 495) dis

serui. Hinc annus Graecis Èvwwro'ç dietas, quia,

postcaquam Sol duodecim Zodiaei signa peragra

vit, in se ipsum quasi redit, vel ut Virgilins (georg.

2, 402) ait,

»In se sua per vestigia volvitur annusJ

Acnigmatis, quod sequitur, de anni numero solu

tionem ibidem (pal. crit. Ш, 252) proposui. Ante

nontine codex Dresdensis addit sui, glossa in Ba

sileensi suo, sed abest a reliquie tam editis quam

scriptis.

pruinosis nivibus] Pariter infra 197) Philo

logia Saturni planetae eirculum transiens conspi

eatur »deorum rigidissimum creatorem in algida

baerentem pruinisgue niualibus.'

puer] Perqnam docte, ut nssolet, Cuperus (in

Harpoerate p. 105) de hoc loco disputat, cui ta

meu assentiri nequeo. Promta enim interpretatie

est, modo memineris Saturnum pro tempore accipi,

quod et senis et pueri forma deseribi potest, prout

antiqunm vel reeens intelligitur. Ceternm ille etiam

scripsi pro etiam ille e codicibus Britannico et

Darmslattensi.

grandma] Mutuatus est boe epitlieton a Silio

(is, 124).

»At grandaeva deúm praenoscens omina mater.

(Conl'. et not. ad 4).

tame» Дышат] Alioqnin enim non matronae

sed meretrices pietas lloridasque vestes, дудит},

gestabant, quod docte probat VVelckerus (in proleg.

ad Theogn. p.'LXXXVIlI). Tellnrem vero is or

natus deeebat, quem c Virgilio (CuL 69) forsitan

bausit noster:

»Florida quum tellus gemmantis pieta per herbas

Vere notat dulci distincta eoloribns arva.

In sequentibns pro contexuerat eomplnres codices

babent contea-crut, quod tamen ambiguum videri

possit.

larga ubertate] Festns: »Opis«, inquit, dicta

est eonjux Saturni, per quam volucrunt ten-am

Martiani Capellae lib. I. §. 72. 115

u---_.__W*-mŕmmw.m

quae etiam coaeva ejus fuerat, adhaerebat. Quae quod nutrix Jovis ipsius,

suoque еит sustentasse gremio ferebatur, caput regis ausa est osculari. Post 75

hos candida cum sorore Sol auratus

signilicare, quia omnes срез humano generi terra

tribuit.« Orphico (hymn. 15, 11) haec dea jam erat

Шей-иди xaráyovtïa 6251/ изджщ тес?

16661.. Y

Item Macrobius (Saturn. 1, 10) tradit »eodem mense

Saturnalia et Opalia celebrari, quod Saturnus ejus.

que uxor tam frugum, quam fructuum repertores

esse eredantur; itaque omni jam foetu agrorum co

aeto ab hominibus hos deos coli _ Saturnumque

a satu dictum, `terrain Opem, cujus ope humanae

vitae alimenta quaerantur.«

ferebantur] Miror Grotium edidisse ferebant,

quum veteres editiones omnino reetius ferebantur

praeheant, atque ita etiam in Reichenauensi, Darm

stattensi, Hugianoqne codice exstet, atque Casa

lius (de prof. rit. 5. p. 111) pariter olim legerit.

Sed itemm itcrumque observavi permulta apud

Grotium menda irrepsisse typographorum quidem

culpa, quae ipse (p. 544) fatetur se non omnia oh

instantes nundinas Francofortenses correxisse.

odhaerebat] Multi enim Vestam eandem quam

Terrain putabant (Cornut..28. p. 206 Goh). Unde

Ovidius (fast. 6, 460): '\

»Et Tellus Vestaque namen ídem estu

porroque (6, 267):

»Vesta eadem est quae Terra: subest vigil ignís

utríque;

Significant идет Terra Focusque summe

Eadem doeuerat Euripides (in fragm. 178 e Ma

crob. Sat. 1, 25) versibus:

‚нагула ¿tí/rsp’ ¿órim/ âé бы бофоё

Bgoroiv xala'ööw, даёт)” ¿v alůépm

Sed confer omnino Astium ad Plat. Phaedrum

expetitur: qui mox ut coepit ingressui

(p. 247 Steph.) et enndem in Cratylo 401 f.

Steph). `

иль—[х Janis] Ennius (ap. Laetant. 1, 14) »Jo

vemu, scrihit, »clam abseomlunt dantque cum Инте

educandum.“ Eadem Alhrieus refert philosophus

(17. p. 519 Muncie). Cicero (de univ. 10): »Jam

vero (deus) terram, altricem nostram -— custodem

antiquissimam deorum voluit ,esse eorum, qui intra

coelum gignerenturu (conf. not. ad 95).

мыт] Auscularí Manuscriptus. Vide Festnm:

ausculari dicehant antiqui pro osculari. Gno'r. -Scioppius

(in gr. Philos. p. 206 Herz): »Transit

AU in О productam more antiquo, nt lotus pro

lautus, plosh-um pro plaustrum, cotes pro cantes:

sicut etiam contra pro O-AU, nt auslrum pro

она-им, ausculum pro osculum, frequentissimequc

hoe faciehant antiqulu

candida] Quae ab Ovidio (her. 18, 61) dea

candida appellatur, eadem Virgilio (Aen. 7, 8)

»candida Lamu est.

гогот] Martialis (9, 55, 5), et saepe Ovidius (

met. 5, 550; fast. 5, 109. r117; her. 11, 45)

Lunam sororem Phoebi appellat. Plurihus verhis

alii, ut Seneca (Оса. 254):

»Sororque fratri semper occur-rens мы

Virgilius (georg. 1, 596): i

»fratris radii: obnoxz'a Luna.

Silius (8, 175):

»Lunaque fraterno шмыг lamine шт.

et porro (16, 55):

»ut Phoebe stellas, ut fratris lamina Phoeben.:

Adde Propertium (2, 25, 52), Parmenidem (ap,

Plutarch. in qu. Rom. 75. p. 282), Cornelium Se

15 *

с

74

75

116 Martiani Capellae glib. I. 5.75.

pro'piuqliarè, purpuŕae rutilantis puníceus- quidam fulgor antevenit, et r'osulenti

" splendoris'gratia. itotam a'ulae ipsius curiam obstupefaetis oeteris ornatibusI lu

minavit.~ ‘Ast .ubi primos honorati capitis radios ingressurus ímmi'sit, ipse

etiam Jupiter paululum- retrogressus sub immensi nitorís lumine caligavit;

{äphaerae vero orbesque, q'uos dextera Asustinebat, veluti speculocoguati lu

minis Vrefulsere. Juno autem diversicoloris"illustris ornatibus, ac varia velut

. ь l _.i ‚ ‘f ` ' . . . с o

speculo 'cognato vgemmarum luce resplendcns, candentibus serenls enltult. Erat

enim illi in circulum ducta fulgens corona, quae duodecim flammis ignitorum

. о n

l »n

verum (111 Aetna 256), et inferierem locum 77.

not.). . '--5

puníceus fulgor] Auroram designat, quae infra

116. 219) uberius descrihitur. Nondum enim

ingressusëerat Sol, sed »ingressui propinquabatJ

Similibus fere verbis Rutilius (itin. 1, 277):

1 »Reeeùla punieeo fulsere стертом coelm

eandemque Appulejus (met. 5. init.) приме-1111110“

plialerim inducit. Besulentum praeter nostrum

Prudentius quoque dixit.

ebstupefactís] Forte ebscurefaclis. Venen. (sp .

crit. p. 147) -

Melina

sie scripsisset ЛЕН-111111115, 11011

tuinen scripsit, itlL quod, Шпагат exemple docent,

neque audacior est figura quam 11111, qua Aruobius

(1. p. 26) utitur: ‘nelleahatponti terga undìs ipsis

stupentibus.« 'lt .91' . '

испитой] Е Darmstaltensi et Besileensi codi

cibus pro illnminavit. :Non ApplllejoI modo illnd,

sed Martiahoeti'nm 27.' ‘729. 901) usitatum est.

Iumíne] In codicibus l Grotio iu margine lau

datis pariter atquc in 'quatuor Monucensihus (C. D.

E. G.), Basilcensi, Darmstattensi, Bodlejano primo,

et Cantabrigiensi 10511111- numine, quo recepte- ver

llorum laminare et lumen repetitie evitaretur; sed

vix apta linie loco vox numen esse potest, qua.

propter vulgatam servavi.

spinner-ae] Hic locus pessime ab exseriptorilius

exceptus repetitis pracsertim voeibus. Lego: »Spline-1

rae vero orlnesque, ques dextra sustineliat, reful

sere; Luna autem diversicoloris illustris ornatibus

ae varia velut speculo eoguati luminis gemmarum

luce resplendensii cet. Sie infra »quem juxta Lu

nam (ita lege) leni quodam teueroque vultu ex

fraterna fulgorem lampada resumebat.« Gno'r. .

Nec Grotius locum intellexit, nec Goezius, qui

summa cum levitate conjecturam ejus in ordinem

reccpit. De Jnnone enim sermo est, minime de

Luna. llene cnim aflieere Solis ingressus non

poterat, quin simul cum e0 advenerat. Jove autem

sive aetliere tacto Solis splendore Junonem sive~

aërem pariter allici necesse erat. Practerca e de

seriptione quoque Juno agnoscitur; quam ut liie

diversi' coloris ornatibus illustrem ait, supra (§67)

zona díecrsícelere ornavel'at. Tautologia autem mi

nus jam oil'endet, postquam iteratum lumínis ante

gemmarum expunxi auctoritate eodieum Monacen

sium (C et G), Dresdensis, Britannici, Cantabri

giensis, Bodlejani primi, Darmslattensis, llugiaui,

aliorumque a Walthardo laudatorum.

candentíbus sereuis] Substantive; sie supra:

»serena fulgentia.« Juvenalis:

- — »velut hec dilata serene.e

Guo-r. -

(Conf. 17. 196 not).

сошла] А1Ьг1с115 de Sole: »coronam vero ea»

Martiani Capellae lib. I. 9. 75. 117

lapidum fulgurabat. Quippe tres eraut a fronte gemmae: Lychnis, Astrites,

et Ceraunos, quae ejus eiligiem reverendam а eognitione conspieientium vi

brantibus radiorum fulgoribus oeculebant. Quarum alia Caueri cerebro, Leonis

oculis altera, Gemiuorum fronte assumta tertia dicebatur. Aliae sex ex utroque

latere rutilabant, quarum Smaragdus una, Scythis altera, Jaspis tertia voca

pite gestahat Apollo duodeeim lapidum pretioso

пшик Gno'r. -Numeri

rationem noster ipse infra>

188) cxponit, Solem hisce versibus alloquens:

»Bis senis perhibent Caput aurea lamina ferre,

Quad totitlcm` menses, totidem quod confit-ís

horas.«

Gemmarum enim numerus a Solis radiis translatus

est, qui plerumque duodecim in carminibus memo

rantur Aen. 12, 165). Interdum etiam duo

deeim radii in monumentis antiquis (Palaeogr. crit

III. 296. Caylus V. tab. 2. n. 4. Passer. lucern.

I. tab. 89) pinguntur.

ignitorum] Ad stellas állqyopiçst. Ашха

goras enim sidera ignitos lapidcs vocabat: sie lih.

Il: »eademquc зама stelles appellansu, ut in MS.

meo legitur: quamquam non reprobem, imo prae

l'eram illam leetionem quae in vulgatis, stelas, id

est columnas. Et iu Geometria: »interstinctum cy

lindris gemmantibus pavimentum.« GnoT. -

Pro

ignitorum alii quidem ignolorum habent, sed male.

lmitatur enim noster Claudiani (de laud. Stil. 2, 92)

hunc versum:

»El vario lapizlum distinctas igue coronas.

Unde simul palet ignitum hoe quidem loco nihil

aliud signilieare quam splendor-em. De Ariadues

corona si sermo esset, omnino astra intelligerc

liceitet.

fulgurabat] Sie Dresdensis, Reichenauensis et

Cantabrigicnsis pro Grotiano fulgorabat.

tres] Quater tei-nas reeenset gemmas, ut anni

tempestatcs simul et menses indieentur. Erant pro

fuerant reposui e Basilecnsi codice. In fronte au

tem ponit gemmas aestatem repraesentantes, quia

tum vires Solis maximac; simulquc, ut vidctur,

quia non Aegyptiorum modo (Porphyr. antr. nymph.

24, pag. 22 Goens.) verum Atheniensium etiam

Olympicusquc minus a solstitio acstivo initium

ducchat.

Lycinu's] Martiauus Solis coronum duodeeim

gemmarum quadripertito ordine deserihens eandem

cum Tcrtulliano (de speetac. 9 С), Isidoro (ctym.

18, 41, 1. p. 402 Areva), et Corippo (de laudib.

Justini l. 1 ) colorum rationem seeutus est. Dat

siquidem aestati Lyehnitem, Astritem, Ceraunon,

ignei coloris gemmas, quaeque ideirco a lucerna,

ab astro, a fulmine nomen sumserc. Amun (tab.

IIeliac. р. 69).

vibrantibus] Quamvis Grotiana leclio vibrantes

(nimirum gemmae) defendi possit; praetuli tamen

illam, quam eodiecs habent Darmstattensis, Hu

gianus, et teste Cortio Cuell'erhytanus.

Ceneri] Zodiaci signa intelligenda esse apparet,

et quidcm ea, quae aestivis mensibus, Junio, Julio,

Augusto, praesidere ex tabula mea (palaeogr. crit.

III. 520) disces. Cancro Maerobius etiam (Saturn.

1. 17) aestatem denotári docet (conf. Hygin. astron.

1, 7, p. 552 et 4, 5, p. 467 Munch.)

ex штуке] Respondent Smaragdus Majo, Scy

this Aprili, Jaspis Martin, et ab altere latere Hy

acinthus Novembri, Dendrites Octohri, Heliotro

pins Septemhri. Smaragdis Ovidius quoque (met.

2. 24) Phoebi solium luccre Iinxit.

з\д.

IE.

118 Martiani Capellae lib. I. §. 75.

batur. Inter quarum virorcm foeta mari per lumina coruseatus fronti quaedam

interioris suavitas resplendebat. Hyacinthos, Dendrites, etiam Heliotropios

utrinque compacti. Qui lapides coloribus suis terras ratis temporum vieibus

herbidabant: quos ei ad obsequium numinis recurrentis Ver dicebatur et Au

ctumnus munere eontulisse. Posterior autem pars coronae Hydatide, Adamante,

ínter quorum] Totum hunc locum partim ex

conjectnra, partim cx variantibus leetionibus et MS.

sie restituo: »inter quarum virorcm et foeta mari

lamina coruscans fronti quaedam interiori suavitas

resplcndebat lIyaeintlios, Dendritis etiamu cet. Пуа

cintborum mentioncm liabes apud Marcellum in re

sponsis, cujus fragmentum citatur de auro arg. l.

Soja ab herede 1. Sed et apud Plinium et in

Apocalypsi. Dendritidos gemmae meminit Plinius.

Forte tauien liic foeta passive dixerit pro nata.

Скот. —- Quamvis obscurus locus sit, hoe tamen

certum est, sequentcs auctumni gemmas liuc re

ferri non deberc, quod Grotius opinatus esse vide

tur; eoncidunt igitur jam cam оЬ causam ejus con

` jecturae, quibus omnino abstinendum erat in loco

tam corrupto, ut quam plurimae pariter pateant cor

i'ißendi viac. Sed ne codices quidem multum sub

sidii praebent. Neque enim per abesse potest,

lice! in solo Reiclicnauensi id invencrim; ncque

fonti pro fronti ex Darmstattensi, Reichenauensi,

et Guelferbytano reponcre ausim. Unum illud feci,

ut pro Grotiano coruscqt e Bongarsii et Darmstat

tensi codice reciperem comscatus, quod sive pro

nominativo participii absoluto, sive pro genitivo

substantivi verhalis acccperis, aliquatenus certe

cum reliquis eoibit.

virorcm] Yirides gemmas verno tempori ad

scribit: Smaragdum scilieet, Scytliidem et Jaspidem.

этюда; color viridis notus omnibus; de Seytliide

palet ex eodem Martiano, qui alibi »Sevtliidis vi

rcetau nominat; dilutiori

colore sunt Jaspides.

Amann. (tab. Heliac. p. 68). — тыле: Smaragdo

loricasu dixit Claudiana: (land. Stil. 2. 89), ut

Lueretius' (2, 804):

»Liter спет-пиит virideis miscere Smaragdos..

Удэ—от Appulejo et serioribus idem est quod viri

ditas, eodcmque pertinet man' foela,° mare enim

viride, nndc infra 78) Neptunus »maritima sem

per inundatione viridioru dicitur.

Auctumnus] Auctnmni gemmae in Solis corona

dicuntur a Martiauo Hyacinthus, Dendritcs, Не—

liotropios. Hyacinthum cocrulei coloris esse testa~

tur Isidorus, violacei Plinius, dilutioris tamcn,

quam sit in Amethysto. At Solinas c. 55 id quan

doqne evenire asserit, quia ea gemma vitiis non

parce obnoxia; pingi enim nitore coerulco, qunm

Flucticolor ab eodcm Martiano

alibi dicitur. Heliotropius vero teste Plinio porra

ccum prac se fcrt colorem sanguincis venis distin

ctum: vulgo dicitur Diaspro. Quis sit Dendritidi

color, hand facile invenio. Scio quandam hujusce

gcmmae speciem ab eodem Plinio appellari albam,

ac, ni judieii fallor, varietatcm, quae Auctumno as»

inculpabilis est.

signatur, indicare voluit variis llisce gemmis Mar

tianus. Potiorem tamen locum cocruleo dedit eo

lori, qui purpureo allinis; ac Auctumnus ipse appel

latur ab lloratio »purpurea varius colore.« .Ad

livorem uterque vergit. ALEAND. (tab. lIcl. p. 69).

Ilyacintlii tria genera dcscripsit Marbodacus (17.

p. 12 Gori).

coronae] Perperam corona apud Grotium. Me

liorcm lectionem codices habent Reichenauensis,

Martiani Capellae lib. I. 5. 75. no

et Crystallo lapidibus alligabatur. Нов enim Hiems undosa genuerat. Ipsius

vero divi auro tinctam caesariem comasque crederes bracteatas. Facie autom

Darmstattensis, Dresdensis, Bongarsii et Hagii.

Corona enim pars lapidibus alligabatur.

Hydatìde] Hydatis, seu Hydratis (ut alii legant)

ab aqua nomen habet. Estne ea, quae Plinio et

Isidoro Enhydros dicitur? Ille candidam esse per~

hihet; hic ita loquitur libro 16 orig. c. 15: »En

hydros ab aqua vocata, exundat enim aquam, ita

ut clausam in ea putes fontanam scaturigincm«,

quae verba cx Solino desumpsit extremo cap. 40.

ALBAN». (l. l. p. 68).

hos enim] Vonckius (in spec. crit. p. 80) hos ci

legere jussit, sed non necessarium. Genaisse eas

gemmes hiems dicitur, quin ex aqua videntur esse

congelatac, quam speciem prac sc ferunt crystalli.

Undo Propertius (4, 5, 52) »Crystallum afluosmnu

appellat; Claudianas autem multis epigrammatihus

lusit in crystallum, quorum unam subjeci:

»Sollers Iusít hiems imperfectoque rigore

Nobili'or vívìs gemma tumescit aquísu;

quo poëta Graeca cpigrammata (anthol. 4, 18, 2

et 5) imitatus esse videtur. Plura dahunt Plinius

(57. 2. 9) ct Seneca (nat. qa. 5. 25 l'. p. 755

Lips.) Probe igitur noster causali partícula enim

usas est, quo magis pateret, cur posterior coronac

pars illis insignito esset geminis. Sicat enim prio

rem aestati trihaerat, ita postcriorem hiemi ad

siguavit.

bracteatas] Sic infra: »cujus sonornm (malim

Iwnorum; quamquam de musica seu harmonia sel-mo)

caput anri coruscantis bracteís comebatur.: Guo-r.

-

Bractea tenuissima lamina cujuscunque metalli.

Bracteatus, bractea ohductas. Apud Senecam epist.

4l »leo bracteatusu dicitur ornatus bractea. Haud

sccus atque AmmianusiMareellinus libr. 14: »statuas

auro curant imbracteari«; et libro 17: »facis imi

tameutum in figura aereum, itidcm altro imbractea

tum, velut abundanti ilamma candentis.« Ita Si

donius libro 2. epist. 10 »bracteatum lacunan et

l. 8. ep. 8 »gestatorias bracteatas.« Martiauas Ca»

pella »comas bractcatas.« Snam. (ad Saxon. р. 174)

Addere

poterat _ »malum bracteís inauratumcl

apud Appalejum (met. 10. p. 757 0ud.), »auri

bracteas apud Plinium (55, 5, 19), et »auri со

ruscantis bracteasc apud nostrum 909). In lapidum

quoque inscriptionibus (Grat. 1074, 12)

collegii bractcariorum et inauratorwn mentio Et.

Eosdem memorat Firmieus (astron. 8, 16). Per

metaphor-am Seneca (epist. 115. p. 652 Lips.) bra

cteatam [гасящем appellat cam, quae videatur tan

tum felicitas esse.

facie] Albr. de Sole: »Iste pingebatar specie

impuberis juvenies, nunc facie paerilis, nunc ju

venili, semper imherbis, nunc autem in cana (11—

76

versitate apparentis.« Macrobius: »Item Liberi pa- _

tris simulacra partim puerili aetatc, partim jave«

nili fingunt, praeterea harhata specie, senili quo

quc, uti Graeci ejus quem Baööagëa, item quen:

BgLös'a appenant, et ut in Campania Neopolitani

celebran! ‘Hßdiva cognominantes.« Cuor. —- Tres

anni tempestates Martianum significare censct Ges

nerus (ad Orph. p. 229); nec pluribus olim annum

constitissc alio loco (palaeogr. crit. 668. 771)

docui. Attamen magis propensas sum ad recipien

dam eam interpretationem, quam Cupcrus (in Ilar

pocr. p. 76) dedit, videri nempc Martianam tcm

pus matutinum, meridiem, et vesperam designare,

quibus Solis vis ac potestas valde immutetur. Quae

conjectura etiam iis confirmatur, quae de Sole

oriente ad sequentia observo.

120 Martiani Capellae lib. I. §. 76.

Inox ut ingressus est, pueri renitcntis, incessu medio iuvenis anheli, in 11110

senis apparebat occidui: licet duodecim nonnullis formas convertere crederetur.

Corpus autem 'ejus flammeum totum, pennata vestigia, pallium coccineum, sed

auro plurimo rutilatum.

ín íncessu] Ita Basiieensis codex, Darmstattensîs,

ct Bongarsii. Omissum in editis est in.

duodecim] Singulis lioris illi

qui in formas duodecim converti eum censuerunt;

forte volebant,

nisi Potins duodeeim Zodiaei signa sint intelligenda,

quin actates, quas quatuor facit Macrobius (1, 18),

ad anni tempora idem refert. Nam postquam d0.

снега! Liberi Pah-is simulacrum Partim Puerili ae

tate, partim `111700111, praeterea bai-bata specie sc

niliquc ore eÍlìctum 1111550, addit: »Ilae autcm ae

tatum diversitates ad Solcm referuntur, ut parvulus

videatur liyemali solstitio, qualcm Aegyptii pro

ferunt ex adyto die certa, quod tune brevissimo

die veluti pal-vus et infans videatur: exinde autem

Procedentibus augmentis aequinoetio vernali simililer

atque adolescentis adipiscitur vircs, ñguraque ju

venis ornatur; postea statuitur ejus actas 1110015

sima eiligie harhae solstitio aestivo, quo tempore

summum sui eonseqnitur augmentum. Exindc Per

diminutiones dicrum velut seneseenti quarta forma

deus figuratumi Germ. (llarpocr. p.. 76. 77). _

Quae quamvis doctc disputaverit vir egregius, ad

denda tamen liaee esse videntur: Porpliyrius (in

epist. ad Anclion. ap. даты. atque etiam ap. Euseb.

praep. ev. 5, 6. р. 198) de Aegyptiis quaerit: »quae

tandem ratio cxeogitari potest, quod eundem Solem

eommemorant 701 ex limo emergentem, vel loto in

sidere, vel navigio 111-070111, vel singulis haria formam

commutare, ne varios per singula Zodiaeí signa vultus

induccre?« Ad quae respondet Jamhlielius (myst.

7, 5. р. 152 Gal.): »Solem secundum Zodiacum

figurari et formas mutare naß’ (Брат тог; (571111161

Sinistra autem manu clypeum coruscantem, dextera

д‘шбщшЬ/ЩУА Adele quae Orpheus apud Macro

1111110 (Sat. 1, 18) 110 hac Solis commutatione eanit.

Eundem singulis horis mutati Solis faciem 010111—

disse ex iis patct, quae (ibid. 1. 21) de tauro Soli

sacro narrat »insigni miraculis convenientibus na

turae Solisa qui »per singulas lloras mutare coloresl

allirmetur (conf. Palaeogr. crit. Ш, 506, ubi

add. Xenoph. mem. Socr. 4. 5. 4).

‚100011111 vestigia] Corrumpere et hune Martiani

locum tentahat "000111115 suhstitucns (in spec. crit.

р. 147) »per таи: (aut лат) vestigia.: Lieet cnim

alii alas Soli а tergo allixerint (Palaeogr. crit. IV.

§. 770. Cuper. llarpocr. P. 54); in quadam tamen

patera (in Cansei museo Rom. 5, 19, 5. Gracvii

thesaur. V. 520) Apollo sive Sol ejusmodi Pen

natis pedibus pietus est. Adde nostrmn infra (§,

578. 579). Vestigía autem diei pro pedíbus 0011

íirmat Бах-1111115 (ad Stat. 2. 11, р. 254).

rulílalum] Intextum erat aurum. Hace ideo an

notamus, ne quis diversitateieolorum ad corrigen

dum aliquid moveatur, 111 videmus nihil non 51111

indulgere homines oliosos, lauream ex rluovís ти

staceo quaerenles. Baum. (advers. р. 561).

clypeum] Нине 8011 Ovidius quoque tribuit'

(met. 15. 192):

»Ipse dei elypeus, terra quam tollìtur ima,

Mone 1111701- —— —— ——

nee qui Abraxan in geminis mecum pro Sole ac

eipiunt (pal. crit. III. 124, 480, 566; IV. 697),

Etiam in 1111100 Chal

cidis Syrine (Vaillant. num. Gr. Commod. p. 86)

Sol eonspieitur sinistra clypeum et liastam tenens;

1100 attributum mirabuntur.

Martiani Capellae lib. I. §• 77.

ardentfem facem pracferebat; calecí vero similes ex Pyropo. Quem juxta Luna

leni quodam teneroque vultu ex fraterna fulgorem lampade resumebat. Post 78

hos admissi fratres Jovis, quorum alter marítima semper inundatione viridior,

alius lucífuga inumbratione pallcscens. In capite uterque dominandi sertum 79

pro regni conditione gestabat Nam unus albidi salis instar candidum atque 80

spumarum caniciei concolorum, alter ebeneum ac tartareae noctis obscuritate

furvescens, qui quidem multo ditior fratre, et semper eorum, quae gignuntur

ex terra, conquisitionibus opulentus: alius vero propter molem clationemquc

ejnsdemque Curianas (ímagíni deí deî, Venct. 1580,

p. 62) una cura Jyra et sagiltis meminit ex Servii

loco (ad cel. 5. 66), ubi tarnen in yulgatis exemplaribus

gryphen те! gruphenaeum lcgimus.

facem] Cereri quidem, Bianae luciferae, В ac

ebo, Capidinl, Hymenaco, Ilecatac et Fnriis faces

tribuí notissima res est: rarae autem Solls imagi

nes sunt, in quibus, ut in Probi nnmo (Rasche

lex. ГУ. 2. p. 1551 ), facem gerit. Alias collcgit

ebenenm] Grotius habet hebenum, codex Bresdensis

hebetteum, Darmstattensïs , Britanniens et

Cantabrigiensis Лепит , sed practuli lectionem,

(B. D. E.) suppeditarunt Quamvis

rectius âb ebene adjeetiyum formare poterie. Magis

certe placet, quam ebemnus (in vita S. Dunstani

ар. Cangium). Conf. notae inferiores (156. 235).

furvescens] Aliain lectionem fervescens e Gnel-

I. Fr. Meyer in commentatione de diis ao deabus ferbytano Cortius affert; sed ebenum et nox

âaôovzoïç (Francof. ad M. 1790) p. 18 sequ.

Luna] Ita codices Britanniens, Cantabrigiensis,

Barmstattensis, et Hugianus recte babent, non Xunum.

Be alieno ejus luinine confer Plutarchum (de

placitis pbilosoph. 2, 28. p. 891; de facie Lnnae

p. 929), Macrobium (in somn. Scîp. 1, 19. p. 101

Zcun.) ct superiorein notam (ad §. 75).

lampade] Ita codices Monaccnses (B. G. B.

E. G.), Britannicus, Cantabrigiensis, Darmstattensis,

Basilccnsis, Hugianus, ct teste Cortio Guelfcrbvtanns

pro lampada, qnamquam lampada pro

lampas ctiam in usu fuisse constat. Lampadcm

Solis jam supra (§. 29) noster dixit, ut Phoebeam

lampadem Virgilius (Aen. 5. 657).

caniciei] Sic Barmstattcnsis omnino rcctius

quam Grotius, qui caniciem ctlidit Concolorum

pro concolor dixit ct infra (§. 659 f.).

bac lectionc vix conciliari poternut. Retinui igitur

furvescens nt candido Ncptuni oppositum. In Darmstattensi

a prima quidem manu scriptum erat fervescens,

sed corredura furvescens.

ex ierra] Ilaud supervacánea mihi visa hace

verba sunt, quae ex Ilugiano códice insérai. Be

Plutone enim sermo est, de quo Cicero (TV. B. 2,

26): »Diti j) a tri — qui Dives nt apnd Graecos

UÀovTCàv, quia ct recidant omnia in terras, ct

oriautur с terris.*

opulentus] Phurnutus : UAoVTtoV де ёхЯу-&Т],

dux то fcávxtov ôvrcov ipdaoxcov , [iTjdev s iva i

o fir¡ tsàsvtccZov eiç avróv xaráyerai xai

ccvTov xtrjua yivetai. Grot. — Locum Cornnli

reperies in Calci opusculis (p. 145). Scd operae

pretium erit Romanum conferre poctam (Claudian.

de raptu Proserp. 1, 20) cancntem:

16

122 Martiani Capellae lib. I. §. 81.

81 corporis renudatus, ac despuens divitias oppressione quaesitas. Verum utrique

diversa conjux: nam hic nudus omnium nutricem deorumque hospitam secum

ducit; ille puellam accessibus gratulantem, quae ita plerunique frugeni ex-t

pescentibus tribuit, ut magni numinis veta sint eidem redhibere centesimam.

82 Dehinc admissi Tonantis ipsius ñlii. Inter ques primus quidem ruber iuvenis,

ac Verax Omnium sititorque etiam sanguinis gradiebatur. Alter suavis et comis,

»Di, quibus innumerum vacuí famulantur ¿verni

Vulgus диет, opibus quorum donatur avaris

Quidquid in erbe рейд Т- — -— — -—

Confer Platencm (in Crat. p. 405 Steph.), Dio

derum (5, 49 et 77), scholiasten ad Aristophanem

(Plut. 757), Ovidium (met. 1, 140), et Phaedrum

(4, 11, 1). Posidonius quoquc apud Strabonem

(5. p. 147) ait, »non tantum terram esse divitem,

sed infra terram etiam opes esse condilas; quippe

non Падет, sed Plutonem ibi habitue...

despuens] Britannicus quidcm codex, Canta

brigiensis, Basilcensis, et Monaeensium unus (C),

Guelferbytanus etiam teste Cortio díspuens habent,

sed nostra lectio, quam etiam eediccs Darmstattensis

et Hugianus praebcnt, omnino melior est, quando

quidcm mare naufragorum bona despuít ad litus.

оспин] Codex Hugianus fuerat; male. Oppo

nuntur enim haec antecedentibus, ubi Neptunum

pariter ac Plutonem diadema gestare dixerat, quam

vis diversum; conjuges autem omnino diversas

n utrumque habere ait.

hospitam] Neptuni conjux aliis Amphitrite, aliis

Venilia, aliis Salacia appellatur; quai-um ecquam

Мах-111111115 intellexerit, non decernam; illud temen

perspieuum est nestram pariter atque illas nutris

vel aquae personam gerere, quam „имеет on

m'um ait cedem sensu que Thales antequc cum

Homerus

ткет/131; те 19u51/ ye'oe/söw :tal шутёра Tryůòv

(Plat. Theaet. p. 152, Ситу]. p. 402 Steph.),

Tethys enim Platoni (Tim. p. 40) quae Cicereni (de

univ. 11) Salacia. Hospitam autem deorum appellat,

quia sidera dees esse ccnset 811), quae inarc

in occasu recipere hospitiumque iis pracbcre videtnr.

gratulantem] Verbo „талан nostcr pro lae

tarí sive упадете 107 f. 695 f.) utitnr: sed bee

loco Iaeti/icanlem significare videtnr.

centesimam] Fulgentius: »Proserpiuam vero quasi

segetcrn voluerunt, id est terrain (lege terrac) ra

dicibus proserpentem, quae et ёиог‘п; Graece di

citur; ¿medal enim Graece centurn sunt, et ideo

hoc illi nomen imponunt .quia centuplicatum Ceres

(melius esset seges) proferat fructum.« Ovidius:

»Obrue versata Cercah'a semina terra,

Quae tibi cum magno feenore redde; ag'er.

Capella alibi: »cujus satie centesimo messis incre

mento foeneratur.« Gno'r. _ Isidor. orig. 14, 5:

»Glcbis ita praepinguis, ut jacto ibi seminc incre

mento paene centesimo fruges nascantur.« Gonz. _

Centesímam teste Cortio Gnclferbytanus codex, et

teste Federo Britannicus, Bodlejanns primus, et

Cantabrigicnsis, Monaeenses praeterea (В. С. Е. G.),

Hugianus et Basileensis habcnt, scil. partcm; vulgo

centesima, quod pro aceusativo plurali nentrius ge

neris habuisse videntur; sed minus commode.

тЬег] Cantabrigiensis »juvenis rubens.“ De

Marte, Jovis tilio, sermo est, cujus Planetae etiam

tribui illum eelorem supra 14) vidimus.

sititor] Sie antiquiercs editiones omnes, paritet

atque codd. Basileensis et Darmstattensis; apud Gre

Martiani Capellae lib. I. §. 82. 123

falce m dextra, laevaque gestans crátera

ferebatur. Hujus gressus incerti, atque

hos duorum una qaidem germanaque

noctis alius refulgebat. Dehinc quidam

ti um est sitior, typographorum incuria, ut videtur;

quam tarnen sólita cum negligentia Walthardus et

Goezias secuti sunt Accuratiores certe fuerunt

Appuleji (met 1. p. 16 Oud.) interpretes, nisi quod

male »sanguinis sititorem« Plutonem interpreta ti

sunt, qui neutiquam Jo vis erat filius! Facile etiam

ex addito verbo gradiebatur Martern Gradivum agnoscere

potuisscnt »Sanguinem sitire« non modo

Martiani popularis Arnobius (1, p. 13), sed etiam

Cicero (Phil. S, 7) dixit, notaque ex Justino (i,

8-f.) vox est Tomyridis ad caput Cyri absciesum:

• Satia te sanguine, quem si lis ti. « Martern autem

simili cognomine invocat Orphicus (hymn. 64, v. 4):

aqxaTL âvdço<pôveo #atp&>v!

comis] Correctum quidem in codicibus Bodlejano

primo et musei Britannici comes ; sed ab im

prudence cujusdam manu. Comis enim oppositus

est sanguinis sititori, et infra (§. 431) Baccbus

»facetior« dicitur deorum, quemadmodum apnd Yirgilium

(Aen. 1, 734) »laetitiae dator«, et in epigrammate

Gracco (2, 47, 2S. p. SIS de Bosch.)

èysQÔLyèXcoç.

falcem dextra] In MS. » faciera «: vide an »facem

«, de Baccbo enim sermo, cujus in festis faces

usitatac, unde JtôvvÔoç Яацлгг/Q itemque tpav-

6xrtqi04 die tus. Falcem tarnen ferri potest pro eo

quo vincae putantur. Si vero Albricum sequimiu*,

cui semper quam conformissimns Martíanus, qnod

ex diligent! collatione facile patet, videatur л racemum

« legendum. Grot. — Facem (Baccbo) tribuit

Martianus Capelle: »alter suavis et comis facem

(aliac tan; en cditiones falcem, quae non male Вас*

somnificum, ac promts in petulantiam

olacis temeti madoribus implicati. Post 83

facies; sed alius lucis sidere, opacae

roboris inauditi et expaveudis semper 84

ebo convenir, exbibent) dextra — gestans. t Cipeb.

(in Harp. p. 93) — Facem Grotiue et Cupcrus

legi jubent. Goez. — Quantopere falsus Goezins

sit, ipsa illorum verba decent $ neque in textum

rcciperc debebat facem. Omnem dubitationem remo

vent Tibulli (1. 4. 7) versus:

»Sic ego: turn Bacchi respondet rustica proles,

Armatus curva sic mihi falce deiis* ;

Osiridi quoque idem (1. 7. 34) falcem tribuit, vineaticam

nimirum sive vinitoriam, cujus saepe mentio

fit apud rei rusticae scriptures (Cato r. r. 11.

4 j Varro 1. 22. S; Colum. 4. 2S). Vinisatorem

Dionysum appellat Accius (apud Macrob. Sat 6. o).

olacis] Verbum est insolens, nunc evod[MOV

(ut libro secundo »acerram olacem«), nunc ÔVÇOÔfjLOV

(ut Lie) signifícans. Glossa Isidori: »Olax,

olidus. « Grot. — Similes in AX desinentes voces,

vigilax, mcntax, crepax, loquax, BartLius (advers.

p. 1648) collcgit. Martiani popularis (*Arnob. 3.

p. 1 1 Of) cuudem Baccbum ' similiter »faeculcntac

bilaritatis datorem« appellaverat

madoribus] Codex quidem Cantabrigiensis »odoribus

«; sed praoîuli vu] gatam lectionem. Madoribus

implicatum ait, ut madidum simul et infirmis sire

impeditis gressibus incedentem siguificaret

opacae noctis] Primam voccm e Ilugiano códice

supplevi. Nota est fabula de alterna Castorum morte

(Horn. Odyss. 11, 302. Virg. Aen. 6, 121. Ovid,

ftst. S, 717. Sil. 9, 295. Lnctant 1, 10).

expavetidis] Sic teste Cortio in Guelfcrbytano.

Edit exstirpandis , sed » adversitates exstirpare «

quis dixerit? Cave tamen ita accipias, quasi cx-

16 *

124 Martiani Capellae lib.`I. 5. 84.

ad versítatibus praeparatus.

Sed ejus miro's Ylacertos rictusque Cleonaebs limis'?

.luno cernebat. Quin inter eos d'ecernentes'feminae: quarum una virgo fere

paverit Hercules adversitates; sed-ipsas dixit expa

vendas, utpote maximas, saevissimas, ad qnas ta

mcn ille bene praeparatus accesserit. Pro praepa

ratus Dresdensis codex liabet` рад-миг, sed prae

tuli compositum, quo noster saepe pro simpliei

utitur.

Iacertos] Lacertosnm et torosum Herculem a

poëtis uppellari, Burmannns (ad Ovid. V. II. P.

1025) pluribns doeuit exemplis.

rictusque Clconaeos] Infra quidem rictus leonie

dixit; sed alio, ni fallor, modo, quam bic rietus

Cleonaeos, a leone Cleonaeo, qui et Nemaeus,

cujus exuviis ovabat Hercules. An ergo amictus?

an ‚гелю est êmdxúvwv, ut est in glossario?

’Entömivwv vero generaliori significato pellis sn

perpcndens, quasi ên'l6xv'2tov, nt volunt etymolo

giei. Скот. —— Clconaeos rictus qui a gloria deri

vant, nac illi suae in hoc genere litterarnm incu

riosi sunt. Est enim leo ille dictus a loco Cleo

naeus, in quo ab Hercule devictus est. Valerius

Flaecus lib. 1:

-nCleo'naeo jam tempera clausus Маш

Alcidesit —

Vestitus enim pellis leonina erat Herculi. Lucanus

lll). 4:

»Ille Cleonaei projecit terga leonis ,

Antaeus Libyci.«

Ansonins Eidvll. 19:

»Prima Cleonaei tolerata aerumna leonis.«

Idem lib. 5 epigr. 75:

»Rara Cleonaeo nunrluam temerata leone...

rua

Ejnsdem meminernnt Clandianus' 1 in Rufin. et

Papinius. Baarn. (adv. p. 1256 et 1508).

limis] Sc. oculis, ut apud Terentinm (Eunueh.

5. 5. 55): »ego limis speeto«,. licct pro nominativo

etiam accipi posait, utapud

Ammianuin est (20.

»limibus oeuiis.« Multi quidem eodiees a vulgari

hac lectione recedunt et sublimis substituant, ut

Leidensis (Munch. ad Hyg. p. 71 s. 85 Stav.),

Basilecnsis, Darmstattensis, Bodlejanus, Dresden

sis, Hugianns, et inter Monacenses dno (С et G),

unde et Goezius sublimis сама, sed nemo ignorat

quanto Herenlcm odio prosecuta sit Juno et quan

topere ei inviderit (Hesiod. theog. 515. Ovid. lier.

9, 8, 11.', met. 9, 256. 260), ita nt novercae n0

mcn mernerit (Sil. 2, 478. 5, 91); quae quum mi

ram lIereulis speeiem videret, prefecto melius li"

mis cernere diei a Martiano potuit, quam sublimis,

quod nihili hoc loco et admodnm frigidum cogno

men fuissct.

quin inter] Si quis literarnm transpositioni et

audaciori eonjectnrae locus, legerem: »chnuntur

eos decentes fclninae.« Sequunlur ex elementornm

щшдёбеь. Decentes vero co modo, quo saepe

in MS. llcscemleutes pro decentes, coriscendentes

pro concedentes invenimus, quod ct ego saepe in

Martiani eollatione expertas sum. Скот. -—- In libris

scriptis nihil reperi, quod interpreti adjumento esse

possit, nisi quod Darmstattensis codex quin pro

(luis, quod in editis legitur, multo melius habet.

Quamvis enim inter codices Monaeenses tres (B.

D. Е.) ante :luis copulativam et addant; non minus

tamen obscuras manet locus, qui licet corruptas,

‘vario certe modo emendari potest. Quapropter ni

hil praeterea in contextu mutandum duxi, donec

eodices forte reperiantnr meliora nos edocentes.

Ceterum decernentes pro certantilms accipio. Diana

enim et Venus prorsns sibi sunt eontrariae. Ita

armìs decernere dicit Vellejus Patcrculus (2, 118.

p. 560 Burm.) paritcr ut Virgilius (Aen. 12, 709)

Martiarii Capellae Kb. I. §. 8o. 12o

batur: alià generationum omnium rriater: illi arcus cum pháretra, huic rosis

decussatim vinctís sertata contextio. Quam et conspicere nitentem, et fantem

audire dulces illecehras, et attrabere< fragrantissimi spiritus halatibus redolentem,

et osculis lamberé, et contingere corpore, ejusque velles< cupidinc su

spirare. Quae quidem licet amorum vol uptatumque mater omnium crederetur:

tarnen eidem deFerebant pudicitiae" principatum. Cum his grata Ceres, admodum 86

gravis femina, alumnaque terrarum ap nutrix mortalium, viaebatur. Quidam 87

i.'" .. " ! .».. -.«■ ■•: .

»cernere ferro« ecripsît, et Lucretius (5, 595) »beb riori loco apparet (§. 57, ubi conf. no tarn nostrain

lum magnis de rebus inter se cerneré certant. • et Bahlum ad Vitruv. p. S3).

generationum omnium] Venerem intelligc earn, fragrantissimis] It* teste Cortio in Guclfcrbyquara

Gcuitricem a Romanis appdlatam esse, tarn tanis, quod, quia redolenlem eequitor, pracfero

scriptores vetcres testantur (Dio Gass. 49. p. 599- lectioni, quam Hugianus, Durmstattcnsis, et Mona-

Reim. Appianus Ц, p. 470 Stepb. Macrob. Saturn- censes (C. D.II. G.) pracbcut, flagrantissimis. Ser-

I, 12. Plin. 7, 5, 39. 8, 41, G4. 55,4, 9. 55, 12, vius énim (ad Aen. 1, 456) subtilifer distinguent

45. Sueton. in Caes. с. Cl. 78 et 84), quam »quo tiens incendium«, inqnit, »significatur, quod

lapidnm tituli (Grut. 225, 5. 1012, 5. Murator. flatu alitur, a flamm a per L dieimas flagrat; quo-

58, 4 et 5. Gud. 59, 5) et numi (т. Rasche П, tiens odor, qui fracta specie major est, per R

1. p. 1558. V, 2. p. 897). Egregio describí tur dieimus fragrat» (add. Claudias, in primo cons.

prae ceteris ab Ovidio (fast. 4, 95) aliisque poëtis Stil. 470 ibique Bürau).

tarn Latinis (Lucret. ab init. Stat silv. 1, 2, 182. pudicitiae] Conf. Prop erti i (2. 25. 89) versus:

Sencc. Iüppol. 4C9), quam Graecis (Stobacus in »Ipsa Vemts, quamvis corrupta libídine Mariis,

eel. 1, 10. p. 268 sequ. Heer.). JVum minus in coelo semper honesta fuit?*

rosis] Rosftm, scribit Pausaniae, Veneri esse Duas Veneres coluisse vcteres, alteram coclcstem,

cum myrto consecratam et Amorum in earn dominii aire Uraniam, alteramVulgiragams.JZav^^ov, nomeminit

Anacreon. Barth, (advere, p. 1256). tum est (Plat Conr. p. 180. 185 Stepb.), quarum

vinctis] Grotius vinculatis: codex Dresdensie priorem hie significan apparet. Romani quoquc

junctis: Guclferbytanus , Britanniens, Cantabrigien- praeter vulgarem finxerant Vertieordiam (Pausan,

ei«, Monacenscs (С. G.) Basilceusis, Darmstatten» 9, 16, 2. Jul. Obsequ. de prodig. 97), quo facilius^

eis et Bongarsiaiius melius vinctis, quod recepi. ut Valcrii Maximi (8, 15, 12) verbis и tar, »virdecHSsatim]

Codices Monacenscs duo (C et E), ginum mulicrumque mentes ad pudicitiam convcr-

Reicbenauensis, Darmstattensis, et Britanniens uno tcrentur« (conf. Ovid, in, fast. 4, 160 et nostrum

S scribunt, fortasse quia a decus dérivaient, ut infra §. 144). ...»

esset deccnter sivc ornate (Cang. h. v. et voce de- grata Ceres] Cortius in Guclferbytanie legit:

cussarc); Martiano tarnen significare nexionem cru- »Gratiae et Ceres «5 sed minus placel. Grata enim

eis instar factam ad imitationem siguí X ex supe- Ceres dicitur ob beneficia in humanuni collata genus.

126 Martiani Cápellae lib. I. 9. 87.

etiam claudus faber venit: qui псе: erederetur esse Iunenius, totius mundi

ab Heraclito dietus est demorator. Tunc`etiam omnium garrula puellarum, et. l

contrario Semper -H'uibunda Мхи, levitate'_pernix desultoria gestiebat. Quam

штат] efpificu: (sym. se, 2, в) двери) ^

drieen@ --

:rÃe'vreâótsega -

:

rmedóretgoef i

Et apud Dioderum (1, 12) dicitur: »111; yñfê@

ndi/raw .defining nievroóózugaw

cnim non solum quae alitur, sed etiam quae alit,

Álumna

est. Ita ltaliam »terrarum alumnamu dicit Plinius

(5, 5. Conf. et viros dect. ad Appulej. Il. p. 446.

Щ p. 425. Oud).

Junenius] Guelferbytanus quidem codex teste

Cortie »Junem's« habet. Sed melius Martianus

Junenium, videliect Junone matte natum. Unde

Ovidio (met. 4, 175) quoque Vulcanus audit »Ju

nonius« (conf. Hesiod. theog. 927. Lucian. de sa

crif. р. 72 Bip. Ilygin. fab. pr. p. 9 Munch.)

дети-агат] Id est retenter et ligator, sive for

mater totius mundi. Gross. (ced. Mouacens. B.). _

Nihil enim in rerum natura sine igne constat. Unde

et Heraelilus ex igne constare omnia asserebat.

VULC.- Lege deverater. Rerum cnim ertum et in

teritum ad ignem referebat lleraclitus, unde cum

infra ardere ñngit. Interitus meminit divines Ari

stoteles, physmcroamatum Ш). И: digits@ 'Herbs/lele

‘te'ç 5011601/ ¿incerta yin/66:90:12 поте :1139. De

ortu innuit Verre, ubi ignem ah ingenendo derivat.

Utrumque refert Cicero lib. Ш. de nat. deer. Gnor.

Dememvzter,

ita lege pre demerater vel deve

rator, quod malcbat Grotius tum admodum adoles

eens. Nam Cleanthes apud Ciceronem IV. 41 acad.

quaest. Solem dixit dominari et rerum petiri.Fanmc.

(ЫЫ. Gr. L p. 802) — Geezius Grotio adstipu

latus, in textum, quod pejus erat, recepit deverater.

Poterant quidem alium Martiani locum 576) ubi

»deveranìe Mulciberm legitur, in usum suum een

vcrtere coque conjecturam illam firmare; ego tamen

assentier eo magis glessae et Vulcanio, que eer

tius eempertum haheey nullum ex omnibus eodi.

- cibnsra vulgari lectione recedere. Quid? quod se’

rieri aevo demerare dicebant pro regere, id quod

Verba docent chronici Novalieensis (ap. Cang.): »De

meravít abbatiam suam decem annos cum omni

moderatione acqua.: Grotius quidem Ciceronem

laudat; sed eo potins loco eum D. 2, 15) iu

spicere debehat, que Cleanthis verbe referuntur,

quippe qui distinxisse dicitur »inter ignem,

adliilieatur ad’ usum atquc ad victum, et eum qui

Шиш

hune centra

corperibus animantium eentineatur.¢ »e011

sumtorem omniumu esse contendit:

»vitalem et salutarem omnia conservare, alere, au

gere, et sustinereu, unde Martianus quoque Je

vialem Vulcanium, ut videtur, oppesuit illi Lemm'e

et fabrik' 42).

девицами] Ausenius cnim (epigr. 157):

»Fortuna nianquam sistít in eedem statu;

Semper mevetur, „маг, et тина! víces.«

»Et ita dill'ertc ut in vita Pytliagerae (ap. Photium

cud. 249. p. 1518 Schott.) legitmt, »a Fortuna

Fatum, quod hoc serie quadam et ordinate, Íir

moque pregressu fit, in Fortuna autem inest ar

bitrarii aliquid (то miró/mrow mi. rò абс .ire

хадж Adde Perpliyrium (in vita Pytli. p. 61

Rust.) et Maximum Tyrium (I. p. 200 ВЫНЬ);

inprimis autem Appulejum (de dogm. Platen. p. 206

Oud): »Plato nec sane omnia referenda esse ad

vim Fati putat, sed aliquid in nobis, et in Fortuna

esse non nihil: et Fortunae quidem imprevides ca

sus ignorari a nobis futetur. Instabile cnim quiddam

et z'ncurrens intercederc selerc, quae censilio t'ueriut

et meditatione suscepta, quod non patiatur, medi

Martiani Capellae lib. I. §. 88.

alii Sortem asaeriiBt, Ncmesimque , nonnulli, Tychenque quam plures, aut

Nortiam. Haec autem quoniam gremio largiore totius orbis ornamenta por

tabat, et aliis impertiens repentinia motibua, conferebat, rapiens hia comas

Uta ad finem pervenire.« Optimi item verissimi- Alia ab hie IVursia, Volsinensium dea, cojas Li»

que sunt Pedonis Albinovani (eleg. 1. 370) versas: л ¡as. Utriusque Tertulliauns, De Nortia Juvenalis:

»Fortuna arbitriis tempus dispensât iniquis; »si Nortia Tbusco favisset« Grot. Adde lapides

Ша rapit juvenes , sustinet illa senes ; Iiuic dcae inscriptos (ар. Reines, р. 167 п. 131.

Quaque ruit, furibunda ruit, totumque per orbem Fabrett. p. 742. n. 307. Don. p. 52. n. 130). Sed

Fulminât et caecis caeca triumphat equis. « falsum esse Grotium in eo, quod dirersam a IVorgestiebat]

Reposait Goezias gestibat, quia in tia deam esse Volsinensium IVursiam contendit, ex

ano códice Leidensi sic legi Muncberus (ad Ful

gent p. 16) adnotaverat. Sed qunm reliqui et о nines

editi meliorem ortbograpbiam babeant, et Maria

nus, quamvis Afcr, rectius etiam scribere potiierit,

baud scio car pravum recto substituâmes ?

Sortem] Fortunata, ob casum sortis incertum,

sic appellari vel cx reliquis nominibus acquivocis

patet. In Planetis sont sortium loci, Neníeseos in

Saturno, Tx>xt]Ç in Luna (Manil. astron. 3, 96.

Palaeogr. crit. Ш. §. 282). Sed Graecum no s ter

forsan in mente babuit Aá%£Óiv} quippe nomen

ftaoà zb Áay%áveiv (Diogenian. ap. Euseb. in

praep. ev. p. 263 "Vig.) dictum, sive àrtà той

Trj хата xZijpovQ Лу^ес та àrtoôiôôfieva éxá-

бт<о ftQoçeoLxèvaù (Cornut 13. p. 156 Gal.). A

Pindaro etiam Pausanias (7, 26, 3) babebat, unam

e Parcis Fortunam esse, eamque sororibus potestate

antecellere. Ceterum in lapidis cujusdam ti

tulo (Grot 73, 8) Fortana cum Rbamnnsia oonjungitur,

i. e. Nemesi, ut in alio qnoque claris ver

bis legimus (Grot 80. 1): »Deae Nemesi sive For

tunad, quem certe non erat cur Boxhornius (ad-'

Plut qu. Rom. 13 in Graev. thes. V. 942) a quasi

te scriptum diceret Quid solum mihi inter

bisce iuscriptionis (ap. Fabreit p. 742) patet ver

bis: »Nortia te veneror lare cretus Vulsiniensi.«

(Add. Drakenb. ad Liv. 7, 57) Ceterum et Nursiam

pro JVurüainujSciibi potuisse quis neget? (Vide

В urinanuum in antbol. Lat I. p. 57 et add. Müller

in Etrusc. П. p. 54). .

aliis impertiens] Gratias impartiens, quod quum

minus usitatum sit, illam formam e codieibus Monaceusibus

(S. C. D. £. G.) , Reicbenaucnsi, Basileensi,

Darmstattensi, Cantabrigiensi et Britannico

reposui. Simillima iis, quae Martianus scribit, in

Cebetis" tabula (p. 170 ed. 1646) haec sont: »Vagatur

Fortuna et aliis, quod hahent, rapit, aliisque

largitur; iisdemque rursus etatim eripit, quae dedit,

eaque aliis donat temeré et inconstanter.«

ünde Ovidius (trist. 3, 8, 15): • •

wPassibus ambiguis Fortuna volubilis errat. «

Et porra (5; 7, 41)» ■"■« ~> * ■

»Nenvpe dat id cuicunque libet Fortuna rapitque,

Irus^et est subito qui modo Croesus erat.«

Pariter ab Horatio dicitur (Od. 3. 29. 50) :

•Ludum insolentem ludere pertinax, ■»■

Nunc mihi, nunc alii benigna* ; .

et alibi (1. 35. 2) :

ntramque interesse videretur, alio loco (Palaeogr. »Praesens vel imo tollere de gradu

crit. Ш, §. 527) exposui. Mortale corpus vel superbos

Nortiam] Fortuna Tbuscis. Meminit Livius. i difiriere funeribus triumphos. •

128

Martiani Capellae Jib. Ï. ■■§. 89.

puellariter , caput illis virga. commihuens , eisdemque quibus fuerat eblandita

89 ictibus crebris verticem: cömplicatisque in condylos digitis vulncrabat. Haec

mox ut Fata conspexit omnia quae gerebantur in Jovis consistorio subnotare, à<È

eorum libros et pügillarem paginam cucurrit, et licentiore quadam fiducia,

qttaë rabtä ^conspexerat, indpinäta descriptióne corripuit, ut quaedam repente

prorumpentia velut rerum Seriem perturbarentj alia vero, quae causarum

ratio prospecta vulgayerat, quoniam faceré improvisa non poterat, suis tarnen

90 operibus arrogabat. Post hanc vulgo ceteri devenere. Jupiter nunc solio resedit

praecepitque cunctos pro meriti ordine residere. Tuncque subsellia flamma-

. caput comminuens] Yix hoc intelliges, nisi ad

capitis deminutionem respcxeris, со quid с m sensu,

quo in jure Romano states in pejus mut a his dicitur.

Simili modo Forlimac facta VcHcjus Patcreulus

(2, 118, 4. p. 568 Dunn.) dcscribit: »Quippc ita

se res habet, ut plertunque, qui fortunam muta- p. 40. Gronov. ad Gell. 5, 16), Hugianus, ct Mo-

(ToU. ad Longin. p. 232. Hemsterh. ad Lucían. I.

p. 465 Bip. Demosth. adv. Mid. p. 537 Reíale,

ihiqiic Taylor. Themas Magist. v. kitl xôfcçqç).

Faid] Ita pro Grotiano facta codices Rcichenauensis,

Drcsdcnsis, Leidcnsis (Munch, ad Fulg.

turns est deus, consilia corrumpat cmciatquc, quod

miserrimum est, ut quod accidit, etiam mérito accidisse

videatur et casus in culpam transcat.« Ipsa

autem locutio Plantina (Menacchm, 5. 2. 104. Rud.

4. 4. 74).

complicatisque in condylos] Ita Saxo grammatlcus:

« complicalis in condylos digitis. « Domitius

ad Martialcm V. cpigr. 80: » Condylos « inquit »in

niusicis dicitur digitorum curvatura usque ad diinidium

orbe m.« Catholicon Fr. Joh. de J a una in

nacenscs (B. D. Б. G.), habent, moxquc pro sttbnotari

Britannicus, Cantabrigicnsis, Mouaccnses

(C. D. E. G.) Hugianus, Basileensis,

sis , et Guclferbytanus subnotare. Videtur

Pacatum (in panegyr. 18, 4. p. 59 Arntz.) in

tus esse, ubi lcgitnr: »Dco feruntur adsistere Fata

cum tabulis. « (Confer §. 65.). ■■ . • •

quae facta] Ita clarius Leidcnsis (Arntzcu. ad

paneg. I. p. 42 f.) et Dresdcnsis omissam apud

Grotium Tocem facta exliihent. ■•. ,\ r ,

TOcc Condylus: »A Condo« ait » dicitur condylus, • oorripuit] Descriptióne aliquid

id est nodus, ,efc praccipnc qui appáret -in articulis

digitortun pilguo claueo, quo WJemes qHandoquc

capita pucroróm percntcre. « Adde' Jul. Pollucem

VIII. cap* 7. Hesychins : 1{4В^дХ)Щ^Щ хоЯа-

piÇec. KôvôvAoç, 'èvEQ&v п«тоъ xohâtpov.

Stephan, (ad Saxon, p. 25). — Kôvâv/loç differt

a colapho со quod hic expansa nianus palma, interiori

nianus parte, iile exteriori ct articulis digi

torum infligitar, ideoíjüc' probrosior est habitus.

nftîslinaiitcr describentem aliquid perstringerc. «

idevenore] Pro Grotiano devenere Hugianns

quidem codex exhibet dû venerei sed viilgatam cetcrisque

communem lectionem non ausus sum imitare.

wine] Ita codices . Darmstattensis,

giénsis, et teste Cortio Guclferbytanus

melius quam Gго this, qui (une edidit.

pro meriti ordine] Ita supra (§. 41) etiam coelicolas

adrocatos esse legimus »pro suo ordine ас

Martiani Capellae lib. I. 5. 90. 129

1l — «_quи‘н—

bunda coetum suscepere sidcreum. Verum quidam redimitus puer ad os

O

compresso dígito salutari Silentium commonebat.

Contieuere omnes, intentique ora tenebant.

Tune Jupiter coepit:

rati.: median Claudianas (de rapt. Proserp. 5, 9),

postquam deos memoraverat in consilio considere

a Jove jassos esse, addit:

»Nec confusas bonos. Coelestibus ordine sedes

Prima dalur. Tractum proceres tenuere secun

dum.

Nee non et senibus fluviis concessa sedendi

Gloria. Plebejo stat cetera more juventus: cet.

Pariter Ovidius (met. 1, 171):

«_» »- —- — »Dextra laevaque дести:

Álria подшит valois celebranlur аренда.

Plebs habitant diversa locis. А fronte potentes

Coelicolae, elm-ique suos posuere penales.'

ans quidem exemplo sibi sumsisse Sidoniam illico

advertes, si carmen ejus (7, 58. p. 551 Sirm.)

legeris.

residen] Eodem Statius modo (Theb. 1, 205)

iingit Jovcm stellanti locatum solio additque:

в— — — —— тес prolinus ausi

Coelicolae, venian: dance pater ipse sedendi

Tranquilla jubet esse таты:

ad os compresso dígito] Cestas est Harpocratis,

de quo pluribus disscrui in palaeograpliia critica

(P. Ш et Iìidicula est glossae interpretatie

de Cupirline puero. Ipsum reliimili epitheton Ae

múm significare videtur, conf'. Lucian. Navig. 5

(р. 157 T. VIII. Bip). Graccum ci nomen a myâv

petitum Ausonius trihait, taciturnitatemhisce ver

sibas describens (epist. 25. 27):

»Tu velut Oebaliis habites taciturnus Angelis,

.dut tua Sigalion Aegyptius oscula signet,

Olmixum Pauline taces.« — —

Qui bic Aegyptias, idem infra 729) nostro

piceus est puer ( ab Aegyptioram nempe colore)

jassas admonere silentium. Catullas duohus locis

(74, 5 et 102, 4) ad taciturnum banc alludit

puerum. Eundem Ovidius (met. 9, 696) innait

versa:

»Quique premit пасет digitoque silentia .maden

Augustinus deniqae (de civ. dei 18, 5) »in omni~

»ubi селеьщш isi.. 01

Serapis, erat ctiam simulacrum, quod dígito Iabù's

has templis и , scribit ,

impresso admonere videretur, ut Silentium lierct..

Salutaris autem digitus medias est, qui nlioquiu

infamis; coni: interpr. ad Persil sat. 2. 55.

conlicuere] Notissilnus versus est Virgilii (Aca.

2, 1). Sed in re ipsa Ovidium potins imitatus est,

qui de Jove (met, 1. 205) ita:

»_P-_- »qui розарии: voce панцири

Murmura com-pressit, tenuerc silentia сшит;

,et Statium (Theb. 1. 211):

»I_’ostquam jussa quien siluitque extern'tus m'bis,

Incipit ex alim cet.

coepil] Hugianus codex ait. In Monacensibus

(В. D. Е.) ante versus, qui sequuntur, hace legan

10: annotata: »Metrum dact. tetramct. cataleetîcum.¢

In glossa autem: »Meth dactilicum (sie) tetramc

trum catalccticum constat ex spondeo et dact. ед

talecto et duohus dactilis.| Est vero potins Chori

ambicum Asclcpiadeum minus, quale apud Horatium

in oda prima, ita tamen, ut Martianns majore,

etsi non inaudita licentia (conf. Hermann. clem.

doctr. metr. II. 56. 14. p. 454) dactylo quoquc

in basi usas sit versuum 51, 57, 58, quod in

17

150 Martiani Capella@ lib. I. §. 91.

Ni nostra, astrigeri, nota benignitas

Conferre arbitrium cogeret intimum,

Et quidquid tacito velle fuit satis

Id ferre in medium collibitum foret:

Possem certa meis promere ductibus,

Nec quisquam illicitis tollere nisibus

Concertans cuperel; jussa deûm patris.

errorem glossatores induxisse videtur. Ceterum in

tota hac oratione Ovidii (met. 9, 245) imitationem,

quod supra jam monui, agnosces.

astńgeri] Simili ratione Martianus infra 889)

deos aslrílucos appellat, terrestribus oppositos. Quod

Bartliius (ad Stat. Theb. T. Ш. p. 860) ex uno

codice substituere jubet astrireyis, nee cum Lati

nitate, nee cum metro convenire videtur, coque

magis ista displiect correctio, quo saepius noster

195 f. 802. 808) voce aslriger usus est, in

timamque cum astris divorum statuit eonjunctioncm

95 f. 97. 512).

сон/те arbitrium] »Consilia conferreu Тетен—

tius (lieautont. 5, 1, 64), »sollieitudincs« Cicero

(ad familiar. 6, 21), »sermones aut eonsilia" idem

(Philipp. 2, 15), et prorsus ut lioc loco, Coclius

(ad Cie. epist. 8, 15) »omnia intima confer-re' vi

delîcet comunicare. Arbitrium autem pro decreto

posait noster.

premere] Non est elm/uz', ut aliis in loeis, sed

quasi e penn in lucem proferre. Nam „02.251, Ta

uiuc Zaòç £1/ ’0215/11qu (Eur. Med. 1415).

nec quisqumn] MS.` nè quícqnam. Forte ne quis

quam. Sensus hie: »Possem equidem talem de hac

femina vindictam sumere, ut nemo postlme ten

tare auderet deornm patria (id est: mea) scrinia:

sed semotis tristibus nos ad laetiora convertamus.

Gno-r.- Prefecto non etat, quod hace sua facerct

Goczius: nam si unquam, sane tune dormitabat

Grotius, quum isla seriberet. Ubi, quaeso, in illis

versibus quidquam legitur de vímlicla, de femina

quadam, de scrìnù's Jovis? Quam quidem femi

nam si forte Pliilologiam intellcxcrit, quae Jovis

scriuia expila'sset, Jovem liuic favere potins, quam

infeslum esse, omnia docent. Vide ne non sit ne

cesse corrigerc eommunem omnium librorum leetio

nem! Immo bene se habet illud »nec уступами

Similis de Jove locus apud Ovidium (met. 9, 255

est, ubi ille, postquam Herculis apollicosin decre

verat, idque reliquis diis annuntiaverat, laetabile

eis fore lloc factum quidem eonÍidit, sed addit:

-

—-

»si qui.: tamen Hercule, si quìs

Forte deo doliturus erít, data pracmia nolet:

Sed meruisse duri ведет; invitusque probabitga

Junonem scilieet denotans (v. 84 f.).

deüm pali-is] Qui apud Platoncm (Tim. p. 41

Steph.) deorum patris ad dcos verba legerit, vide

bit nota haec fuisse Martiano. Sensus loci bie est:

»Nisi beniguitas mea, omnibus nota, me impellerct

ad eommunicandam vobiseum animi mei sententiam,

et nisi libitum esset milii de iis, quae etsi silentio

premerem, rata tamcn per ipsam темп volunta

tcm forent, ad vos referre; possem profccto meis

unius auspieiis meoquc imperio fixa atquc immutabi

lia eilicere: nec quisquam auderet леди-10 eonatu pa

tris dcorum jussa suscepto ce1-tamme irrita reddere.'

Martiani -Capellae lib. ¿1. §. 91. ' 151

Sed tristis melius. censio elaudjtur,

Atque infanda premit sensa Silentium,

Ne vulgata ciant corda doloribus;

At quum laeta patrem promere gaudia

Et certo deceat foedere pignora

Palam perpetuis jungere nutibus:

Cassum esl; nolle loqui sensa decentia.

Vobiscum ergo dii, grata propinquitas,

Conferre studium est vota propaginis.

Aequum quippe puto foedere coelitum"

Quae sectanda ferent orsa probarier. '

Nostis Majugenam pignoris inclyti

censio] Pr'o eo, quod quis censct, id est sen

шпиц, quemadmodum Symmnchus voce censio uti

tur

(cpist. 1, 5). Atquc ita jam Plantas (rnd. 5,

1, 9), quamvis cum quadam ambiguitate, »cen

sîonem faccrea dixit pro censere.

щадит cíant] Dresdensis codex pro ciant habet

sciant, quod non cohacrct cum voce doloribaw.

Forma cire pro ciere rarior, attamen nsurpata a

Columella (8, 5, 1) est. Basilccnsis cieant habet.

and autem dieit: »ne vulgata ciant corda dolori

bus,« hypallage est pro: „гашиш dolores. Clarins

Íiucretius (5, 292) »qua ciet horrorem таты-Ев.

cassum] Quae cx Guelferbytanis enotavit Cor

tina fassum, et paulo ante quin funda, deindc ne

vulgo taceum monstra sunt lectionis: neque, quod

in plurihus Monacensibus C. D. Си), et in alio

(Е) ex correctnra exstat, cíeant, mctrum patitur.

Totius Yloci Sensus hic est: »Tristem quidem sen

tentiam silentio premere praestat, quacque clam

esse dehcnt eontinerc, ne, uhi in vnlgus cxicrint,

animos dolore atquc anxietate perturbent: sed quum

ран-ст dcccat gaudia sua in medium proferre et

coram omnibus voluntatc in perpctnnm duratura

liberos legitimis nuptiis jungerc, vanum foret reti

ccre concilia decentia. Vobiscum igitur, dii, qui

grata mihi estis propinquitate juncti, eommunicare

studco tilii vota. Acquum enim arhitror consenlu v

deorum in ipso initio approhari viam, quae nobis

est persequcnda.« Cctcrnm mctrum postulat scribi

día', nt est in Monacensi 'Vulgati ante Grotium

habebant di. In Darmstattcnsi cox-rectum divi.

_ pignorís ínclyti] А principio lmjus versus olim

lcgcbatur »Nostriu in eujus locum ex codicia Drcs~

dcnsis

auetoritate reposui »Nostis«, id quod legen

dnm esse suspicabatur jam Barthius (adv. p. 1245)

et postea Vonckius (in spec. critic. p. 81). Sed

quod hic pro pignoris ínclyti reponerc qunque ju

behat pignus id inclytum, hoc in tcxtum reciperc

non ausus sum, siquidem altera, ‚чаявший, con

stans omnium librornm lectio est, ipsins etiam

codieis Dresdensis. Vidctur Martianus appositionem

vitassc vel versus causa vel genitivam, quem qua

litatis vocantv, in mente habuisse, et quemadmo

dum dicimus »virum magni ingeniic, dixissc »Ma

17*

152 Martiani Capellae lib. I. §. 92.

In nostris merito degere sensibus:

Quae nec frustra mihi est insita caritas,

Ut suevit patria stringere pectora.

Nam nostra ille tides , sermo, benignitas,

Ac verus Genius, fida recursio:

Interpresque meae mentis honos sacer.

‚ Hic solus numerum premere coelitum,

Hic vibrata petest noscere aidera;

Quae mensura polis,

quanta profunditas,

jugenam pignoris inclytiu; licet semper obscuram

Addit Bartbius:

»Pignorís inclyti Graecismus est, vice pignoris,

esse clocutionem non negem.

virtutc id mcrentis, vivere in nostris sensibus.«

degere sensibus] chere in sensibus intimum

amorem netat, nt in oculis, in corde, in intimis

sensibus alii dicunt. Animo insitum Paulinus in car

mine ad Nicetam valedictorio, quod nomine Sexti

Natalie Felicis citat Веда. BAn'm. (advers. p. 1245).

гетто] Scrrponem cum dieit, Ãóyov ex sacris

literis notat; unde eonjectari licct Christianitate

imhutum fuisse Martianum. Ban-rn. (adv. p. 1245).

_ Miramur doctissimi sane viri absurdam banc

interpretatiouem; sermone prefecto nihil nisi nuptii

sive interpretis etlicium hie designatur.

Genius] Veteres cuique fere deo suum tribue

runt Genium. Ita superiori loco Jnnenis

bospitae Genium memoravit. Ita non selum Mi

nueius Felix (29, 7) Jovis Genii mcminit; sed in

vetustissima etiam inscriptione (Murat. 587, 1 f.)

ejusdem fit mentie. E penatibus Jovis fuisse Jo

vialexu Genium Caesius (ap. Arnob. 5. p. 125) af

firmat, atquc conspicitur (ap. Montf. in ant. cxpl.

I. tab. 15) ejus etligies cum cornu copine adstantis

subjecta inscriptione: Genio. Quaeritur igitur num

fersan Mercurius idem Jovis Genius fucrit. Certe

tam Mercurius, quam Genius Tagetis pater, Jove

crat procreatus (Fest. in fragm. p. 90 Dac.). Sed

rc accuratius examinata potins ad illam Genii sig

niÍicationcm rcspexisse nostrum arbitrer, qua dai

‘uan/ etiam interpres seu à'yyelîog e Platenis (Symp.

p. 202 Steph.) est sententia (conf. 155. 154

ibique not.). Quae quidcm notie apprimc cum

Mercurio, Jovis nuntio, convenit. Cetcrum in Darm

stattensi codice versus hic, dnoque sequentes trans

positi sunt.

fida recursío] Memoriam notat, quam sibi esse

Mercurium ait Jupiter. Baarn. (advers. p. 1245) Nuntii

potins tidelitatcm ultro citroquc discurrcntis

siguificari arbitrer, quocunquc a Jove ablegatus

sit, semper tamcn ad eundem redeat.

hic solas] Observes veliln, Mercurii laudcm

simillimam esse illi, qua infra 118) Philologie

celebratur.

hic vibrate] Manilius (1 , 50 Bip. 56 Scalig.):

п Tu princeps auctorque sacri, Cyllem'e, tanti.

Per te jam coelum inlerius, jam sidera погас cet.

Ovidii quoque versus bue pertinent (fast. 1. 297):

»Felices animos, quibus haec cognoscere primis

Inque domes superas scendere cura faim

Ceterum víbrarí astra dicit, quae supra 52) ipsa

vibrare scripserat, poëtiee.

Martiani .Capellae lib. I. §. 92. 155

Qualis sit numeros marmoris haustibus,

Et quantos rapiat margine cardines,

Quaeque elementa liget dissona nexio,

Porque hunc ipse pater foedera sancio —

Sed forsan pietas solaìrecenseat,

Quae parens probitas munera pensitet;

Qui Phoebi antevolans sacpe jugalibus

In sortem famuli nonne relabitur'?

Hic quoque sic patruis servit honoribus,

Ut dubium proprium quis mage vindicet.

Illum connubio rite jugarier

Suadent emeritis secla laboribus,

Et robur thalamo {lagitat additum.

naaimoris] Ita noster sacpe 584. 659. 908)

pro »tare voce naar-mor utitur paritcr atque alii

poëtae (conf. Sedul. 1, 124 ibique a virisy doctis

notata).

Ínaustíbus] Fingit enim mare haurire aquam.

Sensus esse vidctur: »quibus lcgibus vel qua ra

tione liant lluxus ct relluxus.:

et quantos] Prefecto intellectu dithcillimus est

hic versus, quapropter omnes etiam hic silent in

terpretes. Equidem intelligo: »quantos sinus faciat

mare.: 1n praecedentibus enim disseruerat de aqnae

quantitate, quam eapiat mare: in hac versn ejus

perseqnitnr irruptiones in terrain. Cardines enim

sacpe pro astiis poni nemo ignorat, et ad vocem

:nargínem supplenda vox est гепатит, secundum

illud Ovidii (met. 1, 15)

:- —— — —— — тес brachia longo

Margine terrarum ропщет! Amphitrite.:

perque hunc] Intelligo: »et per quem.« Mer

curius enim pracco, vel potins fetialis, ”75905, est,

per quem Jupiter focdcra sancit mortalium.

par-ens probítas] Probitas, quae parct, poëtice

pro proba, qui dicta audiens est, ut scmper crat

Mercurius.

famulí] Intellige: qui quamvis Salem aliquando

antecedat, scmper tamen in sor-tem famuli redit

25). Atque simili ratione Jovis honoribus servit,

quae fida ejus recursio est, de qua supra.

patruis] Sic reete Grotius pro pali-ius, quod

in anterioribus erat. Adjectivum est, ut apud 110

ratium (ad. 5. 12) »pali-uae verbera linguacu; refcrcndum

autcm ad Plutonem, cui pariter atque

ipsi Javi Mercurius servit.

впадет emeritís] Ita pro Grotiano »snadentem

meritis« rectius codices Monaeenses D.) et Dres

densis. Corruit igitur et Voneliii (in spec. crit.

p. 81) carrectio, qua Машем legere juliet. Sen

sus est: „задаем secula (tempora), pastquam eme

riti sunt labores (Мед-ещё)- cet.;

thalamo] Thalamos praebent tam qninqne libri

scripti Leidenses (Oudend. ad Appulcj. I. p. 584).,

qlmm Dresdensis, Monacensis (С), Cantabrigicnsis,

151 „ Martiani Capellae lib. I. 5. 95.

95 At virgo placuit docta quidem nimis

Et compar studio, sed cui terreus

Ortus, propositum in sidera tendere:

Plerumque et rapidis praevolat axibus,

Ac mundi exsuperat saepe means globum.

Cunae ergo oiliciant quo nihil editae,

Censendum, lsuperi quique crepundia

Terris recolitis vestra tenerier,

Quae occultant adytis sacra latentibus..

lungantur paribus, nam decet, auspicis,

musei Britannici et Bongarsii; sed vulgata lectio

praefereuda esse videtnr. Sensus enim est: »Mer

curii rebur, quo jam praeditus est, llagitat, ut

detur thalam0.« Árltlitum se. esse pro addi ad

modum Graeci aoristi dictum est.

синие] Verba intricata, sensus planus: non

ob id Mercurio Philologiam denegandam, quod terris

nata sit, cum idem et diis accidcrit. Legendum

ferte: "п '

»Canne ergo efficient quoi nihil? edite

censemlum superi °

«fuir/um cet.

Скот. —— Editae gignendi casus est, quod sclieliastes

prisons non potuit intelligere tfnamvis in omnia

se vertens. Ut nativitas illi nihil obsit, quae cum

deo jungenda est, consilium in medium dandnm

censct. Dees non natos esse sapientieres censebant.

Lucanns lib. 8:

-—————

»si numina nasca'

Credimus, aut quemquam fas est cocpisse deo

" ` mmm "

Baarn. (advers. p. ‘1245) -

Non genitiws sed da

tivus casus est editae, neque quidquam intricatum,

nisi verborum ordo, qnem tamen reete jam Bar~

tbius cnuclcavit, quo pro ut accipicns, сити tan

`

tum melius ad eenditionem nascendi mortalem quam

ad ipsum nativitatcm rctuleris; natnm enim vel

Jovem ipsum veteres eredebant, ejnsque cunas ee

lebrat Ovidius (fast. 5, 212). Qnod restat, pro erli

tae Cortius in Guelferbytanis invcnit fletlitae, sed

vulgata` sana.

quique crepumlia] Sensus est: »Qui recolitis

teneri (haberi) in terris vestra crepnndia i. e. nu

trimenta puerilia vel munuscula s. blandimenta,

quae a nutrieibus infantulis vagientibus exhibentur,

quae sc. erepundia, occultant sacra, i. e. templa

`advlis latentibus b. e. in secretiori eornm parte.

VrLcAN. -— Cicero (T use. 1, 15) »mysteriis ini

tiates nen latcre« ait »ipses majerum gentînm dees

e terra in eoelnm prefectos спеца Non

tamcn solam

mysterierum doctrinam, sed testimonia qnoque et

monumenta nativitatis et pueritiae eerum significare

Martianns videtur, qualia reliquiarum instar in adytis

templorum servabantnr, ut v. c. ovum Ledae apud

Spartanos (Paus. 5. 16. 1). Cf. Lobcck. Aglaepham.

p. 52.

auspicïs] Ita pro auspiciis scribe versus cansa.

Sic in libri fine jurgis pro jurgíis. Скот. — Ita

etiam Reichenauensis codex. Imitatur noster Appu

~ Martiani Capellae lib. I. 5. 155

ъ . - ~ Et nostris cumulent >astra nepotihus.

. Sed postquam Jupiter Япет loquendi fecit, omnis 'deorum senatus in 94

suffragium concitatur, acclamantque cuncti fieri protinusoportere, adjiciuntque

sententiae Joviali, ut deinceps mortales, quos vitae 'insignia .elatio et maximum

culmen meritorum ingeniumque in appetitum coelitem propositumque sidcreae

lcupiditatis extulerit, in deorum numeruní cooptentur; ас mox inter alios, quos 9a

. ' »il '

lejum apud quem (met. 6. p. 426 Oud.) Jupiter

Успеют allocutus: »nec tun, inquit, »lilia quidquam

contristarc, nec prosapiae tantac tuae statuique de

matrimonio mortali metuas. Jam faxo nuptias non

impares« cet. De deorum conjugio impari plura

_vide apud Nonnum (10. p. 276 Fahr). Verba autem

noster sumsit c Virgilio (Aen. 4, 105) ubi Juno

_Veneti dieit: »paribus regamus auspiciisor, alio licet

sensu. Áuspicia enim hoc loco im'lia sive ońginem

siguilicare arbitrer, licet etiam ad dignilatem et

potestatem referri possint, quae in magistratihus

-Romanorumauspiciorum jure cemehatur.

astra] In astris enim deos habitare, quin ipsa

etiam deos esse cum Pythagora (Diog. Laert. '8,

27. p. 509 Meib.) Íinxit Martianns 91. 97 ibique

not). Extremorum sex versuum igitur sensus hic

esse videtur: »Quo nihil (quo minus) ergo cunae

(ortus, natales) editae (genitae, nempe Philologiae)

amelant, censcndum (vobis) superi, quique (ct qui)

recolitis (recordamini) crepundia vesti-a (natalitio

rum mysterie) sacra (iegà) adytis latcntibus occul

>tare. Jungantur (igitur uterque), nam docet, pari

.lnus auspiciis, et cumulent astra nostris (Jovis)

nepotibns (coni: 95. 97. 125. 155. not. 811.

815 f. et Platon. de leg. 10. p. 899 Steph. Cie.

de divin. 1, 10. Davis. ad Max. Tyr.„17„ 5. p. 517

et 17, 12. pag. 577). Macrobius (Sat. 1,

»ůfoòç dicunt sidera et stellas ¿mò той дёгт,

id est твёрдым, quod semper in eursu sint.«

sed postquam] Sallustius (Catil. 55): »Postquam

Cato adsedit -— — senati decretum lit, sicuti ille

ccnsucrat."

acclamantque] Imperatorum demum actatc, ut

videtur, per acclamntionem senatus consulta facta

sunt (Plin._ cpist. 4, 9. Capitolin. in Max. et Balb.

2. Brisson. de formul.,2, 66. p. 175).

alljiciunique] Cicero (Philipp. 15, 21) ita:

nscrvilio assentior et hoc amplias censeo.'

цветет] In Monaccnsibus (ß. D. et Basi»

leensi legitur светит. Utrnmque rectum quidem;

sed praestat vulgata lectio, quandoquidem dillicilior

sive audacior potins et Martiani ingenio aplior,

praesertim qunm statim eadcm figura »siderenm

cupiditatemu subjungat pro »siderum cupiditateu,

more antiqno fere, sicut Accius (ap. Cie. N. D.

5, 26) »familiare parricidium« dixit pro »familiaris

alieujus paricidio.« Sidera autem vitam eoelestem

signiÍicant, ut Pedo Albinovanus (eleg. 5. 27):

»Vive día, mi care senex, pete aidera встал

in deorum] Ita in lapide quodam sepulcrali (in

Velseri op. p. 418) legimus: »animula in deorum

numerum recepta.“ Alia exempla invenies apud

Diodorum (5, 56. 4, 24), Quinctilianum (5, 7, 5

et 9. p. 549 Spald.) cet.

cooptentur] Adco ut vere Persacus, Zenonis

auditor, apud Ciccronem lib. 1 de natura deorum

dient »eos esse habites deos, a quibus magna uti

litas ad vitae cultum cssct inventa, ipsasque res

ptiles et salutares deorum esse vocabulis липец

patasu, et Minucius felix: alicujus muneris vel artis

156 Martiani Capellae lib. I. 5. 95. `

aut Nilus dabat, aut Thebae, Aeneas et Romulus, aliique, ques postea astri:

doctrinae nomen inseruit, designati coelites nominentur, ut post membra

corporea deorum iierent curiales. His quoque annuente Jove, jubetur quaedam

gravis insignisque femina, quae Philosophia dicebatur, hoe superi senatus

reperterem veneratam fuisse unamquamque natie

nem ut civcm bonne memeriae. Curran. (apoth. Ho

meri p. 5) -,Vide pulclires Heratii (od. 5. 2, 21)

versus: n

»Virtus reelurlens immerilis meri

Ceelum, negata tenta! iter „Жал

Animas deus alloquens (ap. Steh. eel. 1, 52, 40.

p. 857 Heer.) edicit: »Si рапса fuerint vestra cri

mina, cal-nis relicta compnge eeelum rursus ample

ctemini.l Ceni'er et nostrum inferierihus locis

155. 145). In editis a Grotio coaptentur quidam

legitur; sed in netis (ad 6) observavit librum

scriptum lioe loco habere ceoptentur, et liabet ctiam

Reichenauensis. In Basileensi et Darmstattensi ta

meu vidi scriptum esse ceaptentur. _

lVilus debat] Similiter Claudianus (v. 62

not.): »si ques Roma reccpit ant «ledit ipsa deos.«

Nilo deorum generatienes assignatas esse testatur

Eusebius (praep. evang. 5, 5. p. 89, add. Arneb.

L. 4, p. 155), nominatimque ex ee orti ferchau

tur Vulcanus (Cie. N. D. 5. 22. Diegen. Laertius

Preeem. 1, p. 2 Meib.), Dionysus (Cie. N. D. 5,

25; LaunLydus mense Mart. 58, p. 199 Roemer),

Mercurius (cf. cund. mense Apr. 44, p. 215), ller

wles (im 46, p. ses),v .mi Hand Еще-ц Scio

an nostro loco Nilus omnino pro yAegypte positus

sit, ita ut Aegyptiaei dii, Osiris, Isis, Anubis,

Apis, intelligentur, qui sere tantum a Graccis Во

manisque deorum in ordinem reeepti sunt.

Thebae] Herculem intellige, quem Thebarum

alumnum Pacatus (in panegyr. 4, p. 18 Arntz.)

appellat, et Bacchum, Cadmi nepotem, quem Ho

ratius quoque (0d. 5. 5. 15) illis addit, qui quum

mortales nati essent, constantia et virtute enisi

arces igucas attigerint; fersitan ctiam ipsum Cad

mum, quem non hereis tantum (Paus. 5. 15. 6),

sed divine ctiam honore cnltum fuisse quidam го

lunt (v. Müllerum in Orehomeno p. 216 et 466),

neget licet Lobeeliius (in Aglaepham. П. p. 1255).

Aeneas] De Aenea dee indigetc 62) een

snle Livium (1, 2 f.) et Virgilium (Aen. 12, 794)

Ovidiumque (met. 14, 585 _ 608) ae Tibullum

(2, 5, 44). De Romule Horatius (ep. 2. 1.

»Romulus et Liber pater et cum стоге Pollux

Pest ingentia faeta deorum in temple receptie,

adde Varron. de L. L. 4. 51. Cie. N. D. 2. 24;

5. 15; Tuse. 1. 12. Minne. Felic. 25, 2. Tertullian.

ad nat. 2. 9 ect.

post membra] Per ellipsin, pro »post membra

corporea exuta.« Ita яды 162) »pest vitamc

ncmpe »peraetaml et 155) »post membrorum

ncxumc nempe »dissolutunac

curiales] Glosse Isidori: »Areopagitae, curia

les.¢ Curialium vocabulnm Plauto usitatum, sed

et juris consultis. Gne'r. —— Curinles Reinanis iidcin

crant qui Graeeis Sopatc'psg, interdum ctiam qui

дцдбгш (v. Cie. отв. 2, 18 11). Namque in

gopa'rgiav, vel in âñiwv aliquem qui reeipiebnn

tur, apud Athenienses aliosque participes eivitatis

juris optimi Íiebant (Platucr Beytr. zur lienntn. d.

Att. R. p. 145- 152. 188 -201): unde deorum

euriales Íieri eruditc dieit Martianus eos, qui in deo

rum numerum cum pari et aequabilijure reciperentur_

Philosophie] Ita mcliores libri scripti, Mona

'Martiani Capellae lib. I 5. 97. 157

consultum ‘aeneis incisum tabulis, per orbes et compila publicare. Tunc Juno 97

condicit propter praedictorum thalamum iuvenum et nuptialia poragcnda, uti

postridie omnis ille deorum senatus in palatia, quae inv Galaxia. Jovis habita

censes С. D. Е.)‚ Dresdensis, Bodlejanus Pri

mus, Mertonianus, Britannicus, Cantabrigiensis,

Basileensis, Darmstattensis, Reichenauensis, et Bon

garsii. Qnibns tamen etsi destituti cssemus, nihilo

minus vulgatam lectionem conexissemus e Martiano

qnidem ipso, infra 576) Per Philosophiam

ait Jovem coelestis consultum senatus tabulamque

vnlgassc (add. 151).

senatus consultum1Prorsus contrariam (ар. Senec.

in просо]. p. 826 Lips.) sententiam dicit Janus:

»ne quis Post hunc diem deus fiat ex his, iîui

фойе”): наряде: ¿dotada/J

acnex's] Mol-cm incidendi aeneis talmlis leges

antiquissimum fuissc e Platone (111 Minoc р. 520.

Steph. add. Apollinar. Sidon. cpist. 5, 5 11 р. 151

Sirm.) patat. Арт! Romanos aenearum tahularum

usnm Ànco Martio fuisse recentiorem colligi e Dio

nysio IIalicamasscnsi (1. 5l P. 178 Sylh.) possct,

quippe qui in quemis tahulis leges fuissc inscri

ptas referat. Sed ipsas duodeeim tabulae aeri in

cisas fuisse Livius (5, 57 f.) tradit, quamvis alii

voluerint, eburneas eas fuisse 2. 4. de orig.

Foedus etiam Carthaginiense aeri incisum fuisse

Polyhius (5, 26) refert. Atquc in aes incisarum

tabularum saepe mentio 111 8 ad l. Jul. респ].

Dion. Halicarn. 10. р. 681. Cic. Philipp. 5, 12,

in Catil. 5, 8. Tacit. anual. 11, 14 f. Plin. 54,

9. Plin. Secund. epist. 8, 6, 14 р. 417 Cellar

Sueton. Vesp. 8. Serv. ad Aen. 6, 622. Ovid. met.

1, 92).

jussu in aes incisas lepide finxit Lucianus (Сго

nosol. l'. T. 9. р. 22 Bip). Ah acre 1511111- aerarii

nomen locus invenit puhlicus quo leges condebnn

l'nde leges quoque convivales Saturni

tur (Sueton. Caes. 28) sive deferehantur (Tacit. 5,

51). Ita Macrohius quoque (Sat. 1, 15) legis me.

minit in columna aerea -incisae. Quod autem in

specie ad SCta attinet, famosum illud de Baccha

nalibus coërcendis Viennae exstat, cujus literaruln

ductus puhlicarnnt Matth. Aegyptius ct Post cum

Drakenhorchius (111 suppl. ad Liv.), nt Heracleenses

(а Mazoch. expl.) tahulas, aliasque taceam.

compila] Per compito idem est, quod supra

5) dixerat ‚томит...

condicil] »Condìccreu “practcr vulgares „signifi

cationcs est »denuntiare.¢ Livius: »Qunrum rerum,

lilium, causnrum, condixit Pater Patratus P. В.

Quiritium Patri Patrato Priscorum Latinorum.«

Trihonianus in instit. Tit. de actionihus: »Condicere

enim (inquit) est antiqua lingua dennntiare.u Glos

sarium: »Condîco 6vvtá66oßab ,und #agay

yeÃLaç. Glossae: »Condicit, imperat, prnecipit..

Gloss. Isidori: »>C0ndico, statuo, бесы-110.11 Gno'r.

— Conf. quae contra Scioppium monuerunt viri

docti (111 Bum. antholog. Lat. Lp. 502) et Gronov.

ad Plaut. (Stich. 5. 1. 28).

habitationem] MS. arbitrationem, non male.

Innuit itaque de rebus maximis ibi posîtum con

silium. Vidcndus Ovidius. Свет. -

Atquc Possi

mam hanc lectionem Goezius non dubitavit, ex

puncta meliori, in textum recipere! Quamvis enim

Britannici codices omnes, Monaccnsium unus (С),

Hugianus et Darmstattcnsis perversam illam habcnt

lectionem, quam in Basilcensi tamen a secunda

manu correctam vidi; nemo certc иридий: facere

arbitrationem. Latine dici posse putahit. Martiani

contra plana est sententia, quam infra 208)

18

158 Martiani Capellae lib. I. §. 91.

tionem potissimam faciunt, diluculo convenirent. His igitur actis solio rex

ipse surrexit, omnisque ille deorum numerus sedes proprias eursusque repetivit.

repetit de Galaxia scribens: icrat autem ibi Jo

так: domusJ De eo Ovidium ctiam conferrc operae

pretium erit in versibus (met. 1, 168 sequ.):

.Est via sublimis coelo manifesta летело:

Lactea nomen habet, candore natabilis ipso.

Hoe iter est auperis ad magni tecla Tonantis;

ct paulo inferius (175):

Hic locus est, quem, si иву-Ы: audacia detur,

Houd имам magna' dixisse palatia соси.

De Galaxia ipso cf. Cie. sonin. Scip. apud Macroh.

1. 4. f.; Aristot. meteor. 1. 8, Plutarch. de plac.

phil. 5. 1, р. 892.

сад-туш] Lege curasque. Voseu. (spec. crit.

p. 81) - Abstinuisset hac conjectura criticus tc

merarius, si meminisset lleos apud Martianum .sidera

esse, quorum cursus et noster 118. 811) et

alii saepe memorant. Ita Claudianus (Prob. et Ol. 9)

ad Solem:

_- - -nSaepe soles ductoribus illis

Inslaurare vias et синапс: addere потел.

м eundem noster 186):

»Nam medium tu сип-113 iter — —- coercens

Sidera sacra denim, (‚нит legen: сиг-вали addis.«

liinc tam Plioehum, quam Mereurium in coelum

adsceiidentcs in Solcm illum, liunc in Planctain

converti 29) linxit, et infra 897) [шпат in

ipso deorum coctu transcursionis ollicii meinorem,

Astronomiam autem 815) deorum nicacula под

tacere, liect impudentis sit díís suos cursus cdisse

теге doeereque velle dcos, quod faciant 812).

MARTIANI

MINEI FELICIS

CAPELLAE,

AÈRI CARTHAGINIENSIS ,

DE NU

PHiLoLoeIAE

PTIIS

ET MERCURII

' ` LIDER Il.

Sed purum astrilicis coelum scandebat habenis

Nox revocans merso fulgentia sidera Phoebo._

Ardua tune senior suecendit plaustra Bootes,

Et spiris torvo nituerunt

Nox] Multorum poëtarum, Virgilii, Statii, Silii

Italici, alieram habcmas noctis descriptioncs; sed

prefecto non ultimum hace nostri occupat locum.

` Fulgentius quidem 25 Munch.) imitari cuni vo

luit, verum male haie opera successit.

тег-30] »Merso Phoebm de Solis occasn noster,

quemadmedum~ Statius (Theb. 1, 544) de ortu et

Aurora »repercusso Phoebou cauit.

sueoendit] Corrigendam succedit. Inepte vulgo

editar succendit. Saepius alibi »sucecdo, succido,

succendo, accedo, accendou sunt permatata. 01mm.

(ad Caesar. p. 95). -— Num forsan et Lacanus (2,

415) сон-151301105, qui' scripsit:

»Succcndit Phaethon flagrantibus aethera~ lorisc?

Adco futiles saepe sunt criticorum cmcndationes,

praesertim ceram, qui non totum ante oculos lia

astra Draconi;

bent auctorem, veram cursim tantum sive saliendo

menda vel errores venantur. Infra 808) noster:

»Illic bis septem solitus smare triones

Plaustro Hyperborea resplendet lace Bootes..

Booten cum plaustris Ovidius quoque jangit (met.

10. 447). Idem alias Arctophylax (Cie. N. D. 2.

42 11), quia plaustra sive triencs ursarnm quoque

figura lingehantar (Arat. Phaenom. v. 26).

toreo] lmitatas est Cieeronis D. 2, 42):

vcrba: _ Y _

»Torvu’ Draco serpit subte" _ -`

Quaproptcr spernendam arbitrer cmendationem tor

10, a viris doctis (Burmann. anthol. Lat. 1. 185)

propositam; 111-005011101 quum_ linee notie jana in

spiris centineatar. Pro Draconi nonnalli codiees

Dracone babcnt, sed param interest.

98

18*

140 Martiani Capellae lib. II. 5. 98.

Auratis etiam Hagrans splendebat in armis

Qui trahit aestifero fulgentem Sirion ortu;

Нос quoque Nysiacis quodsparsum floribus ardet

" ' 'Multiplici ambitumredimitur lumine sertum.

Virginia inter-ea trepidas perlabitur aures

Fama Jovis magno dum complet tecta boatu.

Denique ipsa compertis superûm decretis, adultaque jam nocte Philo

logia pervigilans, multa весит ingenti cura anxia retractabat., Ingrediendum

primo senatum deûm, `l'ovisque subcundos inpraemeditata visione conspectus,

лишив] Iquc Orionem cssc ex deseriptione

apparet. Graecì cum 6rvyvòv (anthol. 2, 47, 18.

p. 510 Bosch.) appellant; Virgilius (Acn. 5, 517)

»armatum auro Orionau; Ovidius modo (art. am.

2, 56) впадут-им, modo cum Lucano (1, 665)

crisi/'erum (fast. 4, 588), canitquc (met. 15, 294)

»nitidumque Orionis ensem.¢ Isidorus (аут. 5,

71, 11. p. 162 Arcv.) scribit: »Ilune Latini Ju

gulam vocant, quod sit armatus, et gladio et

stellarum luce tcrn'bx'lism Exitiale siguum esse

Homerus (Il. 22, 29) eeeinit. n

«resti/icm] Sumsit a Virgilio (georg. 2, 555).

Fei-venten: appellat Cornelius Severus (Aetn. 599.)

Isidorus (шут. 5, 71, 14 et 15. p. 165 Areva):

»Canicula stella, quae et Sirius dicitur, левит

mensibus in medio centro cocli est: et dum Sol

ad eum ascenderit, conjuneta cum Sole duplicatur

calor. -Sirius

vocatur proptcr ilammae candorem,

quod ejusmodi sit, ut prae ceteris lucere videatar.

Piura de Sirio aliis locis (in palaeogr. III. et infra

ad 640) dixi, adde Arat. 526 cum intpp. Trabi

cum ab Orione dixit, bane proxime sequitur.

ambitum] No te forsau turbet producto media

syllaba, lege viroram doctorum notas ad illum Ovi

dii (met. 1, 57) versum:

'\

»Jusst'l et ambitac circumllare lilora terras.

serlum] De Ariadnes hac corona Juno apud

Senecam in Hercule furcnte conqueritur:

--

-

»ne qua pars probro пасе!

Mmdus puellae seria Gnossiacae уст“.

Goez.- Potuerat Martianus ctiam Ovidii (fast. 5,

545) versus respicere:

»Bacchus amat floreszBaecho placuísse coronmn

Ex Aríadneo síclere nasse poles.«

Adde met. 4, 15, fast. 5. 459. Arnob. 5. p. 176.

trepialas] Jure respuunt multi codiccs illud ad,

quod apud Crotium praemissumA crat (Oudend. ad

Appul. I. p. 691). Omissum id ctiam est in Bri

tannico, Cantabrigicnsi, ct Hugiano. In Darmstat

tcnsi superne repel-illu' impositum. Sed зареги

caneum est, quia »perlabitur auresc idem est quod

«labitnr per ищем

boatu] Гашиш pracconis oilicio funetam in

palatio Jovis supra 65) vidimus. Bodem igitur

jure noster ei tribuere potuit boatum, quo Appul.

(met. 5. p. 177. 10. p. 691 Oud.) эру-песет: boa

tuml seripserat. Musee boatum Ausonius (Eid. 20,2),

reboatum noster 121) tribuit, uti pliilosophorum`

etiam in eoelo reboalum infcrius 215 f.) com

memorat. l

Martiani Capcllae lib. H. 5.100. 141

exsiliendumque sibi in superam -coelitum sortem. Deinde ipsi sociaudam esse 100

Cyllenio, Yquem licei;A miro aemper' optarit ardore, пашен 'vix eum post un

ctionem palaestricam recurrentem, dum flores ipsa decerperet, .praelectis qui.

busdam vherhusculis conspicata est. Quid? quod' utrum sibi'haec nuptialis con

duceret amplitude', anxia dubitabat? rNam certe mythos, poëticae etiam diver

sitatis delicias Milesias, historiasque lmortalium, postquam supera conseenderit,

se penitus amissuram non cassa opinatgione' formidabat. Itaque primo condu`101

catue connubium, atque aetherei t»_verticis pennata rapiditas apto sibi foedere

оргии-й] Emcndavi Grotianum optaret c libro

Norimbergcnsi, Bodlejano primo, Hugiano et Darm

stattensi codicibus. Sed anteriores editiones melio

rem hanc lcetionem jam pracbuerant.

cum] Neutiquam, ut in editis, cum, sed cum

omnes fcre eodiccs tam Grotii, quam Monacenscs

(C. D. E. G.), Darmstattensis, Basilccnsis, Dres

deusis, Hugianus, Britannicus, Bodlejnnus primas,

Cantabrigicnsis, aliiquc ad marginem libri Norim

bergeusis, et in notis a Appulcjum (I. p. 219 Oud.)

laudati. Nonne igilur miremur novissimos editores

‘Valthardum et Goczium dcdìssc cum, quin etiam

грипп!

palaestricam] Unctus et nudus placuit scilicet

Philologiae. Ovidius (heroid. 18, 149):

»More (пае gentís nitida dum nuda palaestra

Ladis et es таи: mixta virísa

Praefuit enim palaestrae una cum Hercule Mereu

rius (cf. Погас. od. 1, 10, 4 et ad eum Mitschcr

lich, cui adde Pausan. 4, 52, 1. Diodor. 5, 75.

Stat. Theb. 4, 228. Arnoh. 5. p. 114. Prudent.

in Symmach. 2, 519. Conil` etiam nostr. superiori

loco 5 et notas ad inferiores 177. 210).

шиты] Apulcjus: At ego tihi sermone isto

Milcsio varias fabulas conferam. Respcxit ad hunc

Capellac locum, quisquis ille veterum glossarum

аисты, cum ait: »Milesiac, amatoriac.« Скот. Confer.

Erasmus in proverbio: Domi Milesia. Gonz.

_ Equidem non amatorias tantum, sicut Ovidius

(trist. 2, 415), sed omnes fabulas rcmovere т

laisse nostrum arbitror, quasi indignas deorum

majestate. Mythos enim cum illis conjungit, addens

vcrba »mortaliumque historias.- Cctcrum delicias,

non дыша: in codicibus Monacensibus C. D.

E. G.) lcgitur.

non cassa] Servius ad illud Virgilii (Aen. 12,

780):

»Dixit opemque dei non cassa in vota uocavíh

explicat »non ad inania vota poscit auxiliunm

formillabat] Permulti codiecs, Reichenauensis,

Darmstattcnsis, Hugianus, Britannicus, Cantabri

giensis, Bodlejanus primas, et Monaceuses (B. D. Е.)

habent praesens formídat.

conducatne connubíum] De sponsalihus contra

liondis auspices etiam anguria captasse pluribns

exponit Burmannus Secundul (ad Claudian. p. 56

not. 85).

aetherei vertícís].-Id est Mercurii. Gonz. _

Quo autcm pacto Mercurius audirc potest aethcrius

vertex? Intellige potins »in aethcreo vertice peu

nataxu rapiditatem«; hac enim Mercurius denotatur.

_ Pro решит: Bodlejanus codex quidem pinnala

dat, quod melius vidcri potest; sed illud, quod

Basilceusis et Darmstattensis etiam habent, retinui,

142 Martiani Capellae lib. Il. §. 102.

102 copulet'ur', ex nuptiali congruentia numero conquirit. Moxque nomen suum,

Cylleniique vocabulum (sed non quod ei dissonans discrepantie nationum, nee

diversi gentium ritus pre locorum causis cultibusque iinxere; verum illud

quod nascenti ab ipso Jove siderea nuncupatione compactum, ac per sola

Aegyptiorum commenta vulgatum, fallax mortalium curiositas asseverat) in

digitos calculumque distribuit. Ex que {inalem utrinque literam suinit, quae

numeri primum perfectumque terminum claudit. Dehinc illud quod in fanis

omnibus soliditate cubi ас dominus adoratur. Literam quoquc, quam bivium

quia et supra 76) nostcr pennata scripserat, et

infra (§._579) llujus seriptionis

rationcm aß'crt.

матем] Pre numerís, per numeros. De hoc

cabalac genere pluribus elim (in palaeograph. III.

ё. 142 sequ. 227) cgi. Addo cxemplum ex Arte

midoro (onciroerit. 2, 75. p. 158; 5, 54. p. 178

Rigalt.). _

nomen винт] Федодоуба, eujus nominis nn

mcrus est sccundum litcras Graeeauicas DCCXXIV.

Gaor.

Сущий/[нс vocabulum] 4Vocabulum hoc admo

dum torsit ineptos glossatores. Nos @w60 esse

invcnimus, quod Mercurii apud Acgvptios nomen

nemo ncscit. Hujus Inumeri juxta Graeeos charac

tercs MCCXYIII. Gnou-._'Tcnendum autcm Qw'òů

tam Mercurii quam primi mensis nomen apud Ae

gyptios fuissc (Cie. N. D. 5. 22. Cf. Pal. так“?

a 004). ' ' `

digitos] Satis nota hace cemputandi ratio est

(ivowcri polym. c. 7. p. 58 sequ.

Fabriciibihl.

Lat.T.

III. p. 585 Ern. Dergler ad Alciphr. p. 108

et inferior ad 745 not.) Maxime etiam celebrata

erat statua viri digitis'romputantis ‘exsculpta ab

Eubolide (Plin. 54, 8, 29) pariter atquc Jani

statua (v. Pal. crit. III. 250. 256. 454). Atquc

infra 729) Arithmetica eodcni computandi modo

utitnr. мае Appulcjum (de mag. p. 579 Oud.)

Nec tantum numeros, sed etiam literas digitis sig

nificatas esse, Isidorus (ctym. 1, 26 f. p. 42 Arev.)

demonstravit.

tenninum] Litera Theta, qua novenarius nu

merus expr-imitar. Primus enim numerorum termi

nus enneas est, quia in hoc numero monades de

sinunt et ab co decades incipiunt. Infra 745)

»pi-imusu, inquit, »versus est a monade usque ad

cnneadern.¢ Terminum autem numeri scripsit pro

пите-топил, ut saepe singolari seriptorcs utuntur

pro plurali (Palaeegr. crit. III. 252. Spartian.

Adrian. c. 7.).

лешие] .Q est DCCC. Ogdeas autem primus

cnbns. Gno'r. -Sed

ogdoas non est Omega: de

bebat Grotius ad sequentcm regulam novenaríam

respicere, sccundum quam nunierus ille 800 ad

monades reducendus erat, ut primus exiret cubus

(§'. 740).

soliditate] Cubi natura hac voce exprimitur,

»siquidem«, ut Macrobii (in somn. Seip. 1, 6) vcr

bis utar, »a paribus bis bini, qui sunt quatuor,

superliciem faciunt: bis bina bis, quae sunt octo,

corpus solidum Визит...

cubi] vulgo eybica donninus. Grotii codex-ha

bct cubi ac domínus, legi autem ille jubct 'ac do

míbus, quia »fanisu praeeesserit: Goczius domx'bus

in textum recipcre ausns est. Ego vero nihil mu

.u

Martiani capellae lib. II. 5. 102. 145

`mortalitatis asserere prudensanmius aestimavit, in locum proximum sumít, ac

sic ‘mille ducenti decem et octo numeri-u cffulserunt.

tandum esse censui (in Palaeogr. crit. Ш. 227),

siquidcm'acccpta particula ac pro tanquam sensus

planus est: »cubi soliditas (ara) quae in fanis tan

quam dominus (ipse) adoratur.u vitruvius enim

(5, 1) »aras ad normam debere esse quadratam

monet. fortasse etiam de eippis Пешие quadratis

Mutianus cogitavit. Lcotionem nostram praeterea

firmat heichenauensis codex, in quo »cybi асс

legitur.

bivíum] Editi vim; ad quod Grotius: »MS.

vim'um. Literun Y innuit, de qua habes in ea

talectisz

»Litera Pythagorae discrimine secta bicorm'

Ilumanae vitae speciem praeferre „Машин

Exstat hoc distichon in Anthologia Burmanni La

tina (Il. p. 416). Sed adde Ausonii (Idyll. de mo

nosyllab. 9) hune vel-sum: x

»Pythagorae bivium ramis palco ambiguis YI

qui magis nostro respondet confer praeterea Per

nium (5, 56), Servium (ad Aen. 6. 156), atque ex

eo lsidorum (аут. 1, 17. p. 5 Atem), graphi

eamque descriptionem apud Athenaeum (10, eo

p. 454. Cas.) et Strahonem (15. p. 597 Cas,).

nuam in lleichcnaueusi quoque codice exstat ,

quapropter Мидия; scriberea митры. tautum

mutata, non dubitavi; nam В et V saepius com

fundi notum est (v. 25. 102. 582. 608). Sensum

illustrant Laetantii (6, 5) verba hace: »Dicunt enim

humanae vitae cursum Y literae esse siluilem, quod

unusquisque lhominuma quum primae adolescentiae

limen attigerit, et in eum locum vencrit, partes

ubi se via findit in ambas,

ac nesciat, in quam se partem potius inclineta cet'

женатый] Alii libri scriptia a Cortio in libro

Lipsiensi notati, habent immortalitalís; sed male.

haerent nutahundus

Qnos per novenariam

Namquc voce illa humanum genus notari ex alio

loco 108) patet, quo seribit: »intra latebras

uteri septimo mense absoluta mortalitas- (add.

625. 890). Aperte etiam Arnohius (1. p. 6) ver

bis amiseranda mortalitaSc nil nisi miserum homi

num genus denotarc voluit. Atque gellius (15, 28)

jam defenderat hune vocis usum. Adde cicerouem

(N. D. 5, 56), Liviam (1, 2), Senceam (de cle

ment. 1, 5), aliosque permultosy Virgilinm, ovi

diam, Lucanum, Curtium, Plinium, Quinctilianum,

aestímavit] Ita alios codices habere Grotius et

‘Valtliardus jam notaverant. In Monaceusihus ipse

vidi, tum estimavít (in В ct D), quod Dal-metat

teusis etiam exhibeta tum падший (in С. 01E),

quod praeter hoscc Mouaccnses etiam Basileensis,

Reiclienaucnsis, Britannicus, cantabrigiensisa ac

Bodlejanus primus lm_hcnt. Vernmtamen, quod in

editis est, existimavit etiam defendi potest; neque

ignotum est a scriptoribus saepe composita usur

pari pro simplicibus 68. 75. 160).

quos per] Quod dicit tale esta solent Magi,

105

ubi quid cx nominibus serutantur, collectam ex`

nominum numero summulam per enneada dividere,

subtrahendo eam quoties licet, tum numerum qui

erit варен-Вниз nominis ipsius numerum arbitran

tur. vide etiam si luhet Agrippam de occulta

Philosophiua diligentem profecto Martiani lectorem.

Guo-r. -- Bene, modo recte intelligas Grotium,

Minime enim numerum iunuit illum, qui invenitur

priori numero per novem diviso; is enim e Мег

curii numero esset 155-3- et e Philologiae 803=

sed cum vult, qui perfecta divisione novenario

minor per novem amplius dividi nequitp quemque

nunc numeri fracti indicem appellamusa ut supra

numerum 5 in Mereu-ii, et 4 in Philologiae ne

144 Martiani Capellae lib. II. §. 105.

vregulan: distribuens minuensque per monades deeadibus subrogatas, in ter

víginti quatuor numeros vexplicatum,

104 tium numerum perita restrinxit. Suum quoque'vocabulum per septingentes

in quaternarium duxit, qui uterque

105 numerus congruenti ambobus ratione signatur. Nam et ille, quod ratio prin

cipium, medium, ñnemque dispensat, prefecto perfeetus est; quippe >lineam

facit solus, _et solidorum frentes incunctanter absolvit. Nam longitudine pro

mine. Sed banc viam, quam Grotius iniit, Mar

tianus non'indieaverat, ut statim apparebit.

novenariam regulam] IIujus regnlae, quod sciam,

praeter nostrum nemo nisi Varro (de L. L. 8, 15.

p. 151 ed. Lngd. 1565) mentionem facit. Recentie

rcs cam appellant, Galli »la preuve de neuf«, Ger

mani »die Nenner-Probes Sed herum simplicier

via est, qua ad cundem, quem Martianus, Íinem

perveuinnt. Exemple sit Philologiae nominis nu

merus 724, in que prebatio hoc mode instituitur:

7 et 2 et 4 = 15; 1-95 antem = 1193-. Numeri

fraeti igitur index 4 est. Multe merosierem vinm

veteres ingressi sunt. Martianus enim numeros

`inbet :per novenariam regulam distribuere, minuc

reque per monadcs decadibus subrogandas (substi

tuendas) et sie in monadem perite restringere.“ Id

quod alia, quam hac ratione, fieri vix potest:

724 _-_700

et 20 et 4.

Resolvcndi 700 in 7

20 _ 2

4 _ 4

Bindi-15

Resolvendi iterum, qnia

15 = 10 et5, 10in 1

5 _ 5

lui-4

Cepiosius haec in lpalaeegrapbia critica (Ill. 228)

exposui.

uterque numerus] Ternarins nimirum et qua

ternarius. Omnia, quae proxime scquuntur, noster

et Macrobius ex una eodemque fente hausisse vi

dentur: hie enim (somn. Scip. 1, 6), postquam

de septeuarii numeri partibus et praestantia egerat,

addit: »nude Vergilius, nullius disciplinae expers,

.piene et per omnia beatos exprimere volens ait:

O! terque quaterque beati.«

quod ratio] Quam nostro ratio saepe compu

tatio sit 105 not.), illud »quod ratiou pro

»quin ratio (sive computatio) aecipiendnm est.

Nostra certe melior lectio est quam »quem жидо

in Dresdensi codice.

prefecto] Ita Basileensis et Bengarsii codex.

Editi habcbant pro certo. Ternarii numeri banc lau

dem repetiit infra 755); adde Aristidem Quin

ctilianum (de musica 5, p. 120 Meib.) et Jambli

chum (de vita Pythag. 28, p. 128 Rust). Pytha

gericum dogma esse jam Aristoteles tradit (de coelo

1. 1): падете? yá@ фат, „ai olf Hvôayó

puoi, rò miv ха), rà :roh/ra ‘mig rpióìv ¿igt

órat' 1625071) удар xaì pédov на}, вёрхд тд-и

áptůaòv 52:51. to'ö :rai/tó; Plura da temario

numero alie loco eongessi (in Palacogr. crit.

longitudine] Gretiana hace lectio est. Mona

censes vero (B. D. E.) et Gnelfcrbytanus, quem

Cortins landat, practer lengitudinem prefundita.

temque etiam latitudinem addunt; male me quidem

judice. Non enim de selidis sermonem esse e voce

»frontes« patet, qua signilicantur figurarum in plano

extremi lines. Superficies antem quum profunditate

careat, profunditas quidem a nostro emittenda erat

Martiani Capellae lib. II. $.10% 14S

funditateque censentur. Dehinc quod numeri triplicatio prima ex imparibus

ttvßov gignit. Tres autem symphonies quis ignorât in musicis? Numerusque

impar maribus attributus est. Omne vero terapus tribus viribus variaO&r, ¿

Atque idem numerus seminarium est perfectoruin , sexti videlicet atque noni,

alterna diversitate juncturae. Recte igitur deo attribuitur rationis. Philologia 106

autem, quod etiam ipsa doctissima est, licet femineis numeris aestimetur,

absoluta tarnen ratione perficitur. Nam quaternarius suis partibus complet

et addenda pottos latitude (§. 707. 709). Non absimilem

confusionem vidcbis apud Stobaeum (in ecL

1, 52. p. 80S Heer.). • ~

triplicatio] Primo adspcctu error Lie latere videtur.

IVnmeri enim ternarii triplicatio prima ex

imparibus est 5X5 = 9, qui novcnarius qua-

!St, sed cubus dici nequit. Pariter

(2, 47. 48, 4 f.): «Mares* iiiquit »c

impari numero.* Clarius Macrobius (la soma. Sc.

1, C): » impar numerus mas, et par fi-mina vocatur:

item arithmetic! imparem patris, et paran

matris ap pell at ¡une venerantur.« Excmpla dnbit

Plutarch us (de Isid. p. 505) in triangular ibus et

quadratis figurie. Addc eundem in quaestionibus

(Idyll, il, 3. 5)

»vel ter tria multipÜcanti

»imparibus navies ternis contexere culnim«

Scaligero (epist 2, 199. p. 404) iraudi fuit, qui

Ausonium putasse suspicatur »ter tria esse eubum«,

posterions scilicet versus verbis »novies ternis «

ex

(1, 30) descripsit bisec verbis: »In nu

meris etiam similiter xvfioç dicitur, quum omne

latus ejiisdem numeri acquabiliter in sese solví tur,

sicuti fit quum ter terna dicuntur: atque idem ipse

numerus triplicatur.« Triplicatio igitur apud nostrum

est ut numerus ter secum ipse

r, quo facto sane cubus exibit. Adde

Aristidcm Quinctilîanum (de música 5, pag. 154

Meibom.)

symp lumias] Diapason, bemiolion, diatessaron.

GnoT. — Vide Martiamim ipsum infra (§. 755,

955 sequ.). b» • >:••'>

attributus] Darmstattensis , Britanniens, Cantahrigiensis

addunt est. Notum illud Virgilii (ccL

8, 75): »Numero deus impare gande t. « Et

(p. 270. 280) et Butheram (in rStobaei

eelogîs 1. 2. 5, p. 12 Heinea^» ^vY» i .r. ot

tribus] Confer inferiores lóeos (§. 589. 755.

895). Seneca (epist. 124. p. 675 Lips.): »Tem

pus tribus partibus constat, praetcrito, praesenti,

et nit uro. u Adde Homernm (in Iliad. 1, 70) et

(de Ei p. 581). : •

i] Stobacus (in eclog. phys. T. L

p. 22 Heer.): HXr¡qr¡ ôè aal xèXsvov cutè<prtvE

Tov ftsQiXTÓv, on fuyvvftsvoç те itçoç rov

açtiov àeï tcouïtcu rteotkQareïv róv ¿$ âp-

<poîv TCEQVZTov, àvtcô ôè rtàXw 6vvri&éf¿£vog

yswâ rov aoriov. (Conf. §. 750. 741).

rationis] Catre 'ne forsan orationis substituera

velis. Ratio hoc loco, et in multie aliis (§. 105

f. 100 sequ. et т. not ad §. 102) Martiano est

computatio. Et recte idem, qui mercatorum deus,

computations etiam dens appellari potuit Fefellernnt

viros doctos glossae. Ceternm Bodlejanus

codex pro rite melius habet recte, quod reccpL

femineis] Paribus. V. supra.

perficitur] Computatione (v. not. ad §, 102 et

19

146 Martiani Capellae lib. II. 5.106.

deeadis ipsius potestatem, ideoque perfectas est, et habetur quadratus, ut

ipse Cylleni'us, _'cùi anni tempera, Coeli climate, mundique elementa eonveniunt.

105) cnim-‘perlicitur numerusŕin' nomine Philolo

giae,. et invenitur quaternarius, qui omnino est

perfectus'(§. 754).

l _ nam quaternm-íus] Optime hue facit aucter

Theolognmenernm qui ait: ‘ri-v 06m/‘ida ein’ mi

‘м}; (tetgáôoç) eine: "wie дядя-грабёж 6v):

xbgvçwöó'ëat.. Ita.- enim ibi legendnm nt in Epi

вшита; Graecis: mgmpoůuevoç alg 'év eign?

póç. Sed et Hieroeles: ‘nie 6è ôexeiâoç diie/amg

1j тифе, ярд »yàg wie narà öiéëeâov те

¿eiónyreç 1159 11i' дежёдь ńvaiuáwjç ng reieeó

‘quç' ¿v ferpoizh ůswgsïral., нагой yá@ 6151»

ůsów'z'ñ'ç ebrò .uom/ddee écòç tefgáôoç desde

‘rò :râv отдают .yin/stai’ à yá@ mi Н nal.

у` на), (711751: dsxáâec cet. din/auw potestatem

dixit Capella, Arnobins Graecum nomen scrvavit,

nt emcndavit amiens mens J. Menrsins, communi

(vere dieam) aneternm omnium bono natus. Hue

lf'acit locus ille ex Arithmetica: »Decasqne plena

his quatuor numeris gradatim plicitis integratnr,

idiest une, dnebns, tribus, quatuor.« Guo'r. -Omnine

eenferenda hic Meursii eommentatio de de

nario Pythagoreo (in Gronov. thesanro T. IX).

Cyllenius] Repetit: hace infra 754) verbis:

»Hic numerus quadratus ipsi Cyllenio deputatnr,

quod quadratus dens selns huberturm wArtcmido

rus (2, 42. p. 155. Rig.) tradit »quadratum Mer

eurium in semnio visum, si barbatus fuerit, solis

pbilelegis eendneere.« Sed inprirnis eonferendi Plu

tarehns (Symp. >9,- 5. р. 758) et Maerobins (Saturn.

l, 19), qui quadrature ad Ниша, dei statuas,~

referunt; pariterque Laurentius Lydus (die Mere.

p. 60 Воет.)

quatuor] Verein quatuor e Gnell'erbytauis Cer

107 An' aliud Ша? senis deieratio, qui „а nìv тетрада non tacuit, eonñtetur, nisi

tins nobis suppeditavit. Cencinunt Monacensis (С)

` et Basilcensis, confirmantque haue _lectioncm ,ea

dem verba infra (ё. 754) repetita. ‘_ __ .

ceeli climata] Hoc est mundi partes, seu eoeli

frentes, nt dieitnr in Arithmetiea. Nam alias cli

mate Mathematicis sunt octo, nt infra habet in

Astronomia. Saepe sane aucter noster technieis

vocabulis abutitn'r, nt in Astronomia et Musica li

qnebit. енот.

‚цв? teìv] Найден tetradem vel Matben tetrada

seripsisse putabam Martianum vel pre Mathesees qua

driga ex Arithmetica, Geometria, Astrologia, Musica,

quarum Arithmetiea unitati, Musica binarie, Geo

metria trinarie, Sphaerica seu Astrologia quater

nario comparatnr, ut legimus ¿y ůgoioymgye'vmg

tíìç áglůy'quxñç: vel sane pre doctrina de qua

ternarie, quam doctc explieavit Democritns, quem

bie senis dii (ita cnim lego, non dei) appellatione

indigitat, nt infra Abderitae senisá páůep/ autem

dixisse pro uáůoyów. Hesyehins: даме, ‚шеи;

бесов. Sed jam hisce eenjeeturis relictis ee pedi

bus in illnstrissimi Scaligeri sententiam et per se

nem dium Pythagoram intelligo, et lego pá {др

тетроёд‘а: sic in anreis carminibns babemus:

Паб ‚щ? tòv àusfége: wege-c ‚(придёт/ш te»

t. цветёт],

Hayàv oise/0201> 50156er — ь

ad quem locum vide Hieroclem. Gnor. — Cui vo

lupe est varias casque inter se maxime diversas

de hac Pythageriea tetracty sententias cegneseere,

cum ablegamus ad Druckeri histor. philes. T. 1.

p. 1055 et ad prolegom. Jablenskii ad panth. Ae

gypt. p. 119 sequ. Gesz.- Melins versnm, quem

Grotius adjecit, edidit Beeckhius (in-Danb. et Crcuz.

Martíani Capellae lib. П. 9. 107. 147

perfectae rationis numerum? vQuippe intra unum, secuudum," triademque

ipsumque bis hinum tenet, quìs collationibus symphoniae peraguntur. Nam

tres ad quatuor epitritus Yocitatur arithmetica ratione, ac diatessaron perhibetur

in musicis. Item intra eum jacent tres ad duos, quae hemiolios forma est,

symphoniamque secundam, quae diapcnte dicitur, reddunt. Tertia Symphonia

diapason in molicis perhibetur, diplasioque coníioitur, hoc est,` uno duobus

collato. 1311111- quaternarius numerus omnes symphonias suis partibus perfectus

absolvit, omniaque mela harmonicorum distributione conquirit. Hanc igitur

discutiens numeri congruentiam perita virgo gratulatur. Deinde utrumque

stud. Ш. p. 54) qui omnino hic confcrendus. Lau

dati etiam scriptores prorsus omiserunt Macrobium,

quaproptcr non gravabor locum (е somn. Scip. 1,

6) hic insel-ere. »Quaternarium«, ait, »Pythagorei,

quem tstpaxtův vocant, adeo quasi ad perfectio

nem animi pertinentem inter arcana vencrantur,

nt ex eo et jurisjurandi religioncm sibi fecerint:

1015 [Là ròu ¿Méga форд? :ragaâówa те—

fpamòv. ~

Juro tibi per eum, qui dat animae nostra: quater

narium numerum.¢ Hactenus Maerobius, qui ver

sum illum a Plutarcho (plac. philos. 1, 5. p. 877)

habuissc videtur. Adde Jamblichum (111 vita Py

thag. 28. P. 127), Porphyrium (in ead. P. 29),

Sextum Empiricum (7. adv. logic. 94), et Sto

baeum (111 eel. 1, 11, 12. p. 502 Heen). Jam

vero ad nostrum ut redeamus et veram lectionem

ut eruamus, pro ‘rugam'òv 111 Darmstattensi со

dice quum legatur tetraden, et rectius in Canta

brigicnsi tetrada, non dubitavi Tafgoiâoe recipel'ß

Ad reliqua verba quod attinet, tam libri editi,

quam manu scripti omnes, excepto uno Reichenau

ensi, sem's dei ratio cxhibebant; sed jam Meursius

(in donar. Pytb. 6. in Gronov. thesauro) ct ano

nymus ad шеи-311115111 libri Norimbergensis conje

cerant dejeratio, quod quum illo codice coniinnari

\

vidissem, ambabus manihus amplexus sum. Seneris

autem Pythagoram appellat, ut Ovidius (trist. 5.

5. 62) »Samium 5000111.

intra] Lege ex Leidensi codice cum editis a

me collato »intra se monadem, dyadem, triadem,

ipsum his hinum tenet. Минск. (ad Fulgent. p. 128)

— Cum MS, legas: »Quippe intra se unum, sc

cundum, triadcmque, ipsumque his binum tenen;

nisi Munclaerianam lectionem praeferendam judica

veris. Вонь/ш. (var. lect. p. 56). vulgo ipsum. d"

collationibus] Hoc in uno codice pro colloca

tíonibus, et rectius, i. e. proportionibus. VULCAN.

— Codiccs etiam Reichenauensis, Darmstattensis,

Basileensis, Hugianus, Britannicus, Cantabrigien

sis, et Bodlcjanus Primus collationz'bus exhibent,

ac probatur insuper hace lectio inferioribus verbis

»uno duobus collatoa (conf. et 954). De sym

phoniis conf. superiorcm notam (ad 11).

perhibetur in musìcís] Ita transposita s'uit verba

in codicibus Cantabrigiensi, Britannico, Bodlejano

primo, et Darmstattensi. In antiquis est ín musicis

perlu'betur.

gralulatur] Laetatur, gaudet. Ita et supra

81) et inlìa 695 f.) noster hoc verbo uti

tur. Donatus (ap. Widem. de proprietate sermonis

p. 112): »Gratulamur in rebus laetis; утаил: agi

108

19 *

MS Martiaui capellae lib. II. (j. 108.

oonsociat, ‘et trias quaternario sociata heptadem facit. Qui numerus rationis

superaegperfectio est, sicut etiam dyachw illa docet plenitudo. An aliud fatalis

oemperamenti cursus, siderumque circuli motusque tcstantur, intraque latebras

mus beneficiis acceptis; gratificamur, rem gratum

faeientesæ

heptadem] De generali circa hunc numerum

superstitione plura verba feci in palacographia

§. 257. IV. p. 494)» Ceterum in lloc commate

non semel Grotinm eorrexi, reponens nempe lrias

pro lrn'a, Jacinta pro consociata, et facit pro fecit.

Trías omnes codices habenì; sociam Brilan-niens,

Basileensis et Monacenses (В. C. Il. E. Cn); facit

praeter anteriores ediliones etiam Hugianus, Bri

tannicus et Monacensium plurimi. cuncta autem

simul Darmstattensis et Reichenauensis praebent

ópaia'w] Planarum figurarum.vul,c. -

E glos

sis obscurum hunc interpretationem mutnntus est

vir doetus. Qui si fontem udiisset ipsum, e quo

Martianus hausit, mcliorern, opinor, attulisset. Ma

crobium enim ante oculos noster babnit, e Pla

lonis doctrina locum in somnio Scipionis explican

De

septenarii igitur numeri praestantia disputans haec

tem de »septem's octies solis amfractibus. a

addita »Nam primo omnium hoc numero anima

mundum generata est, sicut Timaeus Platonis edo

сад. Monade enim in vertice locala, terni numeri

ab eadem ex utraque parte iluxerunt, ab bnc pares,

lll illa impares: id est:

l.

11 ш.

un. А Ix.

vm. xxvn.

et ex bis numeris facta eontextio gerit-rationem

animae imperio creatoris ell'ecit.- llaelcuus Macro

bilis Pluturcbum (de anim. procreut. pag. 1017) se

eutnsg cui adde doctam Boeckhii commentatíoncm

(in Вань. et Creux. stud. Ш. р. 54). Шов autem

numeros Martianns драйвом; appellal, quoniam

ab utraque parte similis progressio animadvcrtitur,

utraque etiam in primum cubum desinit; illa ex

paribus, haec ex imparibus. Construendum: »sicut

etiam illa 611062657 plenitudo docet.

plem'ludo] Macrobius enim (somn. Sc. i, 6):

»Plenitudo numeral-um», inquita »est col-um, qui

aut corpus eflìciant, аи! vim выгнет“ vínculorun»

Pergit deindez nSuperesty ut septenarinm quoque

numerum plenum jure vocitandlun ratio in medio

constituta persuadeata E! pluribus nunc exponit

argumenta, e quibus quaedam modo attnlimus.

fatalis temper-amanti cursus] Constellationis.

vimm —- lternm nobis udenndus Maerobius est,

qui (l, 5), ut somnium explicaret Scipionis, e

Cicerone haec illius verba тын: »Nam quum aetas

tua septenos octies solis uinii-uetus reditusqne eou

verterit, duoque bi numeri, quorum uterque plenus

alter altera de causa babetur, circuitu naturali

summam tibi fatalem confecerintu - quum sum

mam falalem bie cicero dixeraty Мал-батю fatale

appellat temperamentum, annum nimirum 56, sum

mum нашел-огню 7 Х 8. Explicat enim idem Ml

erobius (e. e С): »Quum actas tua quinqnagesimm

et sextum annum compleverit, quae summa tibi

fatalís eritua cet. Нос unum ad illustrandum ci

eeronem, quod a doctis interpretibus omissum,

addendum esse videtur, illum ipsum aetatis gra

dum ab Hippocrate, teste Censorino (14. 3), sex

tum e climaeteriis тж annum dictum esse (conf

Gell. 5, 10).

' siderumque circulij Infra 758): Item septem

sunt circuli et tot planetac.'

Martiani Capellae lib. П. 5. 108. 149

uteri septimo mense absoluta mortalitas? Dehinc quod trias triplicata novem

numeros facit, quaternarius autem per далями geminatus ocio reddit. Novem

vero ad оси) epogdoi numeri eßiciunt junctionem, tantumque pensat in nu

meris, quantum Symphonia diapason in melicis, quae tonon Баси, qui est con

sonae unitatis continua modulatio. Ex quo nihil est quod discrepet aut resultet

in medio, consentaneaque congruît jugitate. Ergo praedictorum nominum

numerus concinebat. Sic igitur rata inter eos socialio copulam nuptialem vera

ratione constrinxit, ex quo commodissimum sibi connubium laetabunda alio

mentis Huetu multivida concitavit. Nam nihil differens animo, decori, forma@

uten'] Macrohius »mense septimo maturari par»

tumu scńpoerat. Addo Censorinum (7, 2), Gellium

(5, 10), alias, et nostrum infra 758).

1521120260014 Infra 954): »ex ratione díplasia,

loc est duplìnn Maerobius (somn. Sc. 2, l) latine

»duplarem numcrumu (Ней. Cantabrigiensis два

“ладили, Brilannicus et Darmstaltcnsis дед: JfÃtZ'

64,011, sine sensu.

epogdoí] Maerobius (вбит. Scip. 2, 1) е вех

numeris, c quibus Soni nascautur, hunc esse d0

cet, intra se habcat minorem et insuper cjus

octavcm parten), _ut novcm el: octo, quin in novem

et octo sint et insuper octava pars eorum sive

nnum.: Infra 935) nostcr ctiam Latine вероу

dan' rationem« scribit. Анри: Ьос !осо in Bodlejano,

Britannico, Cantabrigiensi et Darmstattcnsi quoque

epogdoi Latinis literis exaratum est.

людей] Dresdensis quidem codex musícís: sed

рысей: vulgata lcctio. Meios enim numeris oppo

nitur, quum musica ex utroque composita sit.

tonen] Macrohius (2, 1) »epogdous«, inquit,

»sonum parit, queln галоп musici vocavernnt.«

Conferendi loci sunt inferiores 756. 950. 951.

958. 960. 971. 995). Топит in Hugiauo quidem

et Darmstattcnsi; sed tonon in Britannico, Bod

lcjano, Basilecnsi, et Reichenaucnsi legilur.

sociatío вершат} Variat quidem lectio: Guel

fcrbytanus codex, teste Cortio, habct »socíatos

capíamu; Reiclncnaucnsis, Darmstattcnsis, 111-{Сап

nicus et Cantabrigicnsis sociutio copìam; Leiden

sium unus сор1ат(0ш1. ad Appulej. I. P. 118):

sed vulgatam Practuli lectionem.

connubímn] E septenal'io igitur numero. Alia

aliorum fuit sententia. Plutarchus (quaest. Rom.

P. 264) »inter [шрамы inquit »numeros omnium

maxime congruit парт: quinarius: nam tcrnarius

Primus de paribus; ex liis tanquam mare et femiua

miscetur (уйди-Баз.- VContra Pythagorei, docente

eodem (de animac procr. e Tim. р. 1018), Cle

mcnte Alexandrine (strom. 5. р. 595 et 6. P. 685),

et Aristide Quinctiliano (5. p. 152 Meih.) sena

rium vocabant tum conjugium, tum Успеют (Sto

baei ее]. phys. 1, р. 20 Heer., guia sex cx impari

temario, qui masculus, et ex Pari binario, qui

fcmincus, gignerctur: his enim iria fieri sex. In

eo tamen omnes cum nostro concinunt, exim

pari numero et Pari eonstarc connubium debcre.

Impar-cm cnim numcrum fecundum esse docebant

(cf. Plutarch. de EZ р. 58.8. vita Hom. р. 559 Gal).

пижама] Schellerus in Lexico, cui inaudita

lince vox esset, cxplicaturus cam conjecit »vulde

rvividam¢ Posse significare. At vero non minus ob

îŕ.nv --__

109

150 Martiani Capellae lib. II. 9. 109.

110

ac substantiae eoepit formidare corporeae. Quippe perferendos Hammarum

roelestium globos et ignes ardentium siderum mortalibus adhuc artubus et

macilenta gracilitate siceatis non cassum tremebunda formidabat. Sed adversum

illa quodda'm Abderitae senis alimma, cui multa lapillis surculisque permixtis

herbarum etiam nemorumque ,congesseraß praeparavit. Colehica etiam in

centum voces continuata fiducia adamantini eacuminis impressione signatur;

scura hoc loco ista interpretatio videtur. Adi potins

Cangium, apud quem repel-ies »multividlum signi

ficare »oculatum homincmu vel »virum perspicacis

ingenii." Et Papias: »>Multivídar, scribit, »multa

videns esta Sed Martianum etiam ipsum si eon

sulueris 571), videbis eum similitcr compo

suisse noctuae epitlieton »noctividam«, ut de nostra

interpretatioue porro dubitari nequeat.

nihil differens animo] Legendum puto: »Nihil

diffidens animi dceori.~ Gno'r.- Hanc leetionem

Goezius in textum recepit; sed rcpugnantibus omni

bus, quotquot exstant, libris scriptis. Quaproptcr,

quum milii legem praescripserîm, ut verba scripta

servcm` quantumvis sint obscura, interpunctionem

tantum post vocabulum animo inserui. Quo facto

»nihil ditl`erens animo" cxplicare licct »ncutiquam

cadens animm; ut „111/Гене anìmm idem sit atquc

»seeedere ац1шо« sive »descrcre animum.« Meliora

(amen ab aliis eodicibus exspectamus.

macílenta угас-515111113] Infra 140) transposi

tis verbis »graeileuta perit maeiesa scribit. Cicero

(Brut. 91) »gracílitalem et iniirmitatem corporisa

conjungit, et apud Ovidium (lier. 21, 15) Cydippe

adversa valitudine gracílís dieit'ur (confer. 57.

140 E).

non cassum formídabat] Ita pro Grotiano »non

ineassum formidatc reposui. Priora duo verbe au

ctoritate codicum Dresdensis, Guelferbytani, Hu

giani, Britannici, Cantabrigiensis, et Monacensis (C)

correxi, posterius c duobus Monaeensibus G.)

et Cantabrigicnsi. In eodicibus Basilecnsi et Darm

stattensi a prima manu recte scriptum erat »non

eassurm; sed ab inepto critico perpcram repositum

»non incassum.' In Cyrilli glossario 554 Vul

can.) legimus: вшита, inanis, салаги: Apud

Senecam (in Here. 552): »quid cassum times?.

(conf. 7, 91, 100, 576, 805, 905 et Doe

derl. Lat. Synon. III. p. 101).

alimma] Ungnentum. VULCAN. — Ut »Aliptcs

nnetor, et »epalimmmi genus unguenti vilioris est

Festo. Gno'r.- Descendit 1511111- a graeco (НЕЁ

фат. Inepta Glossa in codice Basilcensi: »Alymna

{поощрили sonat: Abdcritcs senex Saturnus, qui

Abderitcs vocatur a lapide quem pro Jove devo

ravit, qui Graece Abaddir dicitur.« Vide ne istorum

temporum glossae obscuriorcs etiam ipso Martiano

sint! Abdel-ita procul dubio Democritus est plui

losoplius, quem senem appellat ut supra 107)

Pythagoram; reliqua sane etiam nunc Ocdipum

suum cxspectant.

nemorumque] Foede depravatus locus erat apud

Grotium verbis membrorumrlue concesserat. Reclius

Guclferbytanus teste Cortio babet nemorumquc,

et congesserat ipse vidi iu Monacensi Non

1311111- necessaria emcndatio a Vonckio (sp. er. p. 81)

proposita.

centum voces] Numeros finitas pro infinito.Vvl.c.

— Equidem lusisse Marlianum conjieio numeri

nomine Graeco. Fulgcntius cnim (myth. 9. p. 42

Munch.) Proscrpinam, quae et Пасам, hoc nomen

Martiani Capellae lib. II. 5. 110. 151

Aquod adversum igues superos et deorum eonñnia praeparata decor-is incuriam

venustatis Aetiam lumiue submovebat.

Denique revibratu corpori mensis ap

posito irrorati liquoris allinebat unguentum. Sed quum talia virgo eomponit,

pedisequa ejus Periergia, utrum а matre virginis missa an sua sponte, utpote

ejus collactea, trepidatione sollicita quid .ageret conspicatur. Quam quum

disponoutem praedicta rimatim ab ostio speculabunda cognosceret, aliam ejus

accepisse vult ab éxaròv, ceutum. Colchidem autem

Medcam Hecates filiam fuisse sunt qui tradant.

adamantíní cacumínís] Annulum intelligo, quem

amuleti etiam loco adhihitum fuisse non ignoramus

(iii-.1. cui ш. §. sa. oo. Iv. §. 842).

quod aduersum] Grotius edidit quid,- nude

vonckius (sp. crit. p. 81) conjecit quïs. Sed in

nullo id codice legitur. Contra Monacenses (B. D.

Е.), Guelfcrbytanus, et Drcsdensis exhibent quod.

Ohscurum igitur hunc locum ita interpreter: »quod

(adamautinum eacumen) adversum ignes superos

(Solis et ardentium stcllarum igncs) et pracparata

deorum coniinia (spem enim nacta crat divinitatis)

luuxine venustatis (per venustatis suae lumen) in

euriam decoris suhmovehat.« Quamvis enim pnl

chritudinem non eurahat 112), pulehra tamen

ent.

denique гепатит] Sensus hic est: »Denique

allinchat composito, h. c. apto ct applicato corpori

suo ungucntum irrorati liquoris ex revibratu men

sis.« Apposito corpori, hypallagc i. e. appositum

nnguentum. Irrorati, i. e. cx rore confccti, qui

ros crat ex revibratu mensis, lx. c. ex fulgore Lu

пае. Revihratum antem mensis vocat Lunae coi

tum: quando Luna itcrum incrementa aceipit et

a Sole illuminatur. VULCAN. _ Corpori mensis, Lu

uae. Gno'r. _ Conf. Maerob. somn. Sc. 2. 11; Ca

sauh. ad Spart. Caracall. 7, p. 415. »Revibratu

Lnnae corpori unguentum apponeren non audacius

dictum est quam apud Persium (4. 55) »ligerc in

cute solcm.« Eodem voeabulo infra queque utitur

§. 169 f.) de Luna, eodem sensu quo Ovidius

(her. 18. 77) repercutere seripsit. Denique quod

ad lcetioncm attinet, neque allim'ebat, neque illi

m'ebat, ut Grotius cdidit, legendum; sed cum

Guelferbytauo, Basilecnsi, Darmstattensi et Mona

ccnsibus D. alla'nebat, quod прений.“

sua spente] Omniuo haec Dresdensis et Hu

giani eodicuux leetio mclior est, quam illa in cdi

tis, a qua vox spente ahest. Exeidit etiam apud

Grotiam partícula a: anteriores enim cditiones cla

rius a mah-e habchant. Atque eoncinit cum his

vetus Martiani interpres Tcutonicus, cujus tamcn

non nisi i'ragmcntum novi a C. Lachmanno in spec.

linguae Francie. 1825- 8. editum, 111 usque ad

122 complectcns. Ita enim ille totum locum vertit

atque explanare sibi visus est: »Unz si da: а!

uuórhta (quum talia omnia faeiehat) só gesa'h ire

dïenest uufb (pedisequa) periergia. dá: tir chit

(signifient) studiosa operatrix. faire sia sórgenflíu.

uua'mla sí fre gíáltera (coacva) uua's. uuáz si te'ta.

sì' dánches ta'ra châme (danehcs tára est »ingratiise

spontc sua) alde (aut) da'ra (eo) gesendet uuärc

[дне dere mûoterw Facile nunc etiam perspicitur

cur glossa 6) vocem cellactea interpretata sit

ceaetanea. Sumsit enim explicationem ex hac versio

ne, non pcrpendens qui translaturus erat vocem

collaclea, in menlem non aliud venisse vocabulum

Teutonicum quam giallera, que illam exprimerct.

astio] Ita pro hostie reposui e Bcichenanensi

111

112

m Martiani Capellae lib. П. $. 112.

ancillam, cui Agrypnia vocabulum est, atquc intra cubiculum praebebat excubias,

adorta est increpare, quod paululum connivere servandi deooris gratia virgînem

non sivisset, quum ipsa haec cuneta, si Philologia injungeret, valeret implore.

115 Nam jam multa asserit circuisse, mancipiaque dotalia, quid sollcrtiae, quid

códice et ex rationibns supra (ad §. 7) allatîs.

Quam incertus fuerlt literac H usus, e Guelferbytauo

códice patet, in quo, moneóte Cortio, lcgitur

ospicio. Sed praeferenda omnino superior lectio,

quum rimatim (per rimam) praecedat, et Teutóni

cas interpres habeat: »diircb tia nùot tero túron. «

Agrypnia] Dilectiim a Philologia mancipium

(§. 145) a vigiliis appcllatuui. Maie Hugianus co

dex et Basïleensis Agrimnia, quod etiam apud

Tcutonicum interprétera lcgitur, sed apud lui ne

profecto lihrarii errore: reetc enim explicat »daz

chît uigilia. « Joannes Saresbcricnsis (metalog. 4, 17.

p. 898) hune locum explica turus : »est autem«,

inquit, »Periergia, quae lahorcm circuit opcris,

àyQVftvla vigilan» diligentia, quae exercitium tem

pérât ne quid ninas. « Quarum definitionum prior

verbalis est, aegrequc intelligitur. Periergia est

inepta assiduitas sire curiosilas malo qiiidem sensu

(§. Ill), id quod inferiori loco (§. 146) conGrmatur.

atque] An non no quael Grot. — Minime^

eolcmnis hie usus et Graccis et Romanis, omitiere

post copulaiu relativa, ctiam si alio casu praecesserant.

Sic т. с. Plinins (epist. 1. 5. 11): »et cui

est cum Cicerone aemulatio, et contentus non est

eloquentia saeculi noslri. « Vetus ctiam interpres

Germanice »ibuíe«scrip9¡t, quod sane at que sonat.

excubias] Excubiae enim ad portas pro summa

custodia erant. Flaccus lib. 3:

»Jamqnc adeo пес porta ducem пес pone mo*

rantur

Excubias sortita m.mtw- — —

Thalami ctiam regum exeubiis muniebantur vigilara.

Virgilius Cciri:

njamque adeo dulei devinetus lumina somno

Nisus erat, vigilumque proeul custodia primis

Excubias foinbus studio jactabat inani.«

Barth, (advers. p, 1052). — Sed excubias non

noctli esse facta s Servias (ad Aen. 9, 159) docet,

verum vigilias. De Ulis noster. Confcrre licet Pignorium

de servis (p. 221 sequ.). Vertit Teutónicas

interpres: núnde intra chemenatun (cubiculum) dero

uuahto (excubias) flag (nostris pflegte, pro »exercebat.

«).

quum ipsa] Damnai enim Marlianus iutilem ilium

labore in, quo Philologia ad cálculos revocan erat

illorum nominum literas, siquidem pedisequa ejus

curiosa idem faceré potuisset, heraque conquiescere.

Ita cnim connivere recte interprctatus est Vulcanius

(conf. Qui ne til. 10, 3, 16. p. 150 Spald.

Gell. 2, 1) beneque Goczius superiorein locum

(§. 57) hic in memoriam revoca vil. Teutónicas in

terpres: »ctcaaaz slàfea. «

mancipiaque dotalia] Hace sine dubio sunt

Septem artes. Goez. — Dubium sane mover! possit.

Septem cnim artes a Mercurio in donum nuptiale

oblatae sive per donationem propter nuptias in rcmuncrationem

dotis factam: dos autem a Philologia

vcl ejus matre constituenda erat. Sed Martianum

omnino dotalium maneipiorum nomine illas discipli

nas, quamvis parum accurate, dénotasse, ex in

feriori loco (§. 805) patet, ubi non Arithmcticain

tantum, sed rcliquas etiam artes dotales appcllat

feminas. Ita etiam intcllexit interpres Teutónicas

Martiani Capellae lib. II. §. 113. 133

ornatus, quid denique indumentorum sumerent comperisse. Non sibi quoquc

nescium, quid sponsus ipse pcrageret, quid Jovis in palatio gereretur; an

Leucothea succenderet facem lumcnquc purpureum, et an Sobs remigia vigilarent

sonipesque Phosphori coraeretur. Id genus innúmera, quae curiosis

perscrutationibus aspexerat, astruebat. Verum secretum cubiculi repente 1

Phronesis mater irrupit. Quam quum virgo conspiceret, ad cam accurrens

qui »mancipia detalla « verterát »uuidemdtuue« addideratque:

»<Л méino Septem liberales artes. « »

sollertiae] Dotalia enim mancipia, sicut omnes

servi (t. Lucían, in vitar, auct 5 seqn. op. Ш.

p. 82 Bip.), sua aestimabantur habilitate et seien tia.

Unde apud Tercntium (cuuucb. 5, 2, 25) servirai

venditurus sic laudet:

»Fac periculum in Uteris,

Fac in palaestra, in musicis ; quae liberum

Scire aequutn est adolescentem sollertem dabo.

Alius apud Iloratium (epist. 2, 2, 6) bisec verbis

commendatun

»Verna ministeriis ad nutus aptus herllis:

Literulis Graecis imbutus, idoneus arti

Cuilibet* cet.

Pcricrgia igitur se nosse dicit, ut verbis utar vcteris

interpretis, шинах qunnnen (quid possent,

i. e. scirent mancipia illa) ióh cléinlistes (sollertiac)

ióh uuib zierdo (mulicbris ornatus) ióh ánaslóufo

(indumenta queque).

nescium]* Ita MS. Vocem (voce) enim illam

nota vit Leucothcam, quae prius Jno, dcinde Leu

cothea Graecis, Romanis autem Matuta mater vel

Albunca, maris dea erat: sed Martianus voluísse

vidctnr, ut Graeca illa vox Latine verteré tur, qua

quidem lui ente dea dcsignari Auroram с totius

loci tcnorc colligitur. Ccrte maris dcae ñeque fax,

ñeque purpureum lumen aflíngi potuit, Aurorain

vero pur¡ntrare infra (§. 219) noster dicit Hanc

ctiam vetus ¡11c interpres intellexit, cujus • versio

hace est: »übe der Idjerod sîna fácchelun. únde

stn scóna lieht insúndet Itábe.o

remigia] Id est equi. Goez. — Minime vero!

alas polius intclligc. Saepissime poëtac, Virgilius,

Ovidius, Propcrtius, Silius, Lucretius, Appulcjus

hac allcgoria utuntur, eamquc noster infra (§.811)

ctiam repetit. Qucmadmodum enim Graccorum »Iii

naves dixcmnt aletas (Pindar. Olymp. 9, 56) et

remos appelleront alas (Horn. od. Л- 124. \p. 272.

Lycophr. 23); ¡ta alii alas dixcruut remos (Aeschyl.

Agam. 50). Virgilius utrumque conjungit,

(Acn. 6, 19) »remigium alarum « scribcus. Alas

(illa) passive iisi veteres teste Gcllío. Grot. — Add. 0 ,. ... • . / * с та e\

4 ' r autem Sou tributas fuisse supra (ad о. 76 f.l

Ж* t. _J CJ-11 A f^-i'l _ til * .

ostendi. Vctus ille Tcutonicus iuterpres locum

Kritz ad SallusL Catil. p. 55

Joins in palatîo] Rcspexit noster ad illud Plauti

(in Trinum. 1, 2, 170):

«Sciunt id, quod in aurem rex reginae dixerit:

Sciunt quod Juno fabulata est cum Jove.*

Pcricrgiac enim hoc sane quam convenit.

Leucothea\ Vellern explicassent docti intcrprecs

hoc noinen. Ncutiquam enim noster illam devertit:

übe dero sûnnun reit a inuuâgo uuârt* (si

Solls auriga in motu sit).

sonipesque Phosphori comeretur] Interpres Teutonicus:

»linde des tágosternen rós káro unàre«;

ubi vox haro mihi esse vidctnr paralus.

Phronesis] Cicero (de offic. i. 45): .Ргм-

20

154 Martiani Capellae lib. II. §. 114.

honorandumque pectus exosculans praeparatorum poematum consciam fecit.

Verum illa exuvias filiae ornatusque detulerat, quîs induta deorum sociari

coetibus non paveret. Itaque vestem peplumque lactis instar fulgidum dedit,

quod vel ex illa herbarum felicium lana, qua indusiari perhibent' Indicae

dentia, quam Graeci <&góvr]6iv dicant « At Plau- u tique Mart!anas non ignorabat ornatae eponsau

tus (Truculent 1. i. 60): pcplum fuisse luteum. »Lutei coloris« Plinius (21,

»Stmin потен omite ex pectore exmovit meo 8, 22) inquit, » video honorem antiquissiiuum in

Phronesium. Nam Plironesis est sapientia. « nuptiaUbus flammeis totum feminis concessum. « Undc

Quanquain indistincte Laec vocabula band raro veetimentum sponsae sive peplum flammeum diccusurpantur,

ut apud Platonem quoqne 6o<pia et batur (Festus v. flam. p. 149 Dac. Martial. 11 ,

f>çÔV7]6iÇ, quae Aristoteles demum (etb. 6. 5 et 78, 3. 12, 42, 5. Cutull. 61, 8. Pctron. 26.

6) accuratius distinxit. Conf. et Max. Туг. diss.- Juven. 10, 334 et infra §. 358 f. 905). Quod

12 (Т. 1. p. 210. 220 Rcisk) et Meinersium in luteum fuisse Lucani doecre poterant versus (2,

Comm. Gott. (T. XV. p. 154 — 151). PrtidetUiam 560):

tarnen maluissc Martianuni docent sequentia (§. 11 ö). »Non timidum nuplae leviter teclura pudorem

Teutonicus interpres nomen illud prorsus omisit Lutea demissos velarunt flamme a vultus.«

scribens: »To gîcng in alles babes (ad verbum: Quuuique fulgeat ruber color, Ovidios utrumque

»omni praeeipitatione«) iro muoter.« Quod restât, coujunxit de sponsa canens (heroid. 21, 162):

pro Grotiano irrumpit e Reicbenauensi, Darmstat- »Et traliitur multo splendida palla croco.»

tensi, Ilugiano, et monente Cortio e Guclferbytanis Atque haec omnia ignorabat criticus, qui qnum

codieibus reposui irrupit. lactis colorent esse albidum compertum haberet, hae

poe'matum] Nun solum codices Monacenscs soliimmodo de causa Martianum correcturus erat.

(B. C. D. Б. G), Reicbenauensis, Basilcensis, et Hu- Nonne autem Horatius (od. 4, 10) olores ipsos

gíanus, sed alii etiam testibus Vulcanio, Grotio et purpúreos dixit? nimirum quia fulget color pur-

Waltbarto vocem Uiam boematum efferunt scriptam; purcus; et Albino vanus (in obit. Масс. 2, 62):

et de auxilio vocem olim intcllectam fuisse, vêtus »JBrachia purpurea cantlidiora mve« canit. Vera

interpres Teutonicus testatur verbis: n s âge ta st iro. igitur haec explicatio est, licet versio bujus loci

■nil si nuárnungo geináchot habet«. < Poëmata Teutónica haec sit: »Si gab iro uuät zettelte (dedit

insuper, i. e. carmina, omnino ab hoc loco aliena ci vestem simul) dàz ist tiu inuuertiga ratio (quo

sunt; quae nisi alio modo ad ea quae modo facta significatur interna ratio) únde uberslóufe (et pe

erant, referre potuerie, videndum crit nc olim plum) skhiháftez (lucens, fulgidum) ébenuuízez

0OT¡&riliáTCúv scriptum fuerit. milche (aeque albidum atque lae) rfrís ist Ни sedni

fulgidum] Lege: »lactis iitstar albidum«; nt tro honestatis únde iro sapientiae (hoc est pulchrip.

36: »perlucida inanitate albidoaue humore. « tudo ejus honestatis et ejus sapientiae).«

Vo?íck. (sp. crit. p. 147). — Cave candidam tibi Indicae] Indi linteorum pracstantia celebrati.

vestem a male scdulo critico fingí sinas! Doctior Plin. L. 12. c. 11. Grot. — Plinius de arborions

Martiani Capellae lib. II. §. 114. Ш

prudentiac vates accolasquc montis Umbracii, ct quantum usus ejus telluris

apportât ex candentis byssi netibus videbatur. Dehiuc apponit vertici diadema

virginale, quod maxime medialis gemmae luminc praenitebat, ex qua galeata

Indiac lanifcris L. 8. c. 10 bare habet: »Fenint

cotonei malí amplltudine Cucurbitas, quae maturitate

ruptae ostendunt lanuginis pilas, ex quibus

restes prctioso linteo faciunt. Goez. « — Reliqui,

qnos vir doctus affert, loci, ad Acgyptum spectant,

minime ad Indiam. Sed antiquior Herodotus silentio

non transcundus erat, qui (3, IOC) »in India

ait arbores agrestes pro fructu lanam cdere pulcbritudiue

ct rcliqua virtute ovinam snpcrantcm,

ct vestimentis Indos ex bis arboribus uti.« Plura

infra (§. 667. 695) ct apud Strabonem (IS. p. 713.

719 Casaub.) reperics. Addc Arrian. Ind. p. 179;

Pbilostr. vit. Apollon. 2. 9, p. 79; Polluc. Ono

mast. 7. 75, inque primis egregiam L R. Förster!

de Bysso commentationem (Lond. 1776. 8).

vates] Brachmancs, quos Strabo (1. c.) refert

iari; Arrianus (in Ind. 16. p. 582)

c, lino ex arboribus facto. Adde Appnlejum

(in flor. p. 21 ct 57 Oud.) et Curtium

(8, 9, 51). Teutonicus interpres pro vafes usurpât

bíseofa.

Utnbracii] Lege umbrali. Sie supra: »Indici

montis secretum obumbratuinque scopulum.« IVysam

Grot. — Umbracii jam vêtus interpres Tculegit:

»Daz siè uuólton unízcu geuuórbtcz

(texta) ûzer dëro uuóllo (e lana) déro tíurron

cbríutcro ( pretiosarum berbarum) mit tero

sil» káreuuent (quácum parant) líe fni oten bíseofa

in india (sapientes vates in India) únde die ri/wi-

{et accolae Umbrátil) $ qnarc

actionem mutarc non ausus sum;

praesertiin qnum Plinius (6. 20 f.) inter Indiae

gentes Umbrittas quoque commemoret.

Usus] Sic scripsi ex códice Monacensi (C) pro

osus , quod veteres pro usus dixisse temeré sane

Vulcanius contendit Jam Grotius vcl usus legi

jusserat, vel oisus, quod Martiano teste (§. 256)

pro illo usurpabatur; prius lamen quia in Codice

manuscripto exstat, praetuli. Vêtus interpres vertit:

»$6 iz tàr in láudc sito ist (uti id in terra mos est)

tor der fiáhs uuáliset (ubi Пиши crescit) tér bissus

héizet (qui byssus appellatur).

candentis] Nuptiales quoque heroum vestes albae

crant. JXonnus lib. 55:

liárdeo 6ov &cógT])ta ÔtâijgeoV) от %oqvc>u

'Eç yâfiov aßgoxituv , ote KvrtQtât fiiöyeraí,

'!Açt}Ç

Шцап %Lovéco JteïtvxaÔfiévoç

Vide etiaiii Ileliodorura Hb. 5 in pompis. Вштн.

(advers. p. 1051). — De beroibus apud nostrum

nullus est sermo, et verbis candere, candescere

ctiam splendorem significar! nemo ignorât. Melius

certe ex codent INonno versum paulo inferiorem

(»xai Xlveco« cet. p. 876 Falk.) adduxisset

netibus I Sic codices omnes praeter Britannicum,

qui perperam bissine tibi, et Cantabrigicnsem,

qui nectibus babet. Johannes de Janua (in

glossario tat. Gall. Sangcrm.) nelus reddit filement

(v. Cang. h. v.). Teuton, interpres vertit: »únde uuás

íz ûzer bíssinemo gárne (et erat id с byssino filo).

medialis] Vox a Solino usiu-pata et inf. (§. 849)

ctiam obvia, ad quam Teutonicus interpres »<fer$

mittun gimmo (gemma?) íh méino diu gagen (versus)

miltemo ende stúont* (inquam, dico, quae versus

medium inerat). .. ;> ti »

galeata] Vcrsio Teutónica: »em gehelmot tierna

(galeata virgo) gefúre huUotiu (procedens volata)

só dáz pílde getan uuás (veluti effigies facta

20*

150 Martiani Capellae lib. II. §. 115.

115

quaedam obtectaque vultum virgo instar вестей Trojani penitus incisa гс—

splenduit. At cingulum, que peetus annecteret, sibi prudens mater exsolvit

et, ne Philologie. ipsius Phronesis careret ornatibus, ejus pectori, que verius

comeretur, apposuit. Calceos praeterea ex papyro textili subligavit, ne quid

ejus membra pollueret morticinum. Acerra autem, multe aromate gravidata,

eademque eendenti, manus virginis onerantur.

erat) tere trejâníscun tóugem' (Trojani шумел-11).

(conf. 567). Virgo seercti Trojani instar Pallas

est, virginitatis symbolum, neqne quidquam prac

ter doctrinas ostentatienem stylique variatiencm in

mente habnisse videtnr Martianus, qnum Palladii

Trojani potissimum mentionem faceret; nisi forte

hoc voluit, antiquissima illa rigidnquc specie Mi

nervae imaginem insculptam fnisse, qua Palladium

in geminis antiquis censpicimns (cf. Levezow über

den Ilanh des Palladiums auf den geschnittenen

Steinen des Alterthums, Braunschweig 1801. 4).

Inepte vero aneanius ex glessa: »solcbant cnim

Trojani reges in suo diademate Jaspidem gemmam

gestare, cui insculptum erat Palladium i. e. simu

lacrum Palladisu; lieet hujns explicationis vestigia

jam apud Tentonieum interpretem exstent: »Dés

kelîlmisse trûegen die treiânislren chúningan cet.

De Palladio coni'. diversas opiniones apud Meziriac

(sur les epitres d’0vide I, p. 60 sequ.). Pro vul

tum legitur quidem in Darmstattcnsi, Bodlejano,

Britannico, et Cantabrigiensi пиши, sed praetuli

vulgatam. V. supra 70 not).

cingulum] Hoc ctiam inter'nnbentis virginie

ornatns rectc numeratnr. Ovidius (met. 12, 215):

»Ecce canunt Hymcnaeen, et ignibus alriu fu

. munt

Cinctaque «dest virgo malrum nurumque смешал

Ad Hemeri (0d. 11, 244) exemplum Catullns (2,

15. et 67, 28) шпат et cum Ovidio (heroid. 2,

116) zonulam vocal: Festus autem (p. 78), Varro

(ap. Augustin. 4, 11), et Clandianus (6 consul.

Hon. 525) cum Martiano cingulum. Unde infra

149) Jnnonis prenubae cognomen Cinxiae. In

terprcs Tcntenicns »faseiam pectoralem« seripsit

hac explicatiene addita: »mit tc'ro síh fróuuun iu

zierten. liu caritatcm bezeichenetu Unde hnnc cin

guli signilicatienem hauserit ignoro. »Que pectusu

per hypallagen dictum est pro »quell pectori.

Darmstattensis addit ejus.

ipsius] Recte Grotius e MS. addidit honestis,

quod ex vulgatis editienibns cxsulat. Gonz. _

Dresdensis quoque codex adjectivum henestis exhi

bet. Nemen Phronesis autem secunde casu acci

picndnm, quae omnino legitima forma esse videtur

(conf. Heinrich. ad Cie. pro Fleece p. 95).

morticinum] Impnri cnim Hebant mortieinum

tangentes (Diog. Laert. in Pythag. 8. p. 588. The

ophr. char. e. 16 aliis 17. Jamblich. myst. 6, 1.

p. 144 Gah). Unde mertnnm nnnqnam attingere

licebat Flamini diali (Gell. 10, 15); neqne vi

dere quidem censeri eendenti lustrum (Die Cassius

54, 28. p. 759 Reim). Quid quod de Diadocho fa

bulatur Marbodaens (de gemm. 58 p. 24 Gorl.):

»Sed si defuncte (luis forsitan upplicet illum,

Pretínus asseiítur selitas amittere uires:

Namque sacer lapis est, et quae mers sternil

abhermtm

Voeem ipsam explicat Verre (de L. L. 6, 48) ver

bis: »dicimus scortea ea, quae ex corio et pellibns

sunt facts. Inde in aliquot saeris ae saeellis scri

Martiani Capcllae lib. II. §. 116. 157

Et jam tunc roseo subtexere sidera peplo

Coopérât ambrosium promens Aurora pudorera:

116

plum liabemus; ne quid scortcuin adhibcatur, ideo

ne morticinum quid adsit.« Ovidiiis (in fastis 1,

029) eadein canit vcrsibus:

»Scortea non Uli fas est inferre sacetto ,

JSc violent puros exanimata focos.»

Sed ad calceos quod attinet с corio factos, Fcstus

(p. 2-1 G) et Paulus référant: »Mortuae pecudis

corio calceos fieri Flaminicis nefas liabcbatiir, quomam

sua morte cxtincta omnia funesta aestimabantnr.

« Et Scrvius (ad Aen. 4, 518): »Sanc Flaminlcae

non licebat ñeque calceos ñeque soleas

morticinas habere. -llorticiaa autem dicuntur, quae

de peeudibus sua sponle mortuis fiebant.« Acccdit

quod Philologie inter dcos reeipienda erat, quibus

mortuos adspicere non licebat. Teutónica hujus loci

versio baec est: »nio iro lide (ne ejus membra)

teht stirbiges (aliquid morticini) nebeuuúlle (pollucret).

Der binez (papyrus) pezéichenet immortalitatem.

uuánda er to grúone ist.*

acerra] Horatio (od. 3, 8, 2) »acerra turis

plena « est Ovidius (fast. 4. 954) »cum meri patera

turis acerram« jungit; alio loco (met. 13, 703)

»eustodem turis« vocatj et ex Ponto (4,8, 39):

»Nec quae de parva dis pauper libat acerra

Tura minus grandi quam data lance valent.*

Sed doctlssimum adi Cupcrum, qui (apotb. Horn.

Fulgcntius Capcllain imitari vidctur:

— »nox stellato mundum circumlita peplo

Caemla rorigeris pigrescere jusserat alis.*

Goez. — Vide Burmannum (in antLol. Lat. II.

p. 352), nosquc supra (ad §. 40).

ambrosium] Hanc vocem Bongarsius с suo, et

С oil! и s с Guelferbytano códice substituít lectîoni

Grolianae Ambronum, quae in Darmstattensi que

que códice exstat. Quam, etsi perversem, antiquam

tarnen esse, ridicula , ut saepe , glossa testatur

baec: » Ambro nés gens est in oriente homines

devorans.« Quacum quia concinit antiquissima ver

sio Teutónica, non piget çam hic transscribere,

quo inagis pateat, medio, quod vocant, aevo jam

non inteUectum fuisse Martianum. Vetas enim Ule

interpres: »Irbaronda (promens) día uñera (pudorem)

déro man ¿ton (anthropophagorum).« Ita nimirum

vertit »Ambronum«, illustrationis causa ad

dons : »Cibus heizet graece brosis (ßgcodtg). ddn~

nan sint ambrones kenámot. Die héizent óuh antropo

fagi. duz chit (hoc significat) commessorcs

hominum. inscithia (sejungendae voces) gesézzene.

Sie èzent náhtes. tés sie sih táges scámen mügen

(quod interdiu faceré cos forsan pudet)« cet. Coloría

ambrosii Appulcjus ctiam (met. 10. p. 738 Oud. )

meminit, sive purpureum vcl pulchcrrímum signi

ficare voluerit, sive divinum. p. 74) rem copiosius tractat, alíala ctiam imagine, Quapropter missnm

quai es complines videre licet apud alios (Graev. fació Barth! um (advers. p. 543),

thesaur. V. 316 ad tab. 8. Choul. rclig. Roman, constare quidem (p. 966) videbis.

p. III. 196. 266). Aromate saepius utitur apnd

nostrum Pbilologia (§. 142. 149. 215).

et jam] Dividcudum sie Grotianum ctiam lectio

doeet in Basileensi et Bresdcnsi códice.

peplo] Id est velamine. Infra ctiam L. VI:

»Actheris as [r¡fie о htmina multa peplo.*

pifdorem] Laevius vetus poeta (ap. Gett. 19,

7) Auroram pudoricolorem cognominaverat (conf.

§. 219). Columella (10, 102) verbis: «rosa plena

pudoris« cundem désignât colorcm. Itaque jam Plautus

(Captiv. 5. 2. 9): »At ego faciam nt pudcat;

'a ruborem te totum dabo.«

Ш Martiani Capellae lib. IL $. 116.

117

Quum creperum lux alma micat gemmata decore,

Quum nitet aurato fit et quum Phosphorus astro:

Tunc candens tcncro glaciatur rore pruina et

Matutina greges quatiunt in pascua caulas:

Lánguida mordaces quum puisant pectora curac,

Et fugit expulsus Lethaea ad littora somnus.

Ecce ante fores quidam dulcís sonus multifidis suavitatibus cietur, quem

quum creperum] Conjicio с Testigüe et lituris

manuscript! :

л Сит creperum lux alma micat, gemínala Diane

Cum uitet aurato, et cum fulgit Phosphorus auro.»

Grot. — Arbitrer repon! commoduiu posse:

»Cum creperum lux alma micat gemmata decoretn

Cum nitet auralo vilet cum Phosphorus astro.*

Primo versui corruiiipendo fuisse videtur micandi

verbum active positum, qualia poctis non sunt

iasolcntia. Nitere vero et vilerc simul Phospboruin

qaara elcgantissime dixit, cujus a majori luce splen

dor paulatim exstinguitur, ita nt non nunquam intcrsplcndcat

, et niteat etiam tum cum vilere incipit:

facilis lapsus fit et vilet in permutatis cjusdem

potestatis Uteris. Hace pro veris non > enditamus,

sed otium conjectationibus verisimilibus solamur.

Barth. — Emcndat Rcíncsius (epist. ad

Daum. 55) »aurato fulgcsccns Phosphorus ostro. «

Án>TZEN. (ad paneg. vet. П. p. 7S5) — Librorum

lectioncm pro more meo retinui. Creperum micare

elegantissimc dictum est dc luce oriente quasi

trémula, quae inccrto adbuc dcbilique fulgorc nondum

omnia satis ¡Ilustrare possit, sed liic illic

lantum calígines noctis perrumpat ас solvat. Constrüctio

cadem, quae apud Horatium (Od. 1. 22.

25) » dulce riderc.« Gemmatam vero appcllat vel

propter scintillas lucís passim dispersas, vcl pro

pter rorem et pruiuam , ut apud Lucrctiom est

(2. 519):

» herbae gemmantes luce recenti*

et alio loco (S 462):

»Aurea quum primum gemmanteis rorc per

herhas

Matutina rubent radiali lumina solis.«

glacialur] Vcrsio teutónica: »So der grmtuo

rifo (quum caua pruina) uuirt án demo éccheroden

tóuue (fit in tcncro rorc). Glaciari hoc loco idem

est ас coire. Coït certe ros tempore matutino

(conf. §. 7ä. not.).

matutina] Gravis Lie, lit saepe , ■ Capellae in

quantitatibus syllabarum error, nisi copnlativam et

ad priorem versum retrabas. GnoT. — Versio Teu

tónica : » Unde diu scáf (et oves ) its ándia uuéida

dringende (in pascua erumpentes) die stigâ егмме-

gent (ovilla coneutiunt).« In toto hoc Martiani non

Inelegant! carmine ante oculos fuisse ci videntur

Virgilii (cid. 42) illa:

»Igneus aethereas jam Sol penetrarat in arcis,

Candidaque aurato quatiebat lumina currti;

Crinibus et roséis tenebras Aurora fugarat ;

Propulit e stabulis ad pabula lacta capellas

Pastor cet.

Ccteruin particulam et, quae in versus initio ante

matutina posita fucrat, flagitantc metro ad finem

antecedents remisi.

Lethaea] Sic de niubris Propcrtius (4. 7. 91):

»Luccjubent leges Isthaca ad stagna revertí. «

cielur] Ita pro suscitatur non solum ad mar

Martiani Capellae lib. II. §. 117.

Musarum convenientium chorus im pendens nuptialibus sacramentis modulationis

doctae tinnitibus concinebat. Nam nec tibiarum mela, nec ex fidibus sonitus,

Пес hydraularum harmonica deerat plcnitudo: sed in blandum collata can tu m

ас modificato fine com pactum voci virginum complementi spatio ratum fecere

silentium. Ac tunc omnis ille chorus canoris vocibus dulcique modulatu pracvertit

omnes orgánicas suavitates, et cum sacrae numeris cantilenae haec dicta

profunduntur :

Scande coeli templa virgo

gincm a Grotio notata varians Labet lectio, sed

radices etiam Bodlcjanus, Cantabrigicnsis, Darmstattensis,

Hugianus, aliique permulti (Oudend. ad

Appulej. I. p. 525. Bondam lect таг. p. 57) ex

hibent. «Sonara ешш eiere« dictum a veteribus

esse Bondam e VeUejo Paterculo (1, 4) doeuit.

Infra (§. 918) «can tus eiere« usurpât nostcr.

Musarum] Fabulam nostcr imitator, qua Mu

sas Ilarmoniac nuptias célébrasse (Pausan. 9, 12,

5. Tbeogn. 15, IG) finxerunt. Ita et Appnlejus

(met. G. p. 427 Oud.) in Cupidinis et Psyches

nuptiis Musas induxit » canora voce personantes. «

sacramentis] Foedcribus; eo nimirum sensu,

quo Petronius et Appulcjus voeem usurpant. Ten«

tonice redditum: tzeéron dien uvihen brutlovften«

(in honorem sacrorum sponsalium).

plénitude] Ad banc vocem Teutonîcus interpres:

»Dar negemängta (in eis nec deerat) suégelsánges

(calamorum cantus) nóh séitsánges (пес chordarum

caátus) nóh tero folleglicki (nec plena similitude)

dero órgenlútun (hydraulicoruin sonorum).« De hijdraulis

cxstat docta conimentatio Meistert (in nov.

comm. soc. Gott. T. II, p. 152).

complementi spatio] Hoc est donee voces vir

ginum complerentur. Vllc. — Inserta nimirum mú

sica inter verba permutatie vicibus; sivc succcdentibus

in locum Yocalium verborum musicis inetrumcntis.

Eodcin ctiam sensn locum intellexit vctus

interpres, modo bene cepcrim baec ejus verba:

»zemezliafligemo úzlaze (moderato spatio) getäten

sie sament stilli dero mägedo sänge (feecrunt conjunetim

silentium inter virginum cantum) tinz sie

áuh taz erfoUoton (donec etiam id explcbant). Zeérst

sängen diu música instrumenta, dära nah sän

gen selben die musae.« (primo cancbant música in

strumenta, dcinde canebant Musae ipsae). Batum

silentium est aptum, concinnum , she, ut barbara

voce utar, proportionatum. V. supra (§. 11) »rati

euecentue « , (§. 12) »rata modificatio«, (§. 41) »ratis

modis« cet.

argénticas suavitates] Drcsdcnsis quidem codex

harmónicas habet: sed vulgarem praetuli lectionem.

Viva enim vox paritcr harmonica dici potest, sed

Uli opponitur orgánica. Ita etiam vetus interpres i

•binde do äberuuant tro gesèmine (chorus) álla día

órgalicLun sùozi (suavitatem). béidiu (utroque) ióh

indéro lâtreisti dero stimmon (tum puritate earum

vocum) ióh indéro lúslsami dero uuîsun (tum suavitate

earum modulationum). In anteecdcntibus omnis

Ule scripsi pro Ule omnis e códice Basilecnsí.

scande] Tcutonicns interpres, quatenúa per

siium idioma licuit, ita hace vertit: "Unde méterlicho

(ad metrum accommodate) sängen sin disiu

uuorts »Nü far üf (seande) tierna (virgo) m hi

169 Martiani Capellae lib. П. Q. 117.

118

Digna tanto foedere.

Te socer subire eelsa

Poscit astra Jupiter.

Tune Urania, ceteris paululum reticent'ibus, coepit:

Sidereos eoetus et culmina sacra polorum

Nil jam conjioiens

melíslcc se'ldti (in coelestia habitaeula). gerístig pist

111 (apta es) sólchcmo gehîleíche (ad tale genus).

Din suêr iuppiter héizel [111/121111011. (jubet te petcre)

über die höhen slérncnm Confer Cnorrii de con

seeratione dissertationem (recus. in Martini thesauro

T. II. p. 147 sequ.). In eodicibus Monaeensibus

(B et C) et Basileensi glossa addita est haec:

»lilctrum Trochaicum tetrametrum alternis currcns

versibus; rccipit Trochaeum et Spondeum; 1111115 ver

sus recipit quatuor pedes, alter tres et catalecton.“

tune] Masai-um, quae nunc sequuntur, ordo

alius ac supra 28) deserihitur et prorsus arbi

tral-ius esse videtur. Neque est quod miremur, si

quidcm ille apud veteres non magis ccrtus crat.

Novem cnim Musarum primi meminerunt poëtae,

quibus metri servandi potior causa erat. Ita Hesio

dus (theog. 77. et ap. Diod. 4, 7) et Orpheus

(hymn. 75) hunc earum ordincm statuerunt: » С110,

Euterpe, Thalia, Melpomene, Terpsichorc, Erato,

Polymnia, Urania, Calliopc«; quem sequuntur cpi

grammatis Latini (Burm. 1, 75) auctor et Cornu

tus (14. p. 158. 159 Gah). Alium ordincm servat

Graecum epigramma (1, 67, 25 de Bosch.) hunc:

.Terpsiehorc, 111-1110, Euterpc, Thalia, Calliope,

Clio, Urania, Melpomcnc, (Polymnia).« Alium re

peries in utriusque linguae epigrammatibus (Anth. Gr.

1, 67, 22. Lat. 1, 74), nimirum: »Calliope, Clio,

Euterpe, Melpomcne, Terpsichore, Eral'o, Polym

nia, Urania, Thaliau; alium apud Ausonium (Id.

20); »Clio, Melpomenc, Thalia, Eutcrpe , Ter

numine lisa vide.

psiehorc, Erato, Calliope, Urania, Polymniiu

Luciani antem scholiastes (ad imag. 16. T. VI.

p. 20 Bip.) hoc eas recenset ordine: »Clio, Tha

lia, Euterpe, Melpomene, Terpsiehore, Erato,

Polymnia, Urania, Calliope.« Fulgentius denique

(myth. 1, 14. p. 47-49 Munch.) sie: »Clio, Eu

terpe, Mclpomene, Thalia, Polymnia, Erato, Ter

psichorc, Urania, Calliope.« Unus restat Apollo

dorus (1, 5, 1), cui plurimum fidei tribuo, primum

quia metro non impeditus erat, deinde quia Callio

pen omnibus jure 1. n.) anteponit. Ordo autem

hie est: »Calliope, Clio, Melpomenc, Euterpe,

Erato, Terpsichore, Urania, Thalia, Polymnia.

ceteris] Imitatur Homerum, qui sacpius (Il. а.

605: Odyss. w. 60; hymn. in Apoll. 189) de

Musis: áßâtßóyëval. Ö'Ju 360121}. Adds Hugium

(in myth. р. 222).

sidereos] In aliingenda huic Musac astronomiae

seicntia omnes fere consentiunt, quippe 01115011

tentiae vel nominis etymon ansam praebeat. Obser

ves etiam velim similem in hoc carmine laudem

Philologiae trihui, quam superiori loco Mercurio.

Atque de illa etiam noster 22) dixerat: »cui

fulgent. sidera coetu.«

conjieiens] Probe eonjecturis in posterum locum

esse negat, quandoquidcm Philologia, diva facto,

jam ipsum verum visura sit. Fisa idem quod freta,

1511111- certa, весит. Monaccnscs (B. D. Е.) male

fiala. -—- Teutonieus interpres ita hace reddit: unile

sih tía hímeliskun manigi (coelestem multitudiuem)

Martiani Capellae lib. II. $. 118. 161

Olim disquirens nexos quid torqueat orbes:

Nunc praesul causas raptibus ipsa clabis.

. Quae circos textura liget, quae nexio claudat,

Ambiat et quantos órbita curva globos:

Sidéreos cursus quid cogat quid ve retardet:

Quis Lunam flammet vel minuat radius;

Quis coelum stellet fomes et quanta revolvat.

únde die hôhina dero himelgibelo (et altitudinem

codes tium fastigiorum) únzuiueligiu (nil d ubitans)

únde báldiu (et audax) fóne dero góleheile (duce

numinc) Dea uuérdendo (dea futura) uuirdest tú

des álles huís (fíes hujus omnis certa), tés tu fóre

muirс Unguis (cujus ante eras incerta).«

dabis] Duorum Ii or um vers um antiqua versio

hace est : » Tu uuàre ér fragende (eras olim perquirens)

uuáz tie zesámine háftenten r unja dero

planctarum úmbe uuárbti (quid nexos circos circumvertat).

mi uuirdel táz tú seiba scáffunga

tiiost iro férten (nunc Get, ut ipsa dirigas

itincra).« Sed displicet haec interpretado,

dare causas pro docere accipiam, eo magis quod

in postci'ioribus etiam Iibris déos ipsos arte gram-

ш л tica, dialéctica, ecterisque discíplinis instituí legimus.

Practcrea iterum noster verbo dare utitur

pro docere inferior! loco (§.120), ubi effieiendi sensum

frustra ei obtrudere conaberis. Nullum denique

milii rcmansit dubium, postquam Scnecac (cons. ad

Marc. 2ö. p. 128 Lips.) baec verba legeram: »Parcns

tnus Marcia illic nepotem suum, quamquam Ulic om

nibus omne cognatum est, applicat sibi nova luce

gaudentem, et vicinorum side m m meatus docet.*

quae circos] Recle Teutonicus intcrprcs verba

construxit a voce áspides incipieus: »Tü gesihest

tir seiba (aspicis ipsa) so dû dura chúmest (quum

UIuc advenis) uuio getan gefluhte die ringa binde

(quae facta textura circos ligat) uuélich nústa

sie úmbe hábee (quae ansula eos circumdet)

da ultima spera. dáz cliít cáele stie spera. úmbe

habet tie ändere (siqiiidem ultima spbaera, hoc est

coelestis spbaera, ambit reliquas), linde uuio ям*

nigc dero éngeron der uuítero ring úmbehábe (et

quo t minoru in major circus ambiat). Uuáz tero planetarum

ferle iágoe (quid planetarum itinera accclcret)

uuáz sie óuh lézze (quid eos etiam retardet)

dáx, tuot liu chráft tero súnnun (hoc eflicit vis Solis).

Si gibet in éinuuéder spáot aide tuala (dat eis

aut celcritatem, aut moram) únde uués shímo den

manen gctúe uuáhsen únde suínen (et cujus splendor

Lunam faeiat crcscerc et tabesecre).« Quae quo cia

rme explicaret interpres hace addidit: »So er férrost

hut fóne dero súnnun (quando longius abit a Sole)

so mág sí in under shinen (potest Sol Lunam inferius

¡Ilustrare) hediu ist er dánne fol (quare est

turn plena) sô er aber bî iro gut (si autem eam

comitatur) uuánda si in dánne obenan ánaskínct

(quoniam Sol Lunam tunc superius illustrât) pedín

ist er dánne uuáner unseren óugon (ideo vídetur

Luna tune debilior nostris oculis). «

quis] Grotius ediderat qui, пес sine codicnm

auctoritatc, quod quamvis ferri possit ct saepe ista

vocabula promiscué usurpentur (Herald, ad Aruob.

p. lei.Ruluih. ad Rufiuian. p. 201 not); hoc tames

loco e Dresdcnsi códice reposui quis, quo melius

respondeat antcccdcnti versui.

quanta] Lege: quando. Vokck. (sp. crit. p. 81).

21

Martiani Capellae lib. II. §. 118.

Quae sit cura deis vcl modus, aspicies.

Scande coeli templa virgo

Digna tanto foedere.

Te socer subiré celsa

Poscit astra Jupiter.

J19 Tunc Calliope:

Semper complacitis arnica Musis,

— Minime! Objecto carero non possumus. Quanta tío libri (§. i) jam mouuímus. Ex artibus noster

cl ici um est pro quot, ut apud Claudianum (rapt, ci tribnit poëticam (v. scliol. ad Lnciani imag. 1С

Pros. 2. 508): p. 20 Bip.) et musicam, Ausonius (20, 7) beroica

• Conveniunt animae, quantas truculent ior duster inprimis carmina; quo en m cou ci nil Graecum apud

Decuiit arboribus frondes* cet. Ciiperum (apotli. Horn. p. 2G) epigramma. In lier-

Sic etiam Teutonicus interpres accepit: »UuéUh cnlanensibus monumentis (tab. 9.) ejus imagini adfiur

den himmel erliehte (quis fomes eive ignis scriptum legimus КАААЮПН ПОШМА. Cor>

eoelum illuminct) uuélez âne dero súnnun? (ad- nutus (14. p. 160 Gai.) pracesse cam dicit rlietoditum

boc Ulustrationis causa videtnr) tunde uuîo ricae exornatac. Fulgent i us (myth. 1 , 14. p. 49

múni(je stérnen si uuidere getribe.« В lu strati о ni s Munch.) ad solum погаси respiciens, optimam ei vo

calisa addit interpres: «Dáz tüot si die planetas so si cem attribuit. Metrum glossa Mouacensis (E) appel

ate retrógrados nwic/ioi«,- finemque reddit bis verbis: lat » Pbalaecium. << Accuratius in Basilcensi glossa

*Tür sihest tu (ibi perspicis) uuîo getan dero goto additur: constat spondco, dactylo et tribus troebacis.

fliht sí (qualia deorum jussa sint) únde uuélih scáf xro semper complacitis] Priores hujus carminis vcrrihtennes

si (et qualis effectue eorum ordinationis sit). « sus ita explica t Teutonicus interpres: я Die brtïnaspicies]

Totum igitur bujus Musae carmen sic wet* magncsiae hábent lili hetrénehet (fontes Magintclligo

: » O Philologia supersede tandem conje- ncsiac praebucrunt tibi potum) tu hólda diema dien

cturis: inspice jam sidéreos со с tus ipsos et sacra dir gelichetén musís (tu arnica virgo bis tibi comculmina

polorum. Olim disquirebas, quid torqueret placitis Musts). Magnesia ist in tbesalia (Magnesia

orbes nexos : nunc praesul ipsa causas docebis side- est in Tbcssalia). Dar ist libe tros fous (ibi est

rcorum cursunm. Auspicies quae textura circuios 11- Libctbros fons) timbe dén tnánige poëtae sizzent

get, et quae nexio cos claudat, quantosqne globos or- (ad quem molli poëtae sedent) samo so die note

bita curva ambiat; quid sit, quod sidéreos cursus со- sin poëtae (similiter consortes sunt poëtae) die in

gat vcl retardct; quis radius Lunam flammet vcl mU trinclién (qui ex eo bibunt). fuúnda óuh tú pbinuat;

quis fomcs coelum stellet et quanta (sc. sidera) lologia musicam chánst (quoniam etiam tu Pbilorc

vol vat; quae deniquc in bis omnibus enra vcl mo- logia musicam calles) pe diu skt net (ideo vide tur) tai

dus a diis adbibcatur.« Siinilia apud Propcrtium tu libetron getrunchen habest (te с Libcthro bibissc)

(3, 5, 47) legere poteris. Metrum est elegiacum. únde dér brûnno dés rósses pegasi dáz ûzer démo

Calliope] Musarum principen) Lane dici, ab ini- blùotc uuàrd gorgonae habet tih hetrénehet s. saMartiani

Capcllae lib. II. §. 119. 165

Cui Magnesia poculum flucnta

Et fons Gorgonei tulit caballi:

Vertex Aonidum virens corollis

Cui frondet violas parante Cirrha:

Tu vatum mela dulcibus Camoenia

ment tien poëtis (et fons equî Pcgasi, qui e san

guine fiebat G-orgonis, potum tibí praebuit una

cum bis poctis) Pegasus chit fama (Pegasus signi

fica! famam?) uuánda poctae sint samo si (quoniam

poëtae sunt cum ea. Quaeritur utrum recte legerit

editor samo si, an potius scriptum sit famosi?) bediu

chit man (ideo dicitur) sie getrunchen haben

des prúnnen (eos bibîssc ex fonte) dén pegasus

4zer dero érdo slúog mit sinemo fúoze (quem Pe

gasus e terra erucrat suo pede).*

Magnesia] Lege Permessia ex Testigüe (!) ma

nuscript!. Grot.— Sane Permessus Musis sacer erat:

sed Magnesia non minus. Ipse nostcr infra (§. 654) :

»Magnesia, cujus fons Libetliris poelici hauslus

nomine celebratus.« Libetbra urbs quidem m Вое-

otia (Pausan. 9, 30, 5) ibique Líbetbríus fons cum

Musarum cultu situs erat, Ilcliconi contiguus et

in colendis Musis aemulus (Otfr. Müllcri Orchonien.

p. 581); non tarnen solum fuisse testis est Solinus,

с quo to tain fere gcograpliiam noster exscripsit

(c. 8. f.): «Sed ne transcamus praesidium poetarum,

fons Libetlirius et ipse Magnesiae est.« Adde

et Plinium (4, 9, 16) et Spanlicmium ad Gallimachum

(hymn, in Ccr. 25. p. 682).

caballi] Imitatus est ¡líos Pcrsii (ab init) versus:

»Nec fonte labra prolui caballinos

Лес in bicipiti sommasse Parnasse

Memini, ut repente sic poëta prodirem.*

Confer et Prop. (3, 2, 1. 2) et Strab. (9. p. 410).

eorollis] Scriptum in editis erat choraulis. —

Pato coraulis pro corollis, quamquam nec alteram

omnino reprobem: est enim vox nsîtata isti seculo.

Grot. — Sed nihil mutandura. Goez. — Grotii

conjecturam confirmant codices Rcicbenauensis, Britannicus,

et Gantabrigiensis, quos seen tus sum i

in Gnclferbytanis etiam Cortius legit catollis. Atque

bic omnino corollis, sive coronis (v. Beroald. ad

Appulcj. T. П. p. 79 Oud.) apt! or locus est, quam

choraulis. Teutónicos interpres vocem substituit

»poetis« sic scribens: » Tir s tut obenan gelôuber

(tibi stat in stiimno virens) aon. (Aonidum) gezier

ter mit poctis (ornatus poctis).

frondet] Britanniens quidem codex fondit Labet,

i. e. fnndit; quod etsi minime absonum sit (cf. Gic.

Tusen 1. 5. 13), tarnen recipere nolui, quia violas

cum parante jüngere pracstat. Similiter nostcr infra

(§.917): «calamos parante Musa.»

violas] Ovîdius de antiquorum temporum aimplicitatc

(fast. 1, 345):

pSi guis erat, factis prati de flore eoronie

Qui posset violas addere, dives erat.*

Quamqnam has etiam inter flores coronarios in

pretio fuisse e Theopbrasto apud Athenaeum (15.

p. 680 Gasaub.) pat et; ipsisque Musis caras videmns

apud Theognidcm (cleg. 250):

'AyXaà fwvóáciw dóga ioóveipávcúv.

Cirrlia] Teutonicus interpres: »Apollinis pérge

dir gágene Ыйотеп hábentemo (Apollinis monti ob

vios flores habenti tibi).« At non montem, sed

oppidum fuisse Cirrham prope Delpbos vulgo no

tant est (Strab. 9. p. 288).

Camoenis] Vêtus interpres vertit : » Té bechémiest

21 *

164 Martiani Capellae lib. II. §. 119.

Et seis Pindaream chelyn referre ;

Te dictante fides sacrum gue plectrum

Movit Threïcium sonare carmen.

O lux nostra , sacros probare cantus

Suesce. atque organicis beare circis.

tero poëtarum carmina mit sûozen metrís (agnoscls lux~\ Teutónicas: »unser óuga íuibe in geuuúpoëtamm

carmina cum saavibas metrís). « neheite unser heilig sane/ ze lóbenne (noster oculc

cheltjn] Teutonícus: «Du chánst keanteron ci* sucsce nostrum sacrum cantina laudare). «

tharara pindari musici (potes imitari (?) citharam circis] Proprie circi sunt syraphoniac, quae ad

Pindari musici).« candem rationem melodiac rccurrunt.Vixc. — Summovit]

Malim novit. G«ot. — Offcndebatur Gro- eit hace vir doctus с vetcribus glossis. Tcutonicus

this, ni fallor, insolcnti dicendi genere: »movit interpres, postquam yerba »atque organicis beare

plectrum Tbreïcium sonare carmen. « Sed bacc in- circis« verterat шйпЛе uuirt hesâligot fóne órganiseolentia

ci m Bfartiano non imponcre debebat, quum kén«, ubcríorem banc cxplanationcm adjecít: »das

i commode explicari possit »movit plectrum, ut Thrcï- chü sanglichen ringen (hoc est cantibus in orbem).

clum sonaret carmen. « Herat. 1. od. 24. Pbaedr. 3. Also dünne ring án demo sánge uuirt (quandoquifab.

IG. Goez. — Recte! Graecismus enim est, dem Orbis in can tu efllcitur) só iz îo uuidere eruuln-

собте cum infinito modo, nostro satis familiarise del zedéro sélbun stéte dar iz una fieng (quum is

ita infra (§. 123) »rötet circulas anni claudere seclaa rursus redit ad cundem locum quo incipiebat). Нейе

pro »ut claudat sécula «; ita IVepos (in Pboc. 1, linde sing о sa nie a lia (Habe et cania: О ! s a nient ¡A)

3) »bortatur accipcrc«, II ora tins (Od. i. 2. 8): sé findest tii día sélbun líltun án demo a. diu zé-

■ egit visera montes» cet. (Addc Rufinían. p. 258 erest uvas an demo o (roperis eosdem sonos [eundem

Rulink.). Haud tarnen inficior, me maluisse codiccm sonum] in A, qui primum erat in O) der so gereperire,

in quo Grotianum illud novit legeretur. taño perbiodus. dáz chit cireuitus. heizet colon (¡ta

Vertí t vetus interpres: »Dir irdénchentero clián composita periodus, boc est cireuitus, appellator

der séito únde dáz ziterfin singen iniraciskun (tibi colon), übe daz uuórt tor äz hat só ih tir nû zeiexeogitanti

possunt lides et plectrum cancre Thre- gola (si diel i o ibi finit, ut tibi demonstrabam) tibe

ïcium) dáz chit also orpbeus sáng fóne tracia (id neist so heizet er comma (si paenc; tunc appell a 1 in

est quemadmodum Orpbeus canebat e Tbracia).« comma).« — Sed ut ad circos illos redeat oratio,

Martiani sentenliam il lus habit Plu tardías (de mu- Cicero (Brut» 19) carminum meminit, »quaeinepasica

p. 1132 Г.): » Orpbeus autem neminem vide tur lis a singulis convivis cantitabantnr. « To tum nunc

imitatus: nemo enim tunc natus praeter poetas, bujus Masae carmen sic construendiim esse puto<

qui facerent ca, quae ad tibias ea aerea lar: borum "Tu Pbilologia Musis complacitis semper arnica,

autem cum opere Orpbicum nihil habet simile. « cui Magnesia fluenta et fons Gorgone! caballi po

llute noster »Pltilologiam« ait »die lasse Orpbicum culum tul il, cui vertex Aonidum virens fronde t cocarmcn

quod primum ad fides so a a vent.» rollis, violas parante Cirrha; tu seis Camoenis

i

Martiani Capellae lib. II. 5. 119. 165

Scande coeli templo. virgo

Digna tanto foedere.

. _ Te socer subire celsa

Poscit. astra` Jupiter.

Ac sic Ро1ушп1а:

Tandem laboris fructus aethram fulgidam

Divûmque sedes ас Jovis consortia

Provecta carpis inditoque numine,

dnlcihus mela vatum et Pindaream ehclyn refer-re;

te dictante carmen Threïeium movit fides saerumque

plcctrum sonare. 01 lux nostra, suesee probare

sacros cantus atque bcare (est imperativus) circis

organicis.'

Polymm'a] Inter tot varias de hujus Musac arte

disputationes plurimi tamen'ei tribuunt vel mimos

(Anson. Id. 20, 9. sive anth. Lat. 1, 74. Anth.

Gr. 1, 67, 22 de Bosch. Cassiod. var. 4, 51.

p. 72 Gan), quam ò'gxûyöw alii appellant (schol.

ad Lucian. de imag. 16. VI. p. 20 Bip); vel memo

randi facultatcm sive memoriam (Plutarch. sympos.

9, 14. p. 746. Fulgcnt. myth. 1, 14. p. 4S Munch).

Utrique respondet ejus clligies (Antiqu. Hercul. II.

tab. 7) quae ori adhihito dígito Silentium profitetur,

ut intelligatur cam gestibus verba supplere. Uude

.horcistarum quuacissímas manusu memorat Cas

siodorus c.), quorum inventionem Polymniae tri

buit, i. e. Ögxnörcöv, saltatorum, quorum artem

non in pedibus modo, verum etiam in manibus

totoqne eorporc concinne movendis spectatam esse

constat (Cf. Böttiger. Sabina I. р. 517). Unde in

Latino epigrammate (1 , 75 Ваш.) de ea:

»Flectítur in faciles variosque Polymnía таты

dicitur; Graecus autem poëta (auth. 1, 67, 25

de Bosch), lice; reliquarum Musarum singula no

mina referrct, hujus tamen reticuit, pro eo autem

extremnm hoe posuit distichon:

,EL3/ó goůsyyone'vnç налёт]: ůsßëigogovoe

лая/1611

Naóuan gowwjóaöav ¿nayyé/Movra 6m

:rúa/n

In nostri tamen carmine de omnibus illis nihil re

peritur. De rhythmo enim agitur, atque de iis quae

`mentem parare possint ad alta culmina. Carminis

meti-um in codice Monacensi (E) glossa deiinit:

»Jambicum senarium yponacticum constat trimetro

ac eatalectm', melius tamen Jambicum senarium

simpliciter dixeris.

tandem] Non ad vel-hum interprcs vertit: »An

ste'le (statiln illico) щам: tů темпе. dinero m'

beile. den scönen himmel (accipis in pracmium tui

laboris pulchrum coelum) únde dere gólo уезда:

(et deorum sedes) unda día síppa iouís (et сова“.

tionem Jovis) táz tu зги suora uuírdest (ut Баз

ejus nurus).«

таящие numíne] Dicit Polymniam carpet-edivûm

sedes et consortia Jovis; itaque vix duhi.

tem, quin Martianus scripscrit indítoque, quod ех

hihet Vossianus codex. Alu'rz. (misc. р. 208 f.)._

Lapsus est vir doctus in adscribendo Musee, quod

de Philologia dicitur. Sed lectio hand dubia est,

siquidem non Cortins tantum in Guelfcrhytano pro

120

166 Martiani Capellae lib. II. 9. 120.

Cruenta dudum quae jugare rhythmica`

Ас dispari mixta sueta regula,

Мох quid jacente, quid jugata linea

inclyteque legit indileque; verum sie ctiam scriptum

111 Basilcensi ct Darmstattensi ipse vidi. Ceneinit

praeterea Tentenica versie hisee verbis: »hina ůf

kefůerta'n (illuc supra vecta) :inde góthex't infáhen

lin (et divinitatem accipiens).« Confer praetcrea in

superiori loco 118) verba »numine )ism

cruenta] Nova et imperfecta carmina, ut cruen

tnm pre novo dieatur, traeta metaphera a foetibus

animalinm, qni cruenti nascnntur.vvr.e. _ Quid

hic cruenta rlaythmica sibi veliut, hand facile quis

quam expediverit, nisi attendat ad Graecnm ver

bu xpeów, et quod formater inde. Ipsemet an

thuam hoc incideret, dndnm tentaveram »inclyto

que numine Гниение; at prersns infeliciter, nt

-pestca cemperi. Ceterum antiquiores ctiam usos

quandoquc Graecis veeabulis, quae tamen Latinis

netahant literis, jam elim ebservavit Murctus 1.

var. lect. c. 5. Lucretio durateus equus dicitur

pre lignee, e media Graecia. V. Ang. Politian.

ohserv. et einend. cap. 5. Venen. (sp. crit. p. 82).

~

Cortius in Guelfcrbvtanis legit creante; sed

nihil hec pacto eliicitur. Neqne Vonekii placet ex~

plicatio, quae non milzi tantum obscura est, sed

ipsi ctiam ancteri erat, quippe qui ne vertere

quidem potuerit vocem cruenta a xpo'óaw deductam.

Fortassis cruenta peëtiee a pugna petitum hoc loco

aigniticat hestilia, intensa, dissona. Certe rhythmo

proprinm est, quae dissona sunt snavitcr jungere.

Cum Vulcanio tamcn concinit versie: »Dit dir iu

à' 90111161: uuâre m'uuiu carmina zemáchonne (quum

tu elim su'eta eras nova earmina cendcre)« et cru

entum et crudum cognata inter se esse videntur.

mixto] Certius ahessc a Gucll'erhytano codice

haue vecexn obscrvat. Sed retinendam suadcnt tum

reliqui omnes, tum versie antiqna: »Ióh kemísgliu

(ctiam mixta) mit missclichere únde úne'benmâzero

regula (ad variam et disparis metri regulam).« Cui

illnstratienis causa addit interpres: »Uuíe 111411119

falte dir at (Ни misselichi dere m'umen (quam mul

tiplex tibi sit varietas canticornm) uue'r тау tds

kezellen (quis poterit hoc enumerare)‘lu Vernm an

viderit vetus interprcs adhnc ambigi potest, Arislides

tamen Qninctilianus (ap. Meibom. rei musi@

ser. p. 55) distinguit inter tria genera 1) rhythmum

.habentia, 2) rhythmo carentia, et 5) rhythmi speeiem

habeutia, quae tum rhythmum habeant, tum

eo careant. Pari modo sibi opponere videtnr Mar

tianns regnlam rhythmicam et disparem, quarum

utraqne cruenta jugare Philologiam solcrc ait; pror

sus nt Cicero (de erat. 5. 44 et 45) versus certa

lege alligates иврита: numeris opponit; atquc

noster infra 975 С) de pedibus disserens: »aliosa

inqnit »alogos hoc est irrationabiles neminamns,

quorumque ratio nulla praestatnr, sed incondita

quaedam compositie profertur.« Mixta, ut nunc

products ultima in versn pesitum est, ad regulan:

referendum crit; vide tamen ne melius pro accu

sative casu habeatnr, quod facillime per transposi

tienem 011101 pessit.

mex quid] Vetus interprcs hace de geometria

intelligit, qua in interpretatioue ‘ix acquiescere licet.

vertit cnim: »Unde uuáz. triscôsi máche (et quid

ter-eenjectnm faciat). mit stru'cchenteme re'íze án

dien silon (per rectam lineam in lateribns) linde

gefúeglcme a'n dien órten (et per jugatam in cuspi

dinibns, id est in angulis). Ac ne dubites de 110

rum verbornm sensu addit: '.,Dáz ist álse si châde

(hoc est ac si diceret) D11 ehúre in geometria (tu

J

Martiaui Capellae lib. II. 5. 120. 167

Trigonus recurvct circulusque torqueat;l

Melos probare, ас tonos et crusmata,

Artesque cunetas solita, quaeque coclitum

Possunt parare тетею ad alta culmina.

quacrc in geometria) uuîo dri re'isa gréhte (quo

modo tres lineae rectae) a'n dien órlen (in apicibus)

.cih cluissenle (se conjungeutes) triangulum machont

(triangulum faciant). Unde uua'z ter ring úmbe Ме

ge (et quid circulus incurvnt). da'z chit. uuío dl

ůmbe gebógener re'íz ten ring máchoe (hoc est

quomodo omnis incurvata linea circulum facial).«

Sed valde dubito quin hypallagen in Martiani ver

bis »quid trigonus recurvet circulusque torqueatu

intellexcrit. Atque mirum profecto videri posset,

si Martianus, quo loco de poësi tantum et musica

loquitur, geometriam cis immiscuisset! Praeterea

jacentem lineam minus accurate rectum interprcs

vertit, quum omnis linea, quae non obliqua sit,

recta dicatur, jacens contra erectac opponatur. Sine

ulla autem dillicultate de quantitatis et accentus

signis intelliges quae ad rem metricam rhythmicam

que quam proximo pertinent. Cf. modo Priscianum

(de accentibns p. 855): »Quid est longa linea? nota

a sinistra in dextram partem ducta, ita: -g quid

est brcvis linea? nota jacens similiter, sed panda,

sicut pars inferior circuli, ita: ы «5 ct lsidorum

(ctym. 1. 17. 29; III. p. 29 Aren): »nota hrevîs

inferior scmicirculus ы, nota longa I jacens est Н.“

Idem alio loco (1, 4 f. pag. 12): »Apex csh,

inquit, »linea jacens super literam aequalitcr диетам

Eandem notam, quam alii grammatici etiam accen

шт longum appellaverunt (Diomed. p. 429. Donat.

p. 1742. Max. Victor. p. 1945) nostro »jacentem

lineum« esse quivis vidcbit, пес dubito quin circu

lum quoque lorlum (uam ita haec per hypallagcn

accipicnda) omnes mecum pro nota brevitatis habi

turi sint. Restat ln'gonus jugala linea тест-папы,

quem turnen et ipsum facili negotio intelliges ac

ceutum esse ci'rcum/Iexum, cujus haec forma: А

jam antiquitus satis usitata fuit.

crusmala] Martialis 6, '71:

„Едете lascz'vos ad Baetica crusmata geslus ,

Et Gadítanís ludere docta тосты

Golaz.- Teutonico interpreti crusmata sunt chor

датам pzdsus. Ita enim octavum hujus carminis

versum vertit: »Quóm'u „имевшие (suela слёт)

díe uuárbâ «les sánges (ambitum cantus) linde díe

uuîsä (et melos) úmle die тога dero séiton (et

pulsus chordarum).«

тешат] Ita e Dresdensi codice rcposui pro

mente, quam tamen antiquam esse lectionem Teu

toniea vcrsio docet haec: »Umle a'lle Ilslc изоте

sanne (et omnes artes eligcre) uncle a'l dáz hund

sâzen máchon múgen (et omnc quod coeli iueolae

elìicere possint) т?! íro hóhen sinne (cum cox-um

alta mente).«

alla] Dixerit forsan aliquis, vocem coclitum

minime hisce verbis jungendam esse; sed ad теп

tcm pertinere. At vereor ne erraturus sit. Plutar

chum potius noster lcgisse videtur, qui (symp. 9,

14. p. 746) Polymniam сармат: dísccmli (5m20

fwcůëi), quae animo inest, praecsse docet. Atquc

sie mens humana praeparari dicitur ad adscendcnda

alla coclitum culmina. Totius carminis constructio

et sententia hace est: »Tandem provccta inditoquc

numiue carpis laboris fructus, aethram fulgidam,

divûmque sedes ac Jovis consortia. Quae dudum

suëta cs cruenta jugare ad regulan rhythmicam et

168 _ ` Martiani Capellae lib. II. 5. 120..

121

Scande coeli templa virgo

Digna tanto focdere.

Те socer subire celsa

Poscit astra Jupiter.

Tune Mclpomene:

Sueta cothurnatos scenis depromere cantus,~

Soccumque ferro comicum,

Et reboare tua tulimus

mixta ad disparem (vel, si mnvîs, »ad regulam

rhythmicam et mixtam disparemc) tum solita es,

quid vel jacente vel jugata linea trigonns recurvet

circulusque torqueat, melosque probare ac tonos

et crusmata artesque cunetas et ea, quae mentem

parare possunt ad alta coelitum culmina.«

Melpomene] Huic Musae utrumque spectaculi

genus, tam tragocdiam, quam comoediam noster

adscribit (conf. 888) similitcr atqne Cicero (orat.

51) de quibusdam artificibus seenicis scripserat,

in utroque genere eos placuisse. Sed rectius ii,

qui Melpomenae tragoediam tantum tribuunt (Hor.

od. 1, 24, 2 et 5. Ovid. art. am. 5, 1, 11. Anson

Eid. 20, 2. Epigr. Lat. 1, 75. p. 51 Burm. Scho

liast. ad Lucian. imag. 16. T. VI. p. 20 Bip.) In

monumentis etiam Herculanensihus cjus imagini

subscriptum legimus: MЕАПОМENH ТРАТЕ!

ÚIAN. Quod Mitsclnerlichius (ad Hor. od. 4. 5. 1)

omnino lyricam ei poësin tribuit, etymologiae potins

(a pié/156600:() quam usui vetemm convenit. Moua

eensis glossa шеи-щи delinit: »dimetrum Jam

bicnm Exametrum (sie) Daetilicum Зацепив.- Ва

silcensis autem »metrum Heroicum, cui subjunetum

est dimetrum Jamhicum.u Мец-Бей dicunt Рушат

Ысшп primum (Hor. epod. 14 et 15).

suela] Teutonicus intel-pres: Tú bist quún (tu

es шеи) in scenis :esíngenne ат :a'ng tera ge

quae Carmina cura

scůohton tragicornm mit сыт-Швы: Et postquam

explieaverat, qui sint eolhnrni et quae sit scena,

pel-git: »Uncle tina hábcn dtiz. kescúhe déro comi

corum (et indutam esse са1сеогшпЁ genere comico~

rum).« Familiare poëtis erat, ealceorum generihus

diversa earminum genera denotare. Ita Apollinaris

Sidonius (epist. 8, 11. p. 255 Sirm.):

»Soccos ferre cave, пес ul solebat

Laxe pes тис! altus in cofliurno.

Sed tales crepidas Нут—е cura

Quales Ilarpuh'ce.« -

~Virgilium

(Аеп. 1, 517) vel Propertium (2, 25,

41) noster ante oculos habuisse videtur: intelligit

igitur caleeos leves, qualee Thaliae conveniunt,

unde a nona hac sororum se reprehensum esse

Martialis (8, 5, 9) finxit: Quinetilianus autem (10,

2, 22. p. 150 Spald.): »Nam eomoedia non cothurm's

assurgit, nec contra tragocdia socculo ingreditur..

reboare] Ita Petronius Ali-anilla (in Bunn. an

thol. Lat. T. I. p. 51):

‚Мефодием reboans тузов fervescit ìhmbís.

Ita Ausonius (Idyll. 20, 2):l

».llclpomene tragico proclama! moesta boatu.«

Adde quae copiose de hoc verbo dieseruit Macro

bius (in Saturnal. 6, 4). Cassiodorus autem (var.

4, 51. p. 72 Gam.) discrimen inter tragocdiam et

comoediam demonstratux'us ita distinguit: »Tragoedia

Martiani Capellae lib. II. 5. 121. 169

Melo favente rhythmice :

Nunc tibi virgo cano, spes atque assortie nostri,

Tenore versa carminis.

Nain thalamum redimire juvat, tu serta probate

Tuis placere ritibus.

Digna maritali Semper videaris Olympe,

Deeeutiorque coelitum.

Scande coeli templa virgo

Digna tanto foedere.

ex от; vasla'tate nominatur: quae concavis reper

cussiouibus roberata talcm sonum videtur cllicere,

nt paenc ab beminc (non) credatur exire. Erigitur

autem in hírcínos pedos, quia si quis inter Paste

rcs tali voce Placuisset, capri munere denabatur.«

SaePe tamen in voce boare Gracci tantum verbi

вода) sensus rcspicicndus est. Undc Apollinaris

Sidonius (epist. 8, Н. p. 254 Sinn): »Et nunc

inflat epos tragocdiarum.“ Teutonicus interprcs illes

Melpomenae vertit versus: »Unde singen ат sting.

Nu uuír fóne dir trůegen (et cantare carmina, quae

nos a te accepimus): dine lrûtun (tuac amicnc) sd»

ezemo sánge únsíh Iúcchenlemo (suavi cantu, nos al

lieicnte) únde scumlentcmo (et incitantc) daz uuz'r sin

trůo'gin únde gehîellen (ut ca ferremus et servarc

mus)« Posteriera verba illustrationis causa ab in

terprete addita esse ipse videris.

assertio nostri] Гacundia nostra. VULC. ——- E

glossa, quae consona est cum versione Teutonica,

malam banc cxplicationcm sumsit vir doctus. Me

lius Potuit cdoccri ex inferioribus locis, quibus

Musica 921) Mincrvam »nostri comitcmu , Gram

matica 229 f.) cum, qui banc artem callcat,

»assertorcm nostriu appellat (conf. Gell. 20, 6.

Non. Marc. P. 496 Merc. Serv. ad Aen. 2, 595).

Assertío autom est, quam quis sibi viudicat, ut

Solcm quoque noster 185) »assertienem азиат

appellat.

versa] Per liypallagcn dictum Pro verso i. e.

mutato carminis tenore. Omnis locus ita constru

endus: »Ego, quae bucusque censueveram tragoo~

dias comocdiasquc depromere scénis, et mele rhyth

mice favcnte rebeare carmina, quae tua cura tu

limus (i. e. acccpimus), nunc carminis argumento

mutato ad bymenaeum tibi cancndum me converto.¢

Tcutenicus intel-Pres sie: »Nd singe ih tir máged

(nunc cano ego tibi virgo l) mit témo dúnse des

валуев (cum cxtcnta serie cai-minis) uua'nda dû уй

lin нит-деп. bist (quippe diva facta es) unsër trôst

(nostmm solatium) únlle únser zúnga (ac nostra

facundia)«5 qui vecem versa omnino neglexisse

videtur.

тяп-{ми Olympe] Loco nimirum, qucm maritus

îuliabitat. Hypallagcn Probe intellexit interpres

vertens: »Tinen brûle это? Iústet mth идемте

mit sánge (tuum шашни. libet mibi emare cum

cantu). die zlerda Iâ dû lïchën силён st'ten (orna

tum da piacere tuîs moribus). Uuerd тамаде! tů

sîn dînemo In'melisken cha'rle mercurio (digna sis

tuo coelesti marito Mercurio).«

decentiorqwe] Comparativum pro superlative a

nostro poni, supra 6) obscrvavi. Agnoseit ctiam

_____vv-v.

ŕ"

22

170 Martiani Capella@ lib. II. 5. 122.

122

Те socer subire celsa

Poscit astra Jupiter.

Ac si Clio: l

Tu. quae Rhetorico clangere syrmate,

Atque reum rabido absolvere pectore,

Quae nunc sensa ligans horrida nexibus,

Soritas cumuli accessibus aggerans,

Nuno quid grammatica stringere regula,

Quid fandi ambiguis eonterat ordinem,

Sollers docticanis ludere sensibus:

vetus interpros vertens: »_úmle állero hímmel fró

пион za'migösta (et omnium eoelestium feminarum

dceentissima). п

Clio] Si verum quaesivcris videbis hane Musam

praefuisse historiac. Ila Herculanensia (2, tab. 2);

ita seholion ad Luciani imagines (16. p. 20 Bip.);

ita et Ansonius (Idyll. 20, 1) aliiquc (anthol. Gr.

de Bosch 1, 67, 25; anthol. Burm. Lat. 1, 75,

p. 51). Alii historiam Polymniae, nostrae [mula

tíones tribuunt, etymon secuti (Plutarehus in sym

pos. 9, 14. p. 746; cf. et Cornut. 14. p. 158

Gah). Nester disputantem tantum indueit contra

inanes Philologiae labores, quibus ad illud usque

tcmpus rhetoricam, dialecticam, et grammaticam tra

ctaverit, altiora mox et veriora in eoelo visura.

Metrum hujus carminis explicant glossae in Mo

nacensibus (B. C. et in Basilccnsi codice:

»Dactylieum pentametrum catalecticumii: est vero

Aselepiadeum primum (Hor. od. 1, 1. 5, 50).

syrinate] Ambagibus, circuitionc, sive circum

scripta elocutione. Symiata tragoedorum crant ve

stimenta, unde hoe vocabulum inllatum dieendi

genus, ampullas ct sesquipcdalia vcrba (Понг. ad

Pison. 97) desigual. Sic Martialis (4. 49. 8):

‚А nostris procul est опий: vesica Iibellis,

Musa пес insano syrmatc nostra tumebl ,

et alio loco (12. 95. 4):

»Aptasli longum tu quoque syrma tibi.'

rabido] chus in Guelferbytanis rapido legerat

Cortius. De forensi cnim orationis genere sermo

est. Quo autem melius locum intelligas, conferas

velim in totius libri line 998) versus:

»Imlocta rabidum quem омеге seculu

Jurgís caninos blateratus

pendere.:

Festus 419 Dae.): nllabialus a гаме, qui morbus

caninas esta Sed et Seneca (Hereul. fur. 172)

»rabiosa fori jurgíau scripsit. Sensus igitur est:

rhelor reum rabido (forensi) pcetore ita defendit,

ut absolvatur. Eodcm pertinet z'ò 6500¢îpòv et

„(ф/гари; (v. C. Fr. I'Iermann. ad Lucian. de hist.

ser. р. 261). Practcrea conferre liect Graccum epi

gramma (2, 46, 14 p. 501 Bosch.) et Propertium,

qui (5, 6, 11) »rabidum Павшим scripserat.

cumuli] Ciceronem noster videtur ante oculos

habuisse, qui (divin. 2, 4) nsoritemu seribit »si nc

cesse sit, Latino verbo accrualem liecat appellaree

(conf. acad. qu. 2, 16 et 29. Понг. epist. 2. 1.

47. Pers. sat. 6. extr. Scxt. Empir. adv. log. 7,

Martiani Capellae lib. II. 9. 122. 171

Nuno stellata poli conspiee limina,

Et candore sacro aetheris utere':

Quem vero pretium est noscere lumiue.

Scande coeli templa virgo

Digna tanto focdere.

Те socer subire celsa

Poscit astra Jupiter.

‘ Мох Erato :

Caput artihus inclyta virgo

Cui panditur aula Tonantis:

416; adv. phys. 9, 182 et infra nostrum 527).

limina] Guelferbytanus quidem codex, teste Cor

tio, et Dresdensis lamina exhibent; quoniam autem

canentibus Musis Philologia non nisi in ‘límíne apo

theoseos erat, vulgatam lectionem co magis retinui,

quo propius vox lamine sequitur. Limen coeli noster

etiam supra 65) dixcrat.

pretium est] Scilicet »tuorum lahorum.« VULc.

_ Equidem pro »operae pretium est« intelligo.

Ipse Tacitus (ann. 1, 57): »Germanico pretium

fuit convertere agmen.¢

lamine] Verborum in hoe carmine ordo satis

intricatus ita strucudus mihi quidem videtur: »Tu

(Philologiai), quae sollers es rhetorico syrmate clan

_gere rcumque rabido pectore absolvere, quae nunc

horrida sensa nexibus ligans et soritas accessibus

cumuli aggerans, nunc (sc. sollers es) quid regula

grammatica stringere, quid fandi ordincm. ambiguis

conterat, scusibus doctieanis ludere; conspice nunc

limina stellata poli ct utcre candore sacro actheris,

quem pretium est vero lumine noscere.« Verba

»lamine verm e Lucano (9, 11) sumsit.

Erate] E Gracci nominis significationc huic

Plato (Phaedr. p. 549 Bip.), amatoria tribucrat;

secutus Ovidius (art. am. 2, 16):

»Brune Ernte: nam tu nemen amori: halves

(coni'. ennd. 2, 425 et Apollonium Rhod. 5 ab

init.), quem quidem amorem Cornutus (14. p. 159

Gal.) in philosophiam detorquet. Monumenta ller

culanensia (2. tab. 6) haue Musam appellant psal

tríam, quibuscum epigrammata Graeca (1, 67, 25.

p. 257 Bosch) et Latina (1, 75. p. 51 Вид-ш.)

pariter ac Plutarclius (in Symp. 9, 15. p. 745) et

Ansonius (Id. 20, 6) concinunt. At vero apud

nostrum eadeln Musa de mandi et rerum natura~

lium cognitione disserit, quo itcrum patct, Мах—

tianum ad id, quod cuique Mnsae peculiare est,

minime spectase. De metro glossae Monacenscs

(B. et Basileenses: »Metrum anapcsticum ca~

talecticum constat tribus anapestis et syllabes Est

igitur Paroemiacnm sive Anapaesticnm dimetrum ea

taleetieum.

artibus] Caput cum dandi casu Terentiana di~

ctio (Andr. 2, 6, 27. Adclph.' 4, 2, 29: add.

Propert. 2, 18, 86). Quid caput hoc modo signi

ficet, docet Quinctilianus (5, 11, 27. p.627 Spald).

Possit tamen etiam pro eompellatione accipi, ut

apud Homerum ‘9. 281)Тгбирг (‚ОМ/1; mma/iai.

Tenantis] Egregie hic Jupiter epithcto эсера”

’Miou (Orph. 18) sive Топал“: (Sil. 15, 20.

22 *

172 Martiani Capellae lib. II. §. 123.

Mérito tibi subditur orbis

Rationibus ante repertus:

Sacra fulmina cur rutilescant:

Fragor intonet unde resultans:

Quid agat per apérta madores

Modo nubibus imbrificatis:

Quid euntibus agmine nimbis

Revocet nitidissima verna,

Rotet omnia circulus anni

16, 234. Ovid. fast. 6, 546) omatur, quia illico

de fulminum natura disquiritiir.

repertus] Hugiamts ct Cantabrigicnsis codices

repertis habent, qnod primo aspectu placet; sed

pracstat rolgata lectio, qua pristini Pliilologiae

labores pracmüs futuris opponuntur; quae rationi

bus ducendis conjecturisque faciendis hactenns aegre

paullatimquc reperire etnduerit, jam sponte ipsi

patere, méritoque et subdi orbem, quem dudum

sibi ratiocinando quasi vindicaverit.

sacra fulmina] Vel Propertium (5, 3, 47 sequ.)

imítalas est, vel Ovidium, qui (met. Hi, 69) de

Pytbagora canit investigante!

»Quid deus, unde nives, quae fulminis esset origo;

Jupiter an venli discussa nube tonarent ?«

Fulmina pro Grotiano fulgura rcseripsi e Guclfer»

bytanis monentc Cortio; idque eo HMgis, ,quod de

natural! fulminum causa bic, sicut apud Ovidium,

sermo est, neutiquam de fulgurum jactu, e quibus

conjectnralem divinatiouem fieri supra (§. 7)

dixerat. Addc Scnecam (uat qu. 1, 1 f. p. 684

Lips.) et lloratium (in epist. 1, 12, 16).

madores] Ita scripsi e Moiiacensibus libris (B.

D. E.) pro madorem. Totius loci sensus bic est:

»quid agat madores i. e. pluvias per aperta i. с. per

spatia coelesXia, nubibus modo L e. paullo ante

imbribus rcplctis atque tnrgcntibus.« Aperta eodeui

sensu Virgilius dixit (georg. 1. 393):

»iVec minus ex imbri sole* et aperta serena

Prospicere et certis poteris cognoscere signis.»

rotet] Cum reliquis hace non bene cobacrcrc,

nemo non videt; nam quum proprium sibi subjcctum

babeat verbum rotet, illud quid ¡n antece

den libiis referri hue non posse vide tur; tarnen quum

omnes libri in lectionc concinant, qua constructio

manifesto ab antecedentibus pendet, nihil restât,

nisi ut quid accipiamus pro quid sit quod, paritcr

at Yirgilius eo usus est, quem in toto bujus Musae

carmine noster ante oculos babuissc vidctur

(georg. 2, 47«)i

•Me vero primum dulces ante omnia jtfusac.

Quorum sacra fero in gent i pei'cussus amare y

Accipiant, eoelique vias et s idem maust rent:

Defcctus Solis vurios , Lunaeque labores;

Unde tremor ten-is ? qua vi maria alta tutnescant

Objicibus ruptis , rursusque in se ipsa résidant?

Quid tantum Océano properent se tinguere Soles

Iliberni, vel quae tardis mora nociibus obstet?*

Ad scntentiam carminis Claudiani quoquc locus

(Cons. Mall. 100 scqn.) prope acccdiL Totiun imitandum

sibi proposuissc vidctur Boctbius (dc consol,

philos. I, p. 913 op. Basil.).

Martiani Capellae lib. II. §. 123. 173

Properantia claudere secla.

Quid habent rationis operta

Canimus tibi cognita soli.

Scande coeli templa virgo

Digna tanto foedere.

Te socer subiré celsa

Poscit astra Jupiter.

Ac tunc Terpsichore:

Laetor, honoris meritis conspicis astra virgo;

Hoc tibi sollers peperit ingenium labosquc,

Ista peritis tribuit cura vigil lucernis.

Perdia pernoxque sacris namque onerata chartie

claudere secla] Similiter Lncanue (1 , 75):

» Sécula tot mundi suprema coegerit hora.«

Infinitas modus positas pro »nt elandat« pariter nt

supra (§. 119): »Threicium sonare carmen. «

Terpsichore] Gratulaos hace Musa Philelogiae

simul de sacris, divinationc , et auguriis dissent.

Plato (Phaedr. p* 259 Steph.) »in choris eam ce

lebran « dixerat, quare antiqua monumenta Ilercnlanensia

(T. 2. tab. 5) et Latinum cpigrauima

(1, 75. p. 51 Burin.) lyram ei tribuunt, Ausonius

(Id. 20, 5) citbaram, quae eodem redit; Graecum

тего epigramma (1, 67, 22 de Bosch) tibias.

laetor] Ita lege cum MS. IVibilominus peccat

hic versus, ni ita transpositis voeibus legas:

»Laetor i honoris meritis conspicis astra virgo.*

GnoT. — Praeter Basilcenscm ctiam Barmstattensis,

Bodlejanus, Gantabrigiensis et Britanniens co

dices laetor habent, non laeta, ut in editis legitur.

Praeterea verba »astra -virgo conspicis« ctiam in

Gantabrigiensi transposita sunt, sed non ut volucrat

Grotius, quem tarnen secutas sum. Metrum enim

unis constat choriambis tribus et amphibracby,

124

vel potius duobus choriambis cum online logaocdko,

quale apud Ausonium quoque habemus in

Bissula (Idyll. 7); quod in glossis est codicum

Monacensis (E) et Basilccnsis : » Choriambicum catalccticum

constat cx duobus choriambis et tribu»

trochaeis et syllaba«, unice ex prava primi versus

seriptura profectum est

peritis lucernis] Hypallagc. Vuxc. — Ita ab ini

tio (§. 2) » Satura mecum lucernas edoeuit« dixe

rat 5 et alibi (§. 56) »doctis fidibus.«. Parker Mar-,

tialis »indocta falce « (6, 75, 1)-

cura vigil] Brcsdcnsis quidcin codex » л Ig.il

cura «5 sed haue metrum respuit lectionem.

perdia] Ita et Appulejus (met. 5. p. 529 Oud.)

»perdia et perno x.« Gcllius (2, 1) et Symmachus

(epist. 1, 55): »perdius atque perno X.« Onomas ticon

Graeco- Latinum (ap. Vulcan, p. 108): »per-

TCavr'uMQOÇ.» Adde Adelungium (in glosa,

h. v.). .

onerata] Forte operata. Vox enim haee solemnis

de rebus sacris, nt et faceré, et Graccis ¿i¿-

Çuv. JuTCnalise

■

171 Martiani Capellae lib. П. 5. 124.

Quidquid agentes stoaci praescia dant. futuris

Semper anhelis docilis fomitibus tulisti.

»Et matutinis operatur festa lucernis.

Proper-tins:

»Cynthia fam uoctes est operata 110013111.

Et Livius »operati superstitionibusii dixit; et Horatiusz

»Unico gaudens mulicr marito

Prodeat justis operata 111015.

"115111115 qnoque:

»Sacra refer Сеты-1 laelis operatus in arvis.e

Пос antem eo arbitrer quia addit »sacrís«, ut et

in loco citato Flacei MS. nonnulli sacris pro di

vis rel'erunt. Sed aptissime ad hunc locum Ovidius:

.Nuno [ведете sine honore jacent, opcratague

doctís

Cura vigil Musis nomen inertis haben

Et Valerius: »Integcrrimi viri sanctitatem usibus et

sacris operatam.u Скот. — Quodsi unus saltem ex

omnibus codicibus operata haberet, Grotio forsan ae

oederem. Sed ad unum omnes dant опа-ага, quae

igitur lectio certa ineertae conjecturae utique prae

ferenda, pracsertim quum bonus excat ex ea Sensus,

ut iibris onusta et quasi sepulta Philologia eogitctur.

agentes] Agere speciatim verbum solemne erat

de iis, qui hostias mactabant (v. Brisson. de for

lnul. 1. 18, p. 11), qua de re notus Ovidii ver

sus est (fast. 1, 522):

»Semper Agone rogas, nec nísi jussus agis.'

Atque hoe sensu agentes hic intelligendos arbitrer.

Nam postquam egerant, exta denuntiabant, sive

ex iis futura pracdiccbant.

stoaci] In editis quidem reperitur stoasi; sed

in Grotiano codice fuissc stoaci haee ejus nota

docet: »Stoaei lege Stoíci. Fuerunt enim ii ‘nig

Marnier/'ç propugnatores acerrimî. Vide Tullium

lihro 1 de divinatione.“ Hace Grotius, qui quam

vis perperam suum correcturus crut codicem, bene

tameu nobiscum egit, quod illam, quam codex

praebet, lectionem prodidit, siquidem unice vera

est. Ае profecto si eam intellexissct, ncutiquam

emendatione sua locum per se obseurum intellectu

etiam dilliciliorem reddidisset. Debebat tantummodo

Latinis

öraiam i. e. stoico, legisset. Consulto enim Mar

Graeeas substituere literas, quo facto

tianus formam hanc insuetam 6raia§, (íteóaxoç

(Athenaeus 15. p. 565 Casaub. Junii adag. 1, 75)

more suo elcgit, quo magis exerceret discípulos

suos, quos tamen non solos, sed deindectiam inter

pretes` vexznit. Nemo enim adhue locum explanavit.

tulisti] Supra (§.21 et 121) jam monui, [те

nostro saepe esse »accipereii sive »discere.¢ To

tam etiam periodum, verborum ordine restituto,

sie jam intelligere mihi videor: »Semper anhang

fomitihus (ad aras) docilis tulisti (didicisti) quid

quid agentes (hostiam maelantes) dant (patcl'a

ciunt) Stoico praescia futuris (quae noscuntur,

nnthuam liant).u Ridebat pariter Cicero Stoicos

(divin. 2, 9): »Ita quoquo se verterint Stoicí, jacentl

necesse est omnis eorum sollertia. Si enim id,

quod eventurum est, vel hoc modo vel 1110 potest

evenire, fortuna valet plurimum -— Sin autcm

cel-tum est, quid quaque de rc quoque tempore

futurum sit: quid est quod me adjuvent 1110-115111

cesa ect. Porro idem alio loco (1, 52): »Non

placet Stoicis singulis jecorum ßssis _ interesse

deum; neque enim deorum est, neque diis dig.

num ——- ~

sed ita a principio inchoatum esse

mundum, ut certis rebus certa signa praecurre

rent, alia in extis, alia in avibusu cet. Non igitur

perspexit Tcrtullianns veram Stoicorum sententiam,

lquum eredidisse eos (in carm. contra Мак-01011. 1,

1, 12) scribat, deum

Martiaui Capellae lib. II. 5. 124. 175

Nam Sabaeorum rapidis quid vapor edat aris,

Fumida quid turicremis aura parel; favillis,

Omina vel certa ferant vocibus auguratis,

lntrepidis nec dubitans fatibus antevortis.

Scande Coeli templa virgo

Digna tanto vfoedere.

Те socer subire celsa

Poscit astra Jupiter.

Dehinc Euterpe:

Virgo perito

_ _ _ _ »posse villen'

Exlomm inspicíìs reerue exspectare [щитами

Sabaeorum] Plinius (12, 40 ab init.) »regio

turil'era Sabaeoruin.« Virgilius (georg. 1, 57):`

»India miltz't ebur, molles sua tura Sabaei.“

rapidis агат] Pro rapido sive fiammante igne

in aris, per liypallagen. Porro еда: hic pro sig

ni/icet. De pracsagiis enim sermo est.

fumida] Neque hoe divinationis genus nosler

silentio praeterire voluit. Namque e fumi et fam

mac directione omíml eaptabant vctcrcs (Dio Cass.

4l, 45, p. 291 Reim). Inprimis Senecam (Oedip.

501 sequ.) Martianus legisse videtur, eo quidem

loco, quo Tiresiae filia, lucis inopi, rel'ert:

»Jam tura sacris светит ingessí foeise;

et ad quaestionem:

»Utrumne clarus ignís et nítùlus stetit

Et summum in Vauras fusus explicuít comam,

.dn Iatera circa serpit {псы-[из víae

El /luctmmte turbidus fumo Inhal?

respondet:

»Discors favilla, genitor, horresco inluens,

Ámbilque densas regíum [шкив варим

Е quibus coecus illc attonilus »dira essce colligit.

Смех-11111 ipse Seneca uonnisi imitatus est Sophoclcm

(Antig. 1005), ubi locus elassicus est de sacris

illis ¿ynůgobg (adde ct Stat. Theb. 10. 599 el:

Valeken. ad Eurip. Phoen. 1261).

отёла] Male in Grotiana editione et anteriori

hus legitur omnia, quod correxi e Vossiano (Атм.

misc. р. 209), Ilugiano, Darmstattensi, Спеки-—

bytano et'Bodlcjano codieihus. In Basileensi seri

ptuln vidi oiiia, quo colligi potest, unde natus

fuerit error. ‘

fatibus] »Fatus intrepidi“ opponuntur augurum

ct haruspicum trepidationi et haesitatioui, quarum

ei'fata Philologia scientia sua antevertere dieitur.

Antenorlere est praevcm're: ita Tacitus (anual. 15,

50): »damnationem veneno antcvertere,«

Euterpe] Huic Musae, quae apud nostrum de

philosophiae mysteriis apertis disputat, Horatius

(od. 1, 1, 55) harbiton sive lyrica Carmina, Grac

cum epigramma (1, 67, 25 de Bosch) paritcr а!—

que Latinum ( 1, 75. p. 50 Burm.) tibias, item

Ansonius (Id. 20, 4) »dulciloquos calamose tri

huit, conformis scholio ad Lucianum (de imag. 16.

p. 20 Bip.). Glossa Monacensis (B): виси-щи ад.

etylicum himctrumei; addit Basileensis: »Adenium

acatalccticum.: Omuino Adoniacum est.

125

170 Martiaiii Capellae lib. П. §. 125.

Praevia sortis,

Quae potuisti

Scanderc coclum,

Sacraque castis

Dogmata ferre,

Noscere semet

Quîs valuere,

Quisque videntes

Lumine claro

Nuraina fati

Et geniorum

Cerneré vultus;

Quaeque Platonia ,

Pythagoraeque

sua.« Ita ctiam ad Marciam (25 p. 128) hujus iilium

mortuum nunc nova luce gandcre scrîpsit.

ilumina fat*] Cortius quidcm in Guclfcrbytano

numiue lc gerat 5 verum omni no indio r vulgata lectio

est. Videre numina fati est nosse fatum instans;

inca quidem sentcntia. Numen cniin a poëtis ctiam

pro oráculo ponitur (Virg. Aen. 2, 123. 5, 359.

360).

cerneré vultus] Cuiqne bomini suum esse Gcnium

nota vcterum opinio. Qui quum a mortalium

adspectu rcmoti cssent, a pbilosopbis lamen Pliilologia

didkit eorum vultus cerneré. Respex.it nimirum

noster ad Socratcm.

dedisli] Docuisti, ut supra (§. 118). Construe:

» Quaeque dedisti (docuisti) Platonis Pytbagoracquc

meutes esse salera «; id est, fulgcre nunc in coelo

(confer notam quae scqnitur). .Eo magis autem

banc interpretationcm omni pracfero alii, quod

Esse dedisti

praevia] E Dresdens! códice restituí adverbium

j) evite pro adjective, quod G rotins ediderat, pe*

ritae. Quo facto priores versus sic nunc inteUïgo:

» Virgo quae perlte praevia sortis scanderc potuisti

coelum.« Praevia sortis est, quae praevertit sortem

s nam, eoclumquc, quo nunc ipsi ascendendum est,

saepe jam antea mente studiisque pb'dosopbicis appetiit

indeque pracclara dogmata mortalibns retulit,

puisque] Sic in SIS. non quique. Repctendum

àrtb xoivov valuere. Grot.

lumine claro] Ita Seneca (ер. 79. p. 534 Lipa.)

de statu an im» post mortem: »Tunc animus noster

habebit, quod gratuletur sibi, quum emissus bis tcnebris,

in quibas volutatur, non tenui visu clara

prospexit, sed to tum diem admiserit, et redditus

coclo suo fuerit, quum rcccpcrit locum, quem occu

paient eorle nascendi. Sursum vocant ilium initia

Martiani Capellae lib. Il. 9. 177

к Sidielia. memes?

Tuque caducis

Mortalibusque

Nube remota

Cerncre justi

Numina cocli;

lure senatum

Scandc Tonantis д

Quam decet цпащ

Mercuriali

paullo ante similiter noster de Philologia аист:

»quae potuisti dogmata ferro.'

sidera] »Stellas divinis auimatas mentíbus essen

Cicero jam dixcrat (Macrob. somn. Scip. 1, 14)

Atque supra 94) noster »dcos adjecisse senten

tiac Jovis, ut deinccps mortales, quos vitae insignis

clatio et maximum culmcn meritorum ingeniumque in

appetilum coclitum propositumque sidereae cupidi

tatis extulisset, in dcorum numerum cooptarenturu

(conf. Sil. 5, 44. 10, 578. 15, 558). Aristoteles

(ad Alexandr. de mundo 2) expressis vorbis divina

corpora inquit astra appellari. Et Pythagoras (in

uur. carm. 70): А

"Hv д“ ánolsiwaç бсбшх ¿c aìůlp’ 52613198—

pov из“,

’Еббгш áůo'rvaroç 19869, à'aßgotoç, 013x ën

дат-где.

Manilius (astron. 4, 887. 888):

„An clubíum est habitare deupn sub peclorc no

stro ,

In светят/пе redire animas coeloquc venire?.

laque] Pro quaeque. Elocutio similia illi est

apud Tcrcntium (Adolph. 5, 2, 8):

»Qucm ncque fides ncque jusjumndum nei/ue

illum misericordia '

Repressit.: y

Propius etiam accedit illud Persii (sat. 1. 74):

n Quem lrepida ante boues dictatorem „induit

uxor,

El tua aratro дотам liclor шт.

nube remota] Marius Victor (in Barth. advers.

р. 1»A5l0f7/)u:e idea augustus homím' 1fas carpere fi-ucltß I

Noluit esse deus, ne mentís nube remota

Immíltant in eoclum oculos.“ ——

диви] Cave hanc vocem cum sequente coelí

conjungas; verbum potius, quod desideratur, in

voce justi incst, id quod Grotius jam intellexit.

Similitcr мамаш (5, 16, 15 ct 5, 79, 1) „ат:

et „вид—темп pro dixistí et зап-ехав“ usurpavit

per syncopen, qua Terentius non semcl (Adelph.

5, 9, 1. Bun. 5, 1, 15) utitur. Ncque te moveat

cum dandi casu verbum jubere coustrui, praescr

tim apud istius aevi scriptores (conf: Ilygin. fab. 55.

Barth. advers. p. 1659), quum aegrc se torserint

viri docti, ut a Cicerone (Аи. 9, 15. p. 725 Graev.)

haue constructioncm remover-cnt.

25

178 Martiani Capellao lib. П. 5. 125.

126

Foedere jungi.

Scande coeli templa virgo

Digna tanto foedere:

To soccr subire cclsa

Poscit astra `lupiter.

Deinde Thalia:

Beata virgo tantis

Quae siderum chorcis

Thalamum capis jugalem,

Ас sie faventc mundo

Nurus adderis Tonanti:

Ac cujus esse divi

О

jungi] verhorum itaqne orde: in hoe Entel-pes

carmine sie restitucndus esse videtnr: »Virgol quae

potuisti praevia sortis perite scendere eoelnm et

Гене dogmata sacra castis, qnibns semet пов—

cere, qnihnsqne videntes lumine claro cerncre va

luerc numina fati el: vultus Geniornm: quaeque

mentes Platonis Pythagoraeqne быт esse dedisti

(docuisti): quaeque jussisti caducos mortalesqne

nube remota cernere lumina coeli, jure senatnm

Tonantis scandc, quam unam decet jnngi foedcre

Herenriali (hoc est: Mercurio nnherc).«

Паба] Metrnm in hoc camine glossae Mona

связав et Basileensis observant esse Jam

hìcum Anaerconticum et eonstare dimctro entale

etico ct reciperc aliqnando in principio Anapaestum.

Est omnino Anacreonticnm sive Jambienm dime

tmm catalcctum cum anacrnsi interdnm anapaestica..

De pracstantia hujns Musae Seneca (de bencli 1,

б. р. 265 Lips.) Scribit: »Ecce Thalia арт! Hesi

odum Chuis est, apud lIomernm Musa." Apud

illum Musa quidem @c2/iam (Theog. 77), Chai-is

autel!! @0:1117 (908) serihitnr', sed var-iat orthogra

Рыа (ОгрЬ. Ьушп. 59, 5. е: 75, 8. Р1т1аг. 01.

14, 21. Plutarch. de Philos. dispul. p. 778. Рап

sanias 9, 55, 1). Quin ab Homero etiam Nei-ci

dnm una Thaliae nomine nppellatur, quod repe

tunt Virgilins , Ovidius, Macrohius et Ilyginns.

Thaliam Mnsam comoediae praesidem declarant mo

nnmenta Herculanensia (2 tal). 5), seholiastes Lu

ciani, epigrammataquc tam Graeca (1 , G7, 75 de

Bosch) quam Latina (1, 75. p. 51 Вишь); Anse»

nins (Idyll. 20, 5) Musam non solnm comicam,

sed lascivam quoque appellat. Quaproptcr de pe

culiari ejus arte noster nihil hoc loco all'crt, sed

earn tantum inducit landibus extollentcm Mercurinm

et Philologiam. Martialis hanc Musam suam diei!

(epigr. 10, 19, 5), pariter atque Ovidius (amor.

5, 1, 6) Elegiac nomine eam appellans.

пили addcrís] Ilabct hanc dictionem e Statii

(Achill. 1, 655) versn:

-— -— »Quid ale/[es magno nurus addita ponto?.

ad qncm Barthium confer Ш. p. 170-1).

ac cujus] .de pro at, quod in editis est, supe

ditarnnt codiccs Dresdensis, Darmstattensis, Guel

Martiani Capellac lib. П. §. 12ß. 179

Tibi contigit maritam?

Ejus, meante pinna

Qui solus astra mundi

Praetervolans perrexit

Rapidis vigil procellis;

Qui quum superna tranat

Fréta, Tartarum recurrit;

Qui solus ante currum

Et candidos jugales

Almi potens parentis

Memorcm ciere virgara:

Qui fata succidentis

ferbyfanus et Cantabrîgicnsis, eorrexitque с suo

códice ctiam Grotias.

qui solus astra] IVituntur Laee au с tori ta te Manilii,

apud quem (i, 50. Scalig. 1, 56) legeris:

»Tu princeps auctorque sacri, Cyilenic, tanti;

Per te jam coclum interins , jam sidéra nota.*

Construe t¡ o Lace: «Ejus, qui solua meante pinna

vigil rapidis procellis praetervolans astra mundi

perrexit. « Pinna pro penna e Britannico rcposui.

perrexit] Reposui perexit. Grot. — At vero

inaudita Ьасссс vox, lectio contra, quam correcta»

rus erat Grotius, bona est. Construe: »Qui solus

astra mundi praetervolans vigil rapidis procellis

perrexit.« IVotissimus verbi pergere bic usus es!

(§, 141). Perrexit non tau tum edit i Martiani libra

Ii abc ut, sed script! ctiam, quapropter reprobe ndeudi

sunt Waltbardus et Goczius, quod temerc Grotium

secuti perexit cdïdcrnut

fréta] Ejus cniin officium ad inferos pariter atque

ad superos spectat (conf. quae dixi in palacogr.

crit. IV. §. 740). Horatio (od. 1, 10 f.) est »*и-

peris d corum gratas et imis.*

ahni potens] Jt& non Bongaxsii solum codex,

«ed Monacenses etiam (B. D. E.) dant pro alt ipo

tens, ac divisa voce legendum esse almi potent

jam Grotius viderai Coiistruenda autem boc modo

verba sunt: »Qui solus, anta currum et candidos

jugales almi parentis, potens (est) virgam memo

rcm ciere.« Similiter fere Ovidios (fast. 5, 66 ü)

Mercurium alloquiturt

» Pacts et armorum superis imisque dearum

Arbiter, alato qui pede carpis iter.*

memorem virgam] Caduccum, quem ideo me*

jnorem rocat, quia per enm mcmoriam facit (o

eermo ad mcmoriam rcducit), vcl memorem pro

morabilem. \vlc — Horatius (od. 1, 15, 12) » me

morem no tain. « Ovidios (ex Ponto (2, 7, 55):

»memorem versum.«

qui fata] Sensus est: «qui (Mercarías) separat,

î. e. discernit, gravari fata, í. с. témpora, succi

dentis , i. с. amputantis Osi.ïs repertis genitalibus

sationibos. Nam Osiris vincarum cult um repent.

Vulc. — MS. facta. Et exponent glossae: inventa

(kiridos. Ea autem sunt vites. Grot. — Vix credo

85*

iso ' Mariani Capena@ lib. п. t.' las.

Separat libens Osiris ,

Sationibus 'gravari

Genitalibus repertis

Quem seit pater

deorum;

in hisee acquicseendum esse. Demonstrare ante omnia

docti interpretes debcbant, quid Mercurio cum Osi

ride commune fuerit. Equidem quum viderim Mar

шпат (g. 95. 102. 157. 192. 195. 274. 550.

812. 924) rerum Aegyptiacarum non ignarum fuissc,

hasee antiquitates hoc loco neutiquam praetermit

tendas esse censeo. Ex iis igitur repeto, Anubidem

Aegyptiorum fuissc Mercurium (Pal. crit. IV 764)

et Isidis Osiridisque comitem (Diodor. 1, 87).

Deinde Osiridis membra, quae a Typhone fucrint

dispersa, Anubidis auxilio ab Iside'rcperta fuisso

(conf. 4) solis cxceptis „вышит (Died. 1, 21,

22, 25. Plutarchus de Is. p. 558). Denique Ae

gyptiorum lOsiridcm Graecorum etiam ‘fuisse Bac

chum (v. infra not. ad 158). Quibus si Grae

Vcam'a'ddideris tietionem, qua Baeehum pucrum a

Mercurio in coelum fuisse deportatnm tradidcrunt

(Paus. 5, 18, 7 et 5, 17, 1. Apollo'dor. 5, 4, 5)

cujns rei imago in-gcnmmis saepe obvia haec est:

’l

aliquam certe inter eos animadvertes relationem (cf.

'Palaeoglz crit. Ш. 218). Jam vero quinquc ho

rum versuum verba ita eonstruo: »Qui (Mercurius)

libens separat fata succidentis Osiris, quem pater

deorum scit sationibus gravari genitalibus repertis.«

Fata Osiris sive Osiridis modo memoravi. Sueci

ilcns dicitur, ut mea fcrt opinio, non a caedere,

ut reliqui volunt interpretes, sed a cadere. Cecidit

cnim sive succubuit Osiris in hello contra Typho

nem. Пасс autem fata separare dieitur Mercurius,

id est, ut mea fert opinio, cum neminc communi

care, retieere, donec genitalibus quoque tandem

aliquando repertis in integrum restitutus ille satio

nibus rursus adjuvantc Mercurio praeessc possit.

Minime cnim mihi ignorasse videtur Martianns, esse

qui »Libcrum patrem in membra disccrptum et fru

stis sepultis rursus пиит et íntegrum cmersissc.'

doccrent (Macrob. somn. Seip. 1. 12).

запалили] Sationes non vitium tantum verum

ctiam frugum intelligi possunt; cf. Tibull. 1, 7, 29:

»Primus aratra manu sollertí fecit Osiris

.Et делегат ferro sollicitavit ‚штат...

Àddc Diodornln (I, 14 e518 С).

gravari] Non ca sententia hic accipiendum est,

qua deponentis locum fere obtinet eumque accusa

tivo casu junetum significat recusare, detrectarc;

sed passive pro onorari aliqua re, ut apud Luca

num (6. 517):

ъ Tenibílís Stygío facx'es pallore gravaturfi;

igitur hoc loco translate de muncre vel provincia

Mercurio cum Osiride injuneta.

Martiani Capellae lib. П. 5.126. :181

Cui lacteam papillam

Gaudens dedit noverca;

Cujus vigente virga

Dirum stupet venenum ,

Cui virus omne' fanti

Orbem facit gemollum.

Est doctus ille divûm,

Sed doetior puella :

Nane nunc~ beantur artes,

Quas sie sacratis ambo,

Ut dent meare coelo,

Beserent cad ucis astra ,

Ас lucidam usque ad aothram

cui Iacteam] Sie supra: »Dchine nuptiis Juno

non solita refragari, tum etiam Cyllcniam diligcbat,

quod ejus uberibus poculum immortalitatis haascratai

vide Hyginam. Скот.

ослепит] Jargia et contentiones. VULCAN. _

Laudare vir doc_tas potcrat Isidori haec (etym. ,8,

11, 47. III. p. 584 Arev.) verba: »Mercurius

virgam teniet, qua scrpentes dividit, id est, ve

nena.« Qui tamca, quam Servii serinia expilassc

saepcnumero deprchendatur, depravato exemple

pariter atque noster usas esse videtur. Apud Ser

vium enim (ad Aen. 4, 242) ad verbum leguntar

quae Isidorus exscripsit, praeter voeem ослепит,

pro qua legitur: »bellantes dividitu; quod miror

ah Arevallo ad illam Isidori locum non esse ап—

notatum. Confirmatur etiam lectio »bellanles« iis,

quae Hyginus (astr. 2, 7. p. 572 Munch. sive

p. 459 Stav.) de caducee scribit: »quem manu te

nens Mercurius, quam proficisccrctur in Arcadiam,

et vidissct duos dracones inter se conjuncto cor»

porc alium alium adpcterc, ut qui dímícare inter

se vidcrcntur, virgalam inter utrumque subjccit;

itaque discesseruntm noster tamen locus satis cx»

plicatur, ubi recogitamus veneno serpentes iiicilc

signiiicari. Notissimum practerea est, a Mercurio

xpvöoèéoimâl. Circcn a vencliciis prohibitam esse

(Hom. Odyss. x. 877. Ovid. met. 14, 291). Adde

quae Barthias (in adv. p. 1255) ohscrvat.

erbem facít gemellam] Quo loquente omnis

contentio dividitnr. Nam per geminos orbes indicaf;

duos serpentes, qui sunt in caducee. vene. _

Pro fanti in Guelferbytanis teste Curtin legitur [5111',

quod idem in Beichcnaucnsi quidem scriptum, sed

eorrectum est fanti, et pracstat omnino vulgata. _

Mercurio enim adscribitur, cajas fandi vii-tuti ni

hil possit ohsistcrc. De dialectica .hic sennouem esse

palam fiel: inferiorcm legcntiflocam (ё. 550).

nunc] Àlterum nunc, quod sequitur in cditis,

ahcssc a manuscripta Guelfitrhytano Cortius testa

tur (ad Sallast. p. 110 not).

182 »Martiani Capellae lib. П. 9. 126.

127

128

Pia subvolare vota.

Per vos vigil decensquo

Nus mentis ima complet:

Per vos probata lingua

Реп gloria per aevum:

Vos disciplinas omnes

Et nos sacrate Musas.

Dum hace igitur Musae, nunc solicanae, nunc concinentes, iuterscrunt,

vicissimque mela duloia geminantur, ecce quaedam matronac sobrio decore

laudabiles, nec conquisitis figmentis circa faciem vultuosae, verum simplici

quadain comitato praenitentes,

in penates virginia thalamumque convcuiunt,

Quarum una intenta circumspectione cautissima, et omnia rerum vigili distin

ctione discriminans, dicebatur Prudentia vocitari.

mss] Пабе, quod Latinis literis etiam Martiani

popularis (Tertull. adv. valent. 7 et 9) seripsit;

Graecis Scrvius (ad Aen. 6, 749), quem vide.

Appulejus (de dogmat. Platon. р. 220 Oud.) »prima

bona essen scrihit »deum summum , nientemque

illam, quam 1/0131/ Plato weet.: Inlinux pro ima

liabet codex Dresdensis.

gloria] Grotius et Monacenses codices plurimi

(В. С. D. Е. G.) glorias liabent; sed vulgarem

retinui lectionem, sextum casum intelligens, ut

sit »cum gloria.|

et] Ita pro Grotiano ас Hugianus ct Monaccn

ses D. quod recepi, ne idcutidcm ab ca

dem voce versus incipcrcnt.

solicanac] Vox a solus et cano Бега, invita licct

Minerva. Neque cam intelligerem, nisi oppositum

esset concinentes.

щитовое] Male prefecto liano vocem explicant

hoc quidcm loco viri docti (ad Appulcj. in ind. р.

7 contendentcs vulluosum idem esse quod triste.

Hand quidcm nego id alias usurpari pro serio,

Hujus germana sua cunctis

gravi, severo: attamen boe sane loco totus verbo

шт contextus docet sobrio et simplici illud opponi,

et affectatum potius significare. lIinc Barthius (in

adversqi. 194): »Capcllae« inquit »alia ratione vul

tuosus est, qui vultum l'uco tinxit.« Recte quidcm:

sed male in glossario Latino-barbaro (in Ludew.

reliqu. MS. Ш. 1). 117) idem Barthius ad eundem

Martiani locum adnotat: »Yultuosus pulcrum cum

gravitate deeoruln denotatu, quod omnino falsuui

quia ucgationcm omisit. Apud nostrum enim legitur

nec vultuosae, quo siguilicari nec affectmae Cicero

(orat. 18) nos docet.

omnia] Ita pro Grotiano omm'um reposui aucto

ritate non solum priorum editionum, sed etiam codi

cum Darinstattensis, Dresdensis, Ilugiani et Can

tabrigiensis.

Pmdentia] In numis quidcm lemma »Pruden~

tia Augustorume: lcgitur (Rasche lexic. num. IV. 1.

p. 525), lsed dcae nomiiie illa nequc in lnpidnin

titulis neque apud seriptores mihi unquam осенит“.

Qua de re acerbe Juvenalis (14, 515):

Martiani Capellae zlib. II. §. 128. 185

attribuens, nullumque eo, quo non 'merebatur, alliciens Justitiae ferebatur

sortita vocabulum. Verum tertia contemtis muueribus atque abstinentia prae

dicanda, ex morum temperantia nomen acceperat. Quae supererat, fortissima

ac tolerandis omnibus adversis Semper infracta, subeuudis etiam laboribus

»Nuüum питеп habas si sit Prudentía; nos te

Nos fawímus Fortuna deam.«-

-—

-

In quibus praeivit .ei Menandcr (ap. Stobaeum in

eel. 1, 7, 1. p. 194 Heer.) canons:

»T6291 мадера/932 .ridi/roc, tav'rmf- ха}, «pgs'mxg

dei май .n'góvouw ‘mit деду xaleïv [tón/1W..

Accedit quod Prudentiae partes Minerva semper

sustinet. Sed neqne id Мах-111111115 egit, ut novas

deas lingeret; verum per prosopopoeîam tantum qua

tuor illas matronas induxit, quibus principales vir

tutcs significant, quas philosophi statuerant nnu

quam negligendas (Plato in Phaed. p. 69; de R. P.

4. p. 427 et 455 Steph. Appulejus de dogm. Plat.

p. 220 Oud. Aristotel. rhetor. 1, 5 et 9. Diog.

Laert. 5, 80 p. 214. 7, 92. p. 421 Meib. Polus

in Gal. ораве. p. 702. Mael-ob. in somn. Scip. 1, 8;

conf et Cebetis tab. р. 207. ed. 1646; Amnúanns

25, p. 515 Lind.; et'. praescrtim Observ. IIallcns.

'l'. 9. Obs. 6. p. 161 seqn.). Virtutes illae, quas

cardinales appellant, Ciceroni (de linib. 1, 16. 5,

15 et 25.', de orat. 2, 84; invent. 2, 55. 54) 511111

prudentia, justitie, temperantia, et fortitude, nt

ex disputatione etiam de dei virtutibns (N. D. 5,

15. Tusc. quaest. 5, 8 et 17) colligi potest. Quin

ctilianus (12, 2, 17. p. 524 Spald.) eas hoe rc

eenset ordine: »justitia, fortitude, abstinentia, tem»

perantiau; Seneca (ep. 90 f. p. 581 Lips): »justi

tia, prudentia, temperantia, fortitudo.« Arístides

vero Quinetilianus (de musica int. Meibom. scr.

mus. p. 155) eas c mente, ut videtur, Pythagorae

cum numeris eomparans, 'prudentiae unitatem ad

scribit, fortitudini binarium, temperantiae terna.

rium, et justitiae quaternarium. Qua cum distribu

tione alios tamen non consentire olim (in palaeogr.

crit. III. 752) jam observavi (conf. et nostrum

752). Sed Arístides ille c. p. 159. 140) mu

sices etiam systemata cum quatuor virtutibus con

ferre non dubitavit. Ceternm prudentiam Appulejus

(de dogm. Platon. p. 228 01111), nostro рты-5115

Similis illam virtuteln dixit »quae ratione sit nixa,

spectatricem et dijudiealrieem omnium гении.

sua cunctís attńbuens] Ulpiannm noster babuit

anctorem, qui (in 1. 10 pr. de justit. et jure) »Ju

stitiac, inquit, »est constans 01 perpetua voluntas

jus ‚шит cuíque tribumdůu Similiter Cicero (de

invent. 2, 55; N. I). 5, 15) et Gellius (14, 4.

р. 121 Coun). Confer ct nostrum infra 752).

Justitíae] Ab antiquissimis temporibus lxaec in

deorum numerum relata est (Orph. hymn. 61. Pind.

Ol. 15, 7. 7, 52. Pyth. 8, 1. Diodor. 1, 96 f.

Anthol. Gr. de Bosch. 1, 75, 5. 2, 40, 14. 5,

8. 4, 25, 10 et 11. 7, 86. Ovid. fast. 1, 249.

Virg. georg. 2, 474. Sil. 2, 486. Claudian. in

Rut'. 1, 56. 556); nude et Jovi assidens lieta (Ár

129

150

rian. exp. Alex. 4, 9, 95 p. 281 Raph.) ejusque '

ctligies tam a Scriptoribus descripta (Damase. ap.

Phot. 242 p. 1055), quam ab artifieibus in numis

exsculpta est (Rasche lex. num. 2, 2. p. 1241 scqu.

7, 2. р. 287).

ínfracla] Quae frangi non potest. Minime igi

tur Gorallus (ad Albinovan. eleg. 1, 554 not. р. 77)

contendere debebat, infractum necessario signi?

care ‚Числом, siqnidem ambiguus hujns vocabuli sen~

sus est. Мох quod post verbum видений: 10511111

181 Martiani Capellae lib. II. 9. 150.

151

robore quoque corporis praeparala, Virium vocabulum possidebat. Hae in

amplexum ejus osculumque deferuntur, atque eam quum intra cubieulum

conspicerent, per omnia trepidantem et velut lucifugam haesitationibus tor

peutem, pectus ejus faciemque tractautes in conspectum omnium et publicam

venire faciem compulerunt. Post. has ingressa quaedam gravis crinitaque

femina, el; ох _eo, quod per ipsam Jupiter ascensum cunctis in supera tribuerit,

admodum gloriosa. Quam quum virgo conspiceret, ad eam omni studio

affectuque cucurrit: quippe quadam iiducia compertorum ipsa eidem scan

dendum eoelum fuerat augurata, el; nunc ad eam in nuptias corrogandam ab

ipso transmissa Majugena.

etiam, plc-)nasmi speciem rcfcrt; neque tamcn omit

tere nusus sum, lieet codiees esse, a quibus cxsu

let, Bondam (var. lect. p. 57) doceat.

Virium] Virtuti vel Fm'titudini, quam illo

nomine noster signiÍicat, divinos tributos esse ho

nores, tam scriptures testantur (Varro L. L. 4, 46.

_ Plaut. Amphitr. prol. 42. Liv. 27, 25. 29, 11 f.

VCie. N. D. 2, 25. 51. 5, 56. de leg. 2, 11. va

lerius Maximus 1, 1. Sil. 5, 126. 15, 22. 40.

69. Claudian. in Ruf. 1, 52. Victor. urb. region. 1. Ju

venal. 1, 115. Àrnob. 4. p. 127. Lactant. 1, 20.

Augustin. 4, 20. 22. 24. 5, 12. 7, 5. Anthol.

Gr. de Bosch 5, 14, 6 et 7), quam lapidum ti

tuli (Grut. inscr. 100, 4. 5. 102, 4. 106, 6. 456,

5), in quihus et Víríum nomen, neque solum »Vi

divinae« legitur inseriptum (Grut. 94, 5), sed etiam

»Virihus saerum« (89, 9. 1011, 1).

hac] Е codice IIugiano lume voccm inserui,

quae nexus causa vix abessc poterat. Cantabrigi

ensis pro ea habet itague.

computeruut] E eodieibus Britannico, Canta

hrigiensi, Hugiano, Darmstattcnsi et Bongarsiano

hoc reposui. Namque »venire compulereii auribus

minus est aeccptum.

Praeterea tres puellae vultu decoreque pariliac

[стёрт] РЬПозорЫаш hane esse palcbit, si cum

aliis apud nostrum locis (§.96. 576) hunc contuleris.

ascensum] Ab Aegyptiis jam recepta senten

tia crat, fieri posse, ut mortales etiam homincs

in eoelnm ascendcrcnt (Diodor. Sic. 1, 15). Idem

et Graeei docehant (Pausen. 1, 54, 2. 8, 2, 2)

et inter-Romanos praesertim Cicero D. 2, 24.

5, 19.', de legib. 2, 8), quem pluribus locis se

culus est noster 94 sequ. et 145).

eucurrit] Melius hoo, quam eencurrit in editis,

reccpi e Basileensi ct Hugiano codice.

пнут-ага] Philologi enim philosophiae ope im

mortalitatcm animae sibi visi sunt invenire.

ас] 'Optimc yduae membranae acqua venustate.

ВАптп. (ad Stat. Theb. 2, 286; T. 2. p. 459). _

Delet Vossianus codex illud ac, ntque

hinc arbi

[тог conlirmari scripturam, 'quam ex membranis

produxit Barthius, quamque omnino verum puto,

nisi quis mallet пиши decoro , aegua шпината,

ut illud parili ex glossa irrepserit, qua quis in

margine acqua per parili exposucrit, de qua sig

nificatione dixi ad Sedulium 1. 17. Amvrz. (in misc.

p. 209). -—- Cautior ego lectionem servavi vulga

tam. Acqua glossema est vocis рани.

Martiani Capellae lib. II. §.152. 185

venustate 1иси1еп1ае , sertis relîgatae invicem manus rosarumque spiculis redi

mitae, ad virginem convenerc. Quarum una deosculata Philologiae frontem,

11110 -ubi pubem ciliorum discriminat glabella medietas, alia os ejus, tertia

pectus apprehendit; vidclicet prima, ut

- laetos oculis añlarct honores;

secunda gratiam linguae inspirabat; animo tertia comitatcm. Quippe illae Cha#

rites dicebantur, et quidquid apprehenderant venustabant. Quae quidem vir

ginem postquam lumino replevere, Musis admixtae etiam'gesticulationes consonas

menus] Graeca haccaonstructio est: »sex-tis re

ligatae manusa, pro »manihus religatis.« Ceterum

Gratias inter sc amplecti non poëtae tantum do

cent, sed in gemmis etiam semper övgvylal. Xá

@Lz-gg, ut cum Euripide (in Hipp. 1147) scribam,

comparent: cujus rei causas varias all'erunt veteres

(Senec. de benef. 1, 5. p. 265 Lips.).

rosarumque epículis] In editis erat speculis.

-Florihus Vch. _ Гorte rosarumquc stephanis.

Erëzpavoç Graecis corona, sertum. An ad specu

Iis 1110 quidquam fecerit блямба), quod notat

implica, viderit alius. Saepius certe Graeba voca

bula Latiuorum ad usum formare et oratioui suae

insel-ere noster adamat. Sie supra cruenta. Venen.

(specim. crit. p. 81). — Sed utroque in loco iste

falsus est interprcs (conf. 120). Neque Vulca

nius satisfacit. Equidem, quum literae I et E saepe

vera neglecta pronuntiatione eonfundantur, reposui

spículís. Sie eniin in primo epigrammate a Sal

masio ad Historiae Augustae seriptores exhibito

lcgitur:

пустит! aliquamlo rosae: proh verís amoem'

Ingenium! una dies ostemlít spicula forums..

(v. Baudisii amor. p. 446. ed. 1658).

deosculata] Mos oculos deosculandi facile in

notcscit, vel ex unico Catulli loco:

»Jucundum os oculosque basiabor.¢

Capella vero locnm aliqucm singularem circa oculos

desiguat, ubi nempe pellicula ab ipsa fronte in

oculorum interstitio supra nasi supremam partcm

impcndet. Скот.

cilíorum] In editis omnibus ita legitur: et 11001

in codice ad margincm libri Norimbergcnsis laudato

cxstare dicatur superciliorum, videtur tamen hace

correctio esse insulsi hominis, cui Ша vox ignota

esset. Certe Isidorus (аут. 11, 1, 42. p. 7 Aren):

»cilía sqnt tegmiua, quibus cooperiuntur oculi, et

dieta eilîa, quod celent oculos -supercília dicta,

quia superposita sunt eiliis,«

дымил] Non glabellae, ut e MS. Grotius

notavcrat, et confirmant Darmstattensis codex viri

que doeti ad Appulejum (1. p. 151 Oud.).

laetos] E Vu'gilio (11011. 1, 591). Adde Homeri

(Od. 6, 18):

»__ Xaginov à'n'o xáÃ/îoç ëzoeöal..

Внуши] Delevi ejus, quod perperam in editis

intrusum 10511111- et exsulat a codicibus'Monaecnsis

bus (B. D. E), Darmstattensi et Dresdensi.

lamine] Lege numíne. Voxan. (sp. crit. р. 82)

— А1 vero nolo! namquc iu nullo legitur codice,

Profecto non Gratin-um erat numine implere vir

ginem in coclum ascensuram, sed Apotheoscos,

quae sequitur. Quidni Gratiae, quas Iuculenta;

noster modo dixerat, lumen ei hupertircf'poterant?

24 ,i `

186 Martiani Capellae lib. П. 9. 155

155

17./._

atquc hymeneïa dedere tripudia. Sed ecce magno tympani crepitu crotalorurnque

tinnitu universa dissultant, eousque ut Musarum cantus aliquanto bombis tympani

obtusior redderetur; et cum sonitu introfertur lectica interstiucta sideribus, cui ritu

mystico crepitus praecinebant, qua mos fuerat nubentes Deas in coelestis thalami

pervenire consortia. Ante haue quaedam augiîstioris vultus fcmina, ас sacro lumine

aethcreoque resplendens venerabili antistitio praeminebat; quam quum omnes,

qui añ'ucre, eonspicerent, reveriti sunt inclytam majestatem, ut deorum omnium

mundique eustodem. Huic Athanasiae nomen fuit. Et heus, inquit, virgo,

praecepit deorum pater hac regali lectica in coeli palatia subvcharis: quam

quidem nulli fas attrectare terrigenae,_sed nec tibi quidem'ente poculum no

00 strum licet. Et cum dicto leniter dextra cordis ejus pulsum pectusque per

tractat, ас nescio qua íntima plenitudine distentum magno cum turgore re

spiciens: nisi, inquit, hace, quibus plenum pectus geris, coactissima egestione

Non nomine tantum, verum verbo etiam simili modo

infra 901) utitur scrihcns: »Hymenaeus alacri

tandem vigore lumínatusu cet.

hymeneïa] Male in anterioribus editum est hyme

nnea. Greece cnim диет/75116: scribitur (conf. 725)

trípudn'a] Horatius (od. 1, 4, 6) de iisdcm:

»Junctael/ue Nymphis Gratiae decentes

Alterna (тат quatiunt рейса eet.

выявило] Serioris aevi vox est (v. Cangium),

quam noster ctiam infra 895) usurpat.

reveriti] Supplevi sunt , quod teste Amtzenio

(misc. p. 209) in Vossiano codice legitur.

mundique сшивает] Tangit hie philosophorum

doctrinam, mundum esse sempiternum, quippc cui

Athanusia custos sit. Confer Platonem (in Tim.

p. 57 sequ.).

Athanasiae] Personam immortalitatis ab alio

чистили, praeter nostrum, inductnm fuisse equi

dem non memini. Martianus infra 140) Atha

nasîam fìnxit Apothcoseos esse lilium.

et heus] Glosse in codice Basileensi ad hace:

»Johannes Scotus: heus ubi es? resolvebat.- Quod

quamvis non necesse sit, tamen haue glossae par

tem inserui, quo magis pateat quanto in pretio

nono jani seculo Martianus fuerit, doctissimosque

viros occuparit.

lectica] Philologiam leetica in coelum suhvehi

ideo fortasse fìnxit, quod praecipuus earum usus

in evehendis mortuis erat (Geli. 10, 5. p. 6 Conn),

qua de re docte disserit Lipsius (elect. 1, 19).

ante poculum nostrum] Sie transposìta vel-ha

sunt in codice Dresdensi et Darmstattensi. vulgo

nostrum poculum. Ellipsin videhis similem illis »post

vitam« 162) et »post membra eorporeu 95).

cum dicta] Ipso, quo haec dixcrat, tempore,

statim, illico. Ita noster saepe 580. 705. 889)

pariter atquc ejus popularis (Appui. met. 2, р. 95.

149, 5. p. 197 Oud.).

coactissima] E Reichenaucnsi, Darmstattensi,

Basileensi et Hugiano praetuli hanc lectioncm pro

Martiani Capellae lib. II. 5. 155. 187

vomueris forasque diffuderis, immortalitatis sedem nullatenus obtinebis. At

illa omni nisu magnaquo vi quidquid intra pectus Semper senserat evomcbat.

Tune vero illa nausea ac vomitio laborata in omnigenûm copias convertitur

literarum. Cernere erat, qui libri quantaquc volumina, quot linguarum opera

ex ore virginis defluebant. Alia ex papyro quae. cedro perlita fuerat Videbantur;

alii carbasinis voluminibus complicati libri; ex ovillis multi quoque tergoribus,

eoaptíssíma in editis. Vulcanius illam proba

vent, et testibus Cortio et Arntzcnio (misc. p. 209)

ita etiam in Guelferbytano et Vossiano legitur.

Ejusmodi autem superlativorum cxempla permulta

Barthius (in advers. p. 1.648) dabit. Melius etiam

ab initio Dresdensis codex »nisi inquit haecc quam

Grotius »nisi haee inquitu habet.

истца-13] Vel Cbrysippi et Carneadis 110110110—

rum 527) in mente habuit noster, vel Cebe

tis tabulam, ubi (pag. 191) tum demum sanari

errantes docemur »quum repudiata falsi uominis

cruditione veram ingressi viam, purgatn'cem vim

biberínl, et mala omnia, quibus urgeantur, ejcccrìnt.«

запрет senseral] Ita Monacenses (B. D. E),

Reichenauensis, Darmstattensis, Britannicus, et teste

Cortio Guelferbytanus, quod utiquc pracfero in

audito illi Grotiano »perscnseratc

papyro] De ea praeter rei diplomaticae scripto

res орете pretium erit _conferre Scheybium (de

tab. Peuting. p. 60), Munclsernm (ad Fulgent.

myth. p. 19); Oudcndorpium (ad Appulcj. I. p. 6),

Novum opus diplomaticum, alios; et de libris lin

teis inprimis Livium (4, 15 et 20) et e recentiori

bus Camdenium (in praclectionibus academ. p. 654),

Sardumque Ferrarium (de moribus ac ritibus gentium

in Clausing. jur. publ. Rom. T. П. р. 660).

cedro] Omnino scribendum ex codice Vossiano

»quae cedría perlita fuerantu сета glossae in

terpretantur resina cedri; atque hace scriptura

placuit Munckero ad Hygiui fab. 158 et in cpist.

ad Heinsium tom. V. syll. Burm. p. 578. Alia

ad hunc locum habet Barthius advers. 55, 19.

Антип. р. 209. _ Optio igitur inter dnas data

est lectiones, quum duo libri (modo diversi sint

Vossianus et Leidensis aMunckero laudati) habeant

eedría, reliqui omnes cum editis cedro. Plurimo

rum equidem scripturam veram agnosco, agnovis

sentque, opinor, viri illi docti, si memores finissent

illius lloratiani (ad Pison. 552): »linenda ccd1-on.

Constat autem non nisi eximiis scriptis cedrum

adhibitam fuissc: liinc Persii (1, 42) »cedro digna

loquiu; liinc tristitiae signum eraf, quod Ovidii ele

giarum liber »nce cedro notatusu (1, 1, 7) »nec

cedro flavusu (5, 1, 15) erat.

[пени] Sic Basilcensis, Darmstatlensis et llei

chcnaucnsis. In editis fuerant; male, quia ad pa

pyrum referendum. ì

carbasínis] Lintea intellige volumina. Antiquis

sima enim hace fuissc tot cx Aegypliorum sepul

cris eruta docent monuments. Quare cave cum re

centioribus quibusdam confundas linum cum materia

multo recentiori artificio c carbaso trito praeparata,

qua nunc utimur. Cujus tamen usus antiquior esse

videtur, quam vulgo creditur, quum Irene Ducena,

Alexii Comneni conjux, bombycinae sive cottu

neae chartae ex dctritis pannis confectae meminerit

in Typico suo autographe, ut creditur, quod as

servatur in bibliotheca regia Parisiensi (Montf. pa

laeogr. Gr. p. 18). De Indorum chartis pariter ac

vestibus linteis conf. Curtium (8, 9, 15).

156

24 *

188 Martiani Capellae lib. IL $. 157.

157 rari vero in philyrae cortice subnotati. Erantque quidam sacra nigredine

colorati, quorum literae animantium credebantur effigies, quasque librorum

notas Athanasia conspiciens quibusdam eminentibus saxis jassit ascribi, atque

intra specum per Acgyptiorum adyta collocari, eademquc saxa stelas appellans

158 deorum stemmata praecepit continere. Sed dum talia virgo undanter evomeret,

complicate] Vulgarem banc lectlonem practuli

alten impliciti in Vossiano códice (Arntzen. misc.

p. 209), sire implicate, qnod idem est, in Hugiano,

RcicbcnauensI , Basileensi, Darmstattcnsi , Brltannico.

Cantabrigicnsi , plurimisque Monaceusibus.

IVon cüim sermo Lie dc librorum tegumento est,

sed dc plieatis libris, qui voluminibus opponuntnr.

mufti] Male Guclferbytanus mullís, ut ad tergoribus

referatur. Mullos libros hic oppositos esse

rarîs facile perspicitur.

ran'] Ad artificlum forte référendum; non enim

ad noritatem. Bartu. (advers. p. 1623). — Rccte

Martianus raros dixit libros e pbilyra confectos,

quia injuria temporia facile consumuntur, quum

teste Plinio (16, 14, 25) pbilyrae fuerint ienuissimae,

id quod palacographiac studios! baud scmel

observabunt. Absurda apud Grotium erat ratio scribendi

phyUira.

animantium] Britanniens et Cantabríglcnsis antmantum,

quod quamvis ad idem redcat, Cicero

tarnen (de orát. 5, 45) animantium scripsit. Nostrum

bicroglypLicas literas innuisse facile perspicitur; in

primis autem ei in mente fuisse Tacit! bacc (ann.

11, 14) verba videntur: »Primi per figuras animalium

Aeyyptii sensus mentis effingebant: et antiquissiina

monuments memoriae liumanae impressa saxis ccrnnntur.

« De quibus litcris Appulcjus (met. 11-

p. 801 Oud.): » Sácenlos de opertis adyti proferí

quosdam libros, literis ignorabllibus praeno tatos,

partim figuris cujuscemod! animalium concept! sermonis

compendiosa yerba euggcrentes, partim nodosis

et in modum rotae tortuosls capreolatiinque

condcnsls aplclbus a curiosltatc profanoruin

lectione munlta.« Item Ammianus Marccllinus (17

p. 99 5 22. p. 250 Llndenbr.) Acgyptlos alt in

syrlnglhus »volucrum ferarumque genera multa sculpslsse

et animalium species innúmeras multas, quas

bieroglyphicas literas appellassc, Latin» ¡gnorabiles.

« Quibus si addideris Haerobium (Sat. 1, 21)

et e Graccis Pbüoncm Judaeum (de vit. Mos. p.

606 oper.) et Maximum Tyrium (I. p. 231 Rcisk.),

Tidebis prim um fontem ex quo liauserint fuisse Diodorum

(3, 4), qui prac omnibus est consulendus.

adyta] Boiigarsius: ahdita, male! Lege Arno*

bium (1. p. 25) recensentem »Acgyptlorum ex adytis

remotas disciplinas « j et Appulejum, qui (metam.

11. p. 801 Oudcndorp.) »operta adyti in Aegypto«

memorat.

deorum stemmata] Legerat nostcr apnd Ilcrodotum

(2, 4) »duodeeim deorum nomina ab Acyyptiis

primuin institufa et figuras lapidibus insculptas

esse.« Contra Isis apud Hernie tem (in Stob,

eclog. 1, 52, 40 ; p. 977) lloro, de dei defluxu

quaerenti, respondet: »bunc ortum nolim cnarrare,

quandoquidem fas non est, llore magnilicc, scminis

tu! initium referre, ne deorum generations

postea hominibus innotescant.« Ad hoc responsum

noster respiciens verbo etlam defluere infra (§. 732)

utitur.

praecepit] Vulgar! sensu pro jussit hoc verbum

accipi hic non posse ex addito continere patet.

anteilige: docuit, quo sensu et Cicero (Tuse. 3,

Martiani Capellae lib. H. §. 158. 189

puellae quam plures, quarum Artes aliae, aliae dictee sunt Disciplinae, sub

inde, quae virgeexore

eifuderat, colligebaut, 111 suum unaquaeque illarum

necessarium usum facultatemque corripieus.v Ipsae etiam» Musae, praesertim

Urania Calliopeque, innumera gremio congessere volumiua. In aliis quippe

distinctae ad touum ac deductae pagiuae, iu aliis circuli líneaeque, hemis

phaeriaque cum trigeuis et quadratis, multiangulaeque formae protheerematum

vel elementorum diversitate formatae.

multigenûm in unam speeiem complicabat.

Dehinc pictura animalium membra

Erant ctiam libri, qui senorum

mela signaque numerorum et cantandi quaedam opera praeferebant. Postquam

iigitur illam bibliothecalem copiam nixa imitatus virgo diifudit, exhauste pallore

ll ..r

14) »rcs humanas praeceptas babel-eu et (orat. par

tit. 19) »praecípìemli genusu dixit.

puellae] Ita Galaten Homerum Pinxerat vemen

tcm, reliques autcm poëtas ca, quae ille cvemuis

set, banrientcs (Acl. var. 15, 22). Ceterum teste

Amtzenio (misc. p. 209 f.) in Vossiano codice non

ut Grotius edidit, aliae -

идете, 5с11 bis «Нас

legitnr, sicut rescripsi.

deductae] Tenues, ut crassis sint' oppositac,

id quod apprime convenit"papyro illi Aegyptiacae.

Macrobius (Saturn. 6, 4) ad illud Virgilii (eel. 6, 5):

»Pasen-e opertet eues, deduclum агат carmem

observat: »deductum pro tenui et subtili eleganter

positum est: sic autem et Afrauius in Virgine:

Verbis pauculis respendit, tristis voce deducta.

Item apud Cornilicium: Deducta mibi voce garrienti.

Sed hace ab ille tluxerunt, quod Pomponius -ait:

vocem deducas opertet, ut mulíerís ишемии?

Verba. Julie modo ail'cratur muuus; ego vocem

reddam tenuem et днищам.“ Plura de hujus vocis

tam generaliori quam specialiori sensu vide apud

Nonium Marcellum 289 Mere), cui adde Ovi

dium (trist. 1, 1, 59 et ex Ponte 1, 5, 15).

circuli] Ad astronomiam ejusque pracsidem Ura~

niam hace spectare videntur, quemadmedum illae

»ad tonum distinctae ct deductae Paginacu ad pee

sin Calliepenque.

prothcerematum] Uuus Martiauus quod sciam

Graccam banc vocem latinitatc donavit. Usus au

tem ca est ita, ut indicaret, figuras illas quidem

geometricas esse, sed astronomes eas praecogm'tas

habere in suum usum deberc.

imitatus] Pontanus noster ímìtus legit, acute

mcherculc et eleganter. Sed MS. noster „лепим

vel simile quid Praefert, ex que ego „ладит lc

gcndum Yesse colligcrcm. Sic supra: »sed dum tulia

virgo undanter evemeret.« Скот. — Imitus est ex

imo. Пале leetienem, quae unice vera est ('l), recte

Grotius cx conjecture Pontani reposait. Geil. L~

Il, 50: »undasquc — vi imitus commotas.« Gonz. —

Sed vide quam falsus vir doctus sit, qui in textum

rceiperct imítus, quod uc Grotius quidem ausus

erat. Atque unde compertum liabcbat, unice veram

banc cssc lectionem? Gellium laudat: num autem

cogitur, Martiauum codcm verbe usum esse, quo

Gellium? Sed ne Gellie quidem illud {тише uu

quam in mentem venisse mibi quidem lit verisimilc

Duobus quidem locis id critici ci obtrusernnt, pri~

mo Martiani capellae lib. II. §. 159.

confecta Athanasiae opem, quae tanti laboris conscia fuerat, postulavit. Tum

illa: ut refectior coelum sublimisque conscendas, hoc tibi. accipe sorbillandum.

Ac tunc matri Apotheosi, quae cum illa forte convenerat, etiam pridem

libros, qui ex Philologiae ore delluxerant, manu contingens ac dinumerans

consecrabat, auferens quandam globosam animatamquc rotunditatem sumit

ac virgini porrigit hauriendam.

mum loco a Goezio laudato: verum ibi in optima

Gellii editione 252 Cour.) minime imitus, sed

intus legitur nec nisi unus codex {тётя exliibet. ‘Al

tero loco (17, 10. Т. П. р. 587) olim haec legebanturg

»Atque ille Graeeus quidem fontes imitatus ignis

eructare, et lluere amnis fumi, et flammarum fulva et

tortuosa volumina in plagas maris Ген-е, quasi quos

1‘ат igneos angues, luculente 11:10, 11111 invitis omni

bus quotquot sunt codicibus critici, quum locum in

telligere fmstra tentassent, audaci profecto manu re

posuerunt imitus! Illic autem verbum imitatus adeo

necessarium est, ut hoc sublato totus locus egregia

illa, si dis plaeet, emendatione nunc corruptus

comparent; siquidem Gellius dixerat poetam per

metaphoram transtulisse ell'ectus fontium ad ignes et

fumi amnes. Sed ut ad nostrum redeamus Martia

num, postquam videris quam male fundatus Goe

zius in Gellio fuerita nunc observes velim, tres

jam esse allatas conjectures, primam a Puntano,

secundam a Grotio, tertiam a Susio, qui in Gur

litti animadversionum particula quarta 9) legi

vult nana'mítus.« quibus quum deinceps multae

aliae ab iis addi possinta qui alia quam scripta

verba tingere voluerinta unum illud certum manet,

nullam earum in textum recipiendam esse, sed hoc

solum fatendum, locum vel eorruptum vidcri, vel

si vera scriptura sit, a nobis non intelligi

cxhausto] lla Martianusa qui maxime hypalla

gen amat, pro nexbausta et pallidam

rotundítatem] Топ quidem descriptione ovum

Verum ipsa species ovi interioris coccino

designatur, qua ipsa etiam voce noster mox utitur:

sed vide num in rotundo altior forsan sensus latent,

siquidem circulus omnium perfectissima est figura

(Quinctil. 1, 10, 41. p. 252 Spald.) et Spbaeriea

certe tum divina, tum aeterna significabant, quod

conditoris cam quoque figuram esse Plato dixerat

(Diogenes Lârt. 5, 72. p. 29 Meib. add. Palaeogr.

crit. m 255. IV. 702). Кокпита“: igitur

illa exhausta aelheream venit sine mortis legibus

aevum. Non enim aeternumque, quod Grotius edi

dit, sed aethereumque in codicibus Monacensibus

(11.0. ILE. G.), Britannico, llugiano et Leiden

sibus (Oudend. ad Appulej. Il. p. 141) exstat.

oui] De ovo, morborum remedio, alio loco

(Palaeogr. er. IV. 816) verba feci. De mysterie

autem in eo MacrobiusæSaturnaL 7, 16) docet:

»ln sacris Liberi Patris hae veneratione ovum co

litur, ut ex forma tereti ae pene splnaerali atque

undiqueversum clausa et includentc intra se vitam

mundi simulacrum vocetur.:

cocaina] Pro coccino ex vossiano et aliis revo

caudum arbitror crocíno, quae vox, miuus librario

nota, fraudi fuit. Glossae recte interpretantur per

croceo. Unguentum crocínum c Plinio jam produxit

Livineius ad Propert lll. eleg. 10, 22, quam in

rem plura contulit Spanbemius ad Callimaeln. in

Apollin. v. 58, atque huc quoque pertinent, quae

idem notat de variis rebus eroeo tinetis ad v. 85,

quem quoque locum adhibuit Burmann. ad Petron.

Satyr. 68. Saepius autem voces crocus et coccus

Martiani Capellae lib. II. 5. 140. 191

cireumlita exterius rutilabat ac dehine perlueida inanitate albidoque humore,

interiore tamen medie solidior apparebat. Quam quum Philologia susciperet,

quoniam post tanti laboris aßiietatienes aestusque meutis plurimum sitiebat,

reseratis ejus retunditatis arcauis , postquam rem dulcissimam oomperit, tetam

incunctanter exhausit: '

Continuoque nove selidantur membra vigore:

Et graeilenta peril; macies, vis terrea cedit,

Aethereumque venit sine mortis legibus aevum.

Verum diva quam immertalitatis eam poculum cerneret ebibisse,” que е

terris illam in coclum porgere immertalemque faotam velut aenigmate rc

dimiculi perdoceret, ex herba quadam rurestri, cui ásijov vocabulum est,

leguntur confusae. Ann'rz. (misc. p. 210). Cum

Vossiana lectione concinant praeter Bongarsii co

dicem Anglici etiam et Darmstattensis. Sed param

interest utrum legcris: quare retinui vulgatam.

gracilenta] Vide superiorcm notam (ad 57).

Basileensis quidem »at gracilentau habet, sed prae

tali valgatam.

ferrea] Ante enim apotheosin omne mortale

aufcrendum erat (Ovid. 15, 950. 14, 605). »Ad

deosu Macrobius (Saturn. 5, 7) inquit, »non ро

test anima nisi libera ab onere corporis pervenire.“

llinc puriticationum remedia, de quibus noster

paulo pest 142. 155) agit, ne terrena erige

95) impedimento csset quominus in coclum ad

scenderet.

immertalitatis] Manifestum est in apotheoseos

deseriptione nostrum ductam faisse exemple popula

ria sui Appaleji (met. 6 p. 426 Oud.), apud quem

Jupiter qorrecto ambrosiae peculo, mames, inquit,

»Psyche et immortali: este.. Adde Ovid. (met. 14,

606, 607). А Jove enim remcdia impetrari posse,

quibus homines immortalcs iierent, eommunis opinie

fuit (Apollod. 1, 6, 1; 2, 5, 11 et 5, 6, 8), quam

vis Valerius Maximus (2, 6, 10) haue opinioncm

derideat verbis: »persuasam habucrunt, animas

hominam immortales esse. Diccrcm stultos, nisi

idem braceati, quod palliatas Pythagoras credit..

porgere] Desideratur hoc verbum apud Grotium;

sed legit Arntzenias (misc. p. 210) in Vossiano et

Cortias in Guelferbytano : exhibent etiam Britannicus

et Basileensis. Quod quam in anterioribus jam

editionihus legatur, ejus omissionem typographorum

negligentiae adscribimas, In Darmstattcnsi codice

locus ita legitar: »cam coclum pergere.«.

aem'gmate redimículi] Symbole. Bedimiculum

hic non vulgari sensa pro collarìs; sed at e sequen

tibus verhis »virgiuem coronavit« patct, pro corona

accipiendam est.

ágiçwmf] Herba est, qua Glaucus deus esse

factas creditur, ande provcrhium: Гладкое (рд

ycòv пойти oîxeî év 19a/1026671. Ea de re sie

Nonnua lib. 55:

Г20:23:68 :rolvón'egian/ ête'arv átpogoáltyye

полёт/ат,

Bi ůáatç, árgvyárow делай: жид/кбит: да

102661]:

141

192 Martiani Capellae lib. П. 5. 141.

virginem coronavit, praecipiens ut omnia, quae adhuc mortalis adversus vini

superûm in praesidium cooptarat, expelleret; quippe caducae mortalisque sub

s-tantiae istaec esse minima memorabat.

142 abstraxit, postquam eam mundana transeendissc studia recognovit.

Quae quidcm omnia eidem mater

Tune

Philologia ex aromate praeparato acerraque propria Athanasiae primitus sup#

plicavit, matrique ejus gratiam multa litationc persolvit, quod nec Vedium

cum uxore eonspexerit, sicut suadebat Etruria, nec Eumenidas et Chaldaea

¿tsîëov ¿uci ватт, Сашриёа, âeîëov Зин:—

11171!

lHc :rots 60E; drouoiz'eódw ¿yaóäao mi.

ßiov Elmeg

Мудрому ásváow xpóvov подойди/ос

622115.

Gno'r. - Plinius (25, 15, 102) Latine Aizoum

nominat. Paulo post: particulam ut, quam Grotius

omisit, e Dresdensi codice post voeem prascipíens

inseriti.

superům] Pro superam in editis Dresdensis

codex.

mínima] In MS. minimanima, ea forma, 'qua

niagnanima pusillanimaque dicimus. Apte et satis

convenienter sensui. Guo'r. — In solo Grotii codice

sie legitur; in reliquis omnibus vel minima, vel

mínimas, sensusque idem. Haud' dubie enim Mar

tiani seutentia haec erat, a diva nunc facta Phi

, lologia contcmnenda esse illa remedia quae adhuc

mortalis comparasset 111), quippe quae caducac

substantiac minimaequc essent eßicaeiae. ‘

Athanasiae] Quasi deae. Sallustius enim (in

fragm. p. 257 Bip): »tum venienti (Metello) turc,

quasi deo, supplicabatur.'

Vedium] Vedius est Vejovis, ut Dius Vidius

Jovis tilius et sub dio sub Jove. Est autcm Ve

jovis Dispater. Gloss. Papiae: Vcdius Pluto vel

Urcus, id est malus divus. Qui locus liberali ju»

veni Friderico Tiliohrogae debctur. Exsequitnr hic

animarum apud iuferos degentium poenas: sunt

autom triplices: aëreac, aqueae, igneae, ut notat

Servius ad VI. Aeneid. et Arnobius: Quid? Plato

idem vester, in eo'volumine, quod de animae im

mortalitate composuit, non Acherontem, non Sty»

gein et Pyrphlcgctoutem nominat, in quibus ani

mas asseverat volvi, mergi, exuri'l Locus autem,

ad quem respexit Arnobius, est circa finem Phae~

donis, qui et :regi ipv/‘gig inscribitur. Gnor. -

Stolidus prefecto Arnobius invectus in Platencm,

qui ipse (in Phaed. p. 114 Steph.) fabulas has esse,

neque unquam virum sanae mentis cas pro veris

aeccpturum esse elaris verbis edixit, seque non nisi

similitudiuis causa eas narrasse testatur, Quod reliquum

est, erravit etiam Grotius, Martiauum ita

interpretatus, quasi poenas Philologia cxtimuissct.

Etenim de lustgationum generibus tantum sermo

est, a quibus ipsis Philologie, quemadmoduln отрез

рсг philosophiam jam purgati, e Platonis c.) вене

tontia libera erat. Denique ne miram nominis vedii

etymologiam silentio praetcrcam, Jacckel (de diis

domesticis Romanorum p. 45) nomen Germanicum

’Vehegott esse asseveratl

Etruria] Hoc est Etrusca disciplina. Fannie.

(bibl. Lat. 5. p. 221 Ern.) —- Sed quacnam quae

ritur: nempc de ascensione in coelum sermo est.

Inter plura hac de re Arnobius (2. p. 86) refert:

Martiani Capellae lib. Il. 5. 142.

1.95I

miracula formidarit, nec igne usserit eam, nec lympha subluerit, nec animas

\

»a sciolis nonnnllis et plurimum sibi arrogantibus

dicitur, deo esse se gnatos, nec fati obnoxios

logibus; si vitam restriclius egerint, anlam sibi ejus

potere, ae post hominis functionem, prohibente se

nullo, tanquam in sedem referri patriam. Et Magi

spondent, commendaticias habere se proces, quibus

cmollitae nescio quae potestates vias faciles prae

bcant ad coelum contenllentibus subvolarc. Atque

Etruria libris in Achcronticis pollicetur, eertorum

animalium sanguine numinibus eertis dato, divinas

animas fieri et ab [сайта mortalítatis educi.¢ Hace

ille, nec fore quemquam censeo, qui neget Mar»

tiano hune popularis sui locnm ante oculos fuisse.

Vide quae docte disputavit Miìllcrus (Eu-usc. II»

р. 27 et 92, n. 42).

Eumenidas] Lucianum (in nccyom. 11. р. 14

Bip.) hie eonl'errc орете pretium crit, et Porphy

rium (in Slob. col. 1, 52, 46. p. 1051 Heen).

Recentior quidcm scriptor, sed illis placitis 0m

яйцо imbutus, Psellus (ap. Gallacum in Sibyll. orac.

append. P. 105): »Subvectores angeli«, »inquit, ani

mas a prima sui origine attractas ad sc eveliuntz

contra poenae ultrices nimirum naturarnm nobis

concessarnm, ct tormenta humanamm animal-um

materialibus illas ali'ectibus irretiunt et _quasi stran

gulant..

Chaldaea míracula] Docebant enim Chaldaci,

Eumenides sive Furias infernales occurrerc anima

bus casque crueiaro. Vue. Undo

hace habeat,

vir doctus non prodidit: suspioor tamen vcl e Pscllo

modo allato, vel e Plethonc, qui ad Zoroastri

oracula (in app. ap. Gallaoum p. 119) addit: »Poe

nae sive furíae, hoe est daomones mucíalíbus ir

rogandís praefecti, дёуиггьрш mortalium cognomi

nari possint: quippe qnos a vitiis deterritos ad

honesti rectique сирийцев: accondant.« Рашел- Plu

tarchus (de facie in Luna p. 915) de animabus:

»impiae расти flagitiorum lnunt, piae lustrationîe

cansa in aëris purissima parte degunt, deinde qua

si exsilio redenntes gaudinm degustant.« Maerobius

ctiam (somn. Scip. 1, 12 f.):»anima«, inqnit, »qunm

rursns e corpore, ubi meruorit contagious vitiorum

penitus elimata purgari, ad perennis vitae lucem

restituta in integrum revortitum Sapere haec Pla

tonis placila quilibet aniluadvertot, qui liunc phi

losophum (in Phaedoue p. 69) legerit. Hand tamen

silentio praetereunda lectio in Cantabrigiensi codice,

qui pro Grotiano ad exhibet et, caque variatione

Eumenidcs a Chaldaeis miraculis scjungit. (гиде

si verior lectio est, ut videtur, quia mox mira

cuIa cum illa ex oraculis petita interprotatione non

convenit; equidem, praesertim qnum hie de sub

vehemla in coelum Philologia agatnr, dc i110 Chal

daico miraculo cogitavi, quod Julianns imperator

(orat. 5. p.‘178 oper.) innuit: »Jam vero si arcanß

illa et myslíca persequi volim, quae circa septem

radiis insignem deum Chahlaeus celebravit, nt por

illum enzimas in sublime provehot, obscura quac

dam eloquar, et in vulgus maximo ignota, tamctsi

bcatis illis hominibus, qui thcurgicis sacris operan

tur, probe sint cognila.«

[

мыши] Pro formidavít Hugîanus codex, et

infra consecrarit pro consecrauìt Cantabrigicnsis;

omnino rectius. y

usserít] Subiutelligi videtur Vedius cum uxore

quod modo dixerat. Скот. — Ргосц1 absit ista

interpretatio. Apothcosis potins, quam Atllanasiae

matrem esso 140) scimus, intelligenda est, cui

gratins Philologia agit, quod ejus auxilio ipsa ne

que -

eonspexerit, neque- formidarit; neque so

illa usserit, nee subluerit. verbum illud urac adeo

fraudi erat ducto juveni, ut ad orcum tantum rc

_ŕ._ _a

25

194 Martiaui Capellae lib. II. §.142.

npieeret. Sed quum ignem aqua sequatur, facile

lustrationum et expiationum genera agnoscere po

tuissct. Virgilii locus (Aen. 6, 756) ei fortalsis 111

mente erat, ubi poëta de mortuorum anlmis sie

clnlt:

»Non tamen omne malum miseria, nec funditua

omnes

Строгие excedunt peste: penítusquc necesse est

Multa día concreta modis inolesccre miris.

Ergo exercentur poenis, veterumgue malorum

Supplicia expendunt. Alias panduntur inanis

Suspense@ ad ventos: aliis sub gurgite vasto

Infectum eluitur scelta, aut exuritur igni.'

Sed multum abesse, ut omnes animae pocnis alli

eiautur, jam e Platone (de Il. P. 10. p. 615 Steph.)

liquet. Aliae enim lustrari tantum credebantur, cn

pientes quidem ipsae (Juvenal. 2, 156. Mael-oh.

somn. Scip. 2, 17 f.): aliae praemiis etiam ornari.

Deindc, quod inprimis Grotius observare dcbcbat,

non mortuorum tantum apud inferos animas, sed

in пиры-15 etiam auris viventes lustratos esse poë

не iinxerunt. De solo igne Tibullus (1, 2, 61):

»Et me lustravit taedisc - _ _ .- ....

dc omni genere Ovidius (met. 7, 261):

»Ter-que лепет Пашша, ter aqua, ter sulfure

lustrut.’

Similiter Propertius (4, 8, 86):

»Tergue meum ietigit sulfuris igne сараи:

Quoniam antem Martianus ea cxpositurus erat,

quae aptam atque habilcm Philologiam re'ddcrent

ad impetrandam apotlieosin, verbum urcrc rite ad

hibuit. Ita Triptolemi Ceres (Ovid. fast. 4, 555):

_ __. »corpus vivente favilla

Obruít, humanum purget ut ignis onus.|

De Triptolemo idem Apollodorus (1, 5, 2), idem

que Achilli ab hujus matre faet'um Apollonius (Ar

gon. 4, 869) et Apollodorus (5, 15, 5 sequ.) ra

tulerunt. Neque Hercules divus fieri potuit ante

quam omnia humana, quae a matre habcbat, 11am

marum vi consumta erant (Liv. 56, 50. Ovid. met.

9, 251. Senec. Here. Oet. 1966), neque semi

deorum alius quisquam (Dion. Halie. 7. p.478 Sylla).

Indus quoque Calanus (ap. Cicer. de div. 1, 25):

»O praecluum discessum e vita¢, exclamat, »quum

lt IIerculi eontigit, mortali corpore cremato, in

lucem animus cxcesseritlc Phorcum deniquc Iiiiam

euam suscitassc, postquam ejus corpus taedis com

bussisset, Lycophron (48) lingit. Sed ut iinem fa

ciamus huic de lustrationihus disputationi, juvabit

praestantium etiam philosophorum sententiam ad

dere, maxime Senecae, qui (consol. ad Mare. 25.

p. 12S Lips): »Proinde non estu, inquit, »quod

ad sepulcrum Íilii curras: pessima ejus et ipsi mo

lestissima istie jacent, ossa cineresquc; non magis

illius partes, quam vestes aliaquc tegumenta cor

porum. Integer ille nihilque in terris relinquens

fugit et totus excessit, paullumquc supra nos com

moratus, :lum exlmrgalur et inhaerentia vitia 81—

tumque omncm mortalis aevi cxculit; dcinde ad

excelsa sublatus inter felices enrrit animas.« Qui

buscum permulta alia veterum conferri possint tc

stimonia, ut Plutarehi (de facie in Luna p. 945),

Aristophanis (in Pace v. 696 ibique Christianus),

Pselli (ad Chald. orac. ap. Gallaeum in app. p. 105),

Silii (10, 578) cet.

com] Omissam apud Grotium hanc vocem ex

anterioribus restitui editionihus.

Igmpha] De lustratione et expiationc per aquam

confer praeter locos modo laudatos Virgilil'm (Aen.

в, 229), Senecam(11erc. fur. 1526), et Ovidium

(inet. 15, 950. 14, 601, fasi. 4, 790), qui etiam

(fast. 5, 681):

»Ablue praetcriti perjuria temporis, inquit,

»Ablue praeterita perßda verba die..

animae simulacrum] Animam ipsam quum mente

complecti, docente Cicerone (Tusc. 1, 16), homiues

с Martiani Capellae lib. II. 9. 142.

195

simulacrum Syri cujusdam dogmate verberarit, nec Phasi senis ritu Charontis

nequirent, varia excogitarunt, ut similitudine qua

dam vel signe aliquo locum saltem describerent,

ubi sedem fixerit, que melius aretam ejus cum

Hinc quidam

corpus animae esse indumentum (Maxim. Tyrius 1,

5, 4 et 5 p. 259. 240 lleida), sive vestem (Lucret.

2, 6|5), sive velamentum (Senee. in epist. 92.

p. 585 Lips.) dixerunt. Plato (in Crat. p. 400 Steph.)

in eerpore quasi in claustro illam inclusam, et alie

corpore conjunctionem explicarcnm

loco (Phaed. p. 82) corpus ejus carcerem esse dixit,

id quod Cicero (ap. Maerob. in somn. Se. 1, 10)

et Ilermes (in Steh. eel. 1, 52, 45 p. 1005 Heer.)

repetunt. Chaldaea oracula (295), Antoninus impe

rater (11, 58 f.) et Cicero (in Tuse. 1, 22 f.) ani

mac corpus appellant vas, Seneca animi pendus

et poenam (cpist. 65 p. 494 Lips.) et vineulum

(eonsel. 11. p. 82 Lips.) cum Cicerone (divin. 1,

49); nec domum esse hec corpus, sed hospitium

(Senec. cpist. 120. p. 664). Ccterum non tam cor

pus li. l. animacA simulaernm appellari arbitrer,

sed quod Homerus appellavit ¿watios/n quod cre

mato corpere ad inferos deseendat (Odyss. Ã.. 205

et 475°, Iliad. 1p. 72 et 104); id quod more sue

ridet Lucianus (in dial. mort. 16. p. 191 Bip.)

Hercules simulaerum indueens. Optimus hujus pla

citi interpres Servies crit, qui Martiani temporibns

in Omnium mauibus erat (ad Aen. 4, 654): »Tri

bus constamus: anima, quae superna est, et ori

ginem suam petit, cerpore, quod in terram defecit;

timbre, quam Lueretius sic definit: »supra spolia

tus lumine aêr,« Ergo umbra si ex corpore crea

tur, sine dnbio perit cum eo, nec est quidquam re

liquum cx bemine, quod inl'eros petat. Sed depre

hendcrunt esse quoddam simulacrum, quod ad no

stri eorporís efligiem fictum inferes petat. _ Et

sciendum simulacre esse hace etiam eorum, qui

per apotheosín dii facts’ вши.- Ut apnd nestrnm

igitur Philologia. Videtnr autem sua Servius e

Chaldaeorum plaeitis, quae et Zoroastro adscribun

tur, hausisse; in quibus ¿ww/iov Pletho (apud

Gallaeum in appendice pag. 87) explica! »cam

animae partem, quae quum bruta sit et rationis

expers, cum parte rationali cenjuncta ab ipsius

vehículo dependat —— neque unqnam deponere ani

mam suum sibi adjunctum vehiculum.: Ad Rema

nos poetas deinde transiissc illud animae nemen

Ovidius docet, qui (met. 10, 14) Orpheum descen

>disse canit

»Perque leve: populos simulacraque functa se

pulcris..

Praesertim ex Epicurea schola Lueretii-llos versus

1, 121) subjungcre juvat:

»Et si praeterea temen esse Achm'usía temple

Emu'us aeternis exponit versibus едем:

Que nel/ue permanent animee, neque corpora

nostra ,

Sed quaedam simulacre modís pallenh'a mir-isc, cet

Porphyrius (in Stel). clog. 1, 52, 46. p. 1015.

1055. 1041. Heer.) Homerum secatus ea appella

vit »simulacra vita carentia.: Homero enim sunt

пихай sì'âwla падёт/Тали.»

Syri' mljzwdam] Pherecydem innuit, qui animas

immortalitatem docuerat. Скот. —- Ac certe Phere

eydes ille erat, cujus memiuerunt Apelledorus et

Strabo (10. p. 487 Cas.) item Cicero (Тине. 1, 16 ß)

et Appulejus (flor. 2, 15. p. 57- Oud.), qui eum ex

insula Syro oriundum finisse seripsit. Verumenimvere

Martianus dogma de animae immortalitate hic in

mente habere non potuit, quandoquidem de iis

tantum quae patienda sint animabus disserit. Gro

tius praeterea perpauca de Phereeyde cognita' ha

huisse videtur, id quod neutiquam miramnr, quuln

25*

196 Martiani Capella@ lib. II. 5.142.

rari fontes sint, e quihus ea possint hauriri iique

ne doctissimis quidem viris noti. Ita Salmasium,

qui. in monstro eruditionis (ad Solin. p. 840 ed.

pr.) multa de Phereeydc verha fecit, fugcrat tamen

insignis apud Maximum Tyrium (10, 4. T. I. p. 174

Reisk.) locus: ita Bruckcrus (hist. philos. I. p. 986

sequ.) qui hune quidem noverat, Celsum tamcn (ар.

Orig. 6. p. 505. 504 Spene.) illius interpretem,

qui ipsi omnino adcundus erat, prorsus iguoravit.

АЬ Ьос autem solo diseimus, Pherecydem dixisse

»infra terram portioncm esse tartaream, eamque

eustodiri a Borcae prole, Harpyiis et Thyclla, quo

Jupiter ahleget eos qui peccaverint.« Si quis igitur

verha »animae simulacrum secundum dogma Syri

cujusdam« de Pherecyde intelligere voluerit, hahehit

in novissimis illis Celsi verbis, quo se tucatur.

Quoniam autem semper duhia ae incerta ista manet

interpretatio, nliam licebit conjecturam proferre. Ne

que cnim necesse est, ut omnium autiquissimum

philosophum Syrium a Martiano intellectum esse

credamus. Erant e Neo-Platonieis plures, nimirum

et Porphyrius, et Jamblichus, ex hacrelicis Sa

turninus (Epiph. 1, 2, 25. р. 62 sequ. Pctavii.

Mosheim hist. Christiana ante Constant. Sec. 2.

§. 45), qui, quum putarent animam terrcnis cor

poris sordibns impediri, quo minus altius evehere

{111-(010. divin. 1, 52. 49. 50. 57. Steh. celog. 1,

5, 58. p. 98 Heer. Jul. Firm. math. 1 , 2. р. m.

5. Philostr. heroic. p. 658 Morell.) scilicct e Pla

tonie (Phaed. p. 65 et 67 Steph.) locis male intel

lectis, statuebant, crucinndum esse corpus, et ab

omnibus, quae materiem 'alcre possent, abstinen

dum, quo tenuior et agilior anima redderctur ad

que adseensum in coelum aptior. Jamhlichus sane

e Code-Syria oriundus erat; et Porphyrius, sive

cum Bataneotem Judaeum sive Tyrium Phoeniccm,

quod vero similius est, dixeris, pariter Syrus ap

pellari potuit (Palacogr. critic. Щ 111. 470);

quapropter non erat, quod Bruclaero p. 257)

illa_ rcgionunx nomina scrupulum injicerent. Satur

ninus denique haud dubie Antiochensis fuit. Quod

quidem philosophorum placitum quum ad antiquis

simum expiationum et luslratíonum usum proxime

accederet, plura eorum genera hie inseruit Martia

nus, quo pulchriorem Iictioni suae colorem in

duceret.

Phasi] Qui doechat immortalitatem adiri non

posse nisi post mortem. VULCAN. _ Patct hanc in

terpretationcm non nisi ex ipsis Martiani verhis sum

tam esse: scncm illum, cujus id plaeitixm fuel-it,

certe Vulcanius acque ac nos ignoravit; nec video,

quo pacto verha Phasi et sem°s jungere potucrit,

nìsi fortasse per eontractionem Phasî pro Phasii

dictum esse acceperit. Manet tamen admodum оЬ

scurus hic Martiani locus, cui frustra ctiam in co

dicihus auxilium quaesivi, quippe qui cum cditis

convenient, nisi quod Hugianus codex post vocem

sem's addat афишам, et Guelferhytanus, tests

Certin, pro Charontís cxhibeat Айда-011113. Senex

autem ille quum nomine non appellctur, divinationc

indagandus est. Phasís igitur quum Medeam Col

chicam nohis in memoriam revoect, vide ne Pelias

intelligeudus sit, quem a tiliahus Medeac artihus

deecptis per spem reviviscendi iuterfcetum et dis

cerptum esse constat, quo facto illae ран-13 1штог

talitatem Charontis manihus involutam mortis au

spicio consecraruut. Quumque immortalitas, quae

Charontis manihus adhnc involuta est, nondum per

fecta sit, et a mortis auspicio demum incipiat;

gamlet Philologie, se eertiori et hreviori via cam

adeptam esse. Verum cnim vero omnia haec neu~

tiquam co eousilio protuli, ut in eis acquiescere

deheant vil-i docti, sed ut mcliorcm potins, si qua

est, ohseurissimi loci interpretationen suppeditcnt.

стоит] Itidct hace Juvenalis (2, 150) vcr

sihns:

Martiani Capellae lib. II. §. 145. 197

manibus involutam immortalitatem mortis auspicio consecrarit. Interes oon- 145

scendere jussa lccticam, quae in suggestu maximo quoniam videbatur, difficile

admodum sibi, ne dicam impossibile, deputabat. In quam rem consequenter

implendam alumnum suum dilectum prac ceteris convocavit, quo innixa

omnem dillicultatcm superae consessionis' evicit'; verum idem, qui Labor ab

eadem vocabatur, non solum in lecticae culmen cam sustulit, verum eoclum

cum domina impiger permeavit. Quippe consociato sibi quodam puero'reni

denti, qui nec voluptuariae Veneris ñlius erat, et tamen Amor a sapientibus

ferebatur, a fronte lecticam subvehcre moliuntur.

et Agrypnia dilecta virginis sustulere mancipia. Sic enim Athanasia praeccperat,

Nam posticam EpimeliaО

»El решим, et Stygío ranas in gurgx'le Мути

dique una transire vadum tot millia cymba

Nea puerí credunt, nísí qui nondum acre la

ватты

(Conß Orphei Argon. 1158).'

eonsessionis] In suggestu nimirum maximo. Neu

tiquam enim aliorum emendationcm »conscensionísu

curo. Quae scquuntur satis demonstrant »conses

siom's laborem,«

Labor] De Philologiae laboribus multus quidem

est noster 22. 57. 59. 124) ac probe eos lau

dat (conf. Lucian. in bis accus. 20. p. 75 Bip.):

sed hoc loco per prosopopoeïam cum inducit quem

Ilesiodus (tpeog. 226) Eridis, Cicero (N. D. 5, 17)

Noctis et Ercbi lilium et deum dixit, quemque

Virgilius (Aen. 6, 277) quasi malum dacmoncm

linxit. Cicero etiam (T usc. qu. 2, 15) ct Plautus

(Cure. 2, 1, 4 ct Pseud. 2, 5, 20) laborem con

fcrunt cum dolore ex ambiguo Graecae vocis sensu.

voluptuariae] Hand dubie Platonem in mente

habebat Martianus 85 not.). Appulejus (apol.

p. 412 Oud.) voluptariam illam логудцмоу Latine

шутит vertit, et ynoster »lascivirc eama (infra

g. 705) шеи.

donor] Non ille quidem lascivus, dc quo шок

148) Cupidinis nomine agit. Gcminum enim

philosophi (Plat. symp. p. 180 Steph.) Iinxcrunt

Amorem (conf. Lucian. encom. Demosth. 15. p. 145.

Bip. ‘Videmann dc propr. serm. p. 62. Gesner. ad

Orph. p. 7. Cuper. obscrv. 152), tresque adeo di

stinguit Appulejus (dc dogm. Plat. 2. 510 p. 259

Oud.), quorum »unus sit divinus cum incorrupta

mente, alter degeneris animi et corruptissimae v0

luptatis, tertius ex utroque mixtus mediocri» ingenii

et cupidinis modicae.« Hoc loco de co sermo est',

quo via ad sapientiam invenilur (Plat. p. 204 scqu.

209). De formosis autem calouibus lecticam fercuti

bus vide Senecam (ep. 110) ibiquc Lipsium (p. 641).

раздел] Pro postícam in editis e Grotii manu

scripto correxi. Fugit haec lectio et VValthardnm,

et Goczium, quia non ad hunc, sed ad alium locum

66) Grotius cam prodiderat. Concinit cum Gro

tiano Darmstattcnsis codex.

Epímelia] Fictum mancipii nomen c Graccq

' ёлшёягш‚ diligentia. De altero, quod Agrypnia

dicitur, superiorem 112) confer locum.

virginis] Virgina' apud Grolium correxi e codi

cibus Mouaccnsibus (ILE. G), Vossiano (Ах-пи.

144

145

198 Martiani Capellaae lib. Il. §. 145.

146 nerabilis multitude.

ш uterque sexos4 cum Philologia eeelum posset ascendere. Praecedit illico

conscendentem Musaru-m coneinentium pompa, et praedictarum comitum ve

Periergia vero aliis comitata pedisequis dotalibusque

mancipiis curiose universa perscrutans atque interrogans sequcbatur. Verum

147 ad culmina areis aëriae- eomitatus ille cum virgine propinqnabat. Et ecce

advenire subito deorum Pronnba nunciatur, ante quam Concordia, Fides,

l

misc. p. 210), Gnelferbytano et’ Плёс-0; quamvis

dandi casus etiam defchdi posait, si cum dilecta

eonjnngatnr.

тиары] Lecticarii servi appellabantnr, qui

l'eeticam portabant, ques quatuor numero noster

lingit; sed modo majorem, modo minorem fuisse

viri docti observarnnt (Lips. in elect. l. e. Pignon’.

de serv. p. 140. ed. 1615).

curiose] Hsgwgyloe Qninetiliano (8, 5; p. 466

Ohr.) »supervacua illa operositas est, quae vitiosa;

quemadmodum a diligenti curiosas, et a religione

superstitio азиат Donatus (ap. Widcm. de propr.

sermon. p. 65) »>curiosi, inqnit, pariter quidem ac

studiosi cognoscendi cupidi sunt; verum illi ea quo

que, quae nihil ad se attinent, scire cupinnt.« Àdde

Gellinm (11, 16). Exempla ‘Vewcrns (pol'ymatlb

10. p. 89)' aßert, scriptoresqne Senecam, Sneto~

ninm, alios landat, qui frivolas doctorum hominnm

quaestiones jam riserant. Quarnm omninm maxime

ridicularum a nostris theologis prolatarum exemple

allo in libro (vernaenla lingua inscripto: Bilder

u. Schrift. II'. 105. p. 167) attuli. Sed coronidis

loco juvabit de tali curioso philologo Jnvenalis

hosce legere versus (7, 251):

»Ut legat historias, auclorcs noverit omnes

Tanquam ungues dígitosque suos: ut forte rogatus

Dum petit aad thermos, uut Phoeln' balneo, clica!

Nutricem Ане/шаг, nomen patríamque пристав

14S Pudicitiaque praecurrunt. Nam Cupido corporeae voluptatis Шок, licet cam

Árehemori: (Пса! quot Acesles vixerit annos,

Quot Sicula' Phrygibus vini donauerit urnas.'

Concordia] Qnae Graecis ГО‘цоъ/оёа (Pausen.

5, 14, 6) dea, baec Romanis Concordia dicta di

vinis colebatnr honoribns (Varro de L. L. 4, 47.

71. 77. Cie. N. D. 2, 25. 5, 18. Plin. 2, 7, 5.

Ovid. fast. 1, 659. 5, 881. 6, 91. 657. Stat. silv.

1, 2, 240. Diet. Cret. 1, 15 1'. p. 16 Delph. P.

Victor urb. reg. 8. Calendar. mense Jan. Claudian.

nupt. Honor. 205. in Ruf. 1, 52. Augustin. de civ.

dei 5, 25. Arnob. 4. p. 127). Saepc etiam in la

pidum titnlis (ЕЩЁ. 100, 6—10. 119. 519, 5. 6.

1017, 5), saepissime in numis reperitnr (v. Rasche

in lex. I. 2. p. 757. suppl. I. p. 1895 seqn.). At.

que infra 751 f.) noster e numeris monadem

Concordiae a qnibusdam tributam esse refert.

Fides] Dea Romanornm notissima (Varro L. L.

4, 20. Liv. 1, 21. Plutarch. Numa qi. 70. Cie.

N. D. 2, 25. 51. 5, 18. 56. de leg. 2, 11. Virg.

Aen. 1, 292. Саш". 50, 11. Juvcn. 1, 115. Victor

urli. reg. 10. Augustin. 4, 20. Sil. 2, 480. 525.

542. 6, 468. Claudian. in Rufin. 1, 55; cons.

Mall. 171), quam Clementine sororem Claudianns

.(laud. Stil. 2, 50) appellat. Saepc in lapidum ti

tnlis (Grnt. 99, 7. 8. 10) et in numis (Rasche le'x.

num. 2. 1. p. 1042) laudatur.

Cupido] Qua ratione hunc ab Amore pndico

distinxerit, modo (ad 144) vidimus. Discrimcn

Martiani capellae lib. II. 9. .149.- 199

О

semper antovolet, Philologiae occursibus non ausus est interesse. At ubi149

in conspectum nubentis diva pervenit, atque, ut mos virginis erat, litavit

aromatis, deam talibus deprecabaturz Juno pulchra, licet aliud nomen tibi

consortium coeleste tribuerit, et nos а juvando Junouem., unde et Jovem

dlolmus, nommemus; sive te Luclnam, quod lucem nasoemibus tri-buas, ac

Lueeuam convenit nuncupang nam Fluoniam, Februalemque ac Februam

inter utmmque persequitur Maximus Tyriusl(27. 4.

T. 2, р. 59 Леша).

шиш] Donatus (ap. Widem. de propriet. есть

p. 210): »sacrificare est veniam petere, litare vero

propitiare et Votum impetrare.« vnde Plautus (in

Роев. 2, 1, 42): »Si Hel-ele istuc unquam factum

est, tum me Jupiter faciatz ut semper sacrußceln,

nec unquam litem. с

aromatís] In editis erat aromata'bus, quod cor

rcxi e Reichenaucnsi ac Darmstattensi codicibus et

cx ipso etiam auctore, qui 215) sextum casum

cum popularibus suis (Oudcnd. ad AppuL l. p. 540)

ut supra formavit.

a juvamlo] Cicero D. 2, 26). varro (de

L. L. 4. р. m. 22): »Quae ideo videtur a Latinis

Juno Lucina dicta, quod terrain, ut physici dicunt,

juvat et тем iade Pulgentium (myth. 2, 5. р. 69

Munch).

et Jovem] Praeter Ciceronem (l. c. 25) varro

(L. L. 4, 58) »quia omnes juvatua 'et gellius (5,

12): »Jovcm Latini veteres a juvando appellaverea

Adde Servium (ad Aen. 1, 47) et lsidorum (туш.

8, 11, 54. P. 582 Алеш).

siue te] Ita Horatius (in cam. secul. 15):

»Sive tu Lucina probus vocari- cet.

et alio loco (in sat. 2, 6, 20):

»Matutina pater, seu Jane libentius audiam

lh Statius (Theb. 1, 717):

— ——— ~

»seu te _roseum Пита vocari

Gentís Achaemem'ae nm seu praestat одет

Frugiferum, sem ceu

Quibnscum omnino compu-andas Martiani popularis

(Appui. met. 6, p. 588 Oud.) in Psyches ad Ju

nonem et (11. р. 755. 762) in Lucii ad Isidem pre

oìbus. Servius quoque (ad Aen. 1, 8): Juno, inquit,

multa habet nominau, et (ad Aon. IV): »Jupiter

omnipotensa seu quo alio nomine appellari voluerise,

quo de more unum eundemque deum multis nomi

nibus invocandi conferre licet nostrum inferiori loco

192), Spanliemium (ad СаШш. hymn. in Dian.

7. р. 129), Stanlcjum (ad Aesch. Again. 108; Pro

шеф. 5, 210), Aristoph. in Plut. p. 111.', et quae

ipse olim attuli (iu palacogr. cr. Ш. 114).

Lucinam] notum hoc deae cognomen apud

omnes (v. not. веди.) legiturque tum in lapidum ti

tulis (Grat. 24, 16. 690, 5. 1009, 12. 1010, 1),

quam in nullis (Rasche lex. 2, 2. р. 1154), quo

' quidem cognomine Juno cum Diana fere confundilur.

Latino respondet Graecum Ложи: (Artemidor. onei»

rocrit. 2, 55. p. 125 Rigalt.).

quod Iucem] Idem ctymon a plerisque appro

Виш- (Paus. 7, 25, 5. Cic. N. D. 2, 27. Fest. v.

третей]. Tertull. de anima 57), licet alii a luca

nomen deducant (Plin. 16, 44, 85) vel duhii sint

in cruenda ejus origine (Ovid. fast. 2, 449, 450,

6, 59. Саши. 54, 12. 16). Тешр1нш hujus deae

in quinta erat urbis regione (v. Р. Victor).

Luceh'am] Sicut Jupiter Lucctius, sic Juno

Lucetia dieitur; ut et Lucina, quod tamen nonnuili

200 Martiani Capellae lib. II. §. 149.

mihi poscero non necesse est, quum nihil contagionis corporeae sexu inte

merata pertulerim; Iterducam ct Domiducam, Unxiam, Cinxiam mortales

Dianae trlbnant. Grot. — Utraqne hoc cognomine

gaudet, siquídcm docente Cicerone (IV. D. 2, 27)

•Luna a lucendo cadem est Lucina; itaque, ut apud

Graecos Dianam, camqnc Lucifcram, sic apud

nostras Junoncm Lucinam in pariendo invocan t. •

Sed a neinine praeter nostrum, quod seiam, Lucelia

dicta est J sicut Lucetii noiucn Virgilius (Acn. 9,

ÍÍ70) monentc Servio semel tantum usurpavit, quam«

quam Ьос Salii jam canebant (adde Fcstum p. 207

Dac. ct Gell. 3, 12).

nuneupari] Alii quidem codices, Britanniens,

Caqtabrigicnsis, Guelferbytanus et Vossianus (ap.

Arntz. p. 210) nuneupare; sed eodem redit sensus.

Fluoniam] Sic lege cum MS. Arnobiani codi»

ces Tulgo quoque male Fluvioniam referunt, quod

Dfeursium vidissc, ut vidi, non invidL Festus:

•Fluoniam Junoncm muliercs colebant, quod eam

sanguinis flnorem in coneeptu retiñere putabant«

GnoT. — Pro Fluvoniam codex Vossianus legit

Fluinam; anetoritate Fest! apud Grotium malim

Fluoniam, camqne in rem faciunt quae babet Au

gustinus de civ. dei Vil. 4. Aiuttz. (misc. p. 210)

— Nihil ibi reperics. Ccterum non Fcsti, sed codicis

auetoritate Grotius hoc aomen reposait, pro

quo Tcrtullianus tarnen (ad nation. 2, 11) F/и-

vionam habet. Glossa in Darnistattensi códice in*

•erta cam interpretatur »dcam fluoris.«

Februalem] Festus de Junone Febnmta loquens

alt: quam alii Februalem, Romani Febndim vo«

cant. Meminit et Arnobius. Grot. — Arnobíus no*

mine Februalis non utitur, sed (3. p. H 8) FebrutîSf

pro quo alii Februlis rcposuerunt (Herald, ad

Am. p. 147). ffreßgovecrav tarnen «aï <&eß()ov-

Laurentius Lydus (p. 1 72 Roeth.) mensis Febru

am praesidem appcllat

Februam] Februam forte Februatam. Grot. —

Quasi non notissimum esset adjectivum febrmtst

Sicut enim lustraJtionum potens detts Fcbruus appellabatur

(Macrob. Saturn. 1, 13) ct Pluto codent

nomine audiebat (Isidor, etym. 3, 53, 4. p. 223.

Arev.) j ita nostcr Junoncm poterat diecre deatn

Febivam.

intemerata sexu] Vocem construxit cum sexto

casa ad analogiam vocabuli integer. Intemerata

hie ad virginitatem spectat, quemadmodum Virgi

lius (Acn. 11, 384) »Diana« cecinerat »virginitatis

amorem Intemerata col it.«

Iterducam] De bis nominibas multa Augusti

nas de chilate dei, Festus et alii. Grot. — Iter

ducam etiam ex Vossiano malim. Vide Brisson.

de form. p. 49 (30). Interducam tarnen praefert

Barth, ad Stat. IV. Theb. 324. p. 1138. Arivtz.

(misc. p. 210) — Grotius quamquam Interducam

edidit, ad marginem tarnen alteram lectionem adjecit,

quam с codieibus etiam Monaccnsibus (C. G),

В rilan и ico, Bcicbenauensi, et Darmstattensi baud

sine causa recepij quum proximc scquaturi »ut

comm ct itinera protegas.«

Domiducam] Addit »ut in optatas domos ducas.*

IVomen, praeter Augustinum (7, 3), Tcrtullianns

ctiam (ad nation. 2, 11) profert Quid? quod dcuin

ctiam Domiducum Augustinus (в, 9) nicmoraL

Unxiam] Ab ungere, ut mox patcbit Idem

dcae nomcn Arnobius bis profert (3. p. 115 et 7.

p. 227>

Cinxiam] Valde discrepant in hujns nominis

lectione codices, quorum alii, ut Darmstattensi*,

Cinctiam, quod Grotius edidit, alii Cineam, Ciniam,

Cinthiam, Cynlhiam habent. Units Britanniens Cinsuppe

dita vit, quod re cep i, quia cum Fes to

Martiani Capellae lib. П. 5. 149. ИЛ

О

puellae debent iu -nuptias convocare, ut earum et itinera protegas, et in

optatas domes dueas, et quum postes ungaut, faustum omen aHigas et cingulum

ponentes in thalamis nen relinquas;

Opigeuam te, quas vel in

partus dis

crimine, vel in bello protexeris, precabuntur; Populenam plebes, Curitim

debent memerare bellantes; hie ego te A'eriam petius ab a'éris regno nun

(p. 79 Dac.) et Arnobio (5. p. 115. 119) coneinit.

Sed neatiqaam contemnenda lectio Cynthia, quam

in codicibus Monaccnsibas D) observavi, si

quidem Cynthia Diana crat, quae saepe cum Ju

nonc confunditur, et Avötçaiw] eandem ob cau.

sam appellabatur (Orph. hymn. 55, 5. Hesychius

pag. 512 ibiquc nota). Cinxia autem defenditur

e Martiauo ipso, qui 115) sponsam cingule or

nari tradidit.

ungant] Apud Grotium, cosque qui hunc sc

euti sunt, Walthardum et Goezium, legitur un»

gent, quod futarum hoc. loco nihili esse quilibet

perspicerc potest. Equidem conjunctivi praescns e

codice Cantabrigieasi recepi, quia hoc modo causa

exprimi vidctar boni ominis. De hujus unctionis

usu conferre licet Laerctium (4, 1172), Plinium

(28, 9, 57), Arnobium (5. p. 115), et Isidorum

внуки. 9, 7, 12. p. 455 Aren), qui sua, ut saepe,

a Servie (ad Аеп. 4, 458) habct (adde si tanti est,

palaeogr. meam crit. Ш. 57). De limiue sertis

ornando noster supra 1) egit.

Opigenam] Grotius Setigenam, sed hac nota

addita: »Lege Opigcnam. Festus: »Opigenam Ju

noncm matroaae colebant, quod cam opcm in parta

laborantibus ferrc credebant.“ Nomen rectc ponit,

sed non verat veriloquium; dieta enim Opigcna a

matre Opc. 1n Arnobio quoquc pro Ossipagina

Opigena lcgendum; quanqualn Meursius noster Ops,

Opigena legat, quod vix probe.“ Videlur Vossianus

codex, qui haue lectionem, teste Arutzenio (mise.

p. 210), habet, a Grotio jam inspeetus fuisse:

quod ad nomen aatem attinet, Ovidius (fast. 6, 285)

,etymon suppeditavit versa:

»Ex Ope Junonem memerant Cereremque creata:

Semine Saturni: tertía Vesta Гц“.

inbello]

Britannicus quidem codex inbecille

exhibet; sed imbecilli prefecto ista lectio est. Opi

genam precantur, quin bello opes quaeruntur.

Populonam] Ita libri omnes praeter Reiche

naaenscm, qui Peplenam exhibet. Populoniam alii

scribant (Масть. Saturnal. 5, 11. Augustin. de

civ. dei 6, 10. Arnob. 5. p. 118), sed eodem rc

dit, qaia scmpcr a populo crit quasi popularis, quod

Martianam quoquc voluissc addita vox plebes ostcndit.

стоит] Qaamvis de hujus eegnominis origine

in prorsus diversas abcant scntcntias scriptorcs

(Cupcri ohscrv. 2, 2. p. 155), ex additis tamen a

Martiane verhis »memerare dchent bcllantesu palet,

ad illud ctymon cum rcspexisse, quo a curi, hasta,

’Curitis dedacitur (Festas p. 109 Dae. Plutarch.

qu. Bom. 86 p. 285. Ovid. fast. 2, 477. Macrob.

Sat. 1, 9. Müller in Etrasc. П. р. 45). Dieuysio

etiam Halicarnassensi (2. p. 114 Sylb.) ea Huet-ric;

audit; in lapidis dcuiqae titille (Grat. 508, 1) boe

cognomcn Quírz'tís scribitur.

Áëríam] MS. Aeram, forte Hcram.'Hpa1/ enim

сЁл‘д ‘roti oiŕgoç dcrivant philosophi. Gno'r._ MS.

Aëram otTeruut, ut fortassc Heram legendum sit.

Phurnutus: 1} e'jga, пс ¿Öït'v еще. Gonz. _

Cave corrigas. Primnm enim pauci tantum codiecs,

nempe Grotianas ille et Vossianus (Ад-пи. misc.

p. 210) Aëram habent; reliqui rectius Aëriam.

26

202 Martiani capellae lib. П. g. 149.

150

cupatam voco; da nosse poscenti, quid haec aëria latitudo, atque atomis

perlucentes concurrentibus campi animantium gerant, quidve hic dicatur nu

minum subvolare. . Non enim de humilitate a'éris illius quaero, qui volucri

bus permeatur, quem olympi montis cacumen excedit, qui vix decem sta

diorum altitudine sublimatur; sed elata disquiro, et jam fas puto quidquid

nagi „замрет; lectitans intellexeram conspicari. Hic Juno conscendentis pre»

cibus non repugnans, eam secum in arces ducit aërias, atque exhinc multarum

Deinde ne Aera quidem legi potest Hera. Porro

plures deae cognomen Aën'ae gerunta ut Iris (Vir

gil. Aen. 9, 805), quia in aere est; Minerva,

quae proprie aër superior (Diodor. 1, 12). »Aër

autemeta Cicero D. 2, 26) inquit, »inter mare

et coelum Junonis nomine consecraturm Sed vide

quae superius 67. 74) a me sunt observem

Sequentin quoque verba nab aeris regno nuncupa

tamn et paulo post »aëria latitudou nullam admit

tunt dubitationem, quin Áëríam legendum sit, mi

nime Aeram aut lleram. Deniqne optimus hujus

loci interpres consulendus Tertullianus, qui (adv.

Marcion. 1, 15) »Junoncml ait »explicatam esse

aëream, secundum sonum Graeci vocabuliua nimi

rum 'Hem quibus omnibus perpensis satius duxi

vulgatam retinere lectioucm.

quid hace] In Guelferbytanis teste Cortio le

gitur generará pro устам, sed praestat vulgata,

quia mox etiam conjunctivus sequitur.

acris illius] Pugnare inter se videntur veteres

in determinandis aetheris et aëris finibusa quin po

etae etiam minus accurate netherem appellant, qui

non nisi лёг est (Virgil. georg. 1, 408. 409), et

Ennius (ap.Varr. de L. L. 4, 57) Jovem 0215901, qui

aether proprie est. Sed verum facile Perspicieut, qui

duplicem utriusque conditionem spectaverint Pri

mum enim proximum terrae aërem separat noster u

superiore, Junoni tribuitur (Cie. N. D. 2, 26.

Sallust. Philos. 6. р. 255 Gal. Macrob. Somn. Sc.

1, 17:; Saturn. 5, 4. Alber. Philos. 11. p. 514

Munch); deinde aether aëre superior Jovi assig

natnr (Cie. 1, 15 et 2, 26. Virg. georg. 2, 525.

Маек-011. l. c. Augustin. de civ. dei 4, 10), summus

vero lilinervae (v. not. ad 59).

volucribus] Augustinus (de genesi contra Ma

nich. Op. 1. p. 567): »Olympus mons excessit al»

titudine sua totum istum a'crem humidum in quo

aves volant. a

decem studiorum] Ila et epigral'nma apud Р!!!

tui-chum (in PauloAcmil. p. 265):

Him/'91; pcs-v âsxáôa 61116in pim', mini@

ёл’ mini

Hiéůgm/ тетралёдгр lumina/ov psyéiìei.

ct jam] Melius sic Basilecnsis codex, quam

at jam apud Grotium aliosque.

fregi. Машут/[ас] Lege: :regl д‘ащдушу.

Guo-r. —- ld Goezins in textum recepita licet nullo

in codice legatur, nec quidquam mutari opus sit.

Philologia enim in coeli regiones ascendens et cir

eumSpiciens reminiscitur eorum, quae saepe :regl

гёдащоуёаъ de felicitate vel beatitudine illis regio

nibus propria legerat.

- arces aëńas] Has Junoni Ovidius (met. 15,

859) tribuit Macrobius (Saturnal. 1 , 15) junonem

aëris arbitrum esse docet.

Martiani capellae lib. II. g. 150. nos

diversitates edocet ’potestatum. llli , inquit, quos ignitae substantiae {laminati

tisque suspicimus, ab ipso aethere sphaeraeque superioris ambitu usque so

larem circulum demeantes, ipsi dicuntur dii, et coelites alias perhibentur,

causarumque latentium arcana componunt. Sunt enim puriores, nec admodum

illi inquít] Hoc loco et ad ea quae sequuntur,

omnino Plntarcbus (de orac. def. р. 415) comparan

dus, qui haec observat: »E Graecis Homerus vi~

detur promiscue deorum ac geniorum nominibus uti,

ut diis aliquando et daemonum nomen imposuerit.

uesiodus pure et distincte primus quatuor genera

praeditorum ratione exposuit: primum deos, deinde

genios, post heroes, denique homines; atque hinc di

stinctionis doctrinam instituiti nter semideos et lneroes.«

fammantísque] Flammatisque (in editis) parvus

error, sed qui forte non advertenti sensum turbat.

Lego cum manuscripta »ñammantisquem Скот. ——

Non igitur e conjectura Grotius boc notaverat, sicut

Amtzenius (misc. p. 210) temere scribit; neque

erat quod Vonckins (sp. crit. р. 82) conjiceret,

rcponendum esse id quod ante eum ita in codice

scriptum jam monstratum eratl Sed quis finis esset

laboris, si omnem criticorum socordiam notare vel

lemus! Ceterum codices tam Monaccnses (В. (1D.

E. G) /lammantisque exhibent, quam Basileensis,

Darmstattensis, et testibus Cortio et Arntzenio

Guelferhytnnus et Vossiauns.

adhere] Darmstattensis тетей“ non male,

ita ut cum »ambituu conjungendum sit, et respi»

eiat ad »cxtimi ambitus murumu, de quo infra

202); recte tam vulgatam retinebimus, quum

netlner non tam formam et ambitum, quam mate

riam et elementum suprcmi circuli constituat (conf.

Aristot. de coelo lib. 1 et 2).

usque solar-em círculum] Eusebius (praep. evang.

4, 5, 5. р. 114) Graecorum tbeologiam exponeus,

diis assignat coelum cum actbere ad Lunam, locum

deinde circa Lunam aëremque daemonìlms, illum

denique, qui circa terram et subterraneus est,

animabus (conf: Stob. in cel. 1, 25, 1. р. 487.

1, 52, 41. р. 985. 1, 52, 61. р. 1077. 1085).

E Romania Primus Van-o apud Angustiuum (civit.

dei 7, 6) docuit »mundum dividi in duas partes,

eoelum et terram: et coelum bifariam in aethera

et aëra; terram vero in aquam et liumum. Е qui

bus summum esse aetllera, sccundum aëra, ter

tiam aquam, intimam tel-ram. quas omnes partes

quatuor animarum esse plenas, in aethere et aere

immortalium, in aqua et terra mortaliumz a summo

autem circuitu coeli usque ad circulum Lunae ae

tlncreas animas esse astra ac stellas, casque coc

lestes deos non modo intelligi esse, sed etiam vi

fieri. Inter Lunac vero штат et nimborum ac ven.

tornm cacumina ndreas esse animas, sed eas animo,

non oculis videri, et vocari lneroas et larcs et ge

nios.« Hace Augustinus: quem si eum nostro com

paraveris, videbis hunc subtilius etiam tam aëris,

quam acthcris partes distinguere, ct ad Aristote

lis propius accedere sententiam. Quatuor enim sta

tuit partes. Primam actlxerem usque ad Solcm

150): seeundam a Sole usque ad Lunam 151):

tertiam a Luua in terram portienem superiorem

156): quartam denique a Luna in terram por

tionem inferiorem 160).

детеныш] Practer Mnrtianum ejus etiam po

pularis (met. 6, р. 412. 10. р. 759 Oud.) hoc verbo

usus est.

nec admodum] De hac re quid Шариат!!! sit

supra 52) exposuimus

se *

204 Martiani Capellae lib. II. §. 150.

151

eos mortalium curarum vota sollicitant, ànaôeiçque perhibéntur. lllic Jovem

regnare certissimum est.

At lintra Solis meatum usque lunarem globum

secundae beatitatis numina supparisque potentiae, per quae tamen vaticinia

somniaque ас prodigia componuntur. Haec haruspicio exta tissiculant admo

блядей] Sensus est: deos ejusmodi curis,

quibns homines crueientur, liberos esse. 141110197};

enim cxpers est cupiditatum et ab omni animi per

turbatioue liber. Plato (Phileb. p. 55. Steph.) jam`

docuerat, absurdum esse si quis deos vel gaudere

vel contristari credat. Quocum apprimc eonvcnit

sagacissimus ille Epicureus (Lucret. 1, 57) versihus:

»Omnis enim per se divúm natura necesse ’st

Immortali acvo summa cum pace fruiztur,

Semota ab nostris rebus, scjunctague longe,Nam

privata dolore omni, privata periclis,

Ipsa suis pollens opibus, nihil indiga nosh-i

Nec bene promeritis capitur, nec tangitur {тж

(add. 2, 1092. 5, 85. 175. 6, 57). Ita et So

crates (ap. Xenoph. in memorab..1, 6, 10) »nulla

re indigerc divinum esseu dixerat. Similiter Cicero

ad Trebatium (epist. 7, 12), quem Epicureum fa

ctum miratur, scribit: »Quomodo antem tibi pla

eebit, Jovem lapidem jurare, quum scias, Jovem

iratum esse nemini posseiu Epicurum enim dixisse,

alio loco (in Pison. 25) ait, »deos neque propitios

euiquam 0550 neque iratos«, sed »beatos potins, nec

habere negotii quidquam, nec exhibere alteri« (de N.

D. 1, 17). Adde Ding. Lacrt. (10, 77. p. 654 et

10, 159 p. 661 Mcib.), Lactantium (de ira dei 4),

Senecam (de bencf. 4, 4), IIoratium (sat. 1, 5. 101),

Appulejum (de deo Socr. p. 124. 150. 152. Oud.)

intra Solis тешит] Quae de diis memorat, ex

posuit Lipsius Physiol. Stoic. lib. I. Diss. 18, ex

quihus apparebit, codicem Vossianum nmle apud

Capellam exhiben: »infra Solis mcatum.« Акын.

(111150. p. 211). -

Infra pro intra codices Mona

ccnses (C _et G) Бонды-511, llugii, Musei Britan

nici, Cantabrigiensis et Guelferbytanus habent.

beatitalis] Bcatitudinis Hugianus, Dresdensis et

Monacenscs (B. C. E. G): sed utroque Cicero utitur.

supparis] Id est inl'erioris vel minoris. Vacas.

_ Explicandum potins »prope paris.: Hoc enim

sensu non Appulejus tantum (met. 6. р. 427 Oud.)

sed Cicero etiam (Brut. 7) hac voce nsus est.

potentiae] Darmstatlcnsis codex substanties.

vaticinia] Post Platonem, qui (in symp. p. 202;

Epinom. p. 985 Steph.) generaliter agit de daemo

num interpretandi munere, Diogenes Laertius (8,

52. p. 514 Meib.) e Pythagoreis` docet »totum a'e

rem plenum esse animal-um, casque et daemoncs

et heroes existimari; ab his hominibus immilti so

mm'a signague tam morbi quam bouae valitudinis.

- Ad eos etiam referri lustrationes vel expiatio

nes, divinationem omnis generis, vaticínia et cc

tera hujus generis.« De provinciis singulorum dae

monum in cis producendis vide Appulcjum (dc deo

Soeratis p. 154 Ouch).

hace aruspício] Vide quae supra de fissieulatione

dixi, et confer hunc locum cum eo qui est in

libro Apuleji de deo Socratis, ubi pleraque eadem

reperias. Guo-r. - Goezius nonuulla ex Appulcji

loco (Op. Ц. p. 152 sequ. Oud.) inscruit, de quo

pluribus olim (in palaeogr. mea III. 92 sequ.) dis

putavi. Sed potins ad fontem, unile sua Appele

jus hausit, accedere interpretes debebant. 1Nobilis

simus enim Platonis (eonviv. p. 202 Steph.) locus

est, ubi docet »omncm dacmonum naturam esse

medium inter mortales deosque. In medio consti

Martiani Capellae'lib. II. §. 151. 205

nentia quaedain' vocesque transmittunt, auguratisque quuuntur ominibus.

>Plerumque enim quaerentes admoneut,

vel ostentaria novitate.

vel sideris cursu, vel fulminis jaculo,Sed

quoniam unicuique superiorum deorum

singuli.

quique deserviunt, ех illorum arbitrio istorumque ’ comitatu et generalis

omnium praesul, et specialis singulis mortalibus Genius admovetur, quem

tuta hac totum cempleri connectique. Per hanc va

lícim'um emne procedere, sacerdotumque diligen

tiam circa sacrificio expiationesque et incantationes

et flieinatíonem omnem atque magicam.« IIuic loco

adde alium (in Epiuom. p. 984 Steph.) que »dae

mon'es« ait »in media regione aëris, interpretationis

gratin, esse eellecatos« et paulo post (p. 985):

»Dii sum'mi et daelneues, inquit, sibi invicem inter

pretes sunt; medii enim, qui animati sunt, tum

ad terrain, tum ad coelum levi motu feruntur“,

ut omittam quae hoc etiam loco de somniis et va

ticiniis repetiit. Plura infra (ad §. 154).

fulminis] Sed Jevem ipsum hoc pacto omina

misisse lingunt non selum poëtae, ut Ovidius (fast.

5, 569):

»Ter tenui! sine nube deus, tria fulgura твин;

sed philosophi etiam (Sen. nat. quaest. 2, 52. p.71 1

sequ. Lips.) fulmine futura portendere statuerunt,

ques jure ridet Seneca (2, 41. p. 714 sequ.).

ostentaría] Reete; non »ostentatoria«, ut qui

dam correxerunt: de ostentis enim sermo. Adje

ctivum illud usurpat et Maerehius (Sat. 2, 16; 5,

7) pro nostenti vim liabcute, vel docenten' Ad te

tum loeum conferenda hace Ciecronis (N. D. 2, 5)

vcrba sunt: »Praedietiones vero et praesensiones

rerum futurarum quid aliud declarant, nisi homi

_ nihus ea quae sint, oslenflí, monstrarz', pertemlí,

pracdici? ex que illa ostente, monstre, pariente,

prodigia.“

nouilale] Ansam itemm Cicero praebuit, qui

(div. 2, 22) de iisdem estentis: »causal-um enim

ignorantia in re noue mirationcm facit.“ Cornelius

Frente (Il. p. 468 Maj): «In ostente rerìtas ad

Appulejus (de deo Soerat. p.

129 Oud.): «Raritas conciliat ipsa rebus admi

rationcm. с

mirationem faeit. u

„еит-ат] Quum vario sensu vox Genius ac

cipi possit (Vives ad Augustin. de civ. dei.7, 15);

hand equidem determinare ausim, quis geuerelis

ille sit. Peterit tamen eredi is, quem Augustinus

(7, 16) partem universi dixit (conf. supra 49).

Poterit et Fortuna intelligi, quam qui eaceam et

arbitrariam esse negarunt, дог/1110706, Genilun, ap

pellarunt. Jamblichus (ap. Steh. in eclog. p. 402)».

„Гол-шва, quam mex Deum vocamus, mex Dae

moncm. Si enim altior rerum orde causa eventuum,

Deus a nobis vocatur (quemadmodum Martianus

§. 150 »causarum latentium arcane); si naturales

causae, Dacmon.«

мидии: тогшЦЬиз] Ejusmodi Genii ab Hesiode

(op. 250) numerantur ter decies mille: щ

Tgìç )wie uu'gwá eláw ¿fri )519014 павлода

гири

Heidi/atei. Zm'òç фит; 81:17:61: швец;

NW.

Quihuseum confer ejusdem poëtae superiores ver

sus (121), Platonemque (in Tim. p. 40 Steph. in

Theag. p. 128. de R. P. 5. p. 468), Menaudrum

(in Stel». ecleg. 1, 6, 4. p. 168 Heer.) ct Sextum

Empirienm (9, 86. p. 5.71 Fahr). E Romanis "ах-го

(ap. Augustin. 7, 15) Genium dieit esse »unies

eujusque auimum нашит quibus ad Socratis

152

206 Martiaui Capellae lib. П. 5. 152.

155

etiam Praestitem, quod praesit gerundis omnibus, vocaverunt. Nam et populi

Genio, quum generalis poscitur, supplicatur, et unusquisque gubernatori proprio

dependit obscquium. Ideoque Genius dicitur, quoniam quum quis hominum

genitus fuerit, mex eidem copulatur. Hic tutelator iidissimusque germanus

animos omnium mentesque custodit. Et quoniam cogitatíouum arcaua superae

Genium respexissc videtur. Ulterìus deinde philo

.sophande progresses est Seneca (de que v. not.

ad 155). Locum inter ‘Lunam terramque inter

jcetum Plutarchus ctiam (de orac. defect. p. 416)

Geniis assignat: quos plures esse quam hemines

Plinius (2, 7) refert.

Praemien] Ргаез1ез, пробтдщс, ngóuaxoç.

Sie Saxo Lib. 8 Plutonem Orci praestitcm nomi

11:11, 111 est praesidem. Ita Lares praestites dicti,

quod aerlihus praestareut. Srnrnas. (ad Saxon. p.

54 f.) _ Inde Jupiter prac onmibus Praestítis

eeguomcn invcnit (Capitelin. in Max. et Balh. 5),

et in`lapidum ctiam titulis (Grut. 22, 1. 1065, 2)

ille nomine honoratur (v. et infra 164 Manium

praestites).

„шпаг: omnibus] E Festo, qui (p. 161 Dae):

»Genium appellabaut deum, qui vim obtiucrct re

rum omnium gerendamm.u Lieet dubium vidcri

possit, num vera Festi verha nuuc legantur. Quid

cnim illa cum Genio commune habcnt? Verier vi

detur scriptie Varronis (ap. Augustin. de civ. dei

7, 15): Genius deus, »qui pracpesitus est ac vim

hahet omnium rerum gígnendurum.« Atque ita

Isidorus (8, 11, 88. p. 591 Arev.) etiam legit.

populi Genio] Romani populi hic Genius cele

bratur non modo in numis (Montt: aut. expl. I.

p.518. Spanh.num. l. p. 147. Rasche Il. 1. p. 1564)

et inscriptiouihus (Grut. 8, 5. 1006, 5); sed ctiam

templi, ubi colchatur, mentionem faciunt scriptercs

(Die Cass. 47, 2. p. 492. 50, 8. p. 609 Reim)

Idem esse videtur, qui alias Genius publican appel

latur (Ammian. Marc. 20, 5. p. 267. 22, ll.

p. 555. 25, 1. p. 581. 26, 2. p. 45l Grou.

Camden in praelect. academicis p. 180).

supplicatur] Ita pro supplt'cant in editis Rei

chenauensis, Basileeusis, Darmstattcnsis, Canta

brigiensis, Britannicus, Bougarsiique codex.

„пытают—1] Añ'ert Montfaucenius (antiqu. I.

p. 518) inseriptienes Genio gubernatori, et Genio

patrone dicatas. Regimen mode “авт, modo gu

hernaculo siguiticari alie monstravi loco (palacogr.

crit. I. 695_697).

genitus] In hoc vocis etymo a gí'qncmlmductae

plcrique conveniunt (Fest. v. Genium p. 161 Dac.

Censerin. de die nat. 5. Appulcjus de deo Soerat.

p. 151 Oud. Isidor. etym. 8, 11, 88. p. 591 Ат".

Cout'. Müller. Etrusc. II. p. 89 n.~ 24).

omnium] Legendum fortassis homínum pre

omnium. Nam de Geniis sermo est. SL'le's (in

Gurlitt. anim. 4. p. 9). _ Prefecto non opus cer

rcetiene erat, siquidem Susius facile supplcrc pe

terat hominum. Sed melius ctiam Martianus scripsit

omnium, quia non hominibus tantum, sed diis

ctiam sui erant Genii 55. 92), quin et rebus

(Porphyr. dc abstin. 2, 58. p. 172 Rheem).

cogitationum] Seneca (cpist. 41. Op. p. 455 Lips.)

quam nostri theologi conscienlíam dicunt, intelligit

scrihens: »Saccr intra nos Spiritus sedet malorum

heuorumque nostrorum ohservator et custos.« Plau

tus (Bud. preleg.) Arcturum finxit hominum facts,

mores , pietatcm, et Íidcm pariter ac pcrjuria

Jovi denuntiantcm. [ancianas (Nccyem. 11. T. Ш.

r

Martiani capellae ilib. II.' 5. 154. 207

annuntiat potestati, etiam Angelus poterit nuucupari.

роз/ас dicunt, sua той дадут/а; ваш: Latini Medioximos vocitarunt. Qui quidem

omnes minus lucidae splendentisque naturae quam illi coelestes, sicut conspicis,

approbantur. Nec tamen ita sunt corpulenti, ut hominum capiautur obtutu.

Hic ergo Lares, hic post membrorum

p. 15 Bip.) ipsas corporum umbras apud inferos

accusam homincs refert, quippe quae, utpote eo

rum semper comites, omni tide dignac sint. Pinda

rum nempe (01. 2, 107) vel Platonem (Plnaed.

р. 107. Phaedr. p. 249 Steph.) ante oculos habuit,

cujus verba pluribus ita circumscripsit Appulejus

(de deo Secr. р. 155 0ud.): »Plato autumat sin

gulis hominibus in vita agenda testes et custodes

singulos additos, qui nemini conspieui semper ad

sint arbitri omnium non modo actorum, sed etiam

cogítatorum. At ubi vita edita rcmeandum sit, eun

dem illum, qui nobis praeditus fuerit, raptare illico

et trahere ad judicem atque illic in causa dieunda

assistere: si qua commentiatur redarguere; si qua

vera dicat, asseverare: prorsus illius testimonio ferri

sententiam.« _

Angelus] Cave credas hoc nomine, quo nuntius

significaturo non nisi christianos scriptores usos

esse. Usus est е Romanis jam Labeo, e graecis

Arístides (or. ¿ig Мат/ш!) et, si fabula vera,

Apollo ipse in responso (ap. Lactant. 1, 7). Por

phyrius quoque (de abstin. 2, 58. р. 175 Rhoer.

Isagog. ad Aristotelem 5) hue referri Potest, дшу

‘yéliovraç inter deos et homines memorans. Sed

endem, quae lllartianusa ante eum jam Plutarchus

(de orac. det'. р. 417) scripserat Pariter Philo Ju

daeus (de somniis Op. p. 586): »Sunt quaedam

purissimae optimaeque, quae altius diviniusquc sa

piunta aspernatae terrestria, ministrae omnipotem

tis, tanquam magni regis aures et oculi videntes

audientesque omnia. Has Genios Philosophi, Ange

nexum degunt animae puriores, quae -

los sacrae literae vocant (ó дё isgòç Zóyoç dyiys

Ãovç 5220198 xalëï'v) nomine aptissimo: sunt enim

internuntiae, patris mandata perferentes ad filios

et ad illum vicissim preces filiorumu confer Но

meri hymnum iu Mercurimn (569), et Orphicum

(27, 1), Max. Туи-Ниш (14, 8. Т. I. р. ses Reisla.),

Origenem (с. Се1з.)‚ Plinium Secundum (paneg. 52,

5. р. 657 callan), ac si lubet quae alibi (in pa

laeogr. crit. Щ 92. 95) de illis nuntiis ex

posui.

02:16 106] vulgaris haec etymologia est (Plato

in Ситу]. p. 598 Steph. Isidor. etym. 8, 11, 15.

p. 378 Arev.) a qua айвы Ша Lennepii (iu пуль).

Medíoximos] Quasi medios proximos inter deos

et homines discurrentes. Ушлых. -— Appulejus

(dogm. Plat. p. 204 Oud.) »esse штаммов

ait, »qui sui ratione et loeo ct potestate diis виш—

mis sint minores, hominum natura majores.u

conspícis] Pro conspícitís in editis non Grotiu

nus tantum codex, sed Reiclienauensis, etiam Basi

leensis, et Darmstattensis habent

отит] Plato (Epinom. p. 984 С Steph.) dae

mones ait, quamvis prope nos sint, conspiei ta

men non posse.

Lares] Manes intelligit illes, quos infra (§.162),

si vitae prioris adjuti fuerint honestate, dicit in

Lares domorum urhiumquc verti.

post membrorum пехит] Intellige: solutum, sive:

»post animas a membrorum nexu вопит... Non

poenitebit contulisse haec Graeca Maximi Tyriì

(15, 6. Т. l. p. 278 Reisk): »ëfruâàv ó`6` dam

Hos omnes graeci dai- 154

208 Martiani Capellae lib. II. 5. 155.

plerumque, si meritorum excellentia subvehantur, etiam circulum Solis ac

Hammantia septa transsiliunt. Dehinc a lunari circulo usque in terram, quid

xáujq tà избрав tanti., nai ‘rà Jrveôua, mi.

‘rà ¿lila tà di6n'ep xalcóâwc, ¿ë niv тёще

леобсбршбто rij фот} ‘tò бедра, ‘rò niv

êtpůága] nai. малой ‚812190113 фиат, aún) dè

ŕqz’ éavniç ¿zvqêauéwy бот/ёж“ te atiniv nai.

Z`âpvtat.« '

degunt] Operae pretium crit hic e Dionysio

‚ Halicarnassensi (8. p. 522 Sylb.) matris ad Marcinm

lilium haec inscrere verba: »Si qnis locus est,

qui humanas animas а corpore solutas rccipiat,

meam non subterrancus caliginosusquc eapiet —

nec campi, quos Lethaeos nominant; sed sublimis

et purns aethcr, in quo ajunt diis genitos fortuna

tam et heatam vitam degcre.« (Confer ap. Diog.

Laert. 5, 44 p. 189 Bleib. epigr. in Platonem et

nostrnm infra 211).

esse (ap. Cie. divin. 1, 25) legimus, animum, qnum

e corpore egrediatur, domum rever-tere. Ac Cicero

Sed ipsi Aristoteli visum

(div. 1, 50) etiam »vigore et vivere animum post

mortem, quum corpore excesseritu docet; et (Tusc. 1,

11) »posse animos, qnum e eorporibus excesserint,

in coelnm quasi in domicilium snnm pervenire.“

Alium Cieeronis (de consolatione) locum Lactan

vtins (5, 19) all'ert, ubi ille »castes animos« ait

»levi quodam et facili lapsu ad deos, id est, ad

natnram sibi similem, pervolare.« Confercndus prae~

terea nobilissimus Ciceronis (de amie. 4) locus, cui

addc Senecam, qui (ep. 79. p. 555 Lips.) animo

gratulatnr, »qnum emissus bis tenebris et redditns

eoelo suo fuerit, q'uum rcceperit locum qnem occu

pavit sorte naseendi. Snrsum voeant illum initie

sua.« Unde etiam (ep. 86. p. 555) Scipionis Afri

cani »animum in coelnm, ex quo erat, rcdiisse«

persuasum babebat, et pluribns locis (ep. 92 et

120; consul. ad IIelv. с. 6.) praeeepta eadem repetit,

quae ci cum Platonicorum щ? ¿lg ‘tà 601111110:

”121915619 et ola/66@ communia erant. E pot-tis con

ferendus inprimis Virgilins (georg. 1, 226).

'quae plenlmrlue] Successive enim dignitatis gra

dibns animas ascendere doeebant veteres. Sextus

Empiricns (9, 1 adv. phys. 71 sequ. p. 568 Fabric.)

»animas, inquit, ne suspicari quidem licet quod

deorsnm ferantur. Nam quum sint subtiles, et non

minus igneae, quam aôreae, sua levitate magia

feruntur in loca Superiora. -

Quum

itaque extra

Solis tahemaculnm positae fuel-int, habitant locum

qui est sub Luna, et hinc propter puritatem aeris

aceipinnt majus tempus ad permanendum: 011111111—

tur alimento convenienti, nempe exhalatione ex

terra nt cetera astra; nee hahcnt in iis locis quod

eas sit dissoluturum. Si ergo permanent animae.

liunt ejusdem naturae cum daemonibus.« Hand ali

ter Julius Firmiens (mathes. 1, 5 p. 7 ed. 1555)

scrihit: »Quis dubitat quod per slellas tcrrenis

corporibns divinns ille animus necessitate cujusdam

legis infunditur, cui rleseeusus per orbcm Solis

tribnitur; per orhem enim Lunae praeparatur азсеп—

sus.« Pariter Manos et Manichaei animas primnm

in Luna per aquam, deinde in Sole per ignem

purgari doecbant (Mosh. hist. Chr. ante Const. scc. I

5. 49 not. 5. p. 862. ibique Augustin. haer.

c. 46).

a lunari circulo] Plutarehus (de fac. in Luna

p. 945): »Omnis anima, ubi prinlum c corporc

exiit, 'tati lege ad tempns vagatnr ea in regione quae

terram et Lunam interjacet.« Maerobius (somn. Scip.

1, 11): »Immutabilem quidem partem a sphaera,

quae aplanes dicitur, usque ad globi lunaris exor

dinm; mutabilem vero a Luna ad terras usque

dixcrunt: et vivere animas dum in immutabili parte

Martiani Capcllae lib. П. §.156. 209

quid interpatet, interstitii proprii partitione discernitur, el. ab orbe lunari

interfusa medietas disparatur. Sed superior portio ejus sicut conspicis claudit

quos тыс»; dicunt, quosque Latine

moravre.

Semoues aut Semideos convenit пю

Hi animas coelestes gerunt sacrasque mentes, atque sub humana

eHìgie in totius muudi commoda procreantur. (His animus datus ex sempiternis

ignibus, quae sidera stellasque vocamus). Qui quidem plerumque sui miraculo

consistant; mori nutem qnum ad partem ceciderinl

permutationis capacem: atque ideo inter Lunam

terrasque locnm mortis et inferorum vocari, ipsum

que Lunam vitae esse mortisque conlînium ct ani

mas inde in terrain fluentes mori, inde ad supera

meantes in тат rcverti, non immerito existima

~ tum est. А Luna cniul deorsum natura incipit ca

ducorum." (Conf. Palacogr. crit. IV. 759 et 0ch

lum Lucanum de univ. natura р. 516. 529 Gal).

Paulo aliter illnd circa Lunam spatium e Clialdae

umm placitis dispertit Psellus (ad Chald. orac. up.

Gallaculn in app. P. 91): »animaux curriculo Vilac

humauae liuilo ad regioneul, quae supra Lunam

est, redire, cique sorte assiguari locum undique

luminosum. Nam qui subter Lunam locus, eum

undique tenebra'cosum esse: lunarem vero alternatim

Метит et obscurum. —— Graecorum contra doctri

ваш auimam facere interitus nesciam camque us»

que ad elelncnta sub Luna sita extollere.c

Semideos] vide de iis Ovidium (met. 1, 192.

14, 8755 lier. 4, 49; in lb. 80), Slatium (Theh.

5, 518. 5, 575. 6, 111. 9, 576. Acli. 1, 71.

2, 565), Ilutilium (1, 565), Faliscum (cyneg."

65), Servium (ad Aen. 1, 196), Ansonium (ld.

11, 21). Pro вйшдёовс infra 160) Latiuis

literis licmitheos scripsit regionemque aliam indicavit,

in qua versentur. Coul'cr Hcsiodum (up. 159), Dio

допив (4, 85) et Lycoplnronem (511). lupx-imis

autcm hi Lucani (9, 6) versus memorandix

»Quodque pate! terras inter Lunaeque meuh“

Semidei Налез habitant, quos {упав virtu:

Innocuos vita patientes aethcris imi

Feci! et aelernos animam collega't ín отъезд

De Semonibus locus classicus est арий Fnlgcntium

(in scrm. ant. р. 172 Munch).

тиши commoda] Арт! Aegyptios Strubo(1.

р. 24 Casauli.) tradit divinis honoribns cultos esse

cos, qui aliquid utile excogitassent, et (17. р. 822)

аЬ Acthiopibus dcum llaberi eum qui benefecerit.

E Graecis Persaeus, Zenonis auditor, eos esse

dixit liabitos deos,'a quillus magna utilita.: ad

vitae cultum csset inventa (Cie. N. D. 1, l5 et [12).

Ex hominibus enim deos factos, unde Dionysius

Halicarnassensis (7. р. 478 Sylb.) et Plutarelius (in

Plac. Philos. 1, 6. р. 880) пэешШеогпши ajunt

unimaas, relictis corporibus, in coclos ascendisse

— Herculis, Aesculapii , CastorumL Heleuae,

Panos et aliorum innumcrorum.« Qnibus mox plur

rcs addit nostcr 157 есть). Vide supra 62)

et 94) Jovis quoque hac de rc decretum.

his animas] Quae uncis inclusa sunt, Ciceroni

(ар. Macroh. in somn. Scip. 1, 14) debentur, ne

que reperiuntnr in codicibus Basileensi, Darmstnt~

tensi, et Dresdensi. Intrusa ea esse c glossa ali

qua eo magis videntul', quo certius male se habe

пел! commata cese exeipicutia »hi animase et »his

animus.“ Ceternm nota est dill'erentia inter animum

et animam. Ille est quo sapimus, haec qua vivimus,

.ut ait Nonius (de dill'er. verb. р. 428 Mercer.)тёте-

ша] Exemplis, quae in medium Profert,.nd157

27

MO Martiani Capellac lib. II. §. 157.

fidem fecere coeîestium, ut in ortu Herculis geminatae noctis obsequium

serpentesque idem parvus oblidens vim numinis approbavit; Tages sulcis

dcrc poterat illud Homuli (Dion. Halicarn. 2. p. 119

Sylb.). Alios ctiani, qui cnm prodigiis nati, rcccnaucrat

Apollinaris Sidonius (carm. 2, 105 scqu.

p. 292 Sirm.).

fidem fectre] Et statim subjungit Herculis exem

ptant- ita ni yerba illa habuisse vidcatur a Claudiano

(seu quia alius sit poëta) qui laudes Her*

culis canens bunc sic aUoquitur (15. p. 596 Bip.):

«Fecisti de patre fidem.«

geminatae noctis] Seneca: »Roscidae noctis ge

rnloarit boras « de cadem Herculis genitura. GnoT.

-r— Graeci quidem scriptores triplicatam fuisse noctem

scribunt (Diodor. 4, 9. Apollodor. 2, 4, 8.

Lucias, dial. dcor. p. 32 Bip. Euseb. praep. cv. 2,

2, 2. p. 54. Orpb. Argon. 118), undc TQieÓñégov

ÀéoVTOÇ nomine insignitur a Lycopbrone (33) et

àXeÇlxaxoç XQLÔèXrjvoç appclJatur a Pallada (a

Gr. 1, 38, 9, 3. p. 168 Bosch.): sed

plerique geminatae meminerunt noctis (Propert. 2,

18, 25). Et quamquam verbum geminare etiam

multiplicare siguiiieare potcrit, id quod e voce tergeminus

sive trigeminus patct, sin tque practerca

qn! numerum non definiant (Plaut. Ampb. prol. 113.

116} adde tarnen 158. Scnec. Agam. 816. Ovid.

ncroid. 9. 9); alüs tamen locis, ut ¡lio a Grotio

laudato (Sen. Agam. 805) numerum expresserunt,

ut Ovídius (amor. 1, 13. 45):

»Ipse deúm genitor, ne te tam saepe viderei,

Commisit noctes in sua vota duas"

(eonf. Sencc. de brev. rit. 16. p. 228 Lips. 1 Ite

ro nym. alios). Servius contra (ad Aen. 8, 103)

cnm Graecis Tacit: atquc Arnobius (4. p. 145) ct

Ciemens (protrcpt. p. 20) tribus non content! *л1

novein flngunt.

Tajes] Cicero: »Tages quidam diritur in agro

Tarquíniensi, quum terra agraretur, et sulcus altius

cssct imprcssus, exstitisse repente et cum affatus esse

qui arabat. Is autem Tages, ut in libris est Etruscorum,

pucrili specie dicitur \isus, sed senili

fuisse prudentia. Ejus aspectu quum obstupuisset

bubulcus, clamoremque majorem cnm admiratioue

edidissct, concursum esse factum, totamque

breri tempore Etruriam convenisse: tum ilium

pi ura locutum multis audicntibus, qui omnia ejus

verba excepcrint literisquc mandarcrint. Omncm

autem orationcm fuisse cam, qua Ilaruspicinae dis

ciplina contîncretiir. « Ovidius:

»Haud aliter stupuit , quam quum Tyrrltenus

arator

Fatalem glebam motis aspexit in arvis

Sponte sua primum nulloque agitante moverí,

Sumere inox hominis lerraeque omitiere for-

Oraque Venturis aperirc recentia fatis.

Indigenae dixere Tagem: qui primus Etruscam

Edocuit gentem casus aperirc futuros.

Citât Planciadcs libros ejus Ilaruspicinae nomine

inscriptos. Sed et Servius. Quoniam autem vocem

sypnum bic mendosam esse ,' et ex grammatica hut

translatant, idquc inanifestis MS. libri indkiis liquet,

ex locis bic laud ulis Iiibeiis legerim: et ritum sta

tim genii, haruspicinamque niouslravit, vel si ma

vis haruspiciumque. Et sane altcrutrinn fuerit,

quod vel ex intervalle, quod in MS. est, rcrum

ease colligo. Gkot. — Lacuuani in MS. suo testatur

fuisse G rotins. IVos priscuin codicem possidemus

qui ab bac scrip tura nec unguem latum rc ce

dit. Quid vero illud sypnum sit doceri cupimus.

Lcgendum arbitrer »et rit um statim genti inspiciumque

moustravit. « Inspicium solemnis in sacri

Martiaui Capellae lib. Il. 5. 157. Ш

em'ieait et ritum statim geutis. sypnumque monstravit; Ammon apparait cum

cernibus arietinis et vestimente lanitie, ас sitientibus undam fontis exhibuit.

ñciis vox. Tertallianus lib. I. in Marcionem: »Di

vum posse videri Extorum ínspiciis, resqne ex

spectare futuras.« Baarn. (in advers. p. 1255) _

Vid. de Tagcte Cicero де divin. 2, 25 et Ovid.

metamorph. l. XV. 555 555). Servius ad Aen.

VIII, 598 ct Scholiastes Statii ad Ш]. ТЬеЬ.

516 Tagetem inter scriptores artis araspicinac

namerant, cam quibus etiam plane conscntiuut Ful

gcntius ct Isidorus. Gonz._ Addcre poterat Festum

(p. 557 Dac.), Ammianum (21 pr. p. 195 Lind.),

Censorinam (de die natal. 4 li), Statium (silv. 5,

2, 1), Lucanum (1, 657), Columcllam (10, 545),

aliosqae. Sed magis solliciti sumas de vocis syp

num interpretationc. Glossa quidem esse dieit »op

pidnm Hispaniae, quod infra dicatur Sippone«,

led facile perspicitur scholiastem prorsus nihil hie

intellexisse maltumquc sudassc,

at istam saltcm

Adaret interpretatienem. Variantes igitur in codicibus

_lectiones perlustravi. Sed in Moaacensibus nihil re

peri, nisi quod in nonuullis I, in pluribus Y in voce

illa erat. Ncque ex Anglicis aliqaid accepi memo

rata dignam. In Dresdcnsi quidem substituitur sup

plicium; sed e jadieum numero Tagctem fuisscnemo

andicrit. Quad autcm in Guclfcrhytaue Cor

tina pro sypnumqne legit exitumque, initio quidem

milli arrisit, comparatis nimirnm hisce Ccnsoriui

(17, 6) verhis: »Qaare in Tuseis historiis, quae

octavo eorum secalo scripta sant, ut Varro testa

tur, et quot numero sccala ei genti data sint et

hansaetorum singula quanta fuerint, quibusve osten

tis eorum exitus designati sint, eontinetnr.« Veram

tamen neque in hac acquievi explicatione. Post

quam enim videram eandem vocem sypnum, iis

demqae literis scriptam infra 254) a nostro re

peti, шиш mibi persuasi, haue unice veramzcsse

lectionem, neque culpandum Martianuln de vel in

autiquissimis ritibas recensendis adhibita, sed nos

met ipsos in illius vocis ignoratione reprehenden

dos esse. Docaerat enim jam Gellius (15, 9.

p. 148 Cour.) »Romanos pro Graeco ‚бич/ос pri

mam dixisse sypnus, е quo sensim eaatum sono»

nusnl Liquet igitur vaticinia per somnia, de qui

bus noster paulo ante 151) egerat, intelligentie

esse, additumqae verhum monstraoít eminentiori

sensu explicandum, at significet demenstravl't. Mül

lerum qaoque (Etrusc. II. p. 25 n. 16) pcrsuasam ha

bco, si alterum Martiani locum et Gellium inspcxis

set, non harnspícium sabstituturam fuisse.

Ammon] Dnas hic fabula's de Jove tangit, qua

ram ana ab Herodoto lib. II. refertar, quae narrat

Jovem Hercali apparaisse in pelle arictina: altera

notior, que refertnr Hammonetn sitientem Libe

rum, quam exercituln per Africain duccret, ad'

fontem deduxisse. Gao'r. _ Vide Herodotum (4„

181), Paasaniam (8, 52, 1), Macrobium (Sat.

1, 21), et Stavcrcuam (ad mythograph. pag. 955.

957. 960). Frequens ejus cognolaen »corniger

_Ammouu (Lucanns 5, 292. Silius 5, 10. 14'

572. Claudian. 4 Cons. Honor. 145. Ovid. niet. 5,

17. 15, 509) cjasquc cum cornihus pieta imago

(Pal. crit. IV. 600).

oestímente lanítio] Linitium scrihendum arbitra`~

mur. Ammonis enim mysteria non lanam, sed li

num vestitui quaerebant. Silius Italiens libro Ш;

Panicorum (v. 24):

_- _ _ »velantur corpora lined

>Barri-u. (advers. p. 1255). -— Sed chat vir decias:

primum enim non de Ammonia sacerdotibus illic

aermo est, sed de IIerculis Gaditaui, (‚под Dra

kenborcb (ad Sil. Italic. p. 125) jam animadvertit;

27 ’F

Ш Martiani Capellae lib. II. §. 158.

io8 Quid loqtiar eos, qui primi mortalibus usum rerum majoraque commoda

praestiterunt? ut vitem Dionysius apud Thebas, Osiris apud Aegyptios baustum

vini usumque comperiens; frumentum Isis in Aegypto, Triptolemus

dciudc, ctiam si (ex Herodoti 2, 81 loco) demna

non nisi lincis vcslimentis in mysteriis Ammonis

locum fuisse, satis tamen notus est latior vocis

lanae usus, adeo ut sérica ctiam lanitia dicantur

(Plin. 6, 17, 20), omnisque nendi texendique ara

Loe Tocabulo contincatur; postremo nou dc vestitu

in mysteriis, sed de pelle arielina nostcr loquitur,

qua tectus Ammon apparucrit Profecto igitur non

tírat, quod inusitatum verbum linitium criticus illc

Martiano obtrudcret. Quod reliquum est, Cortius quidem

in Guclfcrbytano legit vestimenlum pro veslimenio

et sic ctiam in Darmstattensi legit ur 5 sed

vulgaris pracfercuda lectio est.

qui primi] Lactantius (1, 18): » Artes quoquc

suis invcntoribiis immortalitatem pepcrisse dicuntirr,

nt Acsculapio medicina, Vulcano fabrica. « Addc

Oppiauum (in piscat. 2, 15 sequ.) et Lucretium

(5. 15)':

» Confer enim divina aliorum antiqna repcrta,

Namque Çeres fertur fruges, Liberque liquoris

Pitigeni laticem mortalibus instituisse.«

Dionysius] Pro Dionysus, solcmni crrorel

MriNCK. (ad Fulgent p. 90 a). — Nihil muto. Arnobius

(5. p. 176) Baccbum appcllat »Nysium et

Semcleium Liberum.« Ipse Cicero (pro Flacco 25),

si plurimorum codicum lectionem spectaveris, no

mina »Evium, Nysium, Baccbum, Liberum« jungit.

Et profecto qui vnlgatum illud noniinis etymon

probant, ut sit a Jove et Nysa compositum (Dio

dor. 4, 2; alii), non possunt Dionysum scriberc-

A Nysa entm gentile est Nysius, posscssivum Ny-

¿e'tus sive Nysaeus (Steph. Byz. p. 500), nunquam

Nysus. Sed qui sola consuetudiiic dncti

non exquirunt, illico clamant et crrorein se repe

risse gaudent. Nomen cquidem Dionysum, ut niagis

usitatura, scribo; sed eos ctiam defendo, qui Dio*

nysium pracferunt.

Osiris] Eundcm enim hune fuisse quem Graccí

Bomaniqiie Dionysum et Baccbum appel Jarint,

multis jam demonstravi (in Pal. crit. Ш. §. 405.

IV. §.041. 643. 040. Add. Auson. epigr. 29 et

30). Sed ipsi ctiam Osiridi bedcrac inventionem

tribnerunt scriptorcs tarn Graeci (Diodor. 1, 17)

quam Latin! (Tibull. 1,7, 53). Heyne (ad Apollodor.

3, 5. p. 571) de Dionyso: »primam nodoucm

«, requit, »ei fuisse symbolicam et ex oriente

profectam nemo dubitet; satis quoque constat na

tu ram ejus vim yenerandi ab initio fuisse declaratarn

notioiic in personam sea deum conversa.»

frumentum Isis] Isis Aegyptios terram colcre

doeuit (Diodor. 1. 14. Isidor, etym. 8, 11, 84),

mule cum Ccrere confusa in Aegypto est (Apollo*

dorus 2, 1, 5).

Triplolemus] Si plura dc eo cupis, confer Diodorum(

l, 18), Pausaniam (1, 14, 1 — 3. 1, 38,

C. 7, 18, 2. 8, 4, 1), Apollodoruin (1," 5, 2), Antbologiam

Graecam (2, 47, 24 dc Bosch), Strabonem

(10. p. 750 Casaub.), Ovidium (lost 4,

550; met 5, 040. 053; trist. 3, 8, 1; с Ponto

4, 2, 10), Arnobium (1. p. 21. 3. p. 103. 5.

p. 174), Hyginum (astrou. 2, 14. p. 380; fab. 147.

p. 210. f.277. p. 350. Munck), FulgcnÜiim (myth. 1.

p. 10 Monck.), Servium (ad gcorg. 1, 19. 105; Aen.

1 , 525). Pictus ctiam in ge minis compare! (Winckclman.

catal. p. 70. not 259 sequ. Basp. 1888

eequ.). ■» r ■ • \ . • -x- . •■ " 1

Martíani Capellae lib. П. $. 158,

apud Atticos docuere. Eademque Isis lini usuni sementemque monstravit.

Comminuendae frugis farrisque fragmenta Pilumno assignat Italia. Ascribit

Asclepio Graecia mcdicinam. Alii quoque hujus generis homines in divinandi 1Ö9

usum et praescientiam procreati, ut Carmentis in Arcadia ab effuso per vaticinia

carmine memorata; Sibylla vel Erythrea, quaeque Cumaea est, vel

Uni um] Iliac Isis linigera et Ieiaci linigeri.

Juvenalis:

• Qui grege linigero circumdatur et grege calva*

Grot. — Aegyptii vero ctiam lancae Testis inventioncm

Isidi tribucrunt, utpote quae Mercurio do

cente prima lanam nerc, et vestem ex ea texere

invenerit Goez. — »I4îlï regis filiam et textrinac

artis magistram« Julius Firmicus (de error, prof,

rclig.) Isidem appellate quod praetcrea Goezius dor

cet, mc latuisse ingenue fàteor; quae enini de ca

comperta habebam omnia pridem (in palaeogr. crit.

IV. §. 595) cxposui.

Pilumno] Vide dc hoc deo Varronem (ap. Non.

Marccll. 12. n. 56. p. 528 Merc.), Virgil ium (Aen.

10, 76. 619), Minucium Fcliccm (25, 8), Servium

(ad Aen. 9, 4 et 10, 76), Augustinum (de civ. dei

6, 9) ct Gruterum (in inscr. 96, -4).

assignat] Ita pro Grotiano signât liabent membranac

Leidenses (Munch, ad Fulgent, p. 44) ct

codex Vossianus (Arntz. misc. p. 211), quamvis

non sine exemple Ule verbi signare usus sit.

Carmentis] Evandri mater Nicostrata, alio no

mine Carmelita voeabatur, aliis tamen Carmentis.

Ovidiue :

•Jamque ratem doctae monitu Carmentis in am-

Egerat* — <— •—

Idem :

■ Carmentis portae dexiro est via próxima Juno.«

Et forte rcctius, si etymologicis credimus, qui indc

dictam ajunt, quod carcrct mente > erat cuim fatí

dica. Grot. — IVominis etymon prodidit Oridius

(fast 1, 467):

•Ipsa топе, quae nomen habe* a carmine ductum.

«

Quod ct Graccorum nonnulli (Dionys. Halic. 1. p. 24

Sylb. Plutarch, in Romul. p. 51 5 qoaest. Rom. 55.

p. 278) comprobant. Strabo (5. p. 250 f. Casanb.)

simpliciter HaÇftévTtV cam appcllat. Aedcm babuit

in regione octava (cf. Victor, urb. reg. 8).

Sibylla] De nominis etyrao Varro (apud Lactant

1. 6) ita statuit, »6tovç deos, non \)tovç,

ct consilium non ßovXrjv sed ßvXrrv appellarî

Aeolico genere sermonis; itaque Sibyllam dictam

esse quasi ■&eoßovXt]v. « Alia attulcrunt Salmasius

(ad Solin. p. 80 cd. a. 1629), Fabricius (in bibl.

Gr. I, p. 171 — 174; edit. Harl. I, p. 229 sequ.),

et Pcrizonius (ad Aelian. var. bist. 12. 55. 3), qui

ctiam monuit, tandem feminas fatídicas oinncs hoc

nomine appcllatas esse, sicut et Staveren (in mythograph.

p. 952) pluribus demonstraviL Primam

tarnen omniumque antiquissimam ab Afris nomeu

acccpissc refert Pausanias (10. 12), undc fortasse

fides accedit Hydio, qui (de relig. Persar. c. 52,

p. 591 sequ. ed. 1700) reliquia omnibus origînationibus

spretis, e voce Phoenicia nbl3V, spica,

explicat adque Virginis in Zodiaco siguum refert.

Cumaea] Pro Cumea Munckerus ad Ilyginum

fah. 228 e códice Leidensi proferí Cymea, idque

ctiam exhibet Vossianus, ñeque illud male. Vide

notam ad Livium 58, 59, et quem DrackenborcLius

excitât Heinsium ad Val. Flacc. 1, 5. Ad214

Martiani Capellae lib. II. 5. 159.

Phrygia: quas non decem, ut asserunt, sed duas fuisse non nescis, id est, Не—

rophilam Trojanam Marmensi iiliam, et Symmachiam Hippotensis iiliam, quae

Erythra progenita etiam Cumis est vaticinata.

datur Ccllarius orlhogr. Lat. p. 6. Антип. (misc.

p. 211) _ At vero Virgilius (Aen. 6, 98):

»Talibus ex adyto dictis Cumaea Sibyllm eet.

Fabulam ipsam uberius exponit Ovidius (met. 14,

121). Nomen hahet a Cumis, Campaniae oppido,

quod Graecis Cgme (conf. Cluver. Ital. ant. 4. 2.

8; Percgrin. de Campania felice in Gracv. ct Bunn.

Thes. antiqu. Ital. T. IX, P. 2; diss. Il. c. 15),

aicut Erythraea ab oppido Joniac (Strab. 14, p. 645

Casaub.), quas tamen plerique inter se distinguunt

(vid. Solin. c. 2; Pausan. 10. 12. 4, et not. quae

sequitur).

decem] Sic verbi causa Scholiasta Platonis (p.

60 Ruhukcn.) et Lactantius (1. 6), qui Varronem

lecutus primam enumerat fuisse de Реж-513, secun

dam Libycam, tertiam Delphifla, quartam Gimme

riem in Italia, quintam Erythraenm, sextam Sa

miani, septimam Cumaeam nomine Amaltheam,

quae ab aliis Demophile vel Horophile nominetur;

ectavam Hellesponticam, nonam Phrygiam, deci

mam Tiburtem. ‘Paulo aliter Aclianus (var. hist. 12,

55): Zißvilaa. tétrapsç, Ègvůpaia, n 2a

рда, Aìyvfrria, Хартию} ' oi д‘ё (рабь :cai

'stegen 155, aiç sii/al. где :15:6ch âéxa, niv ¿Í

val. mi. ‘nìv Hvuaiav nai. ‘Eni/’Iovdalmn

Herophilam] Наш: noster Trojanern appellat,

Lactantius Cumaeam, Plutarchus (Pyth. orac. p.

401), Solinas (c. 2) aliique (Suidas II, p. 77)

Erythraeam; cum nostro conspirare videtur Pau

sanias (10. 12), ita tamen ut et ipse Erythraeos

qnoque sibi illam vindicare dicat (ciypröß'lìl'Oůtït

yàg ‘nic 'HQofplÃ/nç :fgoůvyórara `Elióvaw).

Trojanam] Eandem quam modo Phrygiam

dixerat, etsi Lactantius cam, quam Hellespontiam

Ex hac divinandi possibilitate

dixit »in agro Trajano natam vico Marmesso circa

oppidum Gergitlrium п, a Phrygia distinxit; quod iis

dem fere verbis Suidas repetit.

Marmenai [тат] Quod cam Marmcssi vel Mar

mensi (saepe enim veteres pro ss duplicata ns po

ncbant, et sie »antecessor- Graecis oivas'a/dwp

dictus) filiam ait, quum in vico ita nominato natam

alii tradant, simile est ei quod Mcletem quidam

Потоп-1 patrem dicant, alii ad Meletis fluminis ri

pas natum. Gno'r.-Mermessi

Salmasius ad Solin.

p..92 pro vulgato )immensi reponi jubet. Gonz.

._ Variat nomen, quod alii Mennessum, alii (Pau

sau. 10. 12) lllarpessum scribunt, ut satius sit

nostram lectionem tucri, quam omnes libri retinent

Grotiusque abunde defendissc videtur. Accedit quod

hominis nostro vocabulum est, non oppidi, ut ple

risque, nisi Marmensi [Щит dictum volueris pro

Marmenso oriundam. Ceterum Tibullus (2. 5. 67)

distinxit Mermessiam ab I'Ierophile:

отдам Amalthea, guidguiil Mermessia dixit.

IIcrophile Phocbo gralaque quod menait;

Stephanus autem Byzantius (s. v.) Mermelsum Ery

thraeae Sibyllae patriam fecit (cf. et Clem. Alex.

strom. 1, р. 525).

Symmachia] Venus quidem boe nomine nota

(Pausau. 8, 9, 5), de Sibylla autem Symmaehia non

habeo quod dicam. Erythra pro Grotiano Erythrea

lcgerunt Cortius in Gucll'crhytano, Arntzenius in

Vossiano (v. misc. p. 211), ct ipse legi in Darm

stattensi et Basileensi. Patria quoque nomen in

Darmstattensi non Ilyppotensis sed Hipotemis scri

hitur, unde Hippotcnsis restitui.

possibilüate] `Pro potestate. Voce illa minus

Latina saepe ntilur noster 555. 625. 759).

Martiani Capellae lib. II. 5. 160. 215

Amphiaraus Mopsusque celebrati.

..1- › —_--*`

А medietato vero aëris usque in montium

terraeque conßnia Hemithei Hereesque versantur, qui ex eo quod Horam

terrain veteres dixerunt, Heroes nuncupati.

dmpltim'eus] Conferri possunt de hec vate

Apolloderus (5, 6, 2), ‘Pausanias (1, 54), Cicero

(N. D. 2. 5; de div. 1, 40; de leg. 2, 15), Pre

pertius (2, 25, 59), Statius (Theb. 1, 599 ibique

Barth.), Hyginus (fab. 128 p. 195 Munch), Ap

pulejus (de deo Secr. p. 154 Oud.), et de ejus

eracule quendam admodum celebri Strabe (9. p.

ses. 404. i6. p. 762 casini.) e: voering M.

ximus (8, 15. ext. 5). Mopsus plcrumque cum ee

conjuugitur (Stat. Theb. 5. 521), lieet longe alia

in regione ejus eraculum cemeretur (Strah. 14,

p. 668 Casaub. Plut. de def. oraeul. p. 454).

Heroesque] Fere eodem modo Augustinus (7.6)

»inter Lunae gyrumu ait »et nimborum et vente

rum caeumina aérias esse animas, sed eas animo non

oculis videri et vecari Heroes et Lares et Genios.«

Pari confusione etiam Varre apud Arnobium (5,

p. 124) hacsitans »nunc aëríos dees, nunc ller-oas,

nunc antiquorum sententiam seqncns Lares appel

lat, quasi quesdam Genios et sanctorum animas

mortuorum.« Quo sensu etiam ille apud Dienysium

IIalicarnassensem (4, p. 207 Sylb.) mt’ oim'av

брак; intelligendus esse videtur. Nester tamen Ge

nies et Heroes in assignandis sedihus distinxit,

Graecos seeutus, qui Eusebio teste (praep. evang.

4, 5, 5; p. 141) daemenibus locum tertium, quar

tum Heroihus assiguabant, et ceelestes dees in

primis, deinde daemenes bonos, tertio loco IIeroum

animas eolcbant (conf. cund. 5, 4, 5; p. 182, et

15, 45, p. 845. Plul. de plac. philes. 1,l 8,

p. 882. Mael-ol». Saturn. 1. 25). Primarius locus

de Heroibus est apud Ilesiodum (дм. 161):

’Ai/69:51’ ngcóaw вешу yévoç, 02 :salées/zal.

Ibiquo Manes, id est, corpori

'Hylůcot :rpot'ágp уса/ей nat’ ánet'pova

ушат.

Undc Catullus (epithal. Pel. et Tllct. v. 25):

О nímis optato seclorum tempore nett'

Heroes, salvete, Deům genus! u _ _

(conf. et v. dect. ad valer. Flacc. p. 4). Quamquam

et mali Heroes lingebantur, nocturnis oceursionibus

perniciesi (Aristoph. Av. 1490), qualis eratlLybas

ille ab Euthyme demum Temesa expulsus (Pausen.

6, 6, 5 et 4); quapropter in nume Iladriaui (Spauh.

II, p. 556) consulto additur: ’Auria/00; Ёрш;

сЁуиддс. ‘

Петит] АЬ Hehraica etymologia, ad quam

etiam Germanica terrae appellatie prope accedit.

VULCAN. _ Bene MS. Eram. Veteres autem iu

tellige Graecos. lllis enim Ё’ра terra est. Vetus

tamen Isidori glossarium: IIera, terra. Gno'r. —

Grotius prael'ert Erme, idquc Íirmat Vessiauus

codex. Aun-rz. (mise. p. 211) '- Codices quidem

Reichenauensis, Borgianus et teste Cortio Guel

ferbytanus Erem liahent; verum non ab Hebraico

Y“, ut Vulcanius vult, sed a Syriaco учи Grae

ch è'goe deducendum. Suidas etiam (p. S49): «i'Epa

1) y1) «: НеэусЫнв autem (p. 1648) »’Hpa« sei-ihk,

ubi mutate spiritu Juno intelligi poterit, quippe

quae pro terre interdum aceipiatur (Eurip. ů'agm.

e Sexto Empiriee advers. matliem. 10, 515. Virg.

georg. 2, 525. 526. Macreh. Saturn. 5, 4). In

signis praeterea locus apud Isidorum (аут. 8, 11,

98. p. 595 Arev.) hujus est argumenti: »llerena

dieunt a Junone traxisse nemen; Greece enim June

'5977 (sie) appellatur, et idee nescio quis tilius ejus

secundum Graecorum fabulam {еще fuit nunca

._....ь= _53" _ .

1.60

216 Martiani Capellae lib. II. §. 161.

161 humano praesules attributi, qui parentum seminibus manaveruut. Denique

haee omnis aëris a Luna diffusio sub Plutonis potestate consistit, qui ctiam

Sum'manus dicitur, quasi summus Manium.

patus, hoc videlicet velut mysticum signiÍicaute fa

hula, quod aër Juuoni deputctur, ubi volunt He

roas hahitare. Quo nomine appellant alicujus me

riti animas defunctorum, quasi cirigcßaç, id est

viros aêrios, et eeelo dignes propter sapientiam et

fortitudinem.« Plato tamcu (in Ст. pag. 598

Steph.) Hcroum geucrationem dirò ‘CO'Ö грело;

derivat.

díxerunt] Vossianus edíxerunt, quod ctiam e

membrauis Leidensihus protulit Muucker. ad Ful

gent. myth. 1. p. 621, uhi ex Graccis et Latinis

plura eumulantur exempla, in quihus cempesitum

pre simplici peuitur. Eedcm fcrc sensu verhum

hoe pro indicare et proloqui adhiberi notavit Gro

nevius ad Liv. 50, 4. Аппп. (misc. p. 211. 212).

Darmstatteusis edixere hahet.

{bil/ue] lsidorus (etym. 8, 11, 100. p. 595.

594) »Manesu inquit ndicuntur dii mertuorum,

quorum potcstatcm inter Liman el {тат asserunt.«

De Manibus plura supra (ad 55) menuimus,

Nomen eorum noster a manure derivandum censet,

quam originatieuem quamvis ahsurdam tamen an

tiquam esse non Plutarchus modo testatur, qui

(quaest. Rom. 52, p. 277) Genetae Manue voca

bulum ait @tiów ‘rm/à nai. yévetîw, 17 (550116011:

‚кёуебш significare, verum ctiam Festus (p. 222

Dae.) licct alia rclatione: »quod per omnia ac.

theres tcrrenaque щапаге с1'0601‘00101'л

aëris и Luna lli/fusie] Generatim Cicero (ap.

Haerob. senin. Scip. 1, 17): »infra autem Lunaln

nihil est nisi mortale et caducum, praetcr animes

muncrc deorum hominum generi datos. Supra Lu

nam sunt aeterna emuia.c Adde Perphyrium (in

Hic Luna, quae buie aëri prae~

vita Pyth. p. 60 Küst.) Plutarehumque, qui (de

plac. philos. f2, 4; p. 886) ex Aristotele rcfert

»partem muudi infra Lunam ail'cctiouibus esse

ebnexiam, in qua parte etiam tcrrcstria suus pa

tiantur mutationes..

Plutonís] Nemo nescit a mythologicis aéris

partcm erassiorem Plutoni attribui. Phurnutus, quum

60 Jove, Junenef, Neptunoquc dixisset, suhjungit:

¿ôehpòç 6è aónôv mi, ó 5113770 afval. Ãéyetal.

nai. êötiv, ó .1ra,yousge'ótaroç mi л'робувьдга

10g еще. Gno'r._ Repetit haee Goezius. Sed qui»

nam in hac aëris regione commorcutur, hec crat

cxplicaudum. Practcr 005 cnim, quos in sequen

tihus noster memorat, Plutarchus (de facie Luna:

p. 945): »Animaeu inquit »in regione terrain inter

et Lunam vagantur. Verum non idem est omnibus

tempus praescriptum. Impiae cnim et intemperau

tes poenas ilagitiorum luunt; piae certum tempus,

quantum ad lustrandum et cerporis utpotc mala.

eausac pollutiones aholendum sutiieit, in aëris pu`

rissima parte degunt, quam prata Plulom's (264'.

штиле q'c'âov) appellant." Psellus tamcn in hrevi

degmatum Chaldaeorum expositieue (ap. Gallaculn

in app. p. 111. 112) »Plutonem sive infernuml

inquit »in varias partes dividunt, cumque modo

dcum appellant erdinis illius, qui circa tex-ram

sox-tem suam ohtiuuit, modo regíonem sublumloens,

modo medias inter aetherium et materialen mun

dum partes obeuntem..

Summanus] Augustinus (4, 25): »Romani ve

tcres nescie quem Summanum, cui nectuma ful»

mina tribucrunt, eeluerunt et

vix invenitur qui

Summani nemen, quod audiri non potest, se

Martiani Capellae lib. II. 5. 162.

ч

217

L “п“??? «e» т: “;7’*г*

est, Proserpina memoratur. Verum illi Manes, quoniam corporibus ille terń- 162

роге tribuuntur, que fit prima conceptie, etiam post vitam iisdem corporibus

delectantur, atque cum his manentes

appellantur Lemures. Qui

si Vitae

prioris adjuti fuerint honestate, in Lares domorum urbiumque vertuntur.

Si autom depravantur, ex corporc Larvae perhibentur ас Maniac.

вянет legisse memineritn Legerat nempc illum

Ovidii (fast. ‚8, 751) versum:

‚Ватин, quisquis is est, Summano temple fe

штиле

Varro (L. L. 4, 48) nemen Sabînum esse ait.

Sed male Augustinus nc legi quidem illud serihit.

Legitur sane non solum in lapidum titulis (Октет.

121, 1. 156, 1) ct in ealemlnriis (mens. Juin);

sed apud multes etiam scriptures (Liv. 52, .29.

Cie. div. 1, 10. Plin. 2, 52, 55. 29, 4. 14. Fest.

v. Dium p. 125. Plaut. Blech. 4, 8, 54; Cureul.

5, 1, 45—48. Amel). З. p. 125. 5. p. 185. 6.

p. 191.). Adde Summanalia liba (apud Fest. P545).

praeest] Omnino reetius, quam aliorum propior

est. Non enim solum codieum auctoritatc illa lcetio

nititur, ut Grotiani, Basileensis, Darmstattensis,

Hugiani, Menaeensium (С. D. Е. G), Guclferhytani,

Dresdcnsis, Cantabrigiensis, Reichenauensis; sed

fons etiam apex-tus est, e que nester hausit, si

quidcm Val-ro (ap. Aug. de civ. dei 4, 10) »ter

ram Pluteni tribuit, inferiorem autem terrae partcm

Preserpinae.« Causam cur quidam propior est scri

pserint, in ridiculo etymo quacrendam esse arbitrer,

quasi illius dene nemen а proserpere duccnduln

esset. Sed hanc epiniencm jam Cicero (N. D. 2,

27) refutavit, ncque dc etymo apud Martianum

hoc quidem lece queestio erst. De Lunae cum

Proserpina antiquissima collatione vide Orphicum

(hfmu. 70). Y

cm'poribus delectantur] Comiuunis fere omnibus

philosopliis hace de lnimae humanae affectione

Manes

sive propensione sententia fuit. Philo Judneus (de

somn. Op. р. 586): »Animarum aliac descendunt

illigandae corporibus mortalibus quotquot viciniores

sunt terrae animantiorcsque corporum. Aliae rursus

redeunt separatae denuo pest praelinites a naturev

terminos: et ex his aline ante actae vitae desiderio

rursum ad eam recurrunt.« Addc Platonem (in

Phacd. p. 108 Steph), et Macrebium (in somn.

Scîp. 2, 16 et 17). Recentior ctiam seriptor Clau»

dianus Mamertus (ap. Boeekll. in Philolao p. 177

f.) lmcc hahct: »Diligilur corpus ab апйша, quin sine

e0 non potest uti sensihus: a que pestquam morte

deducta est, agit in mundo ineerperalem vitaum

Ceterum pro hz'sziem, quod Grotius edidit, со

dices Cantabrigiensis, Reiclnenauensis, et Darmstat

tensis melius praebent Падет, quod recepi.

Lemures] Hes Manium genus esse rectc dixit,

idque ex Ovidie (fast. 5, 456) etiam patct. Qua:

enim de Manibus hie fabnrum epe cjieiendis ca

nit, eadem Varro (ap. Non. 2, 515) de Lemurilnus'

Prac reliquis (Herat. epist. 2, 2, 209. Pers. 5,

185. Augustin. 9, 11) qui L_emures memerant,

hoe loco eonferendus Appulejns est (de dee Soerat.

Ap. 152 Oud.)

Larvae] Prefecto "el Platenem ipsum (in Phaed.

p. 81 Steph.) ante oeulos habllit nostcr, vel Pe

pularem sumn Appulejum (dce Soerat. p. 155 Oud.)

de Lcmuribus scribentcm: »qui Lm' vero oh :ul

versa vitae merita nullis bonis scdihus incerta va

gatione een quodam exsilie punitur, inane terrien

lamentum henis lnominihus, ceterum nexium malis

.165

28

218 Martiani Capellae lib. II. §.165.

164

igitur hic tam boni quam truces sunt constituti, quos àyaôoòç mi. пакт):

бабищ/ас memorat Graia discretio. In his etiam locis Submanes eorumqne

praestites Mana atque Manuana; dii etiam quos Aquilos dicunt; item F ига

id genus pleriqne Larvas perhibent« (add. Isidor.

etym. 8, 11, 101. p. 594 Areva). Larva Straboni

(1. 19 f. Casauh.) est и} доодоядзит , recen

tioribus »âmuówoi/ el'ôwlov.: Sed noster voeem

Larue a Lm- deduxisse videtnr.

Ufaniae] Festns (p. 225 Dac.): "Mamas, inquit,

quas nutrices minitantur pueris parvulis, esse di

cunt Larvas, id est Malles, quos deos deasque

putabant, qnosque ab inferis ad snperos emanare

credehautu (add. Strab. l. c.). Graecis Maniac erant

Furiae (Pausan. 8, 54, 1). De Mania, Larium

matre, confer inferiorem locum 164).

Submanes] vulgo Sammies; tamen jam Gro

tius hace annotavit: »Lege: sunt Hanes: nisi forte

Submunes, nt iis opponantnr praeslites, quos sub

jnngit,.qnornm etiam supra meminit Capellae, Vos

eins antem, teste Amtzenio (mise. p. 212), margini

hace adlevcrat: »Legendum Submaues, án'ò 1179

pávqlç, id est Luna, quum eos in intima aëris re

gione Martianus commemoret, et дойти vocitet

eorum praestitem. Nam jam l'ere ad Lunam per

ventum erat, nt liquet ex pag. sequ. ubi est: »Ln

nari ingressa circulum virgo.« Eandem Vossii no

tam Cortins libro etiam Lipsiensi adscripsit: et

quamvis duo tantum, quod sciam, codices Darm

stattensis et Bodlejanus Submancs exhibeant, Britan

nicus et Cantabrigiensis antem Summanes habeant;

illnd .tamen recepi, Grotii nimirnm, minime Vossii

rationibns motus. Нине enim malus abstnlit error.

Namqne Luna neqne pracstitum plurali nomine

apliellari poterat, neqne in sequentibns 169)

Lumirum legitur, sed »Lunarem circulnmu; nec

deniqne locus ille cum superiori jnngi potest, si

quidcm hic Juno Philologiam praesentem adhue

docet, posteriori antem loco haec jam profecta erat

et a Junone prorsns sejuncta.

praestites] Meminit Plutarchns problematis et

Ovidius:

»Praestilibus Majae Larihus „мере Calendae

Aram constitui parvaque signa vdeúm.“

Скот. — Versus hi in fastis sunt (5, 129); sed

memoratu dignior erat alius (154), ubi poëta et

nomen praestitum explicat:

»Quad praestant oculis omnia tuta suis."

Plutarchus (qu. Вот. 50. p. 276) de Laribus quae~

rit, idiwç .frgatörifaç ‘(proprie praesliles) quon

appellat. De Genio praestite viale quae supra

152) monnimns.

Машинам] Nomen ignoro, nisi quod cognatio

cum Manium vocabulo in promtu est. variat etiam

scripture, siquidcm e Monacensibus nnus (C) M'a

nuoua habet; alii (B. D. E) Ментола; Dresden

sis, Beichenauensis, Darmstattensis, Britannie-ns,

Cantabrigiensisque Нашивка; Gyraldus (op. pag.

214) Mantuona; vossianns codex (Arntzen. misc.

p. 212) .Vanuina5 Basileensis deniqne Мотивам.

Áquilos] Nigros. Gloss. Áquilum [,LÉÃaV (де

lovxlÃÃLoç. Gloss. Isidori: Aqm'lum fuscum, ni

grum. De diis aquilis Arnobins lib. 5: »Siquidem

qunm facitis atque informatis dees, hos crinitos ей

lingitis, alios laeves, alios senes, juvenes, pueros,

aquilos, caesiosu, cet. Male est in veteri glossario

Papiae: Aquili species daemonum, qui in simili~

tudinc aquarnm apparent. Gno'r.- »Ál/uilarum

apparenta in hoe glossario legit Vulcanius multe

rectius. Sed non praetereundus est Festas (p. 54

Martiani Capellae lib. II.' 5. 164. 219

Furinaque et mater Mania, Intemperiaeque, et alii triptes divorum degunt.

Circa ipsum vero terrao circulum aër cox calore supero atque exhalatu

ibique a Dacerio laudatus Plautus (Вид. 2, 4). Cui

adde alium Plauti locum (Poen. 5, 2, 152), Sue

tonium (August. 79), Saxonemque Grammaticum

duohus loeis et ad

eum Stephanium (p. 66 n. 49);

inprimis autom Plinium (2, 7, 5. p. 72), quem ad

verhum exseripsit Arnohius (5 р. 108) a Grotio

hudatus, nisi quod, ubi ille atri coloris dixit, hic

aquila.: suhstituit.

Fura Furínaque] Furinae festa Fnrinalia, ut

ait Vari-o et Festus: sacerdos Furinalis. Deae me

minit Cicero. Pro Fura vero Furia legendum puto',

ntitur numero singular-i saepe Tullius. Скот. -— De

llico Furinae eonl'. Ciecronem (de N. D. 5. 18) et

Aurelium Victorem (de viris illuslr. 65). Рог—{пат

quoque dictam esse vult Ursinus (ap. Creuz. ad

Cicer. l. 1.); tameu dubito num hue referam Fon'

narum Geníum in lapide (ap. Gruter. 9. 5). Farin

naque cum gemino N exhibent codices Britannieus,

Cantabrigiensis, Basileensis, et Reichenaucnsis.

Mania] Varro et Maerohius »Larium шли-ст:

volunt, alii »aviam.« Constat certe aliquam ex

furiali genere deam fuisse. Gloss. »Mania, pavia..

Gloss. Isidori: »Formidinum imagines.« Скот. —

Vex-bis hand dnhiis Macrohius (Saturnal. 1, 7) et

Уди-го L. 8, 11) Arnobiusque (5. p. 124) Ma

niam esse »matrem Lariumc allirmanr, undc et

`nostcr cam matrem appellat. Ас si Festus (v. Ma

niac p. 225 Dac.) eaudem »Maniarnm аудит ma

!rcmucu esse tradit, id tantum inde eolligo, quo

rnndam e sententia a Mania fuisse Lares, a Lari

bns Manias, illins Maniac neptes. Atque Larium

linee mater Sabina voce (Varro L. L. 4, 47 et 48)

Lara sive Larundn, Latina ctiam Mula est appel

lata (Ovid. fast. 2, 599. Laetant. 1, 20. Anson.

idyll. monosyll. de diie 9). Maniac saeclli meminit

P. Victor in quarta decima regione urhisillomae.

De Maniis vide supra 162 f.): de Mania aillem

confer Müllerum (Elruse. Il. р. 101).

Latempeńaeque] Вице sunt vim habentes per

intemperantiam nocendi, quas Cato juhet sacrilicio

propelli. Hine phrasis »intemperiis agiu, usitata

Plauto ct aliis. Скот. -—- voeis intemperiae quum

latior et angustior notio sit, ut uostrum intellige

mus, omnino Plauti locus (Anl. 4, 4, 15) adscri

bendus esse videtur: »Larvae hunc atque intempe

riae insaniaeque agitant sencm.“ Larvis igitur ad

nnmerat intemperias, et quamvis speeialiori etialn

sensu vox aecipi4 possit, hoe tamen loco universe

positam eenseo pro iis, qnos IIesiodus (theog. 21-7)

тумана/Сути appellat. _ '

triptes] Lege tlu'ípes. 09211) est id quod mini

mum est in quaque re, unde et in avium genere

ůpìip minima est, et in vermium specie: sed et

homines vilissimi hoe nomine nppellantnr. Vide

Hesychium. _’Aefoòç бритвой; Ógfßv, proverhium

est, quo utimur qnum demonstrare volumus in ejns

potestatem aliquem venisse, qui ei oceinat illud

Hesiodiculn :

"Ежи и; 6e :roi/ìòv драйву.

Pater tameu турник malchat, això той xgzilffgw,

pro iis, qnos supra ара-[шагов dixit. Gnou. — ln

codice Vossiano glossae exponunt per illusores a

verbo rgiyrrw, illudo. Алма. (misc. p. 212). -Eqnidem

haue prael'ero explicatiouem: dixerat n0

ster »lntcmperiae alíiqiw triptcs (Нюх-шт, nude

eolligitur triptes genus esse Intcmperiarum, quales

illae sunt, quibus omnis agricolarum spes eludi

tnr, uude solemnes hol-um de avertendis vel prohi

hendis lntemperiis preecs (ap. Caton. de В. В. 141,

р. 105 Gesu.) legimus, verbi causa Rohigo, quae

165

28 l#

220 Martiani 1Capellae lib. II. §. 165.

166

madoreque infero turbidatus egredientes e corporibus animas quodam fluenti

aestu collidens non facile Patitpr evolare. Hincque traotum Pyriphlege»

фота sollertia poeticae adumbrationis allusit, atque in eo perenni strepitu

volutata colliditur animarum, quas Vedius adjudicarit, impietas. Idem Pluton:

Ovidio quidem (fast. 4, 911) dea est. Praeterea

teste Psello (Stanley Philos. orient. in Clerici oP.

Philos. 1, 2, 16) Chaldaei statuerant daemones,

aêrios et terrestres, qui animis bominum illudercnt.

-Observa

denique a Basileensi codice vocem tri.

pies Prorsus abesse.

madoreque] Variantem quidem lectionem e Guel

ferbytano affert Cortius »odorequc inferto«; sed no

stra multo melior est. Laurentius Lydus (in ex

ccht. 12. P. 10 Roeth.) de circulo Lunari »Per

venirc ad eum«, ait, »omnis materiae excremen

пшик Seneca (nat. qu. 4, 10. P. 754 Lips.): »m'irI

quo ProPior est terris, hoc crassior, quo editior

et longius a terrarum eolluvic recessit, hoc since

rior Purim-que est." Conferas hic quae Plato (in

Phaed. P. 110 Steph.) de terra dixit. Hinc et Ci

cero (Tusc. 1, 19) de animo, »qui si Permanet

incorruPtus suiquc Similis, necesse est ut Pene

tret et dividat omne coelum lloc, in quo nubes7

imbres vcutique coguntur: quod et humidum et ea

ligiuosum est proptcr e.\'halatíoucs (спае. Quam

regionem quum suPeravit animos naturamque sui

similem contigit et agnovit, junctus ex anima tc

nui et ex ardore Solis temperato iguibus insistit

et tinem altius se etïerendi Гасим Pariter Sextus

Empiricus (9. P. 568 Fabric.) »aninlas«, inquit,

.ne suspicari quidem licet, quod deorsum ferantur.

Nam quum sint subtiles, et non minus igncae,

quam aëreae, sua levitate magia feruntur in loca

superiore. — Quum igitur extra Solis tabemacu

lum Positac fueriut, habitant locum, qui est sub

Luna, et hinc ProPtcr Puritatem a'eris acciPiunt

majus temPus ad Permanendum et utuntur alimento

convenienti, nemPe exhalatione ex terra, ut cetera

astra, nec babent in iis loeis, quod eas sit dissolu

turum.« Atque eadem aPud Jamblichum (in Sto

baei eelog. 1, 52, 55. P. 907 Heen), Pci-Phy

rium (autr. nymph. 12. P. 12 Goens.), alios (Stob.

l; c. 1, 52, 42 P. 1001) legere licet. Vetustissi¢

morum AegyPtiorum hanc oPinionem jam fuisse

Jablonsley (in Pantheo P. 50) nos docuit.

Pyriplnlegethonta] Confer cum Arnobii loco

supra citato de Poenis animarum. Gno'r.- Et adde

Ciceronem (de N. D. 5, 17). Quoniam autem »Po

ëticae adumbrationis« noster meminit, neque ad

Arnobium neque ad Ciceronem cum resPexisse ve

risimile est, sed Potius ad Homerum (Odyss. x.

515). Latini Poëtae versus causa non Poterant

toto nomine uti, quaProPter Phlegelhon tantum

usurPant (Silius 15, 564. Statius Theb. 4, 525.

Virgil. Aen. 6, 265. 55|. Seneca OediP. 162.

Thyest. 1019. Agam. 748).

ímpictas] An non ímpielntís? Gno'r.-

Minime‘,

neque assequor, quid Grotioin mentcm fuerit,

quum vocabula antecedentia »volutata eolliditur

animarum а sine nominativo substantivi intelligi

omnino non Posint! Multe tamen Pejus Vonckius

(spec. crit. P. 82), qui quum Perspiceret Grotianaln

eoujecturam Per se stare non Posse, alteram ad

didit, atque »anima eorum« Pro eo quod in omni

buslibris exstat »animaruuw legi jussitl Pessima

utique interpretandi ratio est, scriPtoris locum, quem

non eapiamus, funditus cverterel Nihil igitur mu»

tans equideln verborum ordiuem sie restitue: »Ilinc~

Martiani Capellae lib. II. 9. “167. Ш

quem etiam Ditem Vejovemque dixere. Ipsam quoque terram, qua ‘hom'i

nibus invia est, Areferciunt longaevorum chori, qui habitant silvas, nemora,

lucos, lacus, fontes, ac fluvios, appellanturque Panes, Fauni, Fonos, Satyri,

que sollertia poêticae adumhrationis (пенек-баш poë

tarum adumbratio) allusit tractum Pyriplilcgetlionta,

atque 'animarum, quas Vedius adjudicarit (ipsi ni

mirnm Plilegctlionti), impietas (id est nnimae im

piac) perenni strcpitu in ео valutata colliditur.¢ _

ídem Pluton] Ita codex Hugianus et Monacen

sis Alius (E) »Pluton idem“ babel. Utrumquc

Nec

sic uecesse erit, cum Grotio glossema statuere.

melius qimm Grotianum: »Id est Pluton..

[спит] Nullus dubito iis, quae nunc sequun

tur, ansam praebuisse Ovidii versus, ubi Jovis haec

refert (met. 1, 192) vel-lm:

»Sunt milu' Scmídeí, sunt rustica` штата, Nymphae

Faum'que Salyrique el monlicolae Sylvana' :

Quos quom'am coeli nondum dignamur honore,

Quas dedimus certe terras habitan: sinmnus.«

Quibuscum plurcs etiam ejusmodi dcos idem poëta

(Ibis Sl) alloquitur:

»Vos quoque plebs superům Fauna' Satyrique

Laresque

Flumínaque et дутым Semífleůmque genus..

(Adde insuper metam. 6, 592).

qua homíníbus] Vulgntae »quae hominibus«

praetuli illam lectionem quam plurimi praehent со

dices, Monacensium quatuor (В. С. D. Е), Vossia

nus (Arntz. misc. p. 212), Darmstattensis, Bri

tannicus, Cantabrigiensis, et Bongarsianus. Bem

ipsam tetigerat Accius apud Macrobium (Sat. 6,

5) versu:

»Et nunc silvicolae ignota inuisenles loca.a

Panes]_Disccrnendi nimirnm а Pane, qui inter

maximos refertur ‘деов, hi minores et Semidei sunt,

Satyris plerumquc (Ovid. fast. 1, 587; her. 4, 171;

met. 14, 658) juncti.

.Fuum'] Ad hunc Ennii versum, quem Cicero

(div. 1, 50) laudat,

»Versa'bu’ quas alim Fauni, vatesque canebantc

Varro L. >6, 22) obscrvat: »Fauni dei Lati

norum, ita ut Fauuus et Fauna sint; lios versibus,

qnos vocant Saturnios, in silvestrihus locis tra

ditum est solitos fari: a quo fando Faunos dictos..

(Add. Aur. vict. or. gent. 4. Laetant. 1, 15 et

Pomp. Laet. de sacerdot. 1. in Clausing. jur. publ.

l. p. 87). Quemadmodum Van-o obscurum eis in

silvestribus locis domicilium adsignat, ita Plinius

(50, 10, 24) inter nocturnos deos Рацион refert.

Cicero denique (N. D. 5, 6 f.) »Faunum quid sit

(Conil Gerhard del

dio Fanno e dei suoi seguaci. Rom. 1825).

omnino se nescire Ракет...

Funes] Lege »Fontes.« Citat tamen Gyraldus

»Fines«, quod non improho, si pro tei-minis acei

pias. Per »Fines juratuma refert Livius hac for

mula: »Audi Jupiler, audite Fines, nudiat Fas..

Glossa tamcn Isidori: »Fones, dii silvestres.« Енот.

Varians lectio est Foni: вед Salmasius (ad Soiin.

PAM) scriptum refert Hóvoç pro Hch/og, addit

que: »inde Latinum Рати, ct vetcri more scri

bcndi Faunus.¢ Equideiu'non repugnarcm si quis ‚

variantem lectionem Forti, quam Grotius ad mar

ginern rejecit, practulerit. Certe melius id esse

censemus, quam Grotii uti conjectura, quae nul

lius codicis auctoritatc firmata est. L_

Satyri] De iis omnia collegit Casaubonus (in

notiss. comm. de Satyrica poesi 1, 2; v. Crenii mu

seum p. -27 sequ.). Nocturnos Semideos pariter

167

Martiani Capellae lib. II. §. 167.

Silvani, Nymphae, Fatui, Fatuaeque, vel Fantuae, vel etiam Fanao, a

quibus fana dicta, quod soleant divinare. Hi omnes post prolixum acvum

atquc Faunos fuisse cx inferior! loco (§. 667 ibiquc

not.) colligi potest. Itidein de locis, ubi cebo

auditur, Lacre lías (4, 584):

*Haec loca caprípedes Satyros Nymphasque tenet*

Finitimi finy un t , et Faunos esse loquuntur.*

Fatui] Meminit bujns nomiuis in feminine inter

alios Arnobius, masculini Servias, qui Iauum Fatuum

Fatucllum dictum ait: utrinsque Donatus ad

ill nd Terentii »Fatuus cet, insnlsus, tardus«: fa.

tuns, inquit, inepta loqueas, a faado fatuus dici

tar, lude Fanai Fatui et Nympbae Fatuac. Grot.

— Vulgi supcrstitioncm testatur Plinius , dum (27,

12, 83) licrbac meminit, qua Fatui a mulieribus

abígerentur.

Fatiutetiue ] Gabinias Bassus apud Lactantiara

(i , 22) »Faunt in Latió sororem ct eenjngem Fatuam

nominatam esse, quod mulieribus fata cancre

connue visse t j ut Faunus viris« (add. Cic. de divin.

1 , 4ö. 50). Bonam deam autem Macrobias (Sat,

1, 12) Fatuam a fando dictain ecribit.

Fantuae] Fanlua : ut Mana Mantua, sic Fauna

vel Fana Fanlua: in Arnobio lib. I. MS. pro Fana

refert Fenla, forte sit Fantua vel Fcntua. Grot.—

IVoinen ipsum repcries apud Saxonem Grammalicum

2, p. 22 Stcpb.). Sod juvabit totum locum, quia

fere eadem , quae noster , babet , adscribcre :

»Trux Lemurum chorus advehitur , praeecpsque

per auras

Cursitat, et vastos edit ad astra sonos.

Accedunt Fauni Satyris Panumque caterva

Munibus admix ta militât ore fero.

Sulvanis coëunt Âquili Larvaeque nocentes

Cum Lamiis callctn participare student.

Sallu librantur Furiae , glomerantur eisdem

Larvae; quas Simiis Fautua juncia premit.*

Ad quae Bartliius (iu advers. p. 1187): »Fantuam

Fatuam gratia carminis dictam autumo. Sed et antiquiores

ita dicebant Glossae vetcres: FatatM

quasi Fantuus a fando, quia Faunis oracula edebai. ■

(Conf. Aur. Vict, de orig. gent 4. ibique Enniiim).

vel etiam] Sic vulgo et apud Grotinm, sod fortasse

e Cantabrigiensi reponendum give. Certe enhn

noster ejusdem nominis non nisi divcrsam pronnntiationem

notaturus erat, ut etymon vocis fanum

addcret, quod a divinando, sive fandis с Venturis

dednxit, sccutus Varronem (de L. L. 5, 14 scqn.),

Scrvium (ad Aen. 7, 47) et Frontonem (ap. Dacer.

ad Fest. v. Fanum p. 145).

prolixum aevum] Ergo hi dii non immortalcs,

ecd Iongacvi, ut et ipse Capella nominat. .Et hae

rationc forte Virgilius dixit:

в Sylvius jdibanum tua posthuma proles.

Quem tibi lonyaevo serum Lavinia conjux

Educet silvis.v

Lonqaevo est indigcti jam facto (?). Idem ferme

testatur auctor cpigrammatis dc actatc animalium

de IVymphis, quum prias dc Pboenicc dixisset

»Quam vos perpetuo decies praevertitis aeuo

Nymphae tlamadryades quorum lonyissima vite

est.»

Ubi perpetuo impropric dicitar. Grot. — E Graecis

Pausaoias (10, 31 f.) »Nympbas« ait »annos quidem

viverc iiinumerabilcs, non tarnen esse mortis

immunes.« Platonis (in Epin. p. 982 Stcpb.) doctri

nan dc animalibus longacvam vitam degenlibus hace

eapiunt. Atque conferre praetcrea operac pretium

ei it Plutarcbum (de oracul. defectu p. 415) addu

cent cm Hesiodi versus, qui alibi frustra quacruntur.

Epigramme, quod Grotius citât, in anthologie La

tina Biirmauni (II. p. 422) repcries.

Martiani Capellae lib. II. 5; 167. .2%

moriuntur ut` homines, sed tamen et“ praesciendi et incursandi et nocendi

‚ habent 'praesentis'simam potestatem. ‘Inter prioreaK igitur Genios tua adhue

mortalis Virginis difva oonsistit. Nam eceam tibi Juno aetherea seu Vesta est;

ut jam immortali ‘divaeque praecipil; dieens: jam sede in concilio Jovis dilefçta э

demumque de aeerra virginis partem sumit.

lectica magno earn molimine subvcxere.

Tune portitores divae eorrepta

Sed postquam ccntum viginti sex millía

stadiorum a'éria subvecti levitatc conscenderant, ас tonurn primum ex Phlhon»

lua ad]mc]»Tuus, inquit, о Philologie, Genius

vel Potins (si ita dicere licet) tua Genia, 7) 6013

Jail/.wv (feminac enim Nylnpliae mulieribus attri

butae, ut masculis Genil) inter Priores Genios lo

eum liabebit. Те vero ego jllbeo in ipso deorum

concilio loeum habere. Confundit autem Junonem

cum Vesta, quod et alii faeiunt. Guo'r. —- Multa

luie sunt monenda. Primum, quod ad lectionem

attinct, Perperam in editis consistet lcgitur, quod

e Cantalxrigiensi codice, qui omnino melius con

.n'stx't exliibet, correxi. Deinde corruPit Grotius

lectioncm, edcns eceum.- femininum enim »Juno

actllerea« Proximc sequitur, nude anteriores etiam

editiones, Pariter atque codices, eccam liabent.

Exliibent illae etiam »in сонеты, ubi Particula in

a Grotio negligenter est omissa. Quod vero lad in

terpretationem, errat Grotius dearum confusionem

arguens. Juno enim neutiquam dicit, se Vestam et

Philologiac Junonem (Genium) esse; sed de Vesta

loquitur, чист Genium muliebrbn Junonem diei

neque ipse Grotius iguoravit, multique Praeterea

testantur tam scripteres (Dionys. lIalicarn, 5. P. 159

Syll». Tibull. 5, 6, 48. ProPert. 2, 4, 7. Plin.

2, 7, 5. Senec. cpist. 110. P. 640 Lips.) quam

lapidum tituli (Grot. 24, 1—5. 25, 11. 410, 5.

1065, 6. 1159, 2. Fabrett. P. 75. 74. Donat.

euPPl. ad Murat. 12, 1. 7. 11. 15. 15. 5. 7. 8.

10. 14, 2. 5. 4. add. Mus. PiosClement. I. P. 172.

175. ed. Mediol. Cliiaram. P. 68. De Vita annal.

Benev. I. P. 101. not. Montfauc. antiqu. I. P. 517.

Turneb. adversar. 16, 19). APPulejus tamen (de deo

Soerat. P. 152 Oud.) muliebrcm Genium maluit Ge

nitam dicere.

детства] Bene distinxit Junonem aelheream ala

ea, quae llactcnus Philologiam edocucrat, quamque

supra 149) aëríam aPPellaverat. Halie асте

геат auteln Vestam dicit, quia aetlier ignis acque

ac Vesta hahebatur. Macrobius (in Saturnal. 5, 4)

ad Virgilii vcrsnm:

»Junonis nnagnae prx'mum prece numr'n адажи

observat: »Eodcm nomine nPPellavit et Vestam,

quam de numero Penatium aut certe comitem eorum

esse manifestum ем.

dilecta] In editie legitur directa,- sed rcecpi

melius illud e codice Hugiano. Totum nunc locum

sic intelligcndum esse equidem Persuasum liabeo,

ut Juno aëria Pliilologiae dient: »Inter Genios (de

qnihus modo verha feci) Priores (primores) diva tua

adhuc mortalis virginis (dum adlmc mortalis eras)

consistit. Nam eccam tibi (nam ecce ваш)! Juno

aetlicrea seu Vesta (ipsa) est, tibique utPotc

immortali divacque PraeciPit dicens: dilecta jam in

concilio Jovis sede.¢

гонит prímum] Coelorum distantiam Per tonal

metiuntur astronomi, de quilms Hyginus lib. 4:

»A Lunae circulo abest circulus `touon dimidium,

168

169

î`>22.4

Martiani Capellae lib. II. §. 169.

170 cùlati fulgoris radios revibrare.

gis complevere eoelestibus, Lunarem ingressa circulum virgo, divae congruis

nidoribus supplicando, de proximo conspicatur globosum quoddam tenerumque .

corpus ex superni roris levitate compactum instar speculi praenitentis adja

quo loco Mereurii sidus vehitun cet. quae ibi quacre:

nam admodum ad horum loeorum explicationem con

ducunt. Glossae Capellae ad voeem Limmata: »Cir

culi eaelestes musica ratione vel tono vel semito

nio comprehenduntumi Vide Macrob. ad somn. Scip.

Gnor.- Quodsi ita Hyginus, profecto male scri

psisset. Scripsit potins (poët. astr. 4. p. 485 Munch):

»Ab hoc (Lunae) circulo abest cireulus scmitonio,

quo 1Mereurii sidus vehitur.« Ac sic demum men

aura cum illa Martiani convenit, qui »tono conn

pleto a terra in Lunarem eirculum progressamc

Philologiam iingit, hinc ad Mercurium 171) he

mitonium permeantcm. Sed memini accuratius me

hanc rem olim traetare (111 philolog. crit. III. 285),

et demonstrare tonos non solum sonos, sed etiam

intervalla signiÍicare, multumque interesse inter

metiendi rationem. Licet enim non negem distan

tiam inter corpora coelestia primum musica ratione

acstimatam finisse, postea tamen mathematicorum

interventu factum esse arbitrer, ut geometrica ratio

cum illa conl'undcretur, immo pracvaleret; Plinium

tamen cum magno `Bocckhio (in Daub. et Creuz.

stud. Ш. p. 89) ignorantiae in musica arte accusare

nolim. Magis enim ille sobrius geometres, quem

admodum opus шиш poscehat, sccutus, intervalla

aorrexit, licet iictionis ex harmonia non ignarus

videri vellet. Sed practer Plinium (2, 21 et 22)

de distantiis planctarum confer Macrobium (ad somn.

(Seip. 2. 5 extr.) et Ilyginum de limitih. p. 171

Goes), cujus tabulaln in Monacensi etiam codice

D fol. 45 b ante Martianum depictam vidi.

viginti sex] Unus e codicibus Monacensibus

In eo sistra Niliaca, Elcusinaque lampas,

(C) non nisi »CXXIII millia« habet. Stadium autem

nostro 610) 125 passuum est. Quibus igitur

numeris multiplieatis tonus vel 15,750000,

15,575000 passuum erit.

malto minorem numerum praebet, quippe qui cen

vel

Scd Ilugianus codex

tum omittat.

tenerumque corpus] Lunam enim Weiher-eas»

terr-ama physiei vocaverunt, docente Macrobio (somn.

Scip. 1, 11 et 19). Ас sic etiam Aegyptii (Proel.

in Timaeum 1. p. 45). Rorem aeris ct Lunac lilium

dictum ipsamque Lunam roscidam cognomiu'atam

esse supra (ad 14) diximus.

speeuli] Debet hanc comparatiouem populari

suo Appulcj. met. 11. p. 757 Oud), qui et ipse

11 planam rotunditatcm in modum speculi Lunac ar

gumentumi appellaverat.

Машин] Delenda erat, quae apudGrotium praa

cedcbat, partícula et auctoritate codicum Britannici,

Cantabrigicnsis, Darmstaltensis, ct IIugiani. Videt

enim Philologia globosum corpus instar speculi prae

nitcntis radios adjaculati fulgoris rcvibrare (conf.

§. 110). verbum alliaculare practer nostrum, quod

sciam, nemo usurpavit. Significatur co, Lunam

splendorem suum extrinsccus aecipere.

in со] Omnia mysteria in Luna esse. rcposita

docet. Vere etiam Plinius (2, 9, 6): »Omnium ad

mirationcm viucit novissimum sidus terrisque fami

liarissimum et in tcnebrarum remedium a natura

repertum, Lunae. Multiformi hace ambage torsit

ingenia eontemplantimn.¢ Dicto lidem faciunt in

antiquissimis temporibus pronuntiata ab Jobo (51,

26) verba, Latmiiqne herois fabella. De Lilaeo

Martiani Capellae lib. II. 5. 170. 225

arcusque Dictynnae, tympanaque Cybeleia videbantur. Triformis etiam dis

colorqlre vertigo terribili quadam majestate rutilabat. Q_uae lioet cornigera

et aspera videretur aggestionibus, opportuna tamen et felem et cervam, et con

etiam pastore Plutarchus (sen quisquis libri de flu

minihus aucter fuerit) scribit, superstitiesum hunc

salam Lunam veneratum esse profundaque necte

ejus mysteria celebrasse.

сыт] Plutarehus (de Is. p. 576): »Sistri su

periori parte rotondi conspectus admanet de qua

tuor eorperibus quae eoncutiuntur. Nam quae pars

mundi ortui et obitui est obnoxia, ea continetur

globo Lunae, inque ea omnia moventur ae mu

tantur ratione quatuor elementarum, ignis puta,

tcrrae, aquae, et абы-15.11 (Conferre lieet Appel.

met. p. 759 Oud. et Bacchini de sistris disserta

tionem, Traj. ad Bh. 1696. 4 praetereaqne Fa

bretti lnscr. p. 467. 488).

Eleusinaque lampes] Sic Eleusínem Cererem

dixit Arnobius pra Eleusìm'am. Скот. —— Non Ar

nobius tantum, sed melior etiam seriptor, Miuucius

Felix (2l, 1), Cererem solo Eleusinae eognomiue

denotavit.

Cybeleïe] De Cybcleîis cerimoniis sive mysteriis

vide Apelledorum (5, 5, 1).

trifmmis] Arnebius (5. p. 119): »Non indoeti

viri, ncque quod induxerit libido garrientes, Dia

nam, Cererem, Lunam, eaput esse unius dei tri

viali germanitate pronuntiant: neque ut sunt trinae

dissimilitudines nominum, personarum differentias

tres esse: Lunam his omnibus veeari, atque in ejus

voeamen reliquorum scriem eeacervatam esse ceg

nominumu (v. Prudent. in Symmaeh. I, 565). Adde

illud Ovidii (her. 12, 79):

»Per triplicis vultus arsenal/ue sacra Dianaee

«i (ma. 7, se).

— —— врет sacre triformis. _

et Horatii (ad. 5, 22, 4):

_ _ »dive triformis« —- ——

Graeeis: Вреда) гршоефос (Lycepbr. 1176).

vertigo] Corpus spbaerîcum, ut et alibi, a ver

tende, ‘vò xvxlogoopmiysvov. Скот.

espere] In MS. videtur fuisse »et sphaeriee

crederetur.' Скот. -— Male. Áspera enim aggestía

nibus videbatur Luna. Sie enim, non egestioníbus,

legendum esse me dacuerunt eodices Monacenses

(B. C. D. E) et Darmstattensis. Unde etiam lectio

nem »parum aspera« in Hugiano codice sprevi. Ln

nae enim superficies omnino espera nobis ququ

videtur (conf. Plutarch. de facie in Luna).

felem] Felis Lunae (quae hic cum Diana, Ce

rere Cyheleque eonfunditur) sacra ea, quod narra

1111- se ad Lunae conversiones штате, ш1гаЬ111

бщля’адгцс, qualem aclurus, seu felis mas, cum

Sole habet. Sed et felis apud Aegyptìes Isidi sa

crata. Isis autem Luna est. Gnor. _ Felis Lunae

teste Plutarcho dieatur да} 16 л’ошЫоу nai. 'vv

xrovpyòv zal. ‘ym/tuòv 1013 191791011, et eo quad

narretur se ad Lunae conversiones lnirabili боули

ůgiríz mutare. Gonz. _ Minime Martianus Lunam

cum Diana, Cerere, Cybeleque confudit, ut Gre

tio visum est; sed mysteria tantum herum dearum

omnia in Luna reposita essa finxit. Quad ad Plu

tarehi leeum (de Iside p. 576) attinet, ex eo prae

eedentia verba non praetereunda erant, quae hace

sunt: »Curvamini sistrí in vertice infigunt felem

humana faeie.« Humauam ci esse faeiem noster

quidem non dixit, neque dieere patuit, si sistra,

quae felem in superiori parte repraescntant (7.111):

chin. de Distr. p. 16. Montfauc. aut. expl. II. tab.

29

226 Martiaui Capellae lib. II. 5. 171.

171

172

175

versiones bis binas vultibus praeferebat.

eonscenderat, ad Cyllenii circulum venit. Quo hemitonio permeate, multiplex

ei, utpote nubenti dominae, ministrorum populus laetabundus occurrit. Inter

quos splendentis formae habitusque femina ac promptae ubertatis ornatibus

opulenta, virgine salutata, usque in ejus osculum coníisa pervenit. Sed mi

Ех hinc medio quam ad Luuam

rabatur illa obsequeutium multitudo, quae sicut Syrus quidam astruit in

numero duorum millium fuerat constituta, quod femina, quam Hctrusci di»

cebant ipsi deo nuptam fuisse Cyllonio, nulla prorsus invidia titillata, vir

ginem complexa constrinxerat. Hace autem Faeundia, nam illi hoc erat vo

oabulum, in Philologiae penatibus se ortam educatamque momorabat, nec

indignum esse, quod sibi alumna praelata est, quae et sibi Semper ornatum

117. Cassal. de profauis ritihus Acgyptiorum 24,

p. 77. Caussei mus. Rom. 5. tal». 15 sequ. Beger

thesaur. Ш, р. 599. Sallengre thesaur. Il. p. 1589)

ante oculos hahuit. Quod reliquum est, Ovidius

quoque dees fingens Typhonem fugientes et in

animalia sese transmutantcs (met. 5, 550) »latuitl

inquit,

»Fele sorer Phocbi, Мига Saturnia vacca..

Adde Apellodorum (1, 6, 5), et Hugii lihrum ver

nacula lingua scriptum (Mythos p. 75 et 171), cui

tameu concedere nequco, nomen девиз nihili esse

et apud veteres omnes corrigendum, quia iu tota

lingua Aegyptiaca frustra quaeratur. Omuine cnim

(Schultz lexic. p. 61) nischtí significat magna.

cewam] Hace Dianae sacra, quae cum Luna

cadem, hinc ŕ/lagonßóßog, èlarpnßoit'a, èlacpt'a,

¿Zatptat'a dicta, sed et ëÃÃoçaÓa/og, È'ÃZOL cnim

antiquis шаров. Gno'r.

bis binds] Cortius quidem e Guelferbytano at'

fert bis senas. verum non de mensihus serme est;

sed de Lunac conversienihus, quare vulgaris lectio

prael'erenda. Confer Aratum (780).

medie] Intellige spatio, vel tono (§. 169).

Illico cnim het: explicat voce hemilonie. Addc hune

locum Hugio (in myth. p. 208). '

populus] Ita 45) popaalum deorum, 62)

populum poleslulum, 211) populum angelicum,

750) populum astrorum dixit. Paritcr Saxo

Grammaticus (12. p. 225 Steph.) divitum populum

scripsit, et Plinius (2, 7, 5) populum светит.

Syrus quidam] Codex quidem Monaccnsis (C)

lectioncm Cirus prachet; sed hoc ctiam nomine suh

stituto non magis intelligimus ca, quae Martianus

refert. Mex pro in. numero Britannieus hahet in

medio, quod certe cum verbo constituía melius

cohaeret; sed in tantis tenchris nihil mutare pracstat.

Facundía] Папе a Philologia educatam cur di

cat facile intelligitur. Ubi autem ah Etruscis dictum

fucrit Cyllcnio cam denuptam fuisse, omnino mc la

tet. Deum Horatius (od. 1, 10, 1) allequitur »Mer

curi, facumle nepos Atlantisa, Orphicus (hymn. 27,

4) »Ãóyov ůvqtoíöt Jrgoqu'ra.- Atquc notis~

sima res est, Mereurium, ut Macrehii (Sat. 1, 12)

verhis utar, »vocis et sermonis potentemu fuisse.

alumna] Simili modo Varro (apud Nonium pag.

245 Mere.) »cauam veritatcm Atticac philosephiae

Martiani Capellae lib. Il. 9. 174. 227

w- m' Tnfr*

et pabulum multis praebuerit diseiplinis. Venít etiam quaedam decena ас 174

pudicissima pucllarum , quae 'praesul domus custosque Cylleniae, verum

Themis aut Astraea aut Erigone dicebatur: spicas manu, caelatumque ex

hebeno pinacem argumentis talibus afferebat.

quae Ibis memoratur ab incolis. Sed cum petaso vertex atque es pulcherrimum

саммита dixit. Quanquam ibi dubium esse pe

мы, utrum sit ea quae alat, an en quae alatur;

nostro leee certe active accipiendum est de ea quae

uluerit; ut apud Silium (9, 552):

~--

»lumen alumnae

.Hannibalem Libyne pelli florentíbus annis..

praebuerx't] Ita pro Grotiane praebuerat melius

Monacenses (C. D. E), Britannicus, Cantabrigien

sis, Darmstattensis, et teste Cortio Guelferbytanus:

causa enim praelationis et approbationis exprimitur.

Themis] Quac Latinis Justitia.

Astraeam et Erigoncm unam candemque diversis

Themidem,

tantum nominibus esse appellatam, recte dixit

seeutus vetcrcs (Virgil. eel. 4, 6; georg. 2, »171.

Ovid. met. 1, 150. 7, 767; fast.1,

249. Catull.

68, 155. Juvenal. 6, 19. Arat. 152. 155. Mauil.

4, 85. 194. 544. Hygin. fab. 150; astron. 2, 25.

p. 401 Munch. Minue. Fel. 21, 16).

spicas] Attributas nimirum virgini coelcsti sive

Erigonae (Cie. N. D. 2, 42 f. Ilygiu. выгон. 5,

24. p. 444 Munck. Macrob. Sat. 1, 21).

pinacem] Quum anteriores editienes omnesque

libri seripti veeem Lalinis illis literis exaratam

praebcant; a Gretie tantum Graeeas literas substi

tutes fuissc suspieor.

argumentís] Argumente sunt artifieia ingeniosa

et arguta, unde Quinetilianus: »In picturis quoquc

«rgumenlosa opera voeamus ingeniosa.: Ovidius:

_-

»Longo caelaverat argumentoa

Скот. — Alium debebat apud Quinetilianum Мощи

(5, 10, 9. p. 254 Spald.) evolvere, ubi de vari»

Paule inferius Martia

nus 177) verbis: »sponsi eegnosccret argumen

hujus veeis sensu disserit.

iufm ipse deelarat, Mercurii symboluln esse'intel»

ligendum. Alie etiam loco 155) eorvum dici!

Apollinís esse argumentum. Pal-iter Appulejus (met.

11. p. 757 Oud.) dixerat planam rotunditatem ar

gumentan: esse Lunac. Наш! ша1е Forcellinus (in

lexice) idem interdum esse ait, quod Galli vocent

annes parlantes, Plinii exemple usus, qui (luist.

nat. 56, 5, 4) de Sauro et Bah-ache architeetie

loquens »etiamnum in eolnmnarum spinis inseulpta

nomínum eorum argumenlau ait, lacertam nimirum

atque ranam. Ceterum Íder-oglyphíca signa esse, quae

sequuntur, quivis videbit, iguoscetque, sinon te

tam eorum vim indagare hucusquc licuit.

Ibis] Hace enim avis Mercurio sacra арт! Ae

gyptìos. Plato in Phaed. "oneda ‘roti/vv, :regi

Лабиринт! ‘nig Aìy'ófrrov ‘ym/¿619m növ ¿nei

:falaufrv ‘n1/à дыбу, 05 май 16 ô'pveov tà

Заеду ö д‘э} иа20136ш ìßw' mit@ 6è диода 'tq'i

datum/L @fa/ab (95130. Gnor.- Lege дедов, quem-`

admodum Clemens Alexandrinus (strom. 1. p. 505)

apud Platenem jam legerat. Quam quidem lectionem

multe meliorem cssc ipsa testantur quae тише

superslmt monumenta (Palacegr. crit. Iv. 605),

id quod contra tenues et valde iniirmas Osanni ob

`ìectioncs cvici (v. Allgem. Schulzeit. 1828. Il. 82.

p. 665). Sed ut ad Ibidem ejusque cum Mercurio

cenjunctiencm oratie rcdeat, praeter ea, quae Ae

lianns (in hist. animal. 10, 29) vix lectu digna rr

Erat in medio avis Aegyptia, 175

176

29*

228 Martiani Capellae lib. II. 9. 176.

177

videbatur, quod quidem serpentis gemini lambcbat impleaio. Subter quaedam

praenitens virga, cujus caput auratum, media glauca, piceus ñnis exstabat.

Sub dextra tcstudo minitansque nepa, a lacva capra.

tulit, plura dabit Strabo (17, р. 825 Casaub.), in

que primis Ovidii (met. 5, 551) hic versus notan

dus crit:

»Pisco Venus шип, Cyllenius Ibidis alisc

(add. Apollodor. 1, 6, 5. Anton. Liberal. 28. p. 187

verh. Hygin. astronom. 2, 28. p. 404 Munch. llor

apoll. 1, 10 1.).

petaso] De Mercurii pennis, galere, vil-ga, gallo

vide Fulgent. mythologicen Lib. I. et Alhricnm de

Mercurio. Grier.

auratum] Auream virgam Mercurii jam cog

nomen ejns xgvöóêéan'tç testatur (conf. Homer.

h. in Mere. 527. Apelledor. 5, 10, 2. Orph. Ar

gon. 155. Ilorat. Od. 1, 10, 19. Cornut. 16, in

Gal. opnsc. p. 165). Martialis quoqne (7, 74, 2)

sum alloqnitur:

»Aurea cui torto vil-ga dracone тем

Sed nostro loco caput tantum auratum, reliqua

diversis colei-ibns notata, qnibus diversa mundi

regna, coeli, maris, et Orci, signiticari videntnr;

bis enim omnibus pariter servire Mercurius supra

dicebatnr 126).

testudo] Hace etiam inter Mercurii symhola

referenda. E testudine enim lvra a Mercurio pri

mnm est cenfeeta (Herat. Eped. 15, 7. Od. 5, 11,

5) unde hic »enrvae lyrae parens« (1d. 1, 10,

appellatur. Deinde lyra illa in coelnm est translata

(Пунш. poët. astr. 2, 7. Nicemach. harm. 2. p. 29

Meib. Arat. 266 --

274), ~quare Ciecroni (in Arat.

581 et 465) »fides Cyllcniac est, quae Arate

(596) 215917 HvßÃm/aiq.

mapa] Genus est scorpii, qui fertur lilies sues

devorare: uno in setis dorso ejns inhaerente atque

ita mortem evadente. Hinc et nepos dieitur, qui

Sed dilofon alitem,

faenltates suas per lnxnm predigit. Per testndinem

antem, nepam, et capream id significatur: quem

admodnm testudo nndique durissimo tergore muni

tnr, ita sermonem rhetoris debere omni ex parte

cireumspectnm esse atque instar scorpii adversarium

celeriter ferire. Per caprcam velocitas sermonis

signilicatur. VL'LC. -— Quot quantaeque nugael Nec

Pignorins (ad tab. Isiac. p. 82) hunc locum intel

lexit, nepam pro scorpie. aecipiens. Ambignam

omnino vocem esse Festus 275) testatur vcrbis:

»nepa Afrorum lingua sidus, quod Cancer appel

latur, vel, nt quidam velunt, Scorpins.« Clan-us

tamen apnd Plautum vocis Sensus ex hec versn

exit (Cas. 2, 8, 7):

»Recexsim cellam ad parielem, imilabor иврит.

Qunm antem Cancri tutelaris deus Mercurius ha

bitus esset, quid mirum minitantem nepam inter alia

lejns symbole a nostro relatam esse? Quid mirum,

quum in gemmis etiam cancer, caduceus et aries

juncti (ap. Passer. in gemm. astril'. I. tab. 154)

compat-cant?

capra] Sie Menacenses (В. D. E) pro vnlg. ca

prea, estqnc alterum Mercurii symhelum. Arietem

enim lidelem Merenrii comitem fuisse alie loco

(palaeogr. crit. HI. 280) uberins demonstravi.

(Ша/оп} Dilephen alitem, ibin, quasi дед/10

фш, quod formidinem serpentibus inentiat. Vue.

_- De gallo, qnem д‘Ыофоу nominat Capella, bi

cristatum, vide Fulgentii mythologicen Lib. 1. et

Alhricnm de Mercurio. Скот. -

Omnino melior

haec Gretii cxplicatio est, quam Vulcanii. Alilem,

non aliten, Britannicus etiam et Cantabrigiensis

praebent. De Mereurii gallo permnlta elim (in pal.

crit. IV. 874) e veternm scriptis monumentis

Martiani Capellae lib. II. §. 178.

.wps-n_n.

quae sit oscinum mitior, in certaminis tentamenta pulsabat. Ipsa vero Ibis‘178

praenotatum gerit nomen mensis cujusdam Memphitioi.

ingostam sibi oonspioeret virgo venerata, licet sponsi cognosceret argumentum,

tamen non ausa est sine supplicatione transire. Tunc etiam candidior Atlantidum

que attuli, ihique dnas eliam gemmes interpre

таз sum, quas leetornm oculis hic suhjeei.

certamím's] Pugnaces gallos gallinaeeos esse jam

antiquitas novit adeoque publica illorum eertamina

instituit, quod Aeliano teste (var. hist. 2, 28) The

mistocles Primus Athenis feeisse fertnr. Adde Pli»

nium (luist. nat. 10, 21, 24), Lueiannm (de gym

nas. 57. VII. p. 199 Bip), Plutarehnm (Lycurg.

р. 52; de stoie. repugn. p. 1049), Pausaniam (6,

26, 2. 9, 22, 4), gemmasque (Mus.Flor. 2, 91,I

5. Lieet. gemm. p. 255. Rossi вешки. ant. П. 226

sequ. Monti'. ant. V, tab. 47). Sed voeabula »mitior

osciuumu apud noslrnm quid sibi velint, jure quae-'

ras mircrisque interpretes, qui qnum singula verba

passim explicent, _in ohscnris sententiis provinciam

suam turpiler destituant. Ego, quateuus possniu,

explico: »pulsahat (ineitahat, manu vel pelle) in

eertaminis tentalnenta, quae inter oseines mitior

sit (id est, ut eertamine experiretur, uti-a certan~

tium oseinum ignavior atque dehilior esset).

mensis] lueertos in hoe mensis nomine cxpli~

eantlo jam vidimus “'ros ductos et inter se pug-4

nantes (Jahlonlk. in panth. 5, 5; р. 162. Georg.

in prael'. ad fragm. evang. Joh. p. 140), ncque

mirum', Jahlonskius enim locum, quo nititur, Plu

tarehi (Symp. 9, 5; р. 758) nondnm satis explicm

verat, et Georgius de literis Aegypliaeis promus

incerta profert. Vide potins Hngium nostrum (твид

p. 185 not). Verisimillima Grotii est sententia,

qui ad primum Acgyptiornm mensem, qui ah comm

Mercurio ватт? nomen aeeepit, Martianum alla»

dere arhitratur 102 not), Quanquam in tantis

tenebris ce1-tam opinioncm eoueipere nee licet nee

lihet.

тушит] Qunlnvîs codiees Monaeenses (С. D.

E. G), Darmstattensis, Cantabrigiensis, Britannieus,

Bodlcjanus, Hugianus, et Vossianus pro сотрём-с:

Напс tabellam quum 179

180

.9.50 Martiani Capellae lib. II. 9. 180.

'.lovis congressu pignorisque culmine provecta supervenit, quae quidem »nec

in nurus otiicio sine bilance libra apparere dignata est. Quam virgo venerata,

quouiam satis sociam Iìlio recognovit, duabus cum lucrorum Potente dicatis

habeant cognosceref, Praetuli tamen vulgatam le

etionem eo magis, quod hoe vel-bum Proxime ве—

quitur. Ingestam Pro adspíciemlam vel contemplan

а’ат sibi datant dixit.

антидот] Majaln dieit Atlantis Iiliam, Mercurii

‚шиит, quam Virgilius quoque candídam aPPellat

(Aen. 8, 158). Comparativo noster Pro suPerlativo

usas est 6. 121), eodem sensu quo Ovidius

(fast. 5, 85) canit:

»Quorum Maja suas forma suPerasse aurores

Traditie-.u

pignorisque] Pro pignorisque, quod Grotius

cdidit, Vossianus pígnerísque, idque etiam ex cod.

Leid. Profert Munckcr. ad Fulgent. mythol. I. 27,

idque eo Prohat, quia Afri saePius archaismos ad

fectare soleant. Grammatici quidem voluerunt pig~

nera rerum esse, pignora vero filiorum et adfectio

num; sed doctos hanc distinctionem sPerncre recte

notat Drachenb. ad Liv. Ш. 58; addc Burmann. ad

authol. vet. ePigr. П. 26 et quae ad tit. tl'. de

Pigu. action, Passim notare solent. Am'rz. (misc.

P. 212). —- Britannicus: »Pinnigerisqueq sed hoc

eem reliquia verbis neque jungi Potest, neque ex'

Plicari.

culmina] Pignon: Pro КВт-Е: dici notum est

25. 52. 91. 92). Pignus igitur hoc loco est

Mercurius, Majae tilius, eujus illa culmine Pro

vecta dicitur, quum dignitas ejus non minus Íilii

auctoritate et splendore quam Jovis toro insigniter

aucta esset. Culmen cnim translato sensu accipien-t

dum, ut aPud Claudianum (6 cons. Honor. 64):

»Inclinat popula regale modestia culmen.¢

Vide tunen, ne aliquid etiam „походят ambi~

guitatis his verbis subsit. Atlantides cnim inter

stellas quoque numerahantur (Virgil. georg. 1, 221),

communi nomine Pleïades sive Vergiliae aPPellatae.

bilance] Veram hanc leetionem nemo est qui

ignoret: alii tamen codices blnnce refer-unt, et ex~

Ponunt Gloss. nostrae blanda, quibus suñ'ragatur

Gloss. H. St. Blanx fůqůńç. Gao'r. -

Suis

glos

sis sufragari glossam StePhani annotat Grotius, sed

falsus in eo est; legendum: »Blax eůpůůgw, hoc

est stultus. Mun-cx. (ad Fulgcnt. P. 165).- Quam

vis in Vossiano codice (Arntz. misc. P. 212), et

in duobus Monacensibus (D. E) ctiam legatur blancs,

atque in alio Monacensi (C) Pariter ac in Darmstat

tensi, Cantabrigicnsi, Britannico, ct Bodlcjano blan

саг, omnino tamen vulgata lectio Praestat corruptis

illis, quae originem traxerunt ex eo, quod inter

pretes causam ignorarunt, cur librae hic mentionem

faciat noster. Qua in re admodum obscura quum

solis conjecturis locus sit, haud Pudct meas expo

пах-е. Discimus e Macrobio (Sat. 1, 12) »mense

Majo mercatores omnes Majac Pariter Mercurioque

sacriticasse.¢ Mercurii igitur mater, eadcmque mer»

catorum dea, non diguata est (noluit) sine libra

appar-ere; iu nurus nemPe otiicio. Geterum Pro

Grotiauo ne e Bodlejano et Monacensi (C) rcPosui

nec, quod omnino Praefcrendum, quin etiam sub

stitui adeo necesse est, ut quo Pacto antecessores

mei, ne legentes, locum intelligere Potucrint, Pror

sus non PersPiciam.

potente] 1n MS. fuit lucrorum'pole. Скот. -:

Praestat omnino vulgata. De Mercurio cnim вето

est, qui Pariter lucrorum potcns dieitur, atquc a

Poetin {утроит Vulcanus, ensepotena Mars, belli

Martiani .Capellae lib. II. 5. 181. 251

coepit honorare pe'cudibus. Hinc festinatur ascensus, et usque in Venerìs

circulum hemitonio transvolatur, ipsaque Venere, quae nuptiis allubesccbat,

quantum decebat honorat'a, hoc in ea perhibetur intuita, quod admodum

pulohra tamen antias draconibus circumflexa crebraoque capillitio vulsa,

ambifariumque nital secum congressa mitiñcat. Mox studium in solarem ela,

potentes Mars et Pallas, nemorum et silvarum po

tens Diana, frugum potens Ceres, Пингвин potent

Trivia, Umbrarum potens Pluton, [угас potens

Musa, maris polens Neptunus, nimbrorum tempestatumqne

polens Aeolus, Iaurx' potens Apollo,

uleri potens Lueina, et a Macrolxio (Saturn. 1, 12)

Mercurius ipse sermonis potens appellatur. Accedit

quod Graece etiam idem карбидов (v. Lucian. in

Timone 41. Hesych. l. p. 1204) audit. .

l [шпагат] Editi orata. Cortius in Guelferbyta

nis legit ornata. Meliorem lectionem е Cantabri

giensi et Basileensi suhstitui. »Quantum decebahi

шее аадеешш умет, „ь Pnilologi.. vener; ni

minm dedita censeretur.

antías] Cincinnos dependentcs prope auriculas.

lsidor. VULCAN. -

Vide de hac voce Festum et

lsidorum. Ulitur et Appulejus. Gloss. H. St. иб

иш. Ó`Là 1:51/ xgotasaóv тарифы/ш утиш—

xêiaw. Gloss. Isidori: »Antiae, eapilli emissi, vel

capilli quos mulicres proximos in capite eomponunm

Скот. — Appuleji locus in Floridis (1, 5. р. 14

Oud.) legitnr. Lunge quidem aliter aecepit J. Sco

tus, qui а. 875 obiit, ut ex hac glossa codicis

Basileensis videlnus: »Locus iste corruptus est scri

ptorum vitio et ideo a nonnullie prave expositus;

J. Scotus ita sentit: ipsa Venus admodum pnlclira

erat, tamen anlias i. e. contraria videlmtur Phi

lologiaeq quasi a Gracco суёт/1110; descendait!

nitul] Varians in margine lectio praebet amital,

ad quod verhum Grotius haec annotat: »Multum de

hoe lahoravi, ae needum rerum comperi, sed ad

1шс haereo; in quibusdam codicibus le'sam legitur,

виде conjeei Mísam, quem Isidis lilium nomina(

Onomacritus ininitiis Orpliicis et ambifarium facil,

ait enim: — —- ——’14966шх mi, 1917201: дьфт}.

Postca vero in liistoriis Indicis inveni coli apud

Indos denm nomine Ámída, eujus eiligiem, et qui

dem monstrosam, vidi ipse ex India allatam: lia.

bebat ille non binas manns more nostro, sed qua

temas, unde non immcrito possit ambífaríus ¿mida

vel Ámítál (consona enim liaec sunt) appellari.

Sane constat, magica pleraque ex Indico fonte esse

dedueta.a _ Sed mera liaec somnia esse Grotii

manifestum est. Potuit quidem noster ante ocules

habere liunc Martialis (5, 57, 8) versum:

»Quae crine vícit Bnelícc' угадав vellus,

Illaeníque nodos aureamque видали;

sed hunc non magis quam Martiani locum intellexissc

videntur interpretes, qui de »micis pulveris anri re

pertis in arena ct ramentis anreis, quibus cons-per»

sam comam illuminassenu cogitarunt, qnum де

fiavicomis potins Gel'manis poi-ia cgerit, nemo'que

ignoret, flavnm crinem pariter atqne Пинт aurum

dici. lVítal 'denique noster pro nitela usurpavit,

quod Appuleji et Solini interpretes pro splendida

accipiunt, me autem judice apud ntrumque etiam

pro Havo colore accipi potest. Docere antem noster

voluit »minime fidendum esse puleliritndini Venerís

ambiguae, eujus coma serpentilius cireumflexa sit..

max studium] Reclius forte excel-pta nostra:

»Mex studium in solarem elaborare circum, quippe

sescuplo fatigabatur adscensu.' Aliis id extulit 11.11:

181

182

me Martiani capellae lib. П. e 182.

185

borare circulum, quippe sescuplo fatigabatur ascensu, qui tonus ac dimidius

habeb atur. lbi quandam navim, totius naturae cursum diversa cupiditate

modcrantem, eunctarum flammarum congestione plenissimam, beatis circum

actam mercibus conspicatur. Cui nautae septem germani suique juris con

nmaximis conatibus seseuplo itinere evehim Вою.

var. lect. p. 58) — Melior certe haec lectio est, quam

apud Grotium laborare et deinde falígabat ascen

шт; sed pro circum e Mouacensi (G) et canta

brigiensi circulum etiam reposui. .

tonus ac dimidius] Legendum puto: Tonus di

midius. Hyginus: »Sol abest ab llespcro medietate

tonim Gnor.~-

Dormitavit

Grotius, neque erat

quod Goezius lioc somnio textum corrumpereL

chuitur noster Plinium et Censorinum, quorum

ille (bist. nat. 2, 20. s. 22) »Pythagorasu inqui!

~»ex musica ratione appellat tonnm, quantum absit

а terra Luna; al» ca ad Mercurium spatii ejus dio

midium et ab eo ad Venerem fere tantundcm; a

qua ad Salem sesqux'plu'nu; alter autem (de die nat.

c. l5) »llinc ad Ффбфщщу, quae est Venera's

stella, fere tantundem, id est, aliud эйщгдшош

inde porro ad Salem ter tantum, quasi гонит et

díma'alx'um; itaque Solis astrum abesse a terra tonos

tres ac dimidiuma quod vocatur дн} Лёши.- Alia

tamen ratio est Plutarchi (de animae procr. p. 1028),

alii aliorum (v. Palaeogr. III, 285).

ibi тюками] Leetionem, quam e Guclfcrby

tano codice prodidit Cortius, reeepi. Grotius enim

ediderat cursibus, синели/ив, atque et ante beatís,

quae copula a Britannico, cantabrigieusia Reiche

naueusi, et Darmstattcusi abest

тщетным] Jamblichus (de myst. 7, 2. p. 151):

»Ubi in symbolis deus tanquam navis rector est,

id

ostendit potestatem mundi gubernalriceim Sicut

enim gubernator navis adstat clavo, codem modo

et Sol mundi totius temonem regiLe Conferendus

hoc loco omnino Apollonius Tyancus est (apud

Philostr. 5, H. р. ms f. Mor.) et inferior (ad

ё. 186) nota.

septem ger-maní] Scptem fratres in prora navis

sedentes significant hebdomadae dies. Leo aestatem;

Crocodilus hiemem. VULc. -

Septem

liebdomadae

dies indicat mystice ut solet. Nautas autem vocat

quia etiam Soli et Luuue navigia uti currus tri

huuntur. Vide Plutarch. de plae. phil. Libilga с. l0'

Guo-r. -— In hoc Plutarchi loco illud non reperiesp

sed in eommentntione de Iside (р. 564). De diil'

Aegyptiorum in navigiis constitutis pluribus olim

cgi (in palaeogr. crit. Ш. 258. IV. 695) per

multisquc imaginibus e gemmis selectis sov

IV. sua eta 170. 779) rem illustravi. Errat

outem cum vulcania Grotius, bcbdomadis septem

dies intelligens. lstos cnim Martianus certe nou

dixisset totius naturae navem regere; sed intelli

gcndi potius Sol et Luna cum reliquis quinque

quae sequuntur apud Grotium verba

мустанг tamen suique consimilcn cmendavi. Е

planctis.

Vossiano cnim codice (Ах-пи. misc. p. 215) vocem

addidi juris, sed vocabulum lamen, quod a Can

tabi'igicnsi abest, expunxi. Sm' juris Planetas esse

ex suo cuique proprio cursu dixit. "осе germana'

autom, qua et Plato (Epin. p. 986 Steph.) planeo

tas significat, dâa/lfpolóç eos appellans, nihil aliud

quam illam eorum similitudinem innucre voluit,

qua septem liac stellae semper contrarium reliquis

omnibus cursum peragercnt Adde Hugium (in myth.

p. 254. 255. ' eso).

Martiani Capellae lib. II. 5.184. с 235

«VI»

similes praesidebant. In prora felis forma depicta, leonis in arbore, crocodili

in extimo videbatur. In eadem vero rate fons'quidam lueis aethereae, arca

nisque fluoribus vmanans, in totius mundi lumina fundebatur. Quo viso Philo

logia consurgens, totaque veneratione supplicans, ас paululum connivens

oculis, deum talibus deprecatur:

Ignoti vis celsa patris, vel prima propago,

felis] 1111101- Grotium, Wnlthardum et Goe

zium, qui felix edcrc potuerint. Neque enim solum

in anterioribus Marliani editionibus (v. Lugdun. a.

1559) in margine varians lectio felis, quam recepi,

adnotata erat; scd felis etiam legerant Pignorius

(mens. Is. P. 40), Gale (ad Jambl. p. 289), Cuperus

(in Harp. p. 15), Montfaucon (in ant. suppl. 2.

p. 185). Certe 1511111- melior eligi\debebat lectio.

Fclis autem bic Lunae symbolum est, quemadmo»

dum supra 170) a nostro jam traditum erat.

Transposita ctiam interpnnctione, quae falsa apud

Grotium et recentiores editores est, recte Martia

nuS felcm sive Lunam in proraA collocavit; leo

nem sive Solem (Pal. crit. III. 298. 505. IV.

§. 705. 716) in summa~navis arbore. Alias dii

tutelares in navis prora collocabantur (v. Lips. ad

Sen. ep. 76 P. 525).

leonis]l Leonem Soli sacratum paucissimi igno

rant, quod oculorum fervore et radiis ci possit non

immerito comparari. Añ'ert et alias rationes Macro

bins Lib. 1. c. 21 Sat. Скот. _- Plura qui cupit

evolvat palaeographiam meam 705. 716),

IIugiumque nostrum (in myth. p. 172), ubi de le

onis et aquae voeabulis disserit; quibus adde Moy

sis nomen a Salinasio (in epistol. p. 152) Acgyptia

cac linguac vindicatum.

сто-011511] Crocodilus Serapidi sacer, id est Soli.

Serapis enim idem cum Sole, ut cx oraculo ci

attributo comprobatur. Vide Macrob. c. 20. lib. 1.

Sat. Gao'r.- lloc quidcm non nego; verum quo

niam lconem, Solis symbolum, in navi dcpictnm

esse jam dictum, omnino Pulchrior Martiani Небо

crit, si mecum conjeecris, eum hausisse c Cle

mente Alexandrine, qui (str. 5. P. 566) e quorun~

dam sententia docet, »crocodilo significari tem»

Unde 565. dentes, anni

nempe dierum numcrum, buie animali adlinxeruut

(Achill. Tat. Erotic. 4 f. p. 272 Salm.).

fons lucís] IIeraclitiis Solem »fontcm eoclestis

pus a Sole вытащи

lucis« nominat (Macrob. somn. Se. 1, 20), Plato.

(de В. Р. 6. P. 508 Steph.) »lucis auctoremu (v.

ё. 185), Orpbicus (hymn. 7) Qůpoâq/¿m/ (рабе, In

sacra denique precatione cum allocuti sunt ‚Эйде

xóóyov (pág (Масть. Saturn. 1, 25).

connivens oculís] Alii connibens, et hinc alii

oculos contra MSS. vctustissimos exhibuerc. 0u.

так». (ad Appul. I. p.44). _Non hoc solum correxi,

sed paulo Post ctiam e Cantabrigiensi, Darmstat

tensi, Reichenaucnsi, et IIugiano reposui depre

catur pro deprecabalur.

ignoti] Lucretius (5, 149):

»Tennis em'm natura deûm longezlue remota

Sensíbus a nostrís animi vb: mente „Метла

Neo-Platonici, quod olim jam observavi (palaeogr.

crit. III. 120), sibi persuaserant, hominibus in

notesccrc tantum hujus mundi creatorcm, cx factis

nimirum ipsius; eo autcm longe antiquiorem esse

(tày пройти; году) deum supremum, qnem ipsis

181

185

50

m . Martiaui capellae lib. II. 9. 185.

186

|87

Fomes sensificusp mentis fons, lucis origo,

Regnum naturae, deus atque assertio divûm,

Mundanusque oculus, fulgor splendentis olympi ,

Ultramundanum fas est cui cernere patrem,

Et magnum spectare deum; cui eirculus Aethrae

Paret, et immensis moderaris raptibus orbes.

Nam medium tu curris iter, dans solus amicam

Temperiem superis, compellens atque coërcens

Sidera sacra deuma quum legem cursibus addis.

Hinc est quod quarto jus est decurrere circo,

Ut tibi perfecta numerus ratione probeturg

semper obscurum et {утилит manere necesse sit

(Euscb. Praep. cv. 11, 10, 18. р. 559), sive, ut

ciceronis verbis utar (N. D. 1, 11, fi), deum illum,

'quem mente noseamus nusquam apparenlm. Prac

terea conferre licet cum hoc carmine epigramma

Latinum in Solis laudem (in Burm. antliol. Lat. 5,

а. т. 2 p. 295).

vel] Vel ego arbitror nimis ignavum, ncqucì'

dubito Sol rcstitucndum, cum recta eum Philologia

alloquatur. Вштп. (adv. p. 517) —— Ego vero con

tra sentio. Non intellexit censor verum illius par

ticulae sensum. Non vim solum, sed, quod majus

est, primam propaginem patris Solem esse docte

scripsit Martianus, Platonem secutusa qui (Rep. 6,

p. 509) Solcm summi Boni progeniem dixerat

oculus] Invocutur ab orphieo (hymn. 7) Sol:

aida/wv бщш, et ad quaestionem »quid sit Sona

Epictctus philosophus respondet »Mundi oculus«

(Fabric. bibi. Gr. 15. p. 557), et Atheniensis so

phista (p. 566) »Oůgo'wwç ôcpůalyóçu pariterque

ovidius (metam. 4, 255) de Sole:

.Ille ego sum, dixit, qui longum melior annum,

Omnia qui video, per quem videt omnia мам,

Mundi oculuSa -- —

ullramundanum] Gl'aecus philosophus (Sallust,

8. in Gal. opusc. р. 255 f.) cum блгридбщои

dixcrat, quam vocem Primus Appulejus (dogm. Plat.

р. 204 Oud.) Latine vertit, ullramundanum patrem

summumque deum appellans.

temperiem] De Apolline aerem tcmperante vide

supra 18). Hic Solem laudat stellarum ducem

(Ol-pb. hymn. 7 et 55), qui Cieux-oni (de re publ.

4. р. 128 Zell.) est „ан et princeps et moderator

luminnm rcliquoruma mens mundi et (трещат,

Ovidio (met. 1, 770) »qui temperat orbennu Ante

oculos autem noster habuisse videtur Maerobium

(in somn. Sc. 1, 20) ad illum ciceronis locum (conf.

ё. 14. 18. 54. 185).

sidera sac-ral Quasi diis solis ацетата, mortali

bus ncgata. Вштн. (adv. p. 1212). —— vereor ne

plus tribuerit iir doctus verbis, quam in iis Лат.

Astra enim quum nostersemper fere cum diis con

jungat 97), aidera sacra deam nil aliud est

quam sacri dii.

Martiani Capellae lib. II. 9. 187. 255

Nonne ac principio geminum tu das 'tetraehordenfl

Solem te Latium vocitat, quod solus honore

Post patrem sis lucis apex; radiisque sacratum

Bis senis perhibeut caput aurea lumina ferre,

Qued totidem menses, totidem quod conñeis horas.

Quatuor alipedes dicunt te Ílectere habenis,

Quod solus domites quam dant elementa quadrigaln.

Nam tenebras prohibens retegis quod oaerula lucet,

Hinc Phoebum perhibent prodentem occulta futuri,

Vel quia dissolvis nocturna admissa; Iseum

ас principio] Ita anteriores editienes, inque se

quentibus das, quorum utrumque restitui. Grotius

hee et dans substituit adnotans: »Lege a principio.

Camparat Salem mese in musicis. Gemina autem

tetraeharda sunt tres planetae utrinque et ipse utrin

que quarti supplcns vieem, in prima tetraehordo

ultimus, in ultima primus.« Sed quemvis reete ge

minum tetrachardon explicaverit (conf. tamen et

Boeekhium in Creuz. stud. III, p. 88), emendatia

tamen non adeo certa est, ut in textum recipi pas

sit,quum

plerique codices in vnlgata consentiant.

Unus ex omnibus Monaeensis (G) hic pre hac ha

bet, quam qui receperit lectionem prefecto non cen

tcmnendam, certe non omni externa auctoritate de

stitutus erit. Das etiam in Darmstatteusi, Cant@

brigiensi, et teste Certioiin Guelferbytano legitur.

solus] Latini nomiuis ctymen, quod multi sie

exposucrant (Varra de L. L. 4, 40. Cicero N. D.

2, 27. Fulgent. myth. 1, 11. p. 45 Munch. Ma

crab. Somn. Se. l, 20; Saturnal. 1, 17).

patrem] Illum nimirum ignotum, de que supra

(5.185). Nihil visi: i.. Ьое loco Bauhaus, qui (adv.

p. 517. 2084) Christi patrem intelligitl

bis senís] Val. Пасс. 1. Ш (lege 4) 92:

-

»Sol aurícemís (lege mus) ingentíbus (l. cin

gentiblcs) ltorìs

Мат/Щит jubar, et bisseno sidere textem

Lorícam ínfluítum -——- -—

Bisseno autem dieit, quia duodeeim signis via Solis,

quem zodiacum appellamus, distribuitur. Ganz. -

De radiis Solis eerumque numero causisque con

fer etiam superierem locum 75) ibique ob

servata. i

lucet] Pre lucet omnino scribendum luce. »Cae

rula luce retegereu est tenebras luce дервиш-е.

Минск. (ad Fulg. p. 45) — Ne unus quidem codex

vire doeto adstipulatur, coque minus aliquid mu

tare audeo, quod varians lectio in margine veterum

editianum adseripta est licet. Quantum igitur pas»

sum, explica: »Nam'tenchras prohibens retegis quod

caerulam lucem prodit", ut спеши lucere dictum

sit ut supra 116)« crepcrum miem-em

[scum] Lege Lyceum. Ostendit idem, >quod Ma

188

189

190

191

crobius lib. 1, omnes dees ad Salem referri, Apel- ~

linem, Serapim, Osirim, Mithram Persarum, Ditem

patrcm, Typhonem, Atyn, Adonin, Ammonem,

Triptolemum, et hic Liberum patrem. Ohiter allu

dit ad nomen Avalon отд 1013 ‚тещ, idque 00

50 *

Martiaui Capellae lib. II. §. 191.

192

Te Serapim Nilus, Memphis' veneratur Osirim,

Dissoua sacra Mithram, Ditemque ferumque Typhouem;

Attis pulcher item, curvi et puer almus aratri,

refert, quod Sol occulta, dissolvat tenchrasquc dis

sipet. Sed de deorum hac confusione plura colle

gimns ad Onomacritum. Gno'r. _ Ipse Vossius iu

margine eenjccerat Lyaeum. Anivrz. (misc. p. 215)

__ Certe ct Grotius non Lycaeum, uti Geezius in

eaute reposuit, sed Lyaeum voluit. Nee tamcu

probe. Iseus enim Isidis filius appellari eodcm jure

potuit, que 87) Vulcanus Junonius dictus crat;

quod autem ex cenjunetione cum antecedentibus

Grotius argumentum repetiit, in tanta constructie

nis ambiguitate nihil contra cedicum auctoritatem

eÍIieere potest, Possit adce ipsum vecahuli ctymen

ad nocturna admissa referri, si Martinnum cum

Plutarcho (de Iside p. 551) Isidis nomeurab 25T/,LLL

ilerivasse statuamus; multe tamen melius dissol

vendi illud oílicium ad Phoebi nomen refercmus,

quum mocßciëw ctiam purgare vel verrere signi

Íicet. Cetel'um Iseum pro [завит е Basilcensi co

dice rcposuimns, quia Graecc i'ögïuç est. Glossa

Menaceusis (D) explicat justum, aequum, ut de

Ё'бср cogitassc videaturl

Serapx'm] De magnifico hujus dei in Aegypto

temple vide Ammianum (22, 12). Imitatus est uo

ster variando unius ejusdemque dei nomina permal

tes alies scriptores (Stat. Theh. 1, 717. Appulcj.

met. 11. p. 755 Oud. Auseu. epigr. 29 et 50.

Nenn. Dienys. 40). Quihus diversis Solis neminibus

hujus ipsius oracula ansam dederunt (Масть. Sa

turn. 1, 18. Euseb. pracp. ev. 5, 4, 15. p. 125.

Laur. Lyd. p. 42 Воет) Accusat quidem Goe

zius (Grotium secutus) Martianum de corrcpta me

dia in nomine Serapis; sed corripuit cam jam

autiqnior Prudentius ille versu Symm. 2, 551):

»Nil potuit Serapis« cet. Et omnino eperac pretium

erit audire Hieronymum de Bosch, qui (in anlhel.

Gr. T. 4. p.297. 298. 418) obscrvat, in nominibus

propriis a veteribus eandem syllaham mode corripi,

modo produei, quare uugas agere, qui in Batavia

an secunda corripicnda, an produccnda sit, tanto

pcre lahorent. Atquc eadem Priseianus jam docu

crat (de accent. p. 814) seribcns: «In peregrinis

vel-his, et barbaris neminibus, vel interjcctionihus,

nulli sunt` certi accentus. Ideoque in potestate

lmiuscujusque consistant, ut quo neccssarium videat,

sic iu metro ponat.«

шит] Barbara. Sie supra »dissonans dis

erepantia nationnmu, et alibi nsecundnm dissonas

natioucs.« Скот. _ Пасс cnim primitiva vocabuli

ßápßagog signilieatio est, uudc jam apud Поше

rum Hágsç ßagßagáfpawol. (Il. ß. 867), «pie

idem declaratur .quod alibi (Odyss. a, 1825 y.

502:, о. 452) locutioue ci/îßóůgool, á'vůgwxot.

Mtltram] Solem Mithram appellari liquet ex

hac inscriptione Latina: »Soli штаты et Ша

Graeca: пНАПЗ MIQPA ANIHHm«, aliisque

centum similihus. Gne'r. _ Rcs est notissima vel

е Nonno, Strabane, Justino martyre, Perphyrie,

Statie, Curtie, Claudiano, aliis. (Conf. Palaeogr.

crit. Ш. 106. 509. 481. Hyde de relig. Pers.

Eichhorn de deo invicto Mithra, et Camdenum

in praclectionibus academicis p. 177). Literas in

nomine lifetůpaç numerum 565, nimirum anni

dicrum eoutiucre, elim (loco citato 454) jam

monui. ‘

Atlis] Sie pre Atys е Vessiauo scribe, quod

ctiam placuit Muuclsere ad Fulgent. mythe]` 5, 5,

Martiaui ‘ СареПае lib. II. 5. 192.A '

Ammon et arentis Libyes, ae Byblius Aden.

‘- а Sic vario- eunetus te nomine convocat Orbis.

Salve vera deúm facies Vultusquepaterne,

et recte quidem, quum ita priori lenga Semper poë

tis dieatur, judicc Sehradcre Obs. 1,

5, ubi et

haue elucndationem a Munckero institutam probat.

Ann'rz. (misc. p. 215). Salmasius queque (ad S0

lin. p. 51) А1уп nomen Lydum, Cybcles autem

amasium Атлет scrihendum eenset, itaque cor

rigit Arnebium V), ubi de Attide pro Sole ha

bemle itidcm sermo est. Conifer tamen et Deerin

gium (ad Catull. 65) et interpp. ad Persiumv (1, 95).

puer] Quieunquç Virgilium (georg. 1, 19) le

gcrit, sane videhit eum a nostro exseriptum fuissc.

Sed dillicilior quaestio est, quinam гнет »almus

ille puer aratrih Etenim ipse Virgilius obscuras

est adeo, ut vel Heyne eum non intellexerit, pue

rum interpretatus Triptelemum, qui a Martiano hoc

loco designari non petuit, quum nunquam ille Solis

nomine veniat. Viam potius nobis aperit Servius,

ad Virgilii locum observans: »Alii Triptelemum,

alii Osírín velunt.« Atque pesterius rectius esse

е peëtis colligitur. Tibullus (1, 7, 29):

»Primus aratra manu sollertz' fecit Osiris

Et teneram ferro sollicitavit humunm

Idem цианоз (Ша. 1, 75). '

-- — »viníque repertor

Et qui primus humo pressit aratra рискни

Bacchum enim et Osirin eundcm dcum fuissc non

magis ignoramus, quam Osirin pro Sole aceipi

(Palaeegr. crit. IV. 645. 661). Ilinc mihi qui

dem persuasum Virgilium a nostre melius intelle

ctum esse, quam ab Heynie, cujus interpretatie et

co laborat, quod impertinentem Virgilio adlinxit`

conjunctionem deorum cum Triptoleme semideo.

Sed in voce ‚тег haesisse videtur, qua tamen ne

quc ipse Virgilius (in cul. 25. 56), петле Cicero

(Phil. 4, 1) vel Caesarem Augustum appellare

dubitarunt. Erraret igitur similiter qui риал-5 aralri

nomine ‘inductus Tagetem intelligerc vellct. Nemo

enim unquam hunc pre Sole accipi leger-it. Cur

vum aratrum similiter dixit Lueretius (5, 951.

6, 1251).

Аттоп] Peecat Capella in lcgem pedariam, ut

et supra Serapim media eerrepta dixit. Cur autcm

Sol Ammon dicatur, cx Nenio docebimus in notis

Onomacritieis. Скот. — Macrebius (Saturn. 1, 2l)

»Hammoncmu inquit »Solcm eccidcntem Libyes

cxistimant«: et ego de Ammone cepiosius pluribus

que leeis (in palaeogr. crit. T. Ш. 125. 281. 481.

Т. IV. 600. 669. 670) cgi. De metro equidem

nostrum in nota ad nomen Serapim modo defendi.

Ae prefecto antiquissimorum etiam peëtarum ne

gligentiam non minus accusandam esse Athenaeus

(14. p. 652 Casaub.) multis ostendit exemplis.

Aden] Pai-iter Tlicocritus (Syracus. 145) Selem

intellexit his versibus:

"Ilaůr rév, фй’ Идиш, mi. ¿ç vécut’ гд—

ůvmì'öaaç.

Hai. „miv буде; Идиш, ‚ша бии’ йфёип

срйос ńëeiç.

In primis autcm Macrobius (Sat. 1, 21) totus in

ce erat ut demonstraret Adenin Solem esse.

salve vera] Sumsisse videtur ex hemistiehio hee

Virgilii (Aen. 8, 501):

»Salve vera Jovisfproles.' —

Mex mirar Walthardum et Geezium edidisse ра

ternae, quod omni sensu caret. Sciliect'nen anim

adverterunt, in erratis a Gretie istud mendum cor

195

aus, Mariani. СареПае lib. п. 9.195.

Octo et sexcentis numeris, cui litera trina

Conformat sacrum mentis cognomen et omen. '

Da pater acthereos mentes conscendere coetus,

Astrigerumque sacro sub nomine noscere coelnm.

194

. 195 Pyrois circulus immoratur, in que Jovis fuerat maximus liliorum. Ex que

His auditis deorum sedes jussa est permeare. Verum hemitonio suhlevatam

196 circulo visus Pyriphlegethon amnis ad intera demeare. Que transgresso (neque

l

"eetum fuisse. Verumtamen intelligere debehant,

quod seriberent!

Sacrum] Vulg. Sacrum nomen, cognomen et

omen, sed haec annotant doeti interpretes: MS.

»sacrnm mentis cognomen.“ Est antem hoc nomen,

HYZ, quod

mentis all'ectum placidnm denotat, estque готова/‚

quod diligenti indagatiene inveni,

датоу et nnmerorum 608. Nisi quis YHX malit.

Id enim nemen Bacche tanqnam humidae naturae

domino tribuit Plutarchus. Ego tamen alterins ma

lim, quo sit nienlis cognome». Et sane ab eodem

fonte Apollinem 1)'{01/ dici quis est qui ignoret?

Guo-r. —-— Versicnlnm ipso suo sono horridnm re

ctius forte codex MS. hnnc in moduni.rel`ert:

»Conformat mentis saerum cognomen et omen.«

Et ita etiam cedex a Grotie adhihitus, qnem vi

`rum snmmnm'cgregie (l) haee illustrantcm vide in

notis. Aliam longe viam in illustrando hoc loco

ingressusA est Barthius (adv. XI. e. 5. p. 517) qui

Capellam Christianum esse hinc celligit, rectene

an secns ipse viderit. Bonn. (var. lect. p. 58) _

Seribendum omnino »mentis cognomenu, quod in

suis codieibus invenerunt Grotius et Bondamins et

in Vessiano exstat. Акын. (misc. p. 215) — Ad

dere licet e Meuacensibns plurcs, Hugianum,"lla

sileensem, Darmstattensem, Britannicum et Can

tabrigiensem. Ceterum ut non nego nugas egisse

lhrthium, ita et 'egregie errasse Grotium et Bon

damium patet, ques Aegyptiacnm Solis nemen ФРН

omnino latuerat (v. Palaeogr. meam crit. III. 229.

IV. 588). Quod antem hic mentis cognomen di~

cit, hoc' ex superiori loco 185) illustrandnm,

u_bi Solem mentis fentem appellat.

mentes] Grotius mentis. -

Vel legendum est

»pater mentisii, id est mundi, vel »da pater men

tes.« VULC.- Cessat, qnia Bodlejanus codex ex

hibet meules, atque ipsum mentis pro accusative

pluralis numeri aceipi potest. Sensus est: »Da pater

mihi animnm, ut eener aseendere coelnm.“ Nam

sie intelligcnda dictio est »dare mentem.“ Genfer

illum Horatii (in ep. 2, 2, 56) vei'snm:

nVerbis, quae timido quoque possent addere

тешат.“

nomine] Lege manine. Verven. _ Equidem ver

hum, quod in omnibus tam editis quam scriptis

libris exstat, eorrigere non ausns snm, praesertim

quum vox cognomen praecedat.

auditis] Grotius audita, quod correxi e varianti

lectiene apnd ‘Valthardum et e Basileensi codice,

In sequentibus Gnelferbytanus quidem subleuata,

et Cantabrigiensis circulo praebent, sed quum Py

rois primns sit casus', male.

infera] Ita pro Grotiano infra habent Mona

ccnses (C. D. E), Reichenauensis, Basilensis, Darm

stattensis, Guell'erbytanus teste Certio, Britanni.

Martiani Capellae II.> Q. |1.96. 259

enim laborlfuerat, hemitonii, interjecta transcurrere) in'Jovialis sideris per'venere

fulgor'es, cujus ciroulus Phrygio phthongo personabat. Illic sidus erat`tem'

peramenti viviIici ас salubris, fulgentibus blandisque vibratum eandoribus.

Cujus quidem lucis natura, ex calidis humidisque eonxmixtionibus candens,

quadam prosperitatis tranquillitate rutilabat. Verum ibil sidus Jovis; nam

ipse totius mundi membra collustrans ad deorum dicebatur imperium et se

natum coelitem commeasse. Hunc etiam praetergressa circum, ас parili in

terjectione sublimis, deorum rigidissimum creaborem in algido inhaerentem

pruinisque nivalibus conspicata: verum idem' quem circumire nitebatur

orbis melo Dorio tinniebat. Sed ipsi praesuli> nunc'draeonis facies, nunc

rictus leonis, nunc cristae cum арх-113013 dentibus videbantur, totoque exitialis

cus et Cantabrigiensis teste Federo, quapropter

hand dubius meliorem lectionem in textum recepi.

neque enim labor] E Virgilii (Aen. 11, 684):

»neque enim labor. к

phthongo] Quodsi Plinii (2, 22, 20) Verba: »Sa

turnum Dorio moveri phthongo, Jovem Phrygìm

eontnleris, videbis omissnm esse Phrygio. Phthon

gus enim sonus est 959) qui variatur, unde

paulo postl 197) Saturno Dorium melos adscribit.

Qnumque liqueat Martiannm» sua e Plinio hansisse,

ex eo etiam supplere quod omissnm non dubitavi,

praeserlim quum viderem hoe ipso loco in Darm

stattensi codice verbum quoddam erasnm esse. Ni

comachus (in harmon. manual. 1, 2, 5. p. 7. Meib.)

Jovi sonum adseripsit parhypatcs.

temperamenti] Peculiar-em hanc llujus planetae

notam fuisse, supra 17 et 52) vidimus, ct infra

885) legemus. confirmant cam tam philosophi,

quam póëtae. Eteniln ex Saturno et Marte tempe

rari illnm interjectum et Cicero (N. D. 2, 46 f.)

et Plinius (2, 8) et Aristides Quinctilianus (de

musica p. 148 Meibom.) docent, repetitque idem

Ptolemaeus (tetrah. 1, 4); Vitruvius autem (9, 1.

p. 267. Bip.) »temperatíssímosu ei effec-tus trihuit.

Adde palaeogr. crit. Ш. 282.

fulgentilms] In locum vulgaris leetionis efful

gentía víbrata meliorem reeepi, quam Basileensis

codex et teste Cortio Guelferbytanae membranae

habent, »fulgentibus blandisqzoe vibralum cando

галит

coelítem] Cantabrigiensis coelitum, nude sen

sus exit idem.

algida] Virgilius (georg. 1, 556):

»Fńgida Saturni sese quo stellal песета.

inhaerentem] Haerentem Grotius; {имея-степ:

e variis leetionibus Bondam (p. 58), quamvis Parnu.:

intersit. Sed paulo post pro circumvenire e Darm

stattensi, Reichenauensi„ Basileensi, et Guelfer

bytano omnino rectius “поймёте recepi. 1 . 'i

Doria] Gravissimo sono. Vene. — Confer Mi»

liehium (ad Plinii librum Secund. p. 167) et Ihr.

dninum (ad Plin. 2, 22, 20. not. .11).

aprmgnís] Ediderat Grotius aprínis. In MS.

inqnit Grotius, videtur aprugnis. Ita clare Vossin

nus, atque certe vox ea Capellae est restituenda,

quum lu magis notam a librario sit mutata. llausit

240 Martiani Capellae lib. II. 5. 197.

198

199

saeviebat horrore; cui tamen Potestas pro circi granditate major ac praelata

ceteris habebatur. Denique harpis bombisque perterrita, tam intoleranda

congressioue virgo diffugit. Inde maximis conatibus sescuplo itinere evehuntur.

Nam touo ac dimidio ad ipsius coelestis sphaerae globum ac laque'atulu stellis

ambitum perveuitur. Sicque sex tonorum conscensiouibus et stadiorum de0

fecta lassitudine fatigati, quum diapason symphoniam, quidquid emensi erant,

id eertissime e Soliuo, qui cap. 52 »aprugnis den

tibusu dixit, ut in qnibusdam editionibus legitur,

quod tamen iu Venctiana ann. 1498, quae Penes

me est, mutatum quoque in aprinis eodem errore.

Salmasius edidit aprugineis; sane Latinis dici apru

gíneus, apnzginus et aprugnus idem notavit exer

citat. Plin. P. 574. Ausrz. (misc. P. 215). —— Cor

reximus, quia in codice illo aprugnís lcgitur; quam

vis aprinus baud deterior vox sit a Varrone et

Plinio usurpata. Profecto sicut a caper est capri

паз, ita ab прет dici potest aprinus.

exitialís] Pro Grotiauo „мы; e Vossiano le

geudum exitialis. Litera S ahsorpta est a sequcuti

voce, licet non novum tixcrit Latinis etiam elegan

tioribus, qui duo adjective uni substantive adpo

Фиат. Cicero pro Milonc: »proptcr multa praeclara

шел-Па.“ Drachenborch ad Liv. 1, 14, et ex poëtis

exemplorum segetem congessit clegantissimus Bronk

hus. ad Tihull. 5, 5, ‘22. Neque id Graceorum

poëtis ignotum, ande deduoïç отстой: áygt'oßç

rectc dcfendi Posse apud Aeschyl. Prometh. vinct.

v. 154 vidit H. Stephanus. Anu'rz. (misc. p. 214)

— De Satumo exitiali confer superiora 17).

Exiliali Pro exitialis non ~nisi- typographorum errori

adscribcndum esse videtur, quum anteriores omnes

editiones meliorcmprof'crant lcctionem, quam Gro

tium mutare voluisse non arbitramur.

harpis] Edidcrat Grotius arpis, quapropter со

actus erat hancce addcrc notam: »Lege harpis et

explico falcíbus, ita cnim senat vox Graeca: est

eniul 5691117 696570271]. Falccs autcm Saturno attri

buit antiquitas, ut omuis auctorum tam Graecorum,

quam Latiuorum, turba testatur. Mavult tanlen

illustriss. Scaliger pro musico instrumento acci

Perc, Praescrlim quum bombis sequatur, motus

inter a'lia isto Fortunati loco:

»Romanisqne (при tibi ‚Ландо barbarus ‚игра.

Nomen hoc etiamnum Gallis et Belgis usitatum.

Gnor. -Equidem

Grotio Potins, quam Scaligero

adstiPulor: hand cnim video, quo Pacto Philologie

musico instrumento perten'íta dici Potuerit. А Thra

eibus ägdqv, incurvum gladium, inventam fuissc

Clemens Alexandrinus (strom. 1. P. 507) docet.

Persci etiam falcem áâayawivrìv digit/1211 poëtae

appellant (Apollodor. 2, 4, 2. Apollinar. Sidon.

carm. 7 P. 507 Sirm.). Ab harpis etiam milites

quidam harpigcri olim dicti (v. Cang.). Ceterum

aspirationem addcre non dubitavi e rationibus supra

7 not.) expositie.

bombisr/ue] Sono graviori (Varro R. R. 5, 16,

52),l valuti tympani 67). Catullus (64, 264):

„меня: raucisouos стадам сопит bombos.«

tescuplo] »Tempera tria ad duo scscuplum fa

ciunt« (Quiuctil. 9, 4, 47. p. 556).

coelestis] Reichenaueusis et Grotianus codex

Praebent coelitis, quod non minus Probum est

(v. 62 not).

defecto] Ita Pro Grotiano defessa codices Mo

naceuses (B. C. D. E. G), Reichenaucnsis, Busileen

sis, Darmstattensis, Bodlejanus, Britannicus, Can

\

Martiani Capellae lib. II. §. 199. 241

adverterent consonare, perfectione absolutae modulations post labores má

ximos recrcati , paululum conquierunt. Ipsa quoque Pbilologia lectica desilicns, 200

quum im mensos luminis campos aethereaequc traiiquillitatis verna conspiceret,

ac nunc tot diversitatcs cerneret formasque decanorum, tunc octogitita quatuor

liturgos coelo miraretur astare: videretque praeterea fulgentes crebrorum siderum

globos et circulorum alterna illigatione texturas; ipsam vero, quae 201

ambitum coercet, ultimam sphaeram m iris raptibus incitatam, polosque et

axem ex coeli summitate vibratum profundam transmeare terram, atque ab

ipso totam coeli molem machinamque torqueri; tanti opcris tantaeque rationis 202

patrem deumque noscens ab ipsa etiam deorum notitia scccssisse, quoniam

extramundanas latitudines eum tiansscendisse cognoverat, empyrio quodam

ipsam vero] Describit post coelos planetarum

et cctXavèiov astrornm primum mobile cum primo

motore. GnoT. — Supple ex antcccdeutibus » quum

videtet* ct refer vibratum ad a.vein, ad cumquc

etiam, quod sequitur, ab ipso.

noscens] G rot i us pro eo, quod in libris legebatur,

mom sciens rcponi voloit пом nesciens, quae

tamcn cmendatio necessaria non est, postquam Cor»

tiue in Guclfcrbytano legit

per

desiUens] Hoc e codicibus Grotiano, Basileeusi,

Darras tat lensi , Britannico, Bodlejano, ct Guclfcr

bytano substituí pro dissiliens, quod male sc ha

bet in editis.

] Philologiam astrornm multitudinem

code m fere modo nostcr depinxit, quo

de Pompejo divo facto (9, 11) cecinerat:

»Jllic poslqimm se famine vero

Imple vil, stellasque vagas nùratus et astra

Fixa polis vidii, quanta sub nocte jaceret

i] Vide quae de iis

p-aphia critica (T. Ш.

§. 320. 528. 550. 552) disputavi; quibus adde

Hernie tem (ap. Stob, in eclog. 1, 22, 9. p. 469

Heer.).

liturgos] AeiTOVQj'OVÇ. Ministri sunt pnblici

Graeco vocabulo. Grot. — Plura dabit Salmasius

(de ann. climact p. 522. 796). Absurda si qua

tiani locum in códice Monaecnsi (E)

ri, résolu tores hboris!»

secessisse] Vossianus: »se ccssisse«, non maie.

Vulgatum tamen secessisse tncri posset frequens

pronominis se ellipsis, cujus exemple dedi ad Scdul.

4, 80. Arnim, (mise. p. 214). — Cur desideret

vir doctus pronomen se, prorsus ignoro. Ccrte

Marlianus nihil aliud q'iam IVeo-Platonicam doctri

na m exponerc voluit, qua pater Ule ignotus summus

dens est (palacogr. crit. III. §. 126), quem

adeo iguotum esse dicit, ut ab ipsa deorum no

titia secesserit; adeo ut dû ipsi eum non nosecrent.

Con ferre licet Jaroblichum (de myst. 8, 2. p. 158

Gal.>

latitudines] Grotius quidem beatitudines ; sed

jiani codicie lectioncm eo liben tics recepi, qno

31

Marliani Capellac lib. II. §. 202.

intellectualique mundo gautlcntcin, juxta ipsum extimi ambitus mur um annixa

203 genibus ас tota mentis acie coartata diu silcntio deprecatur; veterumquo

ritu vocabula quaedam voce mentis inclamans, secundum dissonas nationes

eertius et supra (§. 38) eadeni Jcgebaotur. Hoc

autcm códice oHni îiondum inspecte, priiis (in

Palacogr. mea III. §. 131) aegre hunc Marliani

locum intclligcbain.

extimi ambitus] »Coclum ipsum« inquit Cicero

(dir. 2, 43) »quod extremum atque ultimum mundi

est.« Ulterius progredi Pliilologiae non licebat, sed

sola mente deum supremum atque ignotum, quippe

qui extra miindum esset, persequebatur. Plato

luinc locum (in Pbaedr. p. 247 Stcpb.) vrteQOVçâviov

rórtov appellat.

murum] Aut Maxiini Tyrii (17, 12. T. I. p. 337.

Reisfc. ) »olov T6Ï%oç« ante ocnlos babuit, aut

Lucre tium, qui paritcr pluribus locis (1, 74; 5,

372. 455) »moenia mundi« statuit.

silentio deprecatur] Acgyptios jam Porpbyrius

(de antro nympb. 27. p. 25) refert CsßofXtvovq

vito бшщ -&eov ào%i)v xwv oàcov s%ovxa - et

Jamblicbus de mystcriis Aegyptiorum (8, 3. р. 159

Gal.): ö dr¡ yxii дш Ôtyijç \ubvnf; üeocertevercu.

Piilclicrrima etiam Plinii Secundi (in panegyr. 3 f.

p. GIS Cellar.) baec est sentent ia: »Aniniadvcrto

enim etiam dcos ipsos non ta m accuratis adorantium

pTccibus, quam înnocentia et sanctitate lactari:

gratiorcmque existiman, qui del abris eoruin

puram castamque mentem, quam qui meditatum

Carmen intulcrit.« (Conf. et not. quae seqiiitiir).

voce mentis] Quod audiri ncquit, sed sola pereípilur

mente. Ita ct Manilius de felici alicujus genitura,

ut vocant, boscc composuit Tersas (4, 198):

» causas viresque dabit perquirere

Atque oculos mentis, quae possit cerneré

Quamvis oceultis naturae condita causis.*

Seneca ctiaui (nat. qu. 7, 31. p. 810 Lips.) de deo

inquit : »effugit oculos, cogitalione visendus est«

Undc quosdam a voce ad inarticulatos sonos transüsse

tcstatur Píicoinacbus (manual, music. 2. p. 37

Meib.) seribens: »lade est, quod Tbcrini (maviilt

Meibomiiis Tyrrbcni) sibilis inarticulatisque strepitibus

numen iuvocant. « Ovidius quoque de Pytbagora:

»Vir fuit hic ortu Samius«

(metam. 15, CO) canit,

»isque licet coeli regione remotos

Mente dcos adiit et quae natura negabat

Visibus humanis, oculis ea pectoris lutusit.*

Quibus adde Jamblicbnm (de vit. Pytb. p. 45 Küst.)

Exprcssis autcm verbis Seneca (de benef. 2, 1.

p. 274): »adeo, inquit, dcos, quibus bonestissime

supplieamus, tacite maluinus ct intra nosmet ipsos

precari.u Corte e Piatonis (Tim. de anima mundi

p. 96 Stcpb.) doctrina: »deum sola mente videri«?

Neo-Platonici dogmata sua »de patre ignoto sola

mente invocando « (v. Palacogr. crit. III. §.131)

bausissc videntur. Pulcbcrrima baec Ausonii (in

ephemer.) est oratio:

» Omnipotent solo mentis mi'Ai cognite culiu,

Ignórate malis et nulli itjnote piorum:

Principio extremoque carens , antiquior aevo,

Quod fuit aut veniet, cujus formamque то-

dumque

Nec mens complecti poterit , пес lingua profari'

cet

Adde Ilermetis Trismegisti dialogum, qui falso adscribitur

Appulcjo (in edit Bip. Т. П. p. 299 f.

seqn.).

s] Vario sens

Martiani capellae lib. п. ;§._205. m

numeris varia, sono ignota, jugatis alternatisque literis inspirata, voneraturquc

verbisintelleotualis mundi praesules deos eorumque ministros, sensibilis ,sphaerae

potestatibus venorandos, universumque totum inñnibilis patris profunditate

coërcitum: poscitque quosdam tres deos ,. aliosque diei noctisque septimo га—

dicit, ut dissona elementa 1. 92. 912), dissona

sacra 192), dissonas cantilenas 209), dis

sonam suavitalem 912) cet. Нос autem loco

ita usurpat, ut Livius (1, subjectas Numae

Pompilio populos scribit esse »gentes sermone et

moribus (Плоти; vel Silius (16, 19): »tot dis

'sana lingua agminau et (5, 221) »díssona linguis

castra-g vel Claudianus (laud. Stilich. 1, 152): »nec

tantis dissona linguis turbam Adde Solinum (51).

ignota] Ita apud Ovidium (met. 14, 586) Circe

»Ignolosque deas ignoto carmine ador-am

идентична] Locum olim (in palaeogr. crit. Ш

§. 254) explieavi, literasque esse docui septem

vocales Graecas, quas altematas dixit, quum quo

libet versn repetitarum ordo mutatus sit:

A Е H I О Y .Q

E H I О Y 52 А

H 1 О Y .Q A E

1 О Y .Q A Е H

О Y Я А Е Н 1

Y 52 А Е H I 0

.Q A Е H 1 О Y

Addc quae alio etiam loco (nl. 260) annotavi,

cum observationihus doctissimi nostri Hugii (in

myth. p. 218 et 220).

verbis] Vide quemadmodum distinguat intelle

ctunlis mundi deos a patre illo ignoto, extramun

dano den. Шов verbís, hunc solis literis sensu

cal-entibus adorari (conf. Stanlejum 1, 2, 11 et 12

in' clerici op. Philos. T. 2) шеи.

tres deas] Tres temporum varietates, praesensa

pneter-itum ac futurum. Gnoss. (cod. Monac.

videtur hic ad sncrosanctae Trinitatis absconditum

profanis mysterium alludere, an ludere'? Скот. —

Neque hoc neque illud Martianum voluisse mihi

quidem persuasum est. Magis enim, quam isti in

terpretes, ille Neo-Platonica philosophia imbutus

eral, ejusque dogmata haud ignorahat. quos inter

Numenius (fregi, áyaůoů in Euseb. Praep. ev. 11,

10, 18. p. 557 Vig.) haec tradita »Primus ille deus,

ut est in semet ipso, simplex est, sibique umle

quoque cohaerens et individuus. Deus etiam secun~

das ac tertius unus est: cet. Qui plura cupiat adeat

Euseliium ipsum, et Plotinum, qui (enn. 5, 1, 1)

»sunt tres-t inquit, nhypostasesz unus sen honum,

mens seu intellectusa et anima mundi; nee de his

nisi implorato dei auxilio et sedate mente loquen

dum: cet. Pariter Cyrillus (c. Julian. 1. р. 54) e

mente Porphyrii, opinionem Platonis exponcnlis,

docet dei substantiam ad tres Procedere, esse verum

supremum deum optimum, post ipsum et alte

rum creatorcm seu opilicem, tertium porro mundi

anímam. i

septimo] An ad sabatba Jndaeorum, ad qual

iuvenalis

»Cui septima quaeque fuit lux {упаст

an ad diem портвейн Christianorum? Енот. -Lege

Ausonii eclogam de nominibus septem die»

rum (572. s. p. 415 Delphin), ubi .radi-«ms soi.

omnino diem habet primum et supremum , qui heb

domadis est septimus. »Dici autem noctisque deosA

dicit, quiaSol intei-dilu reliqui planetae, qui die»

bus nomina sua dederunt, noctn conspieinntnr. 'Pla

пене ab Appulejo etiam (de deo Soci'. р. 121

204

51 *

244 Martiani Capellae lib. II. §. 205. ‘

205 diatos.

260 quoque mysterie ämxë mi âìç гашиш

Oud.) radiantes dii appellantur. Quell reliquum

est, confer inferiorem locum 758).

fontanum] Id est fontcm et origiuem vitae, quod

nihil est aliud quam deus.VU1.c.tN._ Prefecto hace

omnia caccis sunt circumfusa tenchris. Forte tamen

(si quis in loco tam intricate conjecturae locus)

legendum videatur fontanam „путем, nt Solem

intelligamus, quem fontem actherei ignis nominat

Martianus, et prefecto tale quid requiritur, et forte

hoc ipsum, si uriginem pro igne accipias, nam

subjungit ‚Чегем ignis. Quod si hoe non probas,

vide an originem maiis. Sed sane quia hie magis

de primo motore, quam de Sole sermo, vide an

haue fontanam viz-yínem де Eutelechia velis intel

ligero. Gno'r. _ Mcam de hoc loco sententiam jam

dudum (in palacograph. crit. IV. 776) aperui.

Sed praestabit verha ipsa hic subjungcre: »Data

cnim opera Martianus emncm recenditam philoso

phernm dectrinam fabcllae suae inseruit: quarc ve

reer ut unquam nostrum sint intellecturi, nisi qui

illis placitis probe imbuti fucrint. Sane hi Chal

daicorum eraculorum versus (278. 279) censulendi

sunt:

flatjïgg ¿v 2ayá6w tEHATHE ágetiy'ç fre'Ãe

ПНГН ‚

’E1/6011 3217 щит/011601, тд HAPQENON 013

пройти.

Nec praetermittendum Psclli ad hes versus sche

lion 99 Gallaci), qui »Chaldaei«, inquit, »He

eaten deae loco habent, quae medium ordinem

dueat, et quasi centrum sit omnium potentiarnm.

In dextris ejus partibus cellocant fontem animarum,

n sinistris fontem honorum sive virtutum: ajuntque

animarum quidem fentem ad propagatienem esse

preelivem, virtutum vero fentem intra propriac cs

Quandam ctiam foutanam Virgiuem deprecatur; sccundum Platonis

potestates. His diutissime Ílorem ignis

sentiae limites ‘ceercitum mancre, virginis inta

ctae instar incerruptum, eamque, quam hahet,

firmitatem et immebilitateln ab implacabiliuln poten

tiarum faeultate adeptum esse et virginalí zona ae

cinctum.' Fons autem ille animarum hand dubie

e Platonis cratere (111 'Г1ш. р. 41 Steph.) est sum~

tus. Пасс igitur Martiaui illa fontana virgo est.

Omnine alie, quam ego, mede nostrum interpre

tatur Joannes Sarisberiensis (in_metalog. 4, 56;

p. 921), quem vide.

6217615 mi. âìç] Ridicula est glossa in codice

Basileensi: »pater filius super omnia«; scd facilius

est dictu quid non signiticcnt, meritoque miramur

Gretium, qui nihil ad eorum illustrationem anno

tavit. Quam tamen Platonis illa arcana appellct,

veri simillimum est plaeitum illud rcspici, quod non

quidem in libris, sed in secretiori discipulorum

ceetu, Pythagoreos sccutus Plato preposuerat, de

menade et inÍinita dyade rerum omnium principiis,

quibus inter se mixtis quunl reliqua omnia, tum

maxime ternarius omnia cemplcctens oriatur. Conf.

Aristidem Quinetilianum (in Meibom. scr. r. mus.

p. 121): »prpìv nig идти 52cm/ ботал/гас

xaì :romnmìa/ aitiav ¿2.032110th oi .1ra/laten

Heim/‘m ya@ ‚111/5619121. ò`w`z 'nig sig is'v ¿ipno

vt'aç dovsxáneva. Тётя ò`è âváâa xatà frìv

{521711 ê'raz'rov, душ/идти; 056m/ .vrpairn'u

.Epsom/umh. Tgtáâa âè ‘rà 661112111: ¿ná/9.01711,

души-16:11“, xaì ‚игббщть лёлйцрщлёиоцс in

que primis Simplicium (ad Aristot. Physio. 1'. 104,

В), quem egregie cxplicavit Brandis (de perd. Ari

stot. libris p. 55 sequ.).

florem ignis] Fles ignis idem ignis purissimus,

nude divinitati proximus pntabatur, ut anima, quae

divinac origìuis est. Vide quae de fontana virgins

Mamani сарепае шин; 5. ses: 215

atque 'illam exsistentèm~ex

non exsístentibus veritatem- toto peetere deprecata,

tum visa se cernere „может vsaeraque meruisse. îQuippe quidam candores

lactei Huminis tractu stellis eHIammantibus defluebant. Laetabunda

igitur gra

tesque testata iter in Galaxeum flectit, ubi senatum deûm а Jove noverat

eongregatu'm. Erat autem ibi Jovialis domus, quae etiam granditate mira

mundanum ambitum possideret, et deeore conspieuo fulgorem siderum viu

ceret, et novitate situs signiferum eirculum decussaret; praeterea tanto splen

dere renidebat, ut argenti crederetur fabricata materia. Ibi septa candentia,

culmenque septatum limbis nivalibus

modo adstruximus. Sacpc лорд; ¿ía/30g in Chals

daicis mcmeratur eraeulis (v. 21. 85. 155. 122.

ap. Gallacum de Sibill. erae. in app.). Infra 571)

Palladem queque ex Jovis capite prognatam ct pu»

rissima virginitate pracditam florcm ígm's appellat.

Ilinc etiam explicandum est, quod ignem furatus

Prometheus (ap. Claudian.4 cons. Hon. 250) dicitur

»Sinceram patrio mentem furatus Olympus

non exsíslentibus] Valde dillicilis quaestio est,

quam veritatem exsistentem ex non exsistemibus

)Iartianus signiÍicare voluerit. Plerisque veterum

videbatur, ut apud Persium est (5, 84), »gigni

De níhilo nihil, in nihilum nil posse rever-ti",

vel ut Lueretius ait (1, 151): .

»Nullam rem c nz'hilo gígni dívìnílus unf/umm

idque »commune physieorum Omnium plaeitumu (Tò

мол/да! :rch/raw ‘rcöoe/ qwöcxcßv д‘дудш) Aristo

teles (Physic. 1, 4; de gener. ct corrupt. 1, 5.

p. 499. a) appellat. (Adde Oeell. p. 511 Gal. An

tonin. imp. 4, 4 et 5, 15; Demoeritum, Diegenem

Apolloniatem, Epicurum ap. Laert. p. 575. 578.

619; auetorem de mund. ineerr. in Philou. op,

p. 959). Sed non physico, sed metaphysice sensu

)Iartianus hic lequitur; quaprepter veri simillimum

est veritatcm cxsistentem ab ce dici divinam natu~

ram vel quod Plato ait ‘tà битое душ, quae

albicabant.

licct aeterna sint, ab hominibus tamcn sere ian-a

tum intelligenter, nec nisi multe labore cx terrestri- _

bus et eadueis, quae non exsislenlía, ltu) дуга,

P_latonieo sensu appellare potcrat, per abstractie

nem et induetionem invcniuntur.

se сета-е] Male Grotius secernere, quod qui

libet videbit, qui verba constrlxxerit: »visa est Phi~

lologia сепия-е, se oin'oůe'wöw meruisse.«

de/Iuebant] Stellarum trajectionem describit. Lu

cretius (2, 209):

»Non cadere in (тат stellas et aidera cernis?. '

Vetcrum hac de re opiniones eellegit Stobaeus

(in celeg. 1, 28, 1. p. 580 Heer.) et Ammianus

(25. p. 509 Lind.); praesertîm etiam Seneca (nn

tur. quaest. 1, 1. p. 684 Lips.), ubi: »Stultis

simum esta inquit, »cxistimarc, aut stellas decidere

aut transsilire, aut aliquid illis aufcrri et abi-adi;

nam si hec fuissct, defuissent.«

Galaxeum] I Nimirum cireulum; de cujus natura

disputaruut philosophi (v. Aristet. meteorol. 1, 8.

Steh. eeleg. 1, 28, 1. p. 572 Heen). Saepe ne

ster ejus meminit 27. 209. 826. 855).

septatum] MS. зев-шпиц. Sie in Gramm. rcsec.

tationem pro resectione posuit. videtur autem hie

Capella eeelum crystallinum (ut vocant patres Chri~

stiani) describere, quemadmodum supra cmpvreum

Ibi Jupiter cum Junone

207

209

Martiani Capellae lib. II. §. 209.

omnibusque divis in suggestu máximo ас subselliis lactcis residens sponsalcs

praestolatur adventus; qui simul ut Musarum voces ac dissonis mela dulcía

210 cantilcnis virginc adveniente percepit, priore loco praecepit venire Cyllenium,

cum quo Liber et Deli us fidi amantissimique germani, Hercules etiam, uterque

Castorum, Gradivusque, et quidquid deorum de Jove progenitum est, Cyllenii

211 adhaerebat officio. Elementorum quoque praesides, angelicique populi pulcherrima

multitude, animaeque praeterea beatorum veterum, quae jam coeli templa

212 merucrant, gressus Majugenae sequebantur. Linum, Homerum, Mantuanumque

descripsit: ait enim: »limbis nivalibua albicabant.«

Grot. — Cum Grotiano códice tarn Hugianus,

quam Bodlcjanus, Darmstat lensis, ct Rcichenauensis

coavcniunl : Basilccnsis autem septulum praebct.

Atquc parum interest utro modo legas. Hand

dubic enim ¡He sectatus vel scptatus locus Joris

domus (§. 97) in lácteo circulo erat.

tit] Omissam banc particulam С Basilccnsi có

dice supplcvi.

dissonis] Concentus enim, Seneca teste (epist.

84, p. 550 Lips.), fit ex dissonis $ unde Ovidius

(met. 10, 145) de Orpbco:

»ZJt satis impulsas tentavit pollice chordae ,

Et sensit varios, quamvis diversa sonaren t,

Concordare modos» cet

Pythagorcí jam definíverant musicam contrariorum

compositionem aptam (Tcnnnl. с Tbcon. pr. ad Jamblicb.

in IVicom. aritbm. p. 175), dissimiKvmque

concordiam, ut ait Quinctilianus (1, 10, 12; p.

210), (XQfWviccv vocabantj quos secutus Aristote

les (de mundo 5), dum de concordia per contraria

disserit: »musica«, inquit, »acutis ct gravibus sonis,

longisque et brevibus una pcrinixtis in diversis

voeibus, unum ex illis concentum absolvit

(àrtevéP.sÔev àçfiovLav).* Addc Maximum Tyrium

(I, p. 271 Reisfc.) et Macrobium (Saturn. L in

praef.), qui Senecam ad verbum fere exscrlpslt.

Ipse denique noster infra (§. 910) de Música clypeum

gestante seribit: »Denique mox ingressa atque

(statim) ejusdem orbis sonucre concentus,

cuneta ilia, quae dissona suavitas commendarat,

vel u.t mu tc seen tía tacucrunt. «

Hercules] Recle bunc denm adbacsissc Cyllcnü

officio dicit. Adco enim juuctos eos cogitavit antiquitas,

ut una cademque basi Hermcraclcs hodieque

conspiciatur, addita bac ínscriptione : EPAÍAHPAIiAEOC

(D'Orvill. Sicula p. 575. Torrcinuzia

CI. 7. n. 17). Nec Mercurio soli (Hont Od. 1,

10, 5) sed utrîque deo palaestrae cura crédita

fuit (Palacogr. er. IV. §. 801). Eodein denique

carmine uterque eclebrabatur (Antliolog. Gr. 1, 58,

4. p. 165 de Bosch.).

beat от m] Similiter IVemesianus (ap. Barth, in

advers. p. 1557):

— — »sublimes animae eoeleslia templa

Sidereasque colunt sedes , nmndoque fervntur. «

Harum animarum sedis noster snpra (§. 155) jam

mcntîoncm feccrat.

Linum] De Lino ct Orpheo musîcis pariter ac

sapientibus vide Quinctilianiim (1, 10, i>; p. 215).

Linum «divino carmine pastorem« appcllat Virgilitis

( Ici. C, 07), ubi lie juins hace annotavit;

Martiani Capellae lib. H. 5. 212. 247

vatem redimitos canentesque oonspiceres; Orpheum atque Aristoxenum {idibus

personantes; Platonem Archimedcmque sphaeras aureas devolvontes. Ardebat

Heraclitus; udus Thales, circumfusus atomis Democritus videbatur. Samius Py

вишни, supra (4, 56) cum Orphco junctum, me

morat, nolncn inter vetustissimae memoriae vates

clarum, servatum illud partim fama ac mythis, par

tim earminihus, quae ejus esse ferebantur.« Plu

ribns de eo egerunt Durette (Mem. de l’Acad. d.

lnser. X., p. 195), Bode (de Orph. poeta р. 77—79),

Ambroschius (diss. dc Lino, Berolini 1829), et

‘Velchcrns (Allgem. Schulzeit. 1850, n. 2_5).

Statuam cjus propc Musarum lucum in monte He

licone Pausanias vidit ibique quotannis ei parenta

tum esse rel'ert (9, 29, 5).

Orpheum] De eo omnia congcssit Bode (de Ог—

phon poëtarum Graecorum antiquissimo, Gottingae

1824). »Deorum in numerum consecratnnw unus

Alhricus philosophus (18, p. 520 Munch.) tradidit.

Arístoxenum] Peripatctieum, quem tamcn non

solum philosophnm, sed et musicum 925) in

signem fuisse, plures testantnr scriptores (Aristoph.

schol. ad ran. 1557. Suidas p. 527. Cie. de linib.

5, 19. Gell. 4, 11). Conferenda omnino est Mahnii

diatribe (Amstclod. 1795 et in Schäferi thesauro

critico uovo, T.

sphueras] Nota sunt, quae Plato de natura

sphaerae et de orhibus coelcstihus pluribus loeis

exposuit; de Arclnimedis autem sphacra artilieiosa

nostcr infra 585) agit. '‚

ardebat] Ignem enim rerum principium esse

lleraclitus docehat (Diog. .Laer-t. 9, v7 ibiquc Mcib.

‘Plutarch de plac. philos. 1, 5. p. 877. Cie. N. D.

5, 14. Vitruv. 2, 2 et 8 praef. Arnob. 2. p. 48).

Quem sccnti Stoici (Plutarch. de stoic. p. 1077)

igncm ipsum dcum esse docehant (Enseb. in praep.

ev. 15, 16. p. 810). Heraclitum vero acri вей

justo judicio pcrstriuxit Lucretius (1, 659 sequ.

695. 785). Conf. et infra 758).

mlus Thales] Qui aquam esse rerum initium

statuit (Aristot. metaph. _1, 5. Diogenes Laert. 1,

27. Cie. N. D.' 1, 10; acad. qu. 2, 57. Laetnnt.

1, 5. Anson. sap. p. 240 Dac. Vitruv. 2, 2 et 8

Praet'. Minne. Felix 19, 5. Plutarch. plac. philos.

1, 5. p. 875. Apollinar. Sidou. carm. 15, 82 ct

89. p. 576. Arnob. 2. р. 48 ct ipse Seneca nat.

qu. 15. p. 727 Lips.). Sed confer omnino obser

vationcs Hallenses (2. p. 417 seqn.).

atomis] Docente Lactantio (inst. 5, 17; de ira

dei 10) et Diogene Laerlio (9, 50) primas Lcucippus

illam de atomis docrinam Democrito tradidit.

Exccperunt cam deinde Epicurus et qui hunc seetali

sunt (Lucret. 1, 54. 56. Cie. de lìuih. 1, 6. Plu

tareh. placit. Philos. P. 877 f. 878. Senec. nat. qu.

5, 2. p. 759 Lips. Minuc. Fel. 19, 9. Macrob.

somn. Scip. 1, 14. Lucian. vitar. auet. 15. p. 95.

Bip). De Arcesilao etiam Apollinaris Sidonius

(сани. is, 94. P. 571 sim).

»Post hos zbcesilas divina mente paralam

Conjicít hanc molem, сои/сети: ,mrtibus “Из,

Quas atomos vocat ipse Ieves.« —-‹.-— М

Posiilonins autem (ap. Strahoucm 16. p. 757 Са

sauh.) coutendit antiquum de atomis dogma Мо—

sehi esse, viri Sidonii, qui ante res Trojanus

lloruerit.

Pythagoras] Quo pacto nrithmcticas harmonise

proportiones iuvcncrit, multi tradidere seriptores,

quos laudavil Druckerus in praeclaro suo opere

(hist. philos. l. p. 1057).

215

248 Martian! Capellae lib. II. §. 213.

thagoras coelestes quosdam numéros replicabat; Aristoteles per coeli quoque cul

mina Entelechiam scrupulosius rcquirebat; Epicurus vero mixtas violis rosas et

totas apportabat illecebras voluptatum. Zeno ducebat feminam providentcm ;

Arcesilas Collum intuens columbinum; multusque praeterea palliatorum poreplicabat]

Ubi de numerîs sermo est, noster

plcrnmque (§. 749. 7S7. 739. 760. 764) verbo

replicare ntítnr pro »analogiam ínter numéros exquirere.*

PlutarcLus (plac. philos, p. 876) 6v[i-

{leroiaç dielt, et noster infra (§. 764), multiplicationem

a replicalione distinguons, »replicatio«, inquit,

a maxima ratione ineipit et su Linde ad mi

nores minoresque transit.* Porphyrins (jteoi àltO~

XVS èfiif}V%(OV p. 30) Pythagorae meutern his

quidem verbis exponît: »o¿ yovv HvdayoQELOL,

steol tovç àoi&txovç ymi ràç yçafi/iàç 6rtovdàÇovreç,

èrti то rtXíov toïç xreoiç алуо-

%ovTO.« Unde Arithmelica infra (§. 730) Jovem

cum monade comparans, »tuae«, inquit, »primigeuiae

naturae fu ni ein Jupiter recognosce.« Нос

tarnen loco verhum replicare ctiam simplicîter pro

repetere sive resolvere aeeipi poterit. Ita enim Symmachuâ

(epist. 6, 31) »nola replicare» pro »repe

tere quae nota sunt« scripsit.

Aristoteles] »Pcripateticorum princeps Aristo

teles fuit, quem, excepto Platonc, baud scio an

reetc dixerim prineipem philosophorum« (Cíe. de

finib. Ii, 3).

Entelechiam] Confer Plutareliiiin (plac. philos.

i, 3. p. 878), Macrobium (somn. Scip. 1, 14), Justinnm

Märtyrern (ad Graccos p. 7 f. Op. Colon.

1686), Tertullianiim (de nnim. 32), inque primis

•uperiorem locum (§. 7) ibique notata.

violis rosas] De violarum usu in coronis' supra

( S. 119) disputaviinus ; rosas autem omnium ma-

. vi »c adhiberi ad convivía sólitas esse quam plurinn

veterum loci decent. Ovídius (fast. 5, 35») :

»Tempora sutilibus cinguntur tota coronis ,

Et Intel injecta splendida mensa rosan;

Horatius (od. 1. 36. 16):

»Neu desint epulis rosac,

Neu vivax apium, neu breve lilium«;

plura dabit Fulvius Ursinus (in append, ad Ciacconium

de triclinio p. 263 sequ.). Undc apparet

vitam voluptuariani et delicatam significan, quam

Epicurus inpriinis commendasse dicitur, licet ¡in

mérito, quum ca, quam ille finem bonorum con

stitué, r¡dovr¡y iicutiquam tarn pravo et abjecte

sensu accipicmla sit, quam verbî causa a Cicerone

in libro de finibus secundo factum est; id quod

non Lucretius modo, verum ctiam Seneca (de vita

beat. 13, p. 239) recle intcllexit. Martianum communem

opinionem secutum esse docent sequential

vide tamcn ne flores Uli simul et hartos sigriificent,

quos in deliciis Epicurum habuisse constat (Cíe.

IV. D. 1. 55; de leg. 1. 21. Propert. 3, 20, 26-

Juvcn. 15, 122. 14, 319. Slat. süv. 1, 3, 94).

providentcm] Signifient itoôvoiav sive Providentiam,

qua munduin regí Stoici docebant (conf.

Cic. Pf. D. 2, 30 sequ. Diogen. Laert 7, 158,

ct superiores notas ad §. 6 et 52).

Arcesilas] Idem philosophas, qui ct Arcesilaiis

ab aliis, inter quos Laertius in ejus vita. In Mínutio,

ubi tcxtiis habet Arcesilas, MS. Arcesilaus

refert, in Arnobio pro Arccsilao MS. Arcesila, ut

ex execrptis Scaligeri monct Meursius meus. Hie

¡He quem ignoran tía e magislrum Yocat Lactantius,

et quem Cicero omnem funditus pbilosophiac ra

tion cm ait sustulisse. Docebat enim ànaraXrf\\)iaVf

Martiani Capellae lib. II. 9. 249

pulus studiis discrepantibus dissonabat; qui quidem omnes inter Musarum

Carmina concinentium audiri, lieet perstreperent, nullo potuere reboatu. _Ve

niente igitur introgressoque Cyllenio omnis ille deorum senatus veneratus

verticem ingredientis exsurgit. Ipse Jupiter` eum propter suum consessum,

‘Pallade a dextra sociata, medium collo'cavit.A Nec longo interjectu ipsa quoque

nihilque certo sciri posse assen-chat (memiuit hujus

opinionis Aristoteles in metaphysicis) utehaturque

argumento remi infracti, et colli eolumhiui (ut te;

stis est Cicero in acud.), in quo aliud quid videlur,

quam revera est. Hue alludit Capella. GuoT. Ciecronis

locus in academicis quaestionibus est

(4, 25). Sed ante hunc jam Lucretius (2, 800)

hac de re: о

»Pluma columbßm quo pacto in sole videtur,

Quae sila cervices circum collumque coronal.

Пали/ив alias fil, uti rubro sit clara Pyropo,

Intel-dum (‚подам sensu ßt, uti „Щемит °

Inter eoeruleum „змея: nüscere smaragdos.¢

Adda huic Senecam (nat. qu. 1, 5. p. 687 Lips. et

epist. 71 2.512), et Apollinarem Sidonìum (cai-m.

15, 89. р. 577 Certe Cicero (de div. 2, 119)

edixcrat: »Nihil tam absurde dici potest quod non

dicatur ab aliquo pliilosophorum.« Quod reliquum

est, non recordatus est Grotius, quod ipse Socrates

suevcrat dieere: »scire se nihil practer hoc ipsum,

quod nihil scireta (Diog. Laert. 2, 52.

1, 16).

palliatorum] Id est philosophorum Graecorum,

ut cx inferioribus loeis (225. 528. 555. 424. 429.

450) apparet. Pallíum quidem omnino ad Graecae

Cie. aead.

gentis habitum pertinehat, Romanorum autem iem

pore ii potissimum eo utehantur, qui Graecarum

Шалит notitiam alïeetahant, ut v. c. Seneca rhetor

(controv. 4, 29, p. 255 Elzev.) oratores commemo

ш, »qui quum Latine declamaverant, toga posita,

шито pallio quasi persona mutata redibant et

Graece declamahantu', inque primis philosophi ео

insignes erant, qui diutius quam alii veterenì си!

lus simplicilatem servarent (coni: valer. Maxim. 2,

6, 10 ibique Vorst. n. 65 p. 178 Torr.; Apollinsr.

' Sidon. epist. 9. 9, р. 265 Sirm., et in universum

`Snlmasium ad TertulLAde рента). \

díssonabat] Infrh 912) noster: ‘ « _ l

»Ut nulli scateant dissona шалит

Bidet discrepantes de rerum principiis opiniones,

quem philosophorum dissensum alii multi 'pai-iter

reprehenderunt (Мах. Tyr. 52, 2. T. 2.` p. 119`

Reisk. Yitruv. 2, 2. et 8 proef. Tertull. de anim.

52 et adv. Marc. 1, 15. Arnoh. 2. р. 48. Масть.

somn. Sc. 1, 14. Siclon. carin. 2, 156 sequ. p. 294.

Sirm. Minne. Fel. 19. Plutarch. de plac. Philos. l.

p. 874 sequ. Euseh. praep. ev. 1, 5. p. 22 scqu.

Justin. Mart. ad Gl'. Oper. р. 6. Theodor. c. Gr.

de mater. 4. Claudian. consul. Mallii 84 sequ.).

reboatu] Ita codices Cantabrigiensis et Hugin

nus sane melius pro Grotiuno rabulatu. Superiori

loco 98) nomen simplex boatum legimus. De

prorsus dissimilibus philosophorum senteuliis lege

et Ciceroncm.(de divinat. 2, 57 et 58).

propter] Codex Cuntahrigiensis quidem props;

sed unum idemque est, illudque noster saepius,

acque atque Appulejus (v. Oudcud. ad cum l.

p. 245), et quod majus est, Cicero D. 5, 22;

de invent. 2, 51) adhibuit. Paulo inferius, ubi

Grotius {тщета hahet, rectius Huginnus, Darm

stattensis ct Cnniahrigiensis exhibent interjectu.

214

21

U

52

250 Martiani Capellae lib. II. §. 215.

216

‘217

Philologia ambita Musis ae matre pracambula corrogatur. Qua ingrediente,

ас Vesta deûm nutrice' ejusdemque pedisequa acerram illam olacem aromatis

refundente, omnis*ille ordo coelieolûm portiones sibi competentes attribuens

Arabicis lactabatur halatibus. Verum virgo, ut est per omnia verecunda,

lieet a Jove ejus assidere conñnio juberetur, tamen ibi potius voluit, ubi

Musas conspexerat, admota Palladis~consortione residere. Tune exsurgens

virginis mater pòscit de Jove superisque Cunctis, uti sub conspectu Omnium,

quidquid sponsalium nomine praeparaverat Majugena, traderetur, ас demum

dos а virgin@ nou deesset; tuncque tabulas ас Рарйаш Poppaeamque legem

Vesta] MS. »Vesta deum nutrîceu hahuit, unde

quuet et pedissequa rescrihendum. Attribuit autcm

Vestae munus thuris distribuendi, quod ea foeis

arisque sit pracfccta. Скот. -— Vesta eadem quae

Tellus, atque haec dcorum mater (Serv. ad Acn. 7,

1.56).

Pedisequa autem Cortius etiam e Guclfer

bytano notavit, quarc pro Vestae null-ici et pedis

sequae, ut Grotius edidcrat, reposui Vesta пни-{ее

et pedisequa, et e Basileensi codice ejusdem pro

выступе. In Darmstattensi a prima manu rectc

scriptum erat nutríce et pealisequa, sed deiude per

peram correctum. De Vesta Jovis nutrice plm-a

debuut Lactantius (1, 14) et Alhrieus philosophus

(17. p. 519 Munch), qui tamen reconditum fahulae

scusum capere non potuerunt. Sane purificatur

igne aër, coque fit ut aether (Jupiter) nutriatur.

Árabícís] Confer ad hunc locum Sliallheinium

(de pracst. uumism. I. p. 554) et laudatos ab co

auctores, quibus addc Maximum Тук-тат (/l, 4. T. I.

р. 55 Вошь), Tibullum (2, 2, 5. 4, 2, 18), Pro

рек-баш (2, 22, 17. 5, 11, 8), Lactantium (de

Phoeu. 79, 18) _, et Sirmondum (ad Apollin. Si

don. p. 148). Tertullianus (apolog. 50) tura Arabi

cae arboris lacrymas appellat.

tabulos] Nuptiales nimirum. Confer Brissonium

(de form. 6, 124. р. 515 518), el: Appulejum

(met. 4 P. 295 Oud.) ibique notata, et adde quae

Quinctilianus (5, 11. p. 504) e Cicerone de non

usu tahularum in probando ußtrimonio all'crt.

Poppaeamque] Рораеа l. ab Augusto, Cess.

extraordinariis M. Papio Мите et Popaco Se

cundo. Vide Dioncm. Eadem et Julia dicta, quod

Augustus se in ea ferenda a divi Julii commen

tariis edoctum proliteretur. Agit hace lex practer

alia multa de dote non alicnanda, quod caput legis

hue pcrtiuct. Guo-r. -

In

Vossiano codice est Ро

peamque; sine ulla hacsitatione substitucndum Pop

paeamque. Id jam vidit Grotius., qucm secutus est

(‘?) Burmannus ad Suetouium Claud. 25 et Wie

lingius lect. juris civil. 2, 52. p. 262. Aliquando

aulcm hace nomina a librariis esse confusa ostendi

superius. Anm-z. (misc. p. 214). — vulgo cnim per

pernm Pompeamque. Codiecs quidem Monacenscs

(В. C. D. Е. G), Reichenauensis, Darmstattcnsis, et

Dougal-sii Popeamque exhibent, cum quibus Grotius

etiam orthographium corrupit, quod Arntzenius non

vidit, ipse tamcn meliorcm scriptionem attulit e fon

tibus ipsis, quihus addc Tacitum (hist. 5, 25 ct 28 ct

anual. 5, 25) et confer Augustinum (de legibus

in Graevii thesauro Il. p. 1241), Dionemque (54.

р. 551).

legem] Jam supra 96) finxerat senatus cou

Martiani Capellae lib. II. §. 218. 2oi

sinerent recitari. Cujus petitioni justissimae deorum senatus attribuit, ut in con- 218

sessu coelitum offerenda probarentur. Hiuc Phoebus exeurgit fratris officium

non dctrectans, ас singulas ex famulitio delectuquc Cyllenio incipit admovere,

quae tam pulchrae cunctis quam ornatissimae refulsere.

Transcursa, lector, parte magna fabula, 219

Quae tam morosis implicata ductibus

Tenui lucernam palpitare lamine

Coegit instans innitcns crepusculum;

Ac ni rosetis purpuraret culmina

Aurora primo et convenustans habitu

Surgens fenestras dissecaret lumine,

Adhuc jugata compararet pagina

Quocunque ducta largiorem circulum.

Nunc ergo mythos terminatus; infiunt - 220

snltum more Romanornm aeréis tabulis incisum;

imitatur nunc Senecam, apnd quem (apocol. Claud,

p. 834 Lips.) lege Cornelia de sîcariis in ipso quacritur

orco. Ita Appulejus ctiam deos non solum

legibus humanis (met 6. p. 391. 397 Oud.) subjicit,

sed Jupiter qnoque apud eundem jubet »Mercurium

deos omncs ad concionem provocare, ас si

qui coetu coelestium dcfuissct, in poenam decern

millium numúm convent um iri.« Dcinde Psyches

et Cupidinis nuptias «legitimas facit et jure civil»

congruas. «

delectuque] G rotins dilecto. Sed cx Vossiano

restituendum dilectuque vcl delectuquc, quod in

aliis est Arntzen. (misc. p. 214). — Dilectuque

exhibent Monaccnses (В. С. D. E), В asile en sis,

Bodlcjanus, Cantabrigicnsis, Brîtannicnsque. He

keln que praebent Reichcnauensis, Bongarsii et Hugii

codex. Utmmque bonum.

innitens] In códice Lugduno - Bat. est: »et in

nitens « , unde emendo »et nitens.* Abntz. (ad paneg.

vet U. p. 7öS). — Sed crepusculum vix nitet.

Num forte pro immineus istud innitens ecripserit?

Gemínala enira ailjectiva non euro (§. 197 not.).

crepusculum] Crepusculum, quod jam inatat,

facit ut lucerna a claritate deficiat et tenui luminc

palpitet, narrationique tam mnltis ambagibns impeditae

fincm imponit. Goex. — Confer snpra creperum

(§. 116).

purpuraret] Confer superiorem (§. 116) Ainorae

descriptionem. Egrcgie Rutilius (itincr. 377):

*Roscida puniceo fulsere crepuscula coelo.*

primo et] Ita reetc Basileensis. Male in reliquis

et editis et omissum est

largiorem] Circuli epitheton, quod omnino me

lius, quam Grotianiim longiorem. Exhibent illud

Basilccn 'ie, Darmstattcnsis, Guclferbytanus, Hugianus,

Britanniens, Cantabrigicnsis, et Bongarsii codex.

nunc ergo] Abstint septem postremi hi vcrsns

232 Martiani Capellae lib. II; $. 220.

Artes libelli qui sequentcs asserent. ['"'<■'

Nam frugc vera omne fictum dimovent,

Et disciplinas annotabunt sobrias

Pro parte inulta, пес vetabunt ludiera.

Habes -quid instet, si potestas coelitum

Faveantque Musae et chelys Latoïa.

a códice Guclfcrbytano, пес mirum, quum eo со- manuscripts, ipsoquc Grotiano; quapropter male

dice поп nisi nuptiac contincanttir, minime Septem recepit Grotius terminatis. Equidcm terminatus тс-

libri posteriores. Adduntur autem hace: »Mart. posui codicum Rcichcnaucnsis, Monaccnsis (C),

Min. Fei. Carth. de nuptiis Philol. finis. « Praeterea Cantabrigiensis, Britannici, Bodlcjani, et Hugiani

quae duobus in aliis codicibus continentur nuptiae, auctoritatc. Alii quidem terminatur praebentj sed

lias Ule uno tantum complcctitur. In llugiano со- illud melius, quia jam factum est

dice spurius insuper bic versus additur: infiunt] Tnfit saepe; infiunt, quod sciam, non

»Gloria fulyenti Christo sit cunetipotenti.« nisi apud nostrum legitur, quamvis Varroncm diterminatus]

MS. terminatis. Ergo lege et dis- xisse infio tcstatur Prisciauus (8 cxtr.).

tingue: »Nunc ergo mythis terminatis infiunt fruge vera] Id est vero et simpltci intellcctu.

Artes libelli qui semientes asserent.« Vlxcan. — Utilitatem vertan diccrc pracstabat,

Sensus claras: ait imposito fabulis fine incipere qua sequcntes disciplinarum libros nuptiarnm comlibros

de septcm artibus ad quos transcamus. GaoT. menta superare Martiamis ait. Sobrias Macrobius

— Sed mythos in omnibus legitur tarn editis quam quoquc (Saturn. 1. 5) fabulas suas appcllat

: .í.: i» ti: г л •• .. < - •;■ :■'

MARTIANI

' MINEI FELICIS

CAPE LLAE,

AFRI CARTHAGINIENSIS,

DE ARTE

GRAMMATICA

Lusen nl.

Rursum Camoena parvo

Grammatica] Perlecto tertio hoc libro quilibct

videbit, minime totam hie propositam esse gram

matieam, sed. fragmenta potins quaedam ejus dis

ciplinae. Cujus rei eausam perspieere mihi videor.

Primum enim absurdum ipsi Martiano videbatur,

Jovi in emnium deorum seuatu haue exponere

velle artem, quae nonnisi pueris traditur 265),

undc etiam Minervac, Grammaticam interrumpentis,

haec inscrit 526) Verba: »quae (omnia) si ab

scholaribus inchoamcntis in seuatum eeelitum ducis,

decursac pcritiae gratiam deformabis.« Deinde suam

nostcr eneyclepacdiam in eorum tantum gratiam

scribere poterat, qui primis ejusmodi clementis

jam imbuti essent. Alii enim, hace prorsus igne..

rantes, Martianum ne hueusque quidem intellexcrint~

Omnine autem praeterire haue primam е septem

artibus quum ,nequiret, ea elegissc videtur, in

quibus vel dissentiret a superior-ibas днищами

vel elarius se docere posse putaret.

титан] Sensus hujus earminis hic est: »Rur

sus accingit se Musa ad similes fabulas, qualibus

in duobus prioribus libris mythologicas et philoso

phicas doctrinas velaverat atque ernaverat, ut delcctatiene

quoquc aliqua dillicultas et frigus dis

cendi compensetur (v. 1 _ 10). Cui Martianus оЬ

lequitur, artes, quas sebrias modo appellavit, serio

traetandas esse (v. 11-16); sed cavillabunda illa

repeuit, omni tamen erationis ornatu carere ipsum

non posse; quaeritque, quo ordine artes traditurus

sit (v. 17—25). Respondet Martianus, se ipsas

lequentcs preducturum esse (v. 26-29), que facto

Musa hoc ipsum figmentum esse arguit (v. 50—54)

Martianusque vietus manus dat (v. 55 et 56). Si.

milis est Virgilii sententia (in euliee 4):

»Omnis ut тление per ludum сомом: orde

Notitiae, лисам voces: Все! invidus adsít,

Quísquís crit, eulpare joeos Musamque param:

Pondere vel сайт levier famaque [стегали

221

251» Martiani Capellae lib. III: §. 221.

Phaleras parat libelle,

Et vult amica lictis

Commenta ferre primu'm,

Memorans frigcute vero

Nil posse comere usum,

Vitioquc dat poëtae , ~

Infracta ferre certa ,

Lasciva dans lepori ,

Et paginam venustans

Multe illitam colore.

Atquin prioris ille

Titulus monet libelli ,

Mythos ab ore pulsos

Artesquc vera fautes

Voluminum sequentem

Praecepta comparare.

Ad haec jocante rictu:

Nil mentiamur , inquit, .

‚Лица-аз] Primum equornm , deinde etiam ho

luiuum ornamenta (Barth. advers. p. 1176), unde

factum est, ut metaphorice quoque de iis usurpe

tur, quibus fucum facere aliis speciemque asciti

tiam rai alieni addere concmur; ut v. c. phalerala

uerba apud Terentium (Phorm. 5. 2. Q5).

amica [Ест] Manuscriptus habet amicta, quod

et rectius. Gnor. —- Utrumque bonum sensum prac

het; rectius neutrum dixerim; quare major-em co

dicum numerum sequor.

frigeute vero] ld est: exstincta et cessnute ve

тише. Vue. — Produxit Primam syllaham secundi

pcdìs Anaereentici, ut alibi. Sic libro VII: Ma

ша detergit ora. Скот. Melius,

quam Vulca

uius, sensum ita capics: vel veritatem, quae elio

quiu nuda tingitur, vestimento aliquo carerc non

Posse, quin frigeat; frigentem autem solo usu nihil

amplius ornamenti acciperc.

pulsos] Grotius pulsans, Britannicus et Reiche

naueusis pulsas, Cantabrigiensis pulsas, hi omnes

sine sensu. Reccpta igitur Mouaccnsis codicis (C)

lectione construe: »titulus libelli mouet mythes ab

orc pulses, sive omissos esse.“

vera fautes] Pal-iter Cornelius Severus in Aetna

(257) цистит professas artes“ nuncupat.

jocante Ноги] Horatius (sat. 1, 10, 7): »Risa

diducere richnn.“ Ovidius (arte am. 5, 285): »Sint

modici ríclus, sint parvae utrinque lacunae.«

Martiani capellae lib. III. 9. 222.

Et vestiantur artes.

An tu gregem sororum

Nudum dabis jugandis ,

Et sic petent notandis

In coelitum senatum?

Aut si tacere cultum

Placet, ordo quis probatur?

Certe loquentur illae

quidquid ferant docendum,

~ Habitusque consequentur

Asomato in profafu.

Наес петре ficta vox est

Et devius promissi es;

Сиг ergo non fateris

Ni {igminis figura

Nil posse comparari?

His me Qamoena vicit:

Fugis jugabo ludum.

Admoverat igitur Latoides unam priori loco Mercurialium ministrarum 225

jugamlís] ld est Mercurio et Philologiaea qui ma

_trimonii vinculo jungendi sunt; his indeeorum fore

ait, si nudae artes dotalitiac tradantur.- Sequentia

manifesto corrupta; nihil tamen varietatis exstat,

nisi quod Grotius in margine pro in apposuit et.

orda] Quia Ordo? id est, quae convenientia.

VvLc. Vel

Potins, quae ratio, quae institutio

operis? uude proficiscendum, quomodo progn-edica

dum tibi videtur-1 ’

quidquid fer-ant] Melina forte: »Quae quid ferat

doccndumcz quod ex vestigiis colligo. Gnor. _

Reichenanensis a prima manu feral (omissa scilicet

lineola N significativa); Monacensis (С) col-rectum

ferant: quod (fuum grammaticae simul et metro re

spondeata recepi pro erat in editis.

asomato] Spectare haec videntur ad Stoicorum

doctrinam, qui quum omnia alia corporea dicci-cnt,

‚Замбии et tria alia statuebant oiäcógwcra (Sext.

Emp. adv. phys. X. 218. P. evo Fabric.)

promissí] Sie devius aequi apud Silium (l, 57),

et devia pectora rech' (8, 516).

fugis] Non intelligo, nisi pro dativo casu sub

stantivi fuga accipiama ut sensus sit: »victus n

Camocna fugae (id est спая) meae statim sub

jungam fictionem poëticam, quam illa me continuare

coi-situ

256 Martiani Capellae lib. III. §. 225.

aetate quidem longaevam, sed comitato blandissimam, quae 'se in Memphide

ortam rege adhuc Osire memorabat, diuquc obtectam latíbulis ab ipso rc

pertam educatamque Cyllenio.” Quae fcmina, licet in Attica, ubi majorc aevi

parte floruerat, se assereret incedere palliatam, tamen ritu Bomuleo propter

Latiale пашен et Olium Caput propterque Martiam

propaginem seuatum deûm ingressa est penulata.

Memphide] Grammaticam in Àegypto inventam

Primus tcstatur Plato (iu Phileb. P. 18), quem sc

quuntur Cicero (N. D. 5, 21), Tacitus (ann. 11,

14), Plutarchus (quaest. sympos. 9, 5, p. 758 d),

servius (ad Aen. 4, 577). i

Сушит] Plato inventorcm nuucupat Thcuth,

sed restitueudum esse Thoyth, id est Aegyptiorum

Mercurium, alibi monui 175 not).

Attica] Ibi prima grammatieac fundamenta Po

sita sunt a philosophis, inprimis Platone (Diog.

Lacrt. 5, 25, P. 180 Mcib. Dionys. Hal. de com

pos. ,p. 14 Sylb.) et Stoicis (vide omnino Clas

scnium de prim. gramm. gr. P. 5 sequ.); Romae

autem, teste Suctouio (de ill. gramm. init), diu ue

in usu quidem, nedum in honore ullo erat gram

matica.

Latiale] Sacpë noster vocibus'utitur Làlialis,

Latiale. Codices Darmstattensis et Monaceusis (C)

sempcr altcrum L cum В Permutant: sed parum

interest (Macroh. Saturn. 1, 6 et 16. Steph. ad

Saxon. p. 7); quandoquidcm Jupiter modo Latialis,

modo Latiaris audit (conf. Palaeograph. crit. Ш.

§. 579).

Olium овраг] MS. Olium caput, credo capito

Iium. Gno'r.- Lege »Tali caput.« Nota est nar

ratio de capite Toli Vulceutani evoluto cx funda

mentorum sedibus iu colle Tarpcjo. Et mihi quidem

aliquando placuit, etiam Varrouis locum (de L. L,

lih. 4) hoe Toli nomine iusignire ad ipsius autoris meu

geutem Venerisque

Gestabat haec autem teres

temi: »Capitolîum dictum, quod hic quum fundamenta

foderentur acdis Jovis, caput Toli homiuis inven

tum давним Рисков. (de serv. p. 157 ed. 1615.

p. 266. 1674). Quousque

tandem corrigendi

Pruritus criticos abripiet! Nonne multe melius

Varro, Florus (1, 7), Aurelius Victor (de vir. il

lustr. 9) et Dionysius Halicarnasseusis (4. p. 757

Sylb.) ignoti prorsus lnominis, cujus caput inven

tuxu, nomen reticueruut'l Quis est etiam vcterum,

qui id prodat, vel prodcre potuerit'l Primus om

nium Arnobius, quarti seculi scriptor, de co fabu

latur. Ас ne apud hunc quidem uomiuis lectio certa

cst. Quamvis cnim Stewcchius Toh' legat, Haral

dus tamen atque cditio, quae Lugduui Batavorum

1651 Prodiit 194), Oli praehet. Et certe melius

vox Capitolium c »eaput Oliumu prodit. Cave igitur

Martianum corrigas, qui apud popularem suum Oli

legens, ut illi uomini propius accederct, Olium

scripsit. Accedit quod Servius (ad Aen. 8, 545)

refert: »caput humanum, quod Oli diceretur, in

veutum essc.« Ncquc Grotinuus solus, sed Can

tabrigiensis etiam codex Olium praebet, quarc ti

dcnter hoc reposui pro olím in cditis, quod sensu

earcbat.

penulata] Paritcr Augustinus (confess. 1 , 16;

Op. l, р. 52 Basil.) grammaticos magistros appellat

penulatos. Initio in itineribus tantum penulae ge

stabautur, ut v. e. Milo, quum Lanuvium pctcns

cum uxore in rhcda vehcretur, penulatus fuisse

Martiani Capellae lib. III. §. 225. 257

quoddam ex compactis annexionibus fereulum, quod levi exterius elephanto

praenîtebat. Unde velut medendi sollers magistra curandorum vulnerum in

signia proferebat. Nam ex eodem scalprum primo vibranti demonstrabat

acumine, quo dicebat circumeidi yinfantibus vitia posse linguarum, dehincque

nigello quodam pulvere, qui ex favilla confectus vel sepia putaretur, illato

dicitur (Cie. pro Mil. c. 10); шок antem in urbe

quoque, initio, ut videtur, a delicatioribus homíni

bus facto, qualem Martialis (2, 57) »Alpha penu

laloruma appellat; sed paulatiln adeo invalucrunt,

ut togarum fere in locum succederent; linde factum

est, ut noster peuulatam opponcrct pallialae, ut

antiquiorcs гадают. Qua de re jam queritur, quis

quis dialogum де oratoribus scripsit (c. 59): »quan

tum lxumilitatis putamus eloquentiae attulisse pe

nulas illas, quibus adstricti et velut inclusi cum

judieibus fabulamur?¢ et licct »contra consuetudi

ncmc Lampridius dicat Commodum грешите: jus

sisse spectatores, non togatos, ad munus conve

nire« (in vita Comm. c. 16), eo tamen ipsa eon

suetudo processit, ut Gratianus et Theodosius im

peratores Senatores juberent »chlamydis terrore de

posito quieta eolobornm ae penularum induere ve

stimentac (cod. Theodos. l. 14, tit. 10, е. 1, Т.

"r, p. 252 Ritter. cum not. Gothofrcdi). Diligenter

in haue rem inquisivit Ferrarius (de re vestiaria

T. II,'p. 88 sequ.), quem vide.

gestabat] Ex iis quae nunc scquuntur apparet,

Grammaticam a nostro medici hbitu induci. Рак-Нет

Lucianus (cpigr. 22. T. X. p. 45 Bip):

тат ура‘щштшг) qwót'Cos, гладь (лобби,

Фагррщит/ ségoyëv и -— elephanto]

Totum pro parte: ebnrnnm intelligit

(conf. C. Fr. Hermann. ad Lucian. de histor. scr.

p. 504). A Virgilio (georg. 5, 28) solidus elephan

(из dicitur. Ferculnm autem hoe sive gestamen

ipsum thecam calamariam vel graphiariam signifi

care videtur, quam nuncupat Suetonius (in vita

Claudii e. 55).

proferebat] Ad omnia illa, quibus Grammatica

usa esse üngitur, Johannes Sarisberiensis (metal.

1, 21. p. 778) hace observat: »Martianus Gram

maticam inducit cum scalpro et ferula et nnguentaria

pyxide medicorum. Scalpro siquidem oris vitia

purgat, et infantium linguas, qui ad arlem philo

sophiae, ea praelaetante, cibante, et ducente, ituri

sunt, radit, dum erudit: et ne barbarismo aut. so- i

loecismo balbutiant, in sermone performat: peccau

tes autem castigat ferula; et nngueulo houestatis'

et utilitatis, quae ex ca provenit, patientium mi

tigat poenam. Манит quoque ad reete scribcndum

reddit idoneam; acuit et visum, ut ci partes literae

densiores aut velum multiplieiter elaboratum ob

stare non possit. Aperit aures, quas tam gravibus,

quam aeutis, immo et cunctis vocibus reddit accom

modatas.« De singulis praeterea conferatur monstrum

eruditionis, Jacobi Martorelli liber de regia thcca

calamaria (Neapoli 1756. 4).

nígcllo] Hoc est »mero incanstoc (encausto)

Ушли. -— Ineaustum Vulcanius dicere videtur

atramentum, quod etiam nunc Italia est inchiostro.

sepia] Ad atramenti alludit matcriam.Guo’r.-Persius

(5, 15):

»Nigra quod infuse vanescat sepia (умри.

Confer Plinium (9, 28, 45. 11, 5, 2. 52, 10,

52. 55, 8, 25); Aristotelem (hist. animal. 1, 4),

et Ausonium (epist. 4, 74):

»Melania album ‚там,

53

258 Martiani Capellae lib. III. §. 224.

225

per cannulas eadem resanari. Tune etiam quoddam medicamen acerrimum,

quod ex forulao Ноге caprigeniquo tergoris rescctione confecerat, rubri admodum

coloris expromsit, quod monebat faucibus adhibendum, quum indocta rusticitate

vexatae foetidos ructus vitiosi oris exhalant. Demonstrabat ctiam quendam

gratissimum gustum vespere multo olivoque laboratum, quo depulsa vocis

insuavissimae diritate canoros etiam fieri posse memorabat. Arterias etiam

pectusque cuiusdam medicaminis adhibitione purgabat, in quo el; cera fago

illita, et gallarum gummeosque commixtio, et Niloticac fruticis collemata no

»Notasquc famme sepiae п

Cnidíosque nodos prodidít.«

cannulas] Cdamos signifient, quorum наши

Quinctilianus (10, 5, 51; p. 165 Spald.) descri

psit his verbis: »quoad intínguntur calami, morantur

шалаш.

ferulae] Ad fernlas sceptre. paedagogorum а!

ludit, unde id quod in proverbialem formam abiit:

»Et nos ergo manum fcrulae subduximusu; et illud

Columcllae: »Perulasque minaces.« De ferulis di

versum quid a reliquis subindicat Apulejus. Alii

cnim de manibus puerorum ferula cacdendis indi

cant: ille vero ait libro 10 met. »quam altissime

sublato puero ferula notes ejus obverberansu. Gno'r.

Адде

apud Suetonium (de ill. gramm. 9) Do-i

mitii Marsi versum:

»Si quos Orbilius ferula scuticaque cecidítu

et Marlialis (10, 62, 9) liaec:

»Qua vapulavit Marsyas Celenaeus,

Ferulaeque tristes, sceptra paedagogorum«

alioque loco (14, 80)

»Invisac m'mium pueris, grataeque magistrís."

Conferatur etiam Juvenalis (1, 15). .s к

adlu'bemlum] Variantem banc lectionem pro ад

mouendum praetuli, quum et Reichenauensis, Bri

tannicus et Cantabrigiensis cum. ea coneinant.¿

caprígem'que] Alludit ad scuticas. Скот.

foetidos тис-гид] Saxo grammaticus (6. p. 107):

»Indigestam venti-is saniem foetido oris anhelitu ru

ctabatur.« Atque ipse Cicero (in Pis. 6): »quum isto

ore foetido teterrimam nobis popinam inlialasses.«

vespere] Vigilias signilieal, ut olivo luccrnas

(conf. supra 2 et infra 576 not.).

dirítate] Darmstattensis quidem codex m°ìflílale,

quod Heinsius (ad Sil. 11, 416 Burm.) etiam prac»

ferebat; sed vulgatam relinquerc non opus est,

quum dírum omnino canoro oppositum sit. Dirac

»Tcterrimum omni díritalm

Cicero (in Vatin. 5 f'.) seripsit.

purgabal] In cdilisiadditum erat gargarízando.

alites nemini ignotae.

Notavit tamen Grotius: »in MS. nico liaec vox pro

glossemate est, et recte: si cnim liaec ad gargari

zandum essent, utique cpithcmata non essenm _

Abcst ista vox a codieilius etiam Reiclienaucnsi,

Darmstattensi, Monacensi (C), Cantabrigicnsi et

Britannico. Posterior codex praeterca pro purgabat

cxliibet curabat.

cera fago НИШ] Notissimae sunt tabulae eeratae

(Guilland. de papyro 5, 41 sequ. Nov. op. dipl.

alii). Barum prae membranis praestantiam docet

Quiuetilianus (10, 5, 51. p. 162).

el gallarum] Observes velim hodiernam l|ic atra

mcnti pracparationem, cujus antiquius testimonium

cquidem non novi.

Martiani Capellae lib. III. 5. 225.' 259

tabantur.

tamen natura sui etiam vigilias inferebat.

Quae vis epithematis licet memoriam intentionemque procuraret,

Protulit quoque limam quandam

artificialiter expolitam, quae octo partibus auratis velut diversis neiionibus

gummeosque] Gummis, ut Capella hoc miro

testator, feminino genere dieitur. In genitivo gum

meos Graecnniee, et gummis Latine. Nonius Mar

cellus: »Gummi generis neutrius, ut est usu mono

ptoton. Tamen feminini Cinna: Alpinaque gummi,

ut sit genitivus ejus hujus gummis, ut puppis, fe

hris, pelvis.« Скот. —- Confer infra 291).

Niloticae] А Plinio haec hahet, qui (5, 12, 25)

de papyri scirpis: »texunturu iuquit »madente tabula

Mln' aqua. Turhidus liquor ушат praebet viceun ect.

татам] Holi/Ãńpwn'a sunt conglutinamenta.

Guo-r.

memoriam] In omni seripturae laude id maxime

extollitur, quod rerum memoria ejus ope servatur.

(Stoh. serm. 79. Cicer. partit. 26).

epíthemalís] Quod Celso emplaslmm, id Mar

cello Empirieo (20 p. 151 Froheu.) epithema est.

Iímam] Lima est cultura operis jam scripti,

qua politur illud, ct in honestam formam redigitur,

vitiosis omnibus derasis velut. Поп-абаз »arte poë

(Кем, libello jam Sidonii aevo singulari, ne quis

epistolam esse aerius contendat:

»Nec virtute foret clarisve potentius armi.'

Quam lingua Latium, si non offenderet плит

Quemque poëtarum limae labor et тот... —

Cui eidcm limatus pro suhacto poêta et quamlihet

cultissimo lil». 1. sat. 10. Martialis lib. 10, ep. 2:

»Nota leges guaedam, sed lima rasa recenti.' Y

Idem Iimandiiw'i-ho in cam rem usus lib. 6, ep. 64:'~

Ovidius lih.11 de Ponto, elegia 6:

»Scilícet incipiam lima mordacius uti

Ut sub judicium singula verbo vocem ?« i

Eleganter miri ingenii scriptor Martiauns Capella`

talem Grammatieae Alimam так. Вып-н. (advers.

1555). _- Adda Ausonii (sapient. 299, 15. p. 228

Dae);

»Et correcta magia, quam condannata vocabo,

Apponet docli quae mihi lima virale

pelo ранами] Quo melius haee intelligas, confer

infra 289) versus: f

»Bis quarta fondi упав paratur portie

Vel vulneratur ductus oris imagens

Unde 526) Minerva: »ni Канон, inquit, »ocio

partes orationis velut incunahula repetitura inti

mare disponían Octo partes jam Aristarchus sta

tuit Quinetilianique aetate (1, 4, 20; p. 78 Spald.)

Palaemon, quod fugerat Isidorum, qui (ступи. 1, 6,

1. p. 15 Arev.) a Donato demum orationem in

partes octo ран-Шиш esse serihit. '

nexionibus] Quae sunt diversae nexíones Шве?

Mihi videtur ab abhreviatione, solemni librariorum

terriculamento, erro» natus, et non paulo Capella

dignior vox reponenda pectinationíbus, quod voca»

hulum rei ipsi mirum in modum conveniens curioso

talium asserendum scriptori nemo, puto, negahit,

qui seripti codieis penes nos exstantis lectionem

pensionibus audierit, quae quidem fundamentum liu

jus correctionis nobis bonum est. Вып-в. (advers.

p. 1555).- Peecat Barthius hic in pluribus. Nam

pnmum falsa, sed cum multiseritieisM ei communis,

argumentatio est: quum alii Шиш-Н in legendis ver-l

bis hreviatis errarint, hunc etiam стане!“ Error

scilicet singulorum neutiquam omnium est, et a

argumentari ad universum profeeto omnis

vetat logica. Porro e corrupto in codice suo verbo,

quod vitiosum esse ipse agnoseit, corrigcre audct

55*

see Mamani СареПао lib. ш. g.

227

interstincta vibrabat, ex qua scabros dentes vitiliginesque linguarum et sordos,~

quas in Soloe quadam civitate contraxerant, levi sensim attritioue purgabat.

Наес abstrusa nosse carmina numerosque multifidos crebrae supputationis opere

Denique quoties curandos acceperat, mos ejus erat de nomine

Casus etiam non tacebat, quanti vel vitia creare possent,

putabatur.

primo tractare.

vel prudentissime declinari. Tune genera rerum, Verba etiam curandorum

cum ratione captabat, ne, ut fieri ab aegrotantibus moris est, nomen pro

nomine commutarent. Tum morborum modos, tempera, figurasque et sche

mata requirebat, jubebatque alios, quis plenitudo obtusior atque immobilis

torpor insederat, gradus per-currere scandereque quam plurimum operum,

vocem elaris literîs seriptam. Deniqne in ìllud

etiam criticorum vitium, quod persaepe in hec ipso

libro arguimns, ineidit, ut auetorem ipsum qnibus

баш tantum leeis legerit, neutiqnam perlegerit.

Unde faetum est, ut voccm damnaret nostro per

familiarem, ut supra (ё. 51) »tabens divûm nerim,

et 92) »quaeque elementa liget dissona пел-{0.4

Neque solus noster hac vocis forma usus est; sed

popularis etiam ejns (Arnob. 5. p. 156) verbis:

»vinculorum Шве injeeta sunt nexioncsu: ita nt

Afris in primis usitata fuisse videatur. Neque sen

sus ullam mutationem Hagitat, qunm partes nexae

inter se facile Лиепае nexienes appellari potuerint.

Solac] 26200 Straboni et Ptolemaeo. Alludit

ad soloccismum, ea ex urbe eriginem traxisse

memoratur. Gno'r. -

Adde Suidam, et inprimis

Diogencm Laertinm (I, 51 ibiqu. interim), similiter

Strabonem (14, p. 665 Cas-aub.) et lsiderum (etym.

1, 55, 2. Op. III. p. 52 Areva), enjus verba hacc

sunt: »Dictns antem soloecísmus a Gilieibus: qui ex

urbe Soloe, quae nunc Pempejopolis appellatur,

profecti, qunm apnd :dies commorantes suam et il

lorum linguam vitiose inconsequenterquc confunde

rent, soloecísmo nemen действен: Sed verbum, quod

з;

seqnitur, non :dehebat a 'Grotio singulari numero

addi, quum anteriores editiones jam contraxerant

haberent, et ita etiam, ques vidi, libri scripti. Infra

noster 526) iterum soloecismos tangit.

quanti] MS. qua. Скот. — Prefecto melier

vulgaris lectio. Quanti enim e Graeco 560:. pro

quotquot explicari potest.

rleclínari] Facete metaphoram persecutus est,

usus verbis ambiguis, ut hic declinari vita'a, quod

de adversis in vita casíbus pariter ac de neminum

in grammatieaieasíbus obliquis intelligi potest.

morborum modos] Е manuscripta Grotius hanc

lectioncm in notis attulit, quam pro vulgata ver

borum reccpi, magis nimirum eonvenientem ad mc

taphoram perseqnendam. In codice etiam Reiche

nauensi sie legitur.

plenitudo obtusior] Id est: magna ingenii tar

ditas. VuLc. -— llypallage pro »plena hebetudo.«

quam plurimum] Nescio quid linee sibi velint,

ni leges: »scandereque quam [накатил], opernm

praepositienibus, aut conjunctionibus participatisii

(ita est in manuscripto) »insistere.u Alludit, ut

solet, ad partes, quas voeant, oeto erationis.

Gno'r.- Non vidit Grotius »quam Plurimuin epe

»r

Martiaui capellae lib..lll. 5. 227. 261

praepositionibus aut conjunctionibus aut participatîs insistere, totaque cu

randos arte fatigat-i Напс igitur feminam tali multorum curatione callentem

quum deorum nonnulli Jatrieen, alii Gencthliaeen diversis rerum operibus

aestimareut, addereturque fidei medendi sollertia, quod eam opitulari posse

oris vitiis nec Pallas denegaret nec ipse Majugena; inconsentaneum tamen

videbatur incedere medicam penulatam. ldcirco ab ea et nomen .et oHicium

suum ac totius expositio artis exquiritur. Tune illa, ut familiare habebat expo

nere percunctata ac docere facile, quae ab eadem quaerebantur, penula a dextra

cum modestia verecundiaque revelata, sic coepit: Tpayyanmì dicor in Graecia,

quod ygaymì linea, et уретрит literae nuncupentura mihique sit attributum

literarum formas propriis ductibus lineare. Hiucque mihi Romulus Literaturae

ruina idem esse ac si dixisset »quam plurima ope

ra.' voluit sane noster »discipulos engere, ut gra

dus (quibus ad fastigia 268 pervenitur) pcr

currcrent, scanderentque quam plurima opera (Poè

lica), et insisterent Prnepositionibus 287) aut

conjunctionibus 286) aut participatie! (Partici

piis 285 f. 285).« сиг-

аист] Verbi caIIeo cum sexto casu con

structi plura exempla congessit Stephanius (ad Sax.

p.87) e Petronio, Scptimio Sereno, Sulpitio, Ap

Pulejo, Ammiano, aliis.

сметами] Hanc a Phronesi educatam et a

Pallade Apollineque laudatam noster inferioribus

locis 892-894) iingit. confer Reimerum apud

Mitsehcrlich. (ad Herat. eax-m. T. П. р. 696) et Но

т. ep. 2, 2, 187. `

inconsentaneum] Quia servi plerumque et li

bertini vel Graeci homines medicinam factitabant

Romae. Conf. Schlaegeri historiam litis de medico

rum conditione (нашим. 1740).

revelala] Lectio quidem ad marginem notata

relcuata habet; sed vnlgatam servavi, quoniam vox

satis apta et a Martiani populari (Appulcj. met. б,

p. 188 et passim) quoque наиграть Graecum

oiirovaÓñrew idem revelar-e est. voluit igitur

noster »veste composita ad dieendum agendumqneu

significare (conf. Quinctil. 11, 5, 144 sequ. p. 448

-450 Spald.).

propríis] intellige »suis cuique literae peculia

ribuu ut alia ab alia discerni Possit. Augustinus

(de ordine 2, 12 op. I, р. 542 Bas.) repertas esse

ait literas »notatis omnibus oris ac linguae sonis

atque ляжет... Infra 252) nd artißciosam lite

rarum formationcm illos ductus refert.

Romulus] Utitur hoc nomine pro Romania, ut

Persius ( 1, 85): »au Romule ceves?« Quinctilianus

(2, 1, 4. p. 255. 2, 14, 5. р. 540 Spald.) :gram

rmticenua inquit, in Latinum transferentes litera

turum vocavemntu i

Literalurae] ipsum Grammaticam esse Litera

turam dicit sensu omnino latiori, quam in hujus

vocis explicatione, a Cicerone (partit. 26. P. 282

Proust.) data, latet Seneca (cpist. 88. p. sov

Lips): »Literaturas inquit »per quam pueris ele

menta traduntur, non docet liberales arles, sed

mox praecipicndis locum parata Líteralm'em differre

228

229'

262 Martiani Capellae lib. III. 5. 229.

nomen adscripsit, quamvis infantem me literationem voluerit nuncuparc, sicut

apud Graecos yganyartdrwì primitus vocitabar; tunc et antistitem dedit et

scctatores impuberes aggregavit.

literator antca vocabatur.

oommcmorat dicens:

Itaque assertor nostri nunc literatus dicitur,

Нос etiam Catullus, quidam non insuavis poëta,

Munus dat tibi Sylla literator.

Idem apud Graecos ygauuaroâtâádmloç vocitatur.

a grammatico e serioris nevi seriptoribus patet (v.

Jul. Capitolini Antonin. Philosoph. 11. p. 57 Obr.

Aclium Lamprid. in Commodo Antonino 10. p. 118;

in Alexandra Severo 5. p. 504. Jul. Capitolin. in

Maximiuo jun. 1. p. 592).

infantem me] Manifesto lloc a Varrone habet,

qui (apud Augustin. de ordine 2, 12. in op. I.

pag. 542 Bas.) »grammaticac infantiam тез-11110

пстч vocat.

ygayyaTLÖTLnń] Codiees quidem Darmstat

tensis, Monacensis (С), Cantabrigicnsis, et Britan

nicus grammatica liabent; sed vulgatam retinui

lectionem, quacum concinit et Reichenauensis.

Graeca illa voce utitnr Sextus Empiricus (1, 2.

p. 225 Fabric) Plato quoquc (in Protng. p. 512

Steph.) ,Igaliptartötfìv appellat grannnaticac artis

ludimagistrum, qui alias ,rpaltiuzwâtôáöxaioç ap

pellabatur. Confer omnino ‘Vowerium (polymatli.

c. 4, p. 27 sequ.), llcraldum (Observat. 7, 25;

p. 608), Solanum (ad Lucian. de merc. cond. T. III,

p. 525 Bip.) et Classenium (de prim. gramm. gn).

sectatores] Distinguit eos Suetonius a diseipu

lis, seribensx »Marcus Valerius Probus non tam

discipulos, quam sectatores aliquot liabuit. Nun

quam enim ita docuit, ut magistri personam susti

nereta (illustr. gramm. ежик), Ьос tamen loco iidcm

cum discipulis esse videntur.

titeratus] Suetonius (de ill. gramm. 4): „Ар,

pcllatio grammaticorum Graeca consuetudine inva

luit: sed initio тети vocabantur. Cornelius quo~

que Nepos in libello, quo distinguit literatum ab

erudito, Iiteratos quidem vulgo appellari ait eos,

qui aliquid diligenter et acute scientcrquc possint

aut dicere aut scribere.« Apud nostrum inferiori

loco 251) Grammatica: nSum, inquit, literatura

ipsa quae doceo; literatus quem docuero.: Addit

Suetonius: »Sunt qui Iileratum a Iitcratore distin

guant, ut Gracei grantmaticum a grammatista; et

illum quidem absolute, hune mediocriter doctum

existiment. Orbilium apud majorcs, ait, quum fa

milia alicujus venalis produceretur, non temere

quem Iiteratum in titulo, sed [iteratorem inscribi so

litum esse, quasi non perfectum literis, sed im

butum.: Gellius (16, 6) »qucmpiam linguae La

tiuac literatorcmu memorat. Undo infra 251)

adverbium ctiam literate explicatnr »quod pei-ite

tractaverit, qui a Grammatica edoctus fuerit.« Папе

literatoris notionem graeca voce facilius, quam La

tina, Aristoteles (categ. de qual. p. 58) )Jeanna-i

Ttxaitfgoç cxprimcrc potuit. Appulcjus (in llor.

p. 97 Oud.) де Musarum crateris: »Prima cratera

[iteratoris ruditatem eximit, secunda grammatieia cet.

Сатин: quidam] Male se liabct apud Grotium

quidem, unde lectionem praetuli, quam Monaccnsis

(C), Britannicus, et Darmstattensis praebcbant. vcr

stun reperics in carni. 111, 9.

MartianiCapellae

lib. III. 9. 250. 265

~ QUID SIT OFFICIUM GBAMMATICAE.

OHicium vero meum tune fuerat, docte scribere legereque. Nunc etiam 250

illud accessit, ut meum sit erudite intelligere probare-que. Quae duo mihi

vel cum philosophis criticisque videntur esse communia. Ergo istorum quatuor

duo activa dicenda sunt, duo spectativa. Siquidem impendimus actionem, quum

quid conscribimus legimusve, sequentium vero spectaculo detinemur, quum

Scripta intelligimus aut probamus; licet inter se quadam cognatione conjuncta

apud Стасов] Ita a Strabane (14. p. 658

Casaub.) Epicuri pater Neoeles ypaopwctoôtôáö

мое/10; appellatur. Confer Diogenem Laertium (10,

2. p. 604 Meib.), Hesychium 855 v. урац—

дапб‘пйс); add. Stallb. (ad Plat. Phil. p. 116) et

Dionem Cassium (28. p. 15. 75, 5. p. 1259 Reim).

quid sit] Inseriptia hace et quae sequuntur

omnes absunt a codicibus Anglicis, Darmstattensi

pluribusque aliis.

nunc etiom illud] Sextus Empiricns (adv. gram

mat. 1, 2, 49. p. 226 Fabr.) »duplicem essen ait

»grammaticam, aliam quae doeeat elements, nrtem

nimirum legendi et scribendi; aliam, quae facultas

profundior versetur in examinanda etiam literarum

eagnitiane et natura, et in orationis partibus, quae

iis eonstent.« Augustinus (de ord. 2, 12. Op. l.

р. 542 Bas), postqusm prius grammaticae allicium

in tradendis elementis literarum, doctrina verbarum

et syllabarum accentihus retulerat, addit: »potent

jam perfecta esse grammatica; sed quia ipso no

mine proliteri se literas clamat, unde etiam Latine

literatura dicitur,.faetum est, ut quidquid dignum

memoria literie mandaretur, ad eam necessario per.

tineret. ltaque unum quidem namen, sed res in

finita, multiplex, саги-11111 plenior, quam jueundi

tatis aut veritatis.« Seneeae etiam Verba (epist. 108.

p. 656 Lips.) sunt .quae philasophia fuit, facta est

philalagia.¢ Conferenda omnino hic pulcherrima

Classcnii cammentatio (de primordiis Grammat. Gr.

Bonn. 1829) et Herzogius (ad Sciopp. выпиши.

Philos. р. 1).

criticisque] Unde Quinetilianus (1, 4, 5. р. 55

Spald.) de grammaticarum oliicio: »Nam et seribcndi

ratio conjuncta cum loquendo est, et enarratianem

pracccdit emendata leetio, et mixtum his omnibus

judicium est: qua quidem ita severe sunt usi veteres

grammatici, ut non versus mada censoria quadam

virgula notare et libros, qui falso viderentur in

scripti, tauquam subdititios summavere familia per»

miscrint sibi,l sed auctores alias in ordinem reile

gcrint, alias omniuo exegerint numeron Gromma~

ticos postmodo appellatas esse, qui antea critici

audicrint, testatur Dio Chrysastamus (or. 55, p.

555 Morell). Erant tamen, qui ("Пси-е eriticum

a grammatica contenderent (Sext. Emp. adv. gramm.

1, 5, 79. pag. 255 Fabric.; add. Aquil. pag. 141

Ruhnk) Hinc noster etiam infra 158) judicium

de caminibus et poëmatibus Dialeeticne vindicat.

activa] Aristoteles (metaph. 5, 1) baee etiam

distinguit, привито) nimìrum et взвоет-тог. Adde

Stabaeum (serm. 59 ed. выпей), Qninetilianum

(2, 18, 1. p. 594. 595. 5, 7, 1. p. 545) et Ms

ximum Tyrium p. 595 sequ. Reisk.)

licet] Grotius edident »et Неси; unde Van._-

44

264 Martiani capellae lib. III. g. 250.

251

sint, sicut et in ceteris artibus comprobatur. Nam et actor cognoscit primo

quae valeat actitare, et astronomus quaedam facit, ut per ea cognoscat, quae

debeat comprobare. Promittit etiam utrumque Geometres, quippe formas

theorematum cum rationibus certis efficit et cognoscit.

QUOT SINT РАЁТЕЭ EJUs.

Partes autem meae sunt quatuor: literae, literaturae, literatus, literate.

Literae sunt quas doceo, literatura ipsa quae doceo, literatus quem docuero,

literate, çquod perite tractaverit, quem informo. Profiteer autom' de orationis

natura usuque tractare. Natura est ex qua formatur oratio. Usus, quum

eadem utimur, appellatur. His etiam materies admovetur, ut de qua re di

cendum sit aestimemus.

syllabis , et vorbis.

ckins (sp. crit. р. 82) legere jubet videlicet et pro

sint indicativum sunt. Sed quum copula et absit

a codice Cantabrigiensi, ista resectione et correctione

non opus est. Paulo post ex eodem codice post

sicut inserui et in.

actor] Non generaliori sensu banc vocem acci

pio, sed pro bistrionea qui discere ante debeat

quam agat.

astronomus] Prorsus contrarium опавшими;

(2, 18, l; р. 595): »Astrologia nullum exigens

actuma sed ipso rei, cujus studium babeta intellectu

contenta: quare дающим) vocatum

promittít] Praebent quidem codices Britanni

cus et Cantnhrigiensis pariter ac Grotianus misít;

Darmsttttensis miscet , quemadmodum Grotius lc

gere mulebat. verumtamen vulgata lectin, quam

retinui, non prava baberi debet, nee desunt cxem

pll, quibus verbum promittere pro profiteri usur

patum sit.v Sencca (cpist. 88. P. sos Шрам): me

promittunt quidema nec bujus rei scientiam alie

oratio vero ipsa tribus gradibus cruditur, literis,

etant.: Petronius (IO. p. M Вишь): »tu literas seis

et ego aliquid aliud рготтапм Sic scribebant

(Sen. contr. 4, ea Ruß Vibii p. 276 Elzev.) »pro

míttere oratoremu, ita ut illud promittere Graeco

‘timöxvsïdům prorsus respondent (conf. С. Fr.

Hermann ad Lucian. de hist. ser. p. 220).

orah'o] Quinctilianns (2, l, 6. p. 256 Spald.):

nllbetoricep inquity a grammatica jam paene posses

sione depulsa est.' Addit tomen: »Nec inticiabora

ex iis nliquem, qui grammalicen profitentura cous

que scientia progredi posse, ut ad haec quoque

tradenda sulliciata sed quum id азы, rhetor-is oliicio

fungetur, non suo.« Correxi apud nostrum verbe,

quae praecedebantz in editis enim legebatur »cx

quibus formam-ua cantabrigiensis reetiusz »ex qua

formatur orationi .

literis] Grotius ediderat: »id est ex literis, syl

lllud id est delevi codicum

nciclicnnuensis et Britannici auctoritatea et illa bina

lahis, et ex чех-Мам

ex melius cantabrigiensis omisit, sicut et ego feci.

Martiani capellae lib. III. g. 252.

DE v NATURA LITERARUM.

Verum in literis gemina quaestio diversatur.

sunt, aut effectae. Natura enim

Namque aut naturales

insinuante earum nomina in loquendi sub

stantiam procreata sunt, artiñciosa vero formatio earum lineas quas scribimus

designavit ad hoc, ut praesentes

ita ex hac parte, qua seribitur,

una uti, absentes alia potuissent; atque

mutae, ex illa, qua legitur, voces sunt

appellatae, siquidem haec auribus tantum, illa solis oculis valeat comprehendi.

Literae igitur aliae sunt, quae per se efficere totum valeant, aliae quae

Manilius (in astron. 2, 755):

— nrudibus pueris monstratur litera primum

Per faciem nomenque suum componítur usus.

Tune conjuncta suis formatur syllaba nodis.

Hinc verbi structura venit per membra legenda'.

Tune rerum vires atque artis traditur usus,

Рея-«риз pedes proprios nascentia carmina surgunt,

Singulaque in summa prodest didicisse priora ,

quae nisi constiterint propriis fundata elementis,

Регата, quae propere dederint praecepta ma.

gl'strí,

Et fluet in uanum rerum praeposterus orden

aut naturales] Diferentiam hanc inter natura

les literas et effectas sic exponit Sarisberiensis (in

metalog. l, 12 р. 759): nLiterarum nomine tam

simplicium vocum figurae , quam elcmenta, id est

voces figurarum intelliguntur. -- Literae, id est Е

gurae, primo vocum iudices sunt, deinde rerum,

quas animae per oculorum fenestras opponuuta et

frequenter absentium dicta sine voce loquuntur,

Tradit ergo prima elementa sermonis ars istaa ut

non facilius queat aliquis praeter eam philosophut-ia

quam inter philosophes cminere, qui semper caecus

aut surdus тип... Est Ьаес diiferentia inter 6fm,

же?” ‘et урдщш, quam Ammonius grammaticum

docet (in'ancanii thesauro lingu. utriusque p. 772).

sunt] Omissum hoc anxiliare verbum e Canta

hrîgicnsi supplevi.

absentes] operae pretium erit hie confcrrc, quae

Полное (in Dionys. 4. p. 127 F de Cadmo refertz

-

— »aůràg 5 mam

iaudes somnia/ra xal è'pzppova д‘абро: ио—

uic-ani

глазам: ò'gyavoe nifail ópw'ůpoa, бщирп—

ioci at

'Agana/lng, бтоьхпд‘ду ¿g á'vaa öófvya

niiag

Грал'гди áótyq'row nii-rov тора/аббат 6L

wie

qua scribítur] Britannicus, Reichenaucnsis et

Monacensis (С) hic et paulo post quae pro qua

exhibent; sed omnino melius in Darmstattcnsi, et

in editis qua leges.

voces] Hand dubins substitui pro Grotiano

vocales illam codicum Darmstattensis, Monaeensis

(С), Cantabrigiensis, et Britannici lectionem; quae

conlirmatnr praeterea loco e Sarisberieusi Шато.

per se] Clarins isidorus (etym. l, 4, 5. Op. Ш.

p. 8 Анат): ndictae vocales, quod per se vocem

impleant et per se syllabam faciant nulla adbaercnte

consonante. Consonantes vocataea quia per se non

sonanti sed junctis vocalibus consonant.

252

255

54

me Martiani capellae lib. III. §. 255.

nihil.

quinque commemorata Y velut Graeca rejecta.

Nam vocales, quas Graeci septem, Romulus sex, usus posterior

Hae tamen in Latio nunc

produci, nunc contrahi, nunc acui, nunc gravari, vel etiam círcumflectí,

nunc aggregari, nunc'distrahí sine jactura sui nominis possunt. Modo solao

syllabas formant, nunc consonantes utrinque suscipiunt. Vocalesque non

nullae modo se invicem mutant, nuper sibi cum decore succedunt. Quippe

A plerumque in E transvertitur, nam capio cepi facit; nunc in I, ut salio,

insilio; nunc in O, ut plaustro, plostro; vel in V, ut arca, arcula. Item

E litera in primum A reformatur, ut вето, satum;

monitus ;

Similiter I vocalis ín A convertitur, ut siquis, siqua;

forte; in O, ut qui, quo; ín V, ut ibi, ubi.

nam vocales] Hanc literarum distributionem apud

Platonem (in Grat. p. 424 Steph.) et Aristotelem

(potát. 20) jam legimus.

sex] Addit nimirum quinque prioribusYn Grae

cis acceptum. Infra 258): »Placct enim mihi Y

in vocalium numerum congregari - sic igitur crit,

ut senae fiant vocales.u

Y velut] Non admissam esse in Latino alpha

heto hanc Шел-ат е Quinctiliano liqnct, qui (i, 4,

9. p. ea Spald.) »X nostrarum ultimamu appellnt.

Priscianus autem (1. p. 8 Basil.) »Y Graeeorum

nominum cansa a Romanis ascitum essen atlìrmat.

Et ita Quinctilianum quoque intelligendum esse

ex eo ражей, quod inferiori loco (I2, 10, 27 p.

628) fatetur »Romanos mutuarî solitos esse a Grae

cis literam Z, quoties eorum nomina scribeuda es

sent.' Vide infra 26]) Y.

mutant] Plul-a hujus transmutationis exempla

habes apud Priseianum (1. р. 18 есть).

nuper] Pro nunc. Num ah aliis illud ita usurpatum

sit, haud scio. Sed a nostro hoc factum

. esse videtur tactile repetitarum vocum modo et nunc.

vel in I, ut moneo, »

vel in o , ut a tegendo toga; vel in V, ut a tecto tugurium.

in E, ut fortis,

Non aliter o litera in A

Á plerumque ín E] confer hoc loco et in se

quentibus Sclmeiderum (in elem. gramm. lat. I. p. 9.

петь). ~

in 0] Ita et Aóáőstg dicunt Aegyptiorum Oa

ses (Steph. Вуз. p. 158. Strabo 2. p. 150. 17.

p. 815, ubi male editum 14mm; et ’Aa/doug. V.

Casaub. p. 56). Addc Macrobium (in Saturnal. I,

4), et Sclmcidcrum (elem. l. l. p. 59).

a lecto шину-511111] Pomponius: OÍilius ait tu

gurium a [сего tanquam tegulan'um esse dictum,

ut toga, quod ea tegamur. Citatur tit. de verhor.

signif. l. 180. Forte legendum: туш-{им a tego

tanquam (сут-{ним Et sane non dubitarem, nisi

et Festus a tecto derivaretg sed an et ille in pari

mendo sit ambigu. Скот. —- Priscianus (l. p. 19)

scripsit: »In V (transit) E, (его, tuguriumuz sed

Rcichenauensis codex verba na (всю: Martiano ma

nifesto tribuit, quae ideo rccepi, pro »a [свои

confer praeterea Scioppium (ín gr. philos. p. 194

nem).

in О] Sic oIo, 010e, pro iHo, illi. Cûnf. Syl

burg (ap. Sciopp. p. 256).

Martiani capellae lib. III. 5. 255. am

transit, ut creo, ereavi; vel in E, ut tutor, tutela; vel in I, ut virgo,

‘virginis5 vel in V, ut-volo, volui. Item V simili ratione eonvertitur in A,

ut magnusfmagnag in E, ut sidus, sideris; in I, ut telum, teli; in O, ut

lepusë leporis. Sie igitur transformatae nunc utrinque poterunt eopulari,

nunc _ex altero, nunc ex neutro, nunc aliquas partes orationis terminant,

nuneque nullas.

QUOD VOCALES UTRINQUE ALIQUANDO COPULANTUR.

Nam А primum utrinque sibi associat`V et I literas, nam et aurum 254

et varus dicimus, et Janus et Ajax. Ex uno autem latere suscipit E, ut

Aeneas. Ex neutro vero latere o. Finit feminina nomina, ut dea, masculina

ut lugurtha; neutra in singulari numero tantum Graeea, ut toreuma, peripe

паша, in plurali autem Latina, ut monilia. In verbis imperandi modum,

ut canta, salta. E autem vocalis duarum Graeearum literarum vim possidet. 255

Nam quum eorripitur, e Graeeum est, ut ab hoe hoste; quum producitur,

¿ra est, ut ab hac die. Ae maxime tunc circumflexum accentum tenet.

lepus leporis] Plura exempla Quìnctilianus (l,

4, 18 р. 74 et 1, 7, 26 р. 186 spam.) men.

Addatur Stavercn (in mythogr. р. 956), et Sylbur

gius (ар. Scioppium P. 254), qui etiam rursus o

pro U poni animadvertìt, ut lotela, porporea, oso

capitor, soper, quemquej patronos, servos, vitiom,

manom, conseronl, moritor, piacolom, fortom, fo

ratos, leberom, aedebos, mmpedebos, nodebos, tibi

cinebos, soperslítebos. Addea quod promiscue po

nitur, adulescens et adolescens.

poter-unt сорит] Confer Platonem (in поршни

p. ess Steph): 6ygeôòv oîov ‘rà уретрита ле—

novůót’ ¿2v abit xal yàg ¿nein/wv ‘roi ubi

dvagpodtez :tov лед; «3M/11110:, ‘tà ae 61:an

pórru. ,

dicimus] Transposui hoc verbum auctoritate co

dicum Britannici, Cantabrîgicnsis, et Reichenaucnsis.

vulgo enim dicimus et пата.

ex neutro] Hand dubie corrupta lectio et desi

бетаин- aliquid. Tentabam: »Ex altero vero О, ut

Aonius.« Venca. (spec. erit. р. 148)- E Cantabri

giensi supplcvi latere; in reliquis consonant omucs_

Scripsit igitur Martianus »vocalem A neque ante,

neque post se admittere Ос, scil. in cadem syllaba.

модам] Ita lhrmstattensisa pro modi in editis.

supple, quod antcccdit, finit.

¿tu est] Ausenius (Id. l2. 547; n. sed Delph.):

fata quod Aeolùlnm, quodque e lvalet, hoc

Laliale E

Praesto, quod E Latium semper breve, Dorien

vox Е.

Sextus Empiricus (l, 5, ua p. 241 Fahr.) cor

at *

268 Martiani Capellae lib. III. §. 255.

256

Наес duas vocales, id est I etV ex latere utroque complectitur, ut in Euro, Ve#

jcntano, et in eja, jecore. Finit vero neutra nomina, ut monile. Feminina etiam,

sed Graeca, ut Calliope; pronomina, ut ille, iste; numerum etiam totius generis,

ut quinque, licet батата: sit. Item verba imperativi modi, ut sede, curre; modi

infiniti, scribere, scripsisse. I vero litera cunctis utrinque vocalibus sociatur. Nam

A complectitur, quum dicimus janua et Ajax; E autem ut teneat, docuerunt

exempla superius demonstratag o autem literae copulatur in nomine .Iovis et Oi

none; oisus etiam dicitur - sic enim veteres usum dixere; V autem in juvando

et vita. Наес aliquando vocalis geminam syllabam facit; linitque omnium

версию Eta ait iieri Epsilon, productum contra bus non minus I cum E, quam E cum I utrinse

Epsilon fieri Eta.

circum/Íexum] Corrigi jubet vonckius (sp. crit.

р. 148): пчпнш+ accenlum.« Ego vero puto dicere

voluisse Martianumz »E quando productum Graeco

YHw: assimuletur, tunc maxime circumilexum ac

centum haberem

штанг] Aliter atque sagacius olim Nigidius

(apud Gell. 19, 14):

E et subit et praeit. Si quis putat praeire v in

»I et V semper snbditaes

his vel-his, Valcríus, l/ennoniusa шиит, aut I

in his, jam, jecur, jocum, jucundum, crrabity quod

bae literae , quum praecunt, ne vocales quidem

~ sunt. ut

á'frth'ov] Confundi interdum aptota cum mo

noptotis Priscianus (5. р. 151) ait; significati nutem

proprie aptotís ca Verba, »quae nomínalíuum solum

habeant: monoptotis vero ca, quae pro omni casu

una eademque lerminalione fungantunu Sic et no

stcr infra 299) fas et nefas inter aplola refert,

nequam autem 242) monoptoton nuncupat.

[спет] Grotius margini adseripsit: nal. taeniaema

quasi hoc exemplum esset literae I cum E copu

Iatae, ex antiqua nimirum scriptura tarde; sed ipse

Martianus intellexit exemplis amplius opus non esce,

quum supra eja et jecore aliam essent-y in qui

cus juncta sunt.

Oinone] Codex Darmstattensis exhibet Jonone,

quasi pro Junone dictum; sed quum jam exstet

excmplum literae I ante О positaea unice vera est

vulgata lectio, ubi I post О subjicitur. Mira sane

est ratio scribendi Graeca, quum Romani plerum

que Oenoncn dicant (Ovid. hex-oid. 5, 5), sed alte

ram quoque scripturam certe antiquam esse pro

babunt exempla a Schneidero congesta (elem. I.

р. 80).

gemínam] Ut verbi causa in vocabulo Grají.

Fuerunt adeo, qui soli I, ubi consonantis partes

ageret, vim geminatam tribuereut; el'. Isidor. (аут.

l, 4, 7. op. Ш. p. 9 Arev.): »propterea interdum

duplex dicitur, quia quotieseunque inter duas vo

cales invenitur, pro duabus consonantibus habetura

ut Troja. Gemìnatur enim ibi sonus ejusd Unde

patat, quid voluerit Quinctiliauus (l, 4, Il. р. 67

speld): »sciat enim (grammatieus), Ciceroni pla

euisse aiío maíiamque уставам I seriberc: quod si

est, jungetur etiam ut consonans.: Isidorus tamen hoc

reprehendit (ступи. l , 27. Н. Op. Ш. p. M Al'cv.)

verbis: »I literam inter duas vocales constitutum

bis scribi quidam existimabant, ut Troz'ía, МИМ;

sed hoc ratio non permittit. Nunquam enim tres

Martiani capellae lib. Ш. 5. 256. aes

generum nomen, ut frugi; numerum itidem omnium generum, ut viginti;

item verba modi indicativi, ut novi, memini; imperativi, sali,l Veni; in»

iinitivi, jaculari, luetari.

cohaereat, superius memoratum.

o vero litera quibus vocalibus quave ex parte

Finit autem nomina masculina, ut Cato;

feminina, ut Juno; numerum omnium gener-um, ut octo; item verba activa,

ut canto , laudo;

modi imperativi tantumv modo invenitur, ut cedo;

ad

257

verbium, ut subito; praepositionem, ut pro. V autem litera vocalibus om- m

nibus utrinque ooit, praeter o antelatum. Sola etiam V sui generis literam

non geminat, sed conjungit, ut vulgus', Vulcanus. Finit articulos, ut tu;

nomina neutra, ut comu, genu; nullum autem verbum claudit

DE SEMIVOCALIBUS.

Hactenus de vocalibus. Non enim vocales astruere, sed omnes literas

sum jussa monstrare. Verum reliquas, quae sequuntur, consonantes esse non

dubium est. Quae item discernuntur in semivocales et mutas, quarum exse

vocales in una syllaba scribuntur. Sed I litera inter

duas vocales constituta pro dupla habetur-n (Conf.

Schneider. clem. gramm. l. р. 277. c251).

ut canto] In editis omissum ut Darmstattensis

suppcditavit.

[трещит] Vin’ sensum, lege: »modi impera

tivi tantummodo unum finit, ut cedom VoNcK.

(spec. crit. p. 82) _ Multo lenior medela fuerit se

paratis vocabulis tantum modo. Codex Darmstat

tensis, omisso modi, legit imperativo, sed nihil eo

preiicimns.

articulos, ut ш] Rectins Macrobius (р. sse

Pont. sive voa Zeun.) articulis Latinam linguam

carerc docet. Quinctilianus item (l, 4. p. 7S Spald.):

»noster sermou, inquit7 »articulos non desiderat,

ideoque in alias partes orationis spargunturm Quae

quidem posteriora verba liisee illustrantur Prisciani

(17. p. 568): »Ab eis, quae loco articulorum sami

possunt apud nos, incipîamus. Articulus secundam

notitiam supcrpositorum demonstrat Deficit autem

praepositivis articulis lingua Latina. Nam pronomen

hic, quod grammatici in declinatione nominum loco

praepositivi ponunt articuli, nunquam in oratione

sensum articuli habetur Vidctur tamen noster cum

aliis grammaticis pronominilius pro articulis abuti.

Infra cnim articulos appellat hic, hace, hoc

249), porro ille, isle 250), quin etiam' quot,

tot 256). lsidorus (etym. l, 8, 4. Op. m p. 18

Arev.): »inter articulum ct pronomen hoc interest,

quod articulus tunc est, quum nomini jungitur, ut

hic sapiens; quum vero non conjungitur, demon

strativum pronomen est, ut hic, et haec , et hoc.

semivocales] Sextus quoque Empiricus (аду-отв.

gramm. l, 5, 102; p. 258 Fabr.) semivoealcs dis

tinguit a mutisa quippe quae per se sonum elli

' cere nequeant, quum semivocalcs contra sonum

270 Martiani capellae lib. III. g. 259.

eto quar rationem.

241

me

Quippe F litera, quae est semivocalium prima, duas tan

tummodo consonantes praelata complectitur, L et В, ut dicimus flavus et

frugi. Vocales vero complectitur ita, ut I et V vocales sibi praeferri prohibeat;

nullum autem claudit finitiva sermonem. L vero litera tripliciter sonat. Nam

exilem sonum reddit quum geminatur, ut Sollers, Sallustius; medium autem

quum terminat nomina, ut sol, sal; item leniter sonat, quum vocales antevenit,

ut lapis, lepus, liber, locus, lucerna; plenum vero sonum habet, quum ei prae

feruntur literae P, G, C, F, ut in Шато, glebis, Claudio, Have'. L autem

nunquam ulli semivocali vel mutae praeponitur, quae pro D in praepositione

accipitur, quum et A praefcrtur, ut alligat. Наес etiam praelata praepositione

servatur, ut illepidus, illotus. Utrinque autem vocales amplectitur, et no

mina nonnulla determinatz in masculino Sol, in feminino Tanaquil, in

neutro A, E, I praecedentibus, ut bidcntal, mel, sil. Adverbia etiam claudit,

ut semel. M vero litera tam in sermonis initio quam in medio esse et in

ultimis potestl ut mores, umbra, triticum. Ех consonantibus solam praecedit

dent, ut R доЕСощ S бьуцдш cet. мае Ser

vium (ap. Prise. i , 5), qui: »sunt« inquit nsepteiif

semia'ocales, quae ita proferuntnra ut inclnoent ab

Е litera et desinant in naturalem вопит, ut F, L,

И, N, R, S, Х. Sed x ab I inchoat.«

F] Aliter sentit Priscianus (1. i): nouum F

loco mutac ponatura id est P et H sive q1, miror

liane inter semivocales posuisse artium scriptores.

Nihil enim aliud habet haec litera semivocalis, nisi

nominis prolationem, quae a vocali incipit; sed

hoe potestatem mutare literae non debuit. Si enim

esset semivocalis, necessario terminalis nominum

invcniretur, quod minime reperies; nec ante L vel

R in eadcm syllaba peni posset, qui locus muta

rum est duntaxata cet.

tríplíciter sonal] confer omnino Prisciani (1.

р. 22) "erba: »L triplicema ut Plinio videtura so

num liabetz cxilem, quando geminatnr secundo

loco ровна, ut ille, ßletellus; plenum, quando

finit nomina vel syllabas, et quando habet ante se

in eadem syllaba aliquam consonantem, ut Sol,

sylva, flavusp clams,- medium in aliis, ut lectus,

Iecta, lectum.“ (Conf. Schneider clem. gramm. I,

p. 297). Isidorus etiam (etym. l, 52, 8. р. se

Aren): »Labdacismus esta inquit »quoties unum L

cxilius, duo largius proferimus. quod contra est:

nam unum largiuisa duo exilius proferre debemus.'

et А praefertur] Ex antecedentibus: »quum ei

praeferuntur literaec supplendum et hic e1'. Et autem

est pro etiam , ita ut sensus sit: »quum non solum

D, sed etiam A praeferturua igitur ad.

haec вбит] Litera nempe L. Deinde perperam

ediderat Grotius inlepídus, inlotus, quod ex ante

rioribus correxi cditionibus.

solam] Sie scripsi pro »sola Мн, quod erat in

editis, ea enim observatie ad N potius quam ad М

Martiani capellae lib. IH.' 5. 242. 271

N, ut Метлой; subsequitur solam S, ut Smintheus; mutaturque in N non

nunquam, ul; quum dicimus nunquis. Torminatque neutra, ut aurum et ar

gentum; item monoptota, ut ncquam; in generemasculino accusativum

simplicqm, et duplicem genitivum; item participia, et Verba, et adverbia, ur.

tractum, legam, cursimg numerum etiam omnium generum, ut novem, decem.

N autem litera plenior apparet in primis et ultimis, ut Nestor, tibicen; in

mediis exilior, ut mane, damnum. Ех consonantibus sequitur M literam, ut

Memnon; S autem praecedjt, ut fons, mons. Convertitur etiam in M, quum

eam sequuntur B, Р, М, ut dicimus, imbuit, impulit, imminet. Eadem

nomina terminantur, masculinum, ut tibicen, femininum Graecum, ut Siren,

neutrum, ut culmen. R vero vocales utrinque complectitun De consonan

tibus S soli pracponitur, ut sors, fors, _et Х duplici nonnunquam, ut 4atx.

Convertitur in L, N et S, ut niger, nigellus; femur, feminis; gere, gessi.

Finit nomina masculina post omnes vocales, ut par, pater, vir , nitor, fur;

feminina post E et O, ut mulier, soror; neutra post omnes praeter I, ut

calcar, pigera marmol', s_ulphur. Finir. verba et adverbia, ut venor, Vador.

S nonnulli literam non putavcrunt.

literam pertineret Turbavît fortasse librarios, quod

alias quoque literas praecedere M videtur, ut in

ambo, ampulla cet.; sed quod Martianus vult, syl

labas tantum singulas spectat, neque in una ea

demque syllaba alii literae praeter N praeponi posse

M certum est.

Smíntheus] Apollo (Homer. Il. a. 59. Macrob.

Satumal. 1, 17. Pausan. 10, l2, 5. Sti-abo, Ste

phan. Byz. alii). Male Grotius Smynlhíus. Nostram

lectionem tuentur codices Bcîclnenauensis et Mo

nacensis

пашут] conferendus hic Sclmeiderus (elem.

gramm. I. р. 510).

femur] Et Britannicus et cantabrigiensis hanc

lectionem praebent, quam Grotius conjectura as

secutus erat, qui ediderat quidem femen, sed jus

serat legi femur, feminis , addens: »Ita enim co

aevo illos sensisse, ut quum neque rectus fernen,

neque obliquus femm-is esset азиата...

vador] Vex-bum nimirum: adverhiorum autem

exempla deel-ant, quae Grotius e manuscripto suo

supplevit cantabrigiensis alia addit: nagilitera viri

liter, jugiter.: quibus e variis exemplis Pntet, non

nullis in locis interpolatum nobis traditum esse Mal»

tionum (add. 11 not).

non putaverunt] Quia, ut ait Cledonius (р. 1882

£ Putsch.) »supertlua invenitur, interdum et ipsa

liquescit in metro; quia sibilus magis est quam

consonansug adde Priscianum 1, р. 25), qui non

solum in metro apud vetustissimos vim suam fre

quenter amitterea sed etiam tantam cum aspiratione

hanc literam cognationem habere docet, ut in iis

244

Nam Messala quendam sibilum dixit. elis

en -Marti'àni capellae lib. III. 5. eas

Quae tamen utrinque P literae copulatur, ut spadoa psittacus; et C, Q, T sc

quentes amplectitur, ut Scaurus, squama, stella. In plures ctiam transitum

facit, ut in L, dicimus enim modus, modulus; in N, sanguis, nis; in В,

llos, floris; in D, custos, custodis; in T, nepos, nepotis. Terminat ctiam

masculina et feminina post omnes vocales; neutra post A, O, V, ut vas,

os, nemus Huic literae 'Divus Claudius P adjecit aut C propter 1p et g

246 Graecas literas, utiPa psalterium, ut C, sacsa. X autem nemo literam putat,

quoniam duplex est.

dictionibus, quas a Graccis Latini sumscrint, saepe

pro ea ponatura ut sex, sal cet.

Masala] M. Val. Corvinus Messalaa ciceronis

et Augusti aequalisy et orator-ia arte et grammatica

clarus, de cujus vita et studiis doctrinae eruditam

dissertationem scripsit Ludovicus ‘viese (Вешний

1829. 8). Singularem librum ediderat de litera S,

quem commemorat Quinctilianus (1, 7, 25 et 55),

ubi et illud positum fuisse videtur, quod noster ei

tribuitp et quod Quinctilianus alio loco (9, 4, 57)

narrat, Messalum S literama quoties ultima esset

aliaque consonante suscipcretur, subtrahendam cen

suisse.

Claudius] De claudii novationibus circa litera

rum formas testes sunt Tacitus (ann. 11, i4),

Suetonius (Cloud. 41), alii; confer omnino Schnei

derum (elem. l, p. 6 вещь). Sed egregie lapsus

est Martianusa quum claudium arbitraretur singulis

literis Graecis binas Romanas substituissc, ut pro

‘Р esset PS, pro E

abfuit, ut, quum Romani qro E unam x haberenta

wero C S, unde tantum ille

pro 'P itidem simplex signum Antisigma bae figu

ra: introducere studeret, quod iisdem verbis

testatur Priscianus (1, р. 25 Basil).

literas] Apud Grotium erat: npropter ф et Е

Graccas, Psalterium, ванн; equidem e eod. Мопас.(С)

inserui »literas uti'.` deinde e Darmstattcnsi post ut

Constat cnim ex G et S, ut rex, regis; aut ex C et

»Pc et post psalterium »ut Cc; denique ex pris

cis editionibus restitui scripturam nsacsama quae

Martiani sententiae unice convenit, neque a veterum

usu prorsus abhorrct. Sie in monumentis saepis

sime legimus VICSIT (palaeogr. crit. Iv, 587),

inque lapidis cujusdam titulo (ар. Grutcr. 544, 4)

LVCSERYNT, unde lsidorus etiam (etym. 1, 4,

14; р. 11 Arev.) »pro X, inquita seribebant C et l

S, siquidem duplex vocaturu, ipseque Quinctilianus

(1, 4, 9, р. 65 Spald.) de litera X scribit: nqua

tamen carere potuimus, si non quaesissemusc

Confer. omnino Selmeidems (clem. I, p. 572) et

nota quae sequitur.

duplex] Scioppius (grammat. pllilos. p. 256):

»Annaeus Cornutus de ortliogr.: varro X literam

esse negata in quo quid viderit nondum дерн-спет“

(ncmpe singulam non esse). victorinus art. gramm.

lib. 1: Latini voces, quae in X literam incidunt,

si in declinatione earum apparebat G, scribebant

G et S, ut conjugs, legs. Nigidius in libris suis

X litera non est usus, antiquitatem sequens. Pris

cianus lib. 1: X duplicem loco С et S, vel G et S,

postea a Graccis inventam, assumsimus, ut dux,

ducjs, rex, regis. charisius lib. 1: 2Пегх5 Sallu

stius merces dicit. Sic faces antiqui pro fax, teste

Festo. -Servius

in Aen. 1 : Adnixus antiquum

est, ut connìxus, quibus hodie non utimur. Dici

Martiani capellae lib. ш. g. m 275

S, ut nux, nucis. In V aliquando transfertur, Aut nix, nivis; et C, ut pix,

picis; in T, ut nox, noctis. Наес in Latinis nunquam ponitur prima, apud

Graccos autem ponitur, ut Xanthus. Et masculino et feminino omnibus vo

calibus sociatur, ut Ajax, frutex, calix, velox, 'Pollux, et feminino, fax,

lex, lodix, velox, lux. Neutrum nullum claudit

DE MUTIS.

Transactis semivocalibus mutae sunt perquirendae; quae ideo hoc

nomine nuncupantur, quoniam nisi illis vocales associatae succurrerint, intra

oris sonitum ante auspicia moriuntur. B prima omnibus vocalibus utrinque

connectiturg praefertur consonantibusiL et В, ut blaesus et brevis. Transit

in C, ut succurrit; in F, ut suHicit; in T, ut summittit; in P, ut supponit;

in S, ut sustulit. Finit nihil, nisi tres praepositiones, ab, ob, sub. c vocales

utrinque collaterat, consonantes quasdam' praecedit L, T, В, М, N, ut clarus,

mus enim adnisus et connisus. lit Aen. 8. Galli Grotius, neque quidquam mutu-e видео, licet а“

Senones dicti sunt, quod Liberum patrem hospitio quatenus faveat illi Priscianus (l, pjeepz nx du

recepissent, quali Xenones.- quum graecum fati/og Plex modo pro CS, modo pro GS accipitura ut

significet hospitem. Резина: Senonas Gallos vei-rius apex, apícis, grex, gregis; transit tamen etiam in

ait existimari appellatos, quia novi venerint ex v consonantem, ut nix, m'vis; nec non in CT,

Transnlpinn regione, ac primum appellatos Xenos, _ ut nox, посты

postea Seràonas. Cicero in oratore: Verba saepe velox] Lego: ferox; sed et postremum istud

eontralmntur non usus causa, sed aurium: quo- »et feminínm glossema sapit; exstirpandum itaque.

modo enim vester Axilla Ahala factus est nisi fuga VoNcK. (speeim. crit. р. se f.) — Procul dubio

literae vastiorisl- lta et sedet-im pro sexdecim , legendum celox, quia substantivum requiritur; sed

вступив pro sexdigitusm invitis codicibus nihil muto.

in Т] Nemo hunc locum corruptum esse non mariuntur] Isidorus (etym. l, 4, 4. op. lll, р.8

judicet. Conjicio: et in CT, ut nox, not-tis. neque Ани): usi enim eis extremum vocalis detraxeris

enim sullicit dicere in T, sed СТ. At fungi haec запит, inclusum literae murmur sonabiLu Add:

conjunctim dicta disjunctim eepere, itaque e'xem- Cledonium (р. 1881 Putsch): „Мише vero non so

Plum deesse nrbitrnti pro lubitu adjeeeruut, aut nant, nisi a vocali spiritum aeceperinh; quod enim

potius transjccerunta quum forte antea legereturz spiritu carat, moritur. ._

»aut ex CS, ut nur, nuci's, pix, picisera quae bina ut витой] Omissmu apud Grotium ut supplevi

et alibi conjuncta rcperies. Скот. — Hariolatur e codicibus Dal'mâtatlellßî et Monacensi (C)

247

249

55

274 Martiani capellae lib. ш. 5. 249.

esse

25;

tectum, crus, Acmou, Cnidus.

Ьаес, hoc; et adverbia, ut sic, hun, hic.

calem producit, et pro duplici habetura ut hic, hoc, haec. D utrinque vocales

Finit articulos, quos pronomina vocant, hic,

Sola mutarum antecedentem vo

tenet. Praepouitur R literae in Druso; M literae nunquam praefertur iu

Sic et N, ut Ariadne,

Transit in С, ut acciditg in G, ut aggerat; in L, ut alligat; in P, ut ap

Finit articulos

Latinis; in Graecis autem ßaliquando, ut Dmolus.

ponit; in В, ut arripit; in S, ut assidet; in T, ut attinet.

neutralis generis, ut illud, istud; et praepositionem, ut apud. G omnibus

vocalibus praefertur; sequitur A literam, ut in aggere, quae, quoties gemi

natur, adjungitur. Praefertur В. literae, ut grave; L, ut gladius; N, ut ignis. In

C quoque convertitur, ut rego, rector. Nihil quoque coneludit. H aspirationis

notam esse certissimum est; quae quando vocalibus accedit-1 ut hospes, heres',

transit in X, ut traho, traxi. Напс Graeci diviserunt. Nam pars ejus dex

terior aspirationis nota est, sinistra -contrariae signilicationis.

quos pronomína] confer quae supra (ad ‘258)

annolavimus.

liaec] Vulgatae boc additum est in Панама!

tensi codice.

Dmolus] Ан pro Tmolo monte, an âywòg le

gendumil Gno'r.

agger-all lta in editisg sed Grotius e MS. suo re

posuit agger, addita nota: надует! quum ab agger-e

dcrivetur, non mutat n in G. Sed agger mutat,

quum ex ad Jrgûůs'öël, et gere componntur. ltuque

aut ita legendum uti docuimus, aut aggerít, aut

aggregatm — Nonne autem а verbo aggerem sive

adgerere conjunctivus est aggeral? Adde Quincti

lianum (l, il, 5; P. 257 spalti.)

quoties geminatur] Intellige: quae (litera А) ad

jungitur, quoties G seminatum Nusquam enim G

seminatum invenies, quin A praecedat

aspirationis notam] Non igitur literam, sicut et

Quinctilianus distinguit (l, 5, 19; р. 101 Stuhl):

K vero nunc

l

»sie H litera est, non notat (conf. et infra esse

Pariter Priscianus (l, 8, 47; p. 44 Buhl): »ll

literam non esse ostcndimus, sed notam aspiratio

nis, quam crat-corum antiqnissimi similiter ut Ln

tini in versn scribelmnt,nunc

eum diviseruut et

dexteram ejus partem supra liternm pcnentes psilcs

notam liabent, sinistram autem сонетах-Бас aspiratio

nîsu (vide notam quae sequitur). Adde `Gellium (2,

5; р. 161 Conn), Isidorum (l, l, il; 10

Arev.), et Appuleji librum de nota aspirationis (ab

Osanno editum a 1826). »Est antenne, inquit Spal

dingius (ad Quinctil. l, 4, 9; р. Gil), »de Н magna

inter grammatieos Pntsebianos lis, aliis literam cam

vocantibusp aliis, et plnrimis quidem iis neganti

bus, cum quibus facere Quinctiliauum appareLq

Nox e codicibus Monaccnsi (С) et Darmstattensi

reposui accedit et heres pro accidit et haeres iu

Grotiana editionc. "

dextera-ori Pars dexterior est Р, sinistra 1, haec

Martiani capellae lib. III. g. 255. 275

nota putatur esse, nunc litera; nam ejus effectus C integrare non` dubium 'est

absque his, kapite, kalendae, kalumniae.

calibus; В literae praeponitur, ut prandere; L, ut placere; S, psittaeus;

T, Ptolemaeus; N, ut in Sypuum. Terminal; vero nihil. Q quidam literam 255.

non putabant, et vincerent, nisi in equo et equitatu appareret expresse. Наес

levigationis, illa aspirationis nota. Скот. —— isido

rus (аут. 1, 18, 9; р. 51 Amm): »daoeïoß quod

interpretatur aspiratío; ubi enim Н poni debet, tali

figura annotatur: I, wily), quod interpretatur sic

cilas, sive ригам, id est ubi litera H csse non

debet, tali nota ostcnditur: PI.“ confer palaeogr.

meam (I. 114; р. 91) et in primis Villoisonum

(anecdd. Gr. Il, р. 288) et Fischerum (ad ‘velieri

gramm. Gr. I, р. 259).

nunc nota] Напс quoque нарек-темп: esse con

tendit Priscianus (loco citato): »quae quamvisu in

quit »scrihatur, nullam aliam vim babet quam Ce;

quae eadem nostri sententia esse videtnr, quum

literam C »omnes ejus effectus integral-eu lioc est,

omnibus, quae В ellicere possita integris exprimen

dis sullicere dicat confer et lsidorum (1, 4, 12;

p. 10), qui: uideoa inquita supervaeua dicitura quia

exceptis Кадета; supervaeua judicatur; per C enim

universa exprimimnsm Quinclilianns quoque (1, 4,

9; р. se Spalding.) »redundare came ait nec nisi

»quorundam nominum notam csscu, et alio loco

(1, 7, 10; р. 177) in nullis verbis utendum ea

putat nisi quae signi/icetj etiam ut sola ponaturg

‚Лаос, inquit, eo non omisi, quod quidam cam,

quoties A sequatur, necessariam creduntp quum

sit c litera quae ad omnes vocales vim suam per

Гены Plura dabit Sclmeiderus (elem. I, P. 290

scqu.). Vide et palaeogr. meam (l, 117).

absque his] ld est praeter haec , ut infra

280 il). Tria Ausonius quoque excipit (Id. de li

tera 20):

ьНаес tribus in Latío tantum addita nominibus К

atque eadem prorsus, quae Mau-tiæmusa Diomedes

quis Putsch.) affert scribcns: »li eonsonans muta

supervacua, qua utimur quando А eorrepta sequi

tur, ut Наймите, kaput, kalulnnin.« lsidorus au

tem (тут. 1, 26, 15; р. 44 Алеш): эк literamu

inquit »antiqui praeponebant quotiens А sequebaturp

ut ‚гари, Ьаипа, kalmnus; nunc autem kalendae

et Karthago per eandem tantum scribuntur, omnia

autem Graeca nomina quaeunque sequente vocali

per li scribendum Notandum praetereaa pro ‚карпе

apud nostrum margini Grotianae appietum esse n al.

Карты

Iralumníae] calumnia olim per lc scribebant, ut

liquet ex eo, quod lex Rliemnia statuit calumnia

tioribus inurendam literam Ii ad infamiam. Gnomz _

De lege Remmia vide doctos ad Cie. pro Il. Amer. 20.

ut prendere] »_Ut« exhibent ediliones, quod

Grotii incuria omissum erat.

Sypnum] Ita codex Monacensis Qual-tum

casum Мах-Налив posait, ut ad superiorem locum

157), quem resPieea sese referret. Niliili’ igitur

nota est Grotii edentis Sypin's et conjicientis intel

ligendum urbem esse Achajae, quae Ptolcmaeo et

Slraboni Беря/ос.

literam non pulabant] lsidorus quoque de Q

litera (elym. 1, »1, 15): »hacen inquit »prius non

crat, unde et illa supervacua voeata, quia per C

cuneta veteres scripserunt-n Plura dabit Seioppius

(gramm. Philos. р. ario Herz.) et Scbneiderus (elcnr

l, p. 521).

ss *

Р autem convenit utrinque vo- 254

276 Martiani capellae lib. III. §. asa

nunquam sino duabus vocalibus ponitur, quarum prior erit V, et sic ceteras

eonsequenter, ut -quartus, questus, Quirites, quotus, equus. Constat autem

Nullam

singularem literam comprehendita iinit nihil. T vocales ex utroque concludit,

cx C et V, ideoque duplex et composita dicitur, nec geminatur.

in conjunctionibus et praepositionibus. Praecedit L, in rPlcpolemog M, in Tmolo;

N, in Potnia; В, in Troja. Finit neutra, Caput, sinoiput, lact. Articulos

terminat, ut quot, tot. Verba, ut legunt Adverbium et interjectionem, ut

at. Z a Graecis venit, licet etiam ipsi primo C Graeca utebantur; nam Sethum

equo] Quinetilianus (12, 10, 50:, p. esse Spal

ding): „Вил-аза inquit »et illa syllabas facit, quae

ad conjungendas demum subjectas sibi vocales est

utilis, alias варен/цена, ut equos ac equum scri

bimus, quum etiam ipsae hae vocales duae eiiieiaut

sonum, qualis apud Graecos nullus est, ideoque

scribi illorum literis non potesLa

ex c et V] Uncle ipsa quoque ejus figura de

rivari резвей, ut v litera alteri C inserta csset;

melius tamen Quinctilianus (I, 4, 9) cum Graeca

Керра eam comparant, quae apud illos in numero

tantum mansit; »cujus« inquit »Similis eleetu spe

ciequea nisi quod paulum a nostris obliquaturm

(Conf. Rose inscr. Gr. antiqu. р. xxx есть).

praeposiliouíbus] valde laborat hie liber de gram

matica e distinctionibus, quarum nos nonnullos emen

davimus: quod et bic usu venit, legendum cnim:

»T vo°cales ex utroque eoncludit ut in conjunctio

nibus et praepositionibusz praeecdit L im etc. Скот.

quas

praepositiones innuat, ditlicile dictu est,

nisi ad et apud in T terminavit (conf. Quinetilian.

l, 7, 5). Sed vide supra 250).

Tlcpolemo] Tleptolemo quidem codices Darm

stattensis et Monacensis (С) exhibent, sed vulgaris

scriptio vera est.

Iact] Alii lac, alii lacte dicunt; sed profecto

hoc ávañoyaitarov. Ausonius:

»Vox solita et cunctis nolissìma, si memores `lac,

Сиг condemnelur, ratio magis ut faciat lactis

capella infra: »quidam quum lac dicunt adjiciunt T

propter quod facit (l. propterea quod facial) laeti-sn

Скот.

at] IIic neque adverbii neque inteijectionis exem

plum. L. шаг. Neque negarim etiam adverbii exem

plum desiderati, ut forsit. Скот. —- Favet conjectu

rae, quod in codicibus Monaeensi (С) et Darmstat

tensi est или; sed in re dubia nihil mutare praestat.

Z a Graecís] Quai-e hanc literam paulo post

260) a Latinis exeludit. Isidorus (l, 4, 15; Ш.

р. il Arev.): »A graecis-n inquit nmutavit Lalinitas

Y et z propter nomina scilicet Graeca. Et hac

apud Romanos usque ad Augusti tempus non scri

bebnntunu Addit idem inferiori loco (i, 26, 28.

р. 46): »nam quum justitia z literae sonum cx

primat, tamena quia Latinum est, per T scriben

dum est.“

C Стаеса] Quam absurda haec sunt, ni legna:

С Graeca, hoc est sigma. Еа enim hujus literae

antiqua forma, quod ex quibusvis inscriptionibus

liquet, itemque ex Macrobio, in quo Bassarea seri~

bitur ВАССАРЕА. Dicit Graecos (quamquam Z

litera sit Graecis deducta e fontibus) non semper

Zeta litera usos, sed pro ea sigma usurpnsse ideo

que cueolv pro zlieolv scripsisse componi

Martiani capellae lib. III. 5. 257. 277

dicebant, quem nunc Zethum dicunt; tamen haec geminata ab ipsis etiam

habetur. Nam a T et С componitur, quam ut advertas duplicem, nunquam

poterit geminari. Наес praeponitur M literae, ut zmyrna. Ех his igitur

universis decem et octo literae necessitatem cunctae conscriptionis absolvunb.

Placet enim mihi Y in vocalium numerum congregari. Neque sine hoc Нуа

cinthus aut cyllenius poterit annotari. Sic igitur erit ut senae iiant vocales;

semivocales et mutae duodecim. Н enim aspirationi dabitur, supervacuaeque

erunt Q et K; Х autem ut duplex sine clementi cardine non probatur ; Z

vero a Latinis excluditurg decem et octo numero sicut dictum est supersidunt.

Quae tamen cum supervacuis rejectisque cunctis ex unius vocis sonitu con

formatae , diversas naturalis harmoniae causas sub oris concinentia repererunt.

DE FORMATIONE LITERARUM.

Namque A Sub hiatu oris congruo solo spiritu memoramus.

autem dicit Z ex T et c vel 2. Gno'r. _ Веста

Martianum intellexit Grotius, sed plura verba fecit,

quam necesse crut, hand scio an sui ipsius typo

thetae fraude inductus, qui bis G posuit pro С,

ut nos et antiquioribus editionibus restituimus. Prae

terea e codieibus Monacensi (С), Reichenauensi,

et Darmstattcnsi Latinis literis scripsi Sethum pro

Grotiano cetmn, ut apud Priscianum quoque (l,

8, 49) est: »Sethos pro 2551909 dicentesua quo

notus ille Ampliionis frater (Apollod. 5, 10, l) sia

niÍicari videtur. Conf. et Schneid. (clem. p.579 n.).

Zmyrna] Priscinnus quidem (1. р. 55): »Smyr

na: nam vitium faciunt, qui Z ante M serilmnt.«

Sed non solum monumentis noster defenditnr (Ruhe

philolog. num. l. p. 55); verum Luciani (in jud.

vocal. l. p. 67. Bip.) etiam testimonio. confer et

SexL Empiricum (adv. math. l, mag p. 255 Fabn),

Majum (ad Cie. de R. P. l, 8), et Qdofredum

Müllcrum (Соси. Anz. 1851. St. 56. р. 555).

sine elementi cardine] x hie literis non annu

mcrat, facit enim tantum XVIII, has videlicct: A

BCDEFGILMNOPRSTVY.

Itaque legçndum: »X autem ut duplex in elementi

cardine non probntmza Error ex repetitio literis.

Gno'r.Vero

similis quidem est haec conjecturag

sed lectio in omnibus libris est endem, in codice

etiam Reichenaucnsi et Darmstattensi. Ac iieri po

test ut locus sic expliectur: X liternm non esse,

quin ut duplex, e duabus nimirum composita, sine

elementi cardine sit. Intelligo eardinem quo se vel

tit omnis elementi natura et conditio, quippe quod

simplex esse debeat ‘

cum supervacuís] Cum a Grotio neglectum ex

nnterioribus editionibus codicibusque Reichennuensi

et Darmstattensi restitui.

de fonnatione literm'um] Eandem rem тещ

Marins victorinus (de arte gramm. l. l, р. eum

Putsch), uude ea quae Martiano vel illustranda

259

261

278 Martiani Capella@ lib. III. 9. 261.

В lahris per Spiritus impetum reclusis cdicimus.

С molaribus super linguae extrema appulsis exprimitur.

D appulsu linguae circa superiores dentes innascitur.

Spiritus facit lingua paululum pressiore.

vel comparando inscrviunt, transscripsimus: »A litera

rictu patulo suspensa ncque impressa dentibus lin~

gua enunciatur. Е reprelienso modice rictu oris re

rluctisque introrsum labiis eil'ertur. I semicluso ore

invprcssaque sensim lingua dentibus vocem debit.

О ut Е geminum voeis вопит pro conditione tcm

poris promit, unde inter nostras vocales 1; et а)

Graecorum ut supervacuae praetermissae simt; igi~

tur 0 qui correptum enunciat, nee magno liiatu

labra reserahit et retrorsum aetam linguam tenebit;

longum autem productis labiis, rictu tercti, lingua

arcu oris pendule sonum tragicum dahit, cujl's ol)

servationis et in Е litera similia paene ratio est.

V literam quotiens cuuneiamus, productie et coë

unlibus labris ctl'eremus. - В et P literae dinpari

inter se oris ollicio exprimuntur; nam prima exploso

е mediis labiis sono, sequcns eompressovorc velut

introrsum attracto vocis ictu explicatur. C etiam et

G oris molimine nianue dissentiunt; nam C re

ducta introrsum lingua hinc atquc liinc inter mo

larcs вин-вен: liaerentem intra os sonum vocis

excludit; С vim prioris pari linguae lapsu palato

suggercns lcnius reddit. D tamen et T, quibus,

uf И; dixerim, vocis Ticinitas quacllaul est, lin

еще sublationc et positione distinguuntur; nam

qnum summos ntquc imos conjunctim dentes su

prema sui parte pulsarerit, D exprimit, quotiens

ищет sublimata parlcm qua super-ius deutilius est

origo eontinget, T sonore voeis explienbit. li ct Q

supervacuo numero lilerarum inscri doetorum ple

rique contendunt, scilieet quod C litera herum

oñicium possit implerc -non

nihil tamen est,

ntra earum prior si! C sen Q sive R, quarum

ntramque expr-imi faucilxus, alteram distento, alte

ram producto rictu, manifestum est. н quoque inter

literas otiosam grammatici trndiderunt eamque aspi

rationis notam conjunctis vocalibus pracÍici- quae

profundo spiritu, anlnclis faucibus, explose ore fun

detur. Superest ut septem reliquias semisonas, spi

ritu quoque instrcpentcs, ordine quodam persequa

mur; e queis F literam imum lahium supremis im

primentes dentilius, reflexe ad palati fastigium lin~

gua, leni spiramine proferemus. Sequetur L, quae

rulidum nescio quid per partem palati, qua pri~

luordium dentibus superis est, lingua trudentc di

ducto ore personabit. At M impressis inviecm la

biis mugitum qucndam intra oris specum attractis

naribus dabit; N vero sub convcxo palati lingua

inlmcrentc gemino naris et oris spiritu explicabitur.

Sequetur В, quae vibrationc vocis in palato liu

guae fastigio fragorem tremulis ictibus reddit. De

liine duae supremae S et X jure jungentur; nam

vicino inter se sono attraeto sibilant rietu, ita

tamen, si prioris ictus pone dentes excitati ad ше

dium lenis agitetur, sequentis autcm crasso spiritu

hispidum sonet, qui per conjunctionem C et S vim

exprimit.« Addc Tcrent. Maurum (р. 9587 есть).

cdicimus] Forte elicimus.Scsms (in Gurl. anim.

4, p. 9). _ Non necessaria est linee conjectura,

ndeoque elegantior, quam Martiani stilum decent.

C molan'bus] Ni egregie fallor, jam ea linee

pronunciandi ratio est, quae npud llodiemos Italos

obtinet, quasi Germanice diens Isch; jure illa re

preliensa a Scioppio (gramm. pliilos. p. 218), qui

Martiani Capcllae lib. III. §. 261. 279

F dentes labrum inferius deprimentes.

_G Spiritus cum palato.

H contractis [Запиши faucibus Ventus exhalat.

I Spíritus propo dentibus pressis.

K faucibus palatoque formatur.

L lingua palatoque dulcescit.

M labris imprimitur.

N lingua dentibus appulsa collidit.

'O rotundi oris spiritu comparatur.

Р labris spiritu erumpit.

Q appulsu palati ore restricto.

В spiritum lingua crispante corraditur.

S sibilulu facil; dentibus verberatis.

T appulsu linguae dentibusque impulsis extruditur.

V orcconstrioto

labrisque prominulis exhibetur.

rcete docet antiquitus C etiam ante E et I sonum

к habuisse.

F dentes] Quinctilianns (12, 10, 2.9; р. 650

Spald.)= »Nam et illa, quae est sexta nostrarum,

paene non humana voce, vel omnino non voce

potins, inter discrimina dentîum eñlanda est.« Dis

crimen intel` F et Graecam Ф idem tangit alio loco

(l, 4, 44), atque ipse Priscianus, qui alioquin F

et Ф confundit (cf. 240 not), »hoc tamem in

quit »scite debemus, quod non fixis labm's est pro

nuncianda F, quomodo Р et H, atque hoc solum

interest.: Confer et Scioppium (gramm. Philosoph.

p. 219).

лиловый] Lege succrcscít. Voch. _ Male!

Пешки itemmque Patel а critico Marlianum ncque

lectum, neque intellectum esse. Infra enim (§.271)

noster naturam literal-um L et R модем esse docet,

et supra 241) literam L lem'ler вошью scripserat,

nisi ei prneferatur una e quatuor Шеи-Ев P. G. C.

vel F.

. spiritum] Lege spíritu et in spírüu lingua. vowel.

(зр. crit. 148) — Correctione non opus ent, modo

criticus verbis recte construendis par fuissct: „на.

cet »R corraditur, lingua erispante spiritum.: Pla

toncm (in От. р. 426 f. Steph.) Гоп-зап respexìt,

qui dixerat »lingnanl in Pronuncianda hac litera non

inunoran', quin potins concilan'..

extrudílur] Variat hic lectio: in editis male Ic

gitur excudítur; sed ad marginem notatum extru

ditur, quod reccpi. In Monacensi denique (С) et

Darmstattcnsi codicihus exhihetur cxtuditur, quod

suhstituissem, si lineola superimposita potins теа

ditum fuissc! extundítur.

promínulis] Ita in ,codicihus antiquissîmis (Он

dcnd. ad APPUI. I. р. 142), in Darmstattensi etiam

280 Martiani Capellae lib. III. §. ЩИ.

262

X quidquid C et S formavit exsibilat.

Y appressis labris spirituque procedit.“ Z

vero idcirco Àppius Claudius detestatur, quod dentes mortui, dum ex

primitur, imitatur.

~ Praestricta est cursim rationis regula prima,

Quae multis tendi sueta voluminibus;

In qua, juneturis quid nectat litera utrisque,

Quo admittat sociam vel faciat latere,

Quae quo transsiliat eonversis legibus us_u,

Et transformatum nomen habere velit;

Quas oris sonitus, vel quas modulatio linguae

Gignant, et pulsu rupta labella suo.

Nunc jam compactis cursanda est syllaba formis,

Ut fastigetur lenga brevisque fuat.

Haec duo pereurram, juncturas litera quippe

Praeveniens doeuit

el Monacensi (С) lcgitur pro voce promulis, quam

halxcnt editi. .

formavìt] Codex Monacensis (C) formatur, quod

jam Grotius tanquam variantem lectionem margini

alleverat; praestat tamen vulgata, qua C et S nomi

nativus est.

Y appressís шт] Dionys. Halicarnasscnsis (de

compos. vocahb. 18; р. 12 Sylb.)= „Ударь min);

‘rà zeil?) 6v6t021§ç упадёт/пс ágw/ìóyov

.1n/Lycra», ка}, бит/де èman'ru ò ñzoç' ¿'6

хату âè :rán/raw ‘L'ò I, fregi ‘talig ôâo'vraç

re »yàg ngo't'rjmç 1013 nvav'yaroç уди/став.

dentes магий] Vir summus Josephus Scaligcr

(р. 115 ad Eusebinm) hunc Martiani locum negat

se unquam assequi potuisse. Sed Z, juxta "си-Нит

aliosque grammaticos, componitur ех D et S', in

cìpilqne a litera D, uti X а litera C. DS itaque

sub ratione pari.

pronuntîatum imitatnr dentes топай compresses.

FAnmc. (ЫЫ. Lat. Ш р.219 Em.) -Addc Schnei

dcrum (elem. I, р. 580) et Scioppium (р. 257 Herz.).

pracstricla] Lego perstrícla. Sie infra pro per

curram in MS. est praecurram. Error ex abbrevi

ationc. Gno'r.- Sacpissimc Ьаес confundi testatnr

et Drackcnborchius (ad Silium 1, 558); nihil ta

men mutare ansus sum, quia hand scio an ab ipsis

serioris actatis auctoribus non minus quam а li

brariis confusa sint.

cursanda est] Lege »versnnda esta vel »signan

da.« VoNcK. (spec. crit. p. 148) —— Vulgatam шаш

Tacitus (Agric. 2): »cursatnrus tam saeva “трона,

ubi vide doctum interpretcm ‘Valchiunn

[наг] Pro sit per archaismum, quem tamen non

intellexit, qui in Darmstattcnsi codice corrigendo

substituit fiat. Paulo ante »ut fastigeture dc accen

О

Martiani capellae lib. III. §. asa Ml

'.Hoc igitur fsubdenssnectendum concipit ordo, -‚

Si vestrum, superi, comprobat arbitrium.

Haes quum Grammatice diceret , eamque progredi Jupiter Deliusque prae- ess

eiperent, hic. Pallas: de junctura» syllabarum, inquit, dum haec Literatura de

properata partem historicam praetermisit. Quo virginis objectu perterritaz

scio, inquit, mihi plurima transeunda, ne minutiora nectendo fastidium superae

beatitatis incurram; proposito igitur per compendiosos calles festina perfungar,

ne densis obumbrata ramalibusv velut seuticosae copiae densitate silvescam.

DE JUNCT UBA SYLLABABUM.

Syllaba igitur dicta est, quod junctis literis sonitum simul accipientibus 264

informetur. Cujus, ut dixi, Itres partes esse non dubium est, de junctura,

de fastigio, aut de longitudinibus. Juncturae sunt genera quatuor, duo natu- 265

ralia, duo historica. Naturalia sunt quum quaeritur, unaquaeque syllaba utrum

ex una, an gemina , an neutra parte jungatur, et utrum literae, quae 'inter se

copulari non possunt, adjecta alia litera socientur; ut M et N ,i dum non

coëant, vocali accedente sociantur, ut in amni et somno, quae juncturarum

genera ex hoc, quod in literis memorata sunt, transeant. Historica vero illa nec

coniunctio est, quum ex literis, quae inter se poterunt copulari, diversitas fandi

non easdem nec pares in numero sociarit. Scribimus nos enim Musarum primam

syllabam duabus literis, Graeci tribus. Lucilius in dativo casu A et Е con

tibus sive правь“. intelligendum esse doeehuut se

quentia ess сеть). i

beatilatís] Quinctilianus (8, 5, 52.1). sse Spald.):

napud Cie. beatílas et beatitudo, quae dura quidem

sentit esse, verumtamen usu putat posse molliriu

ramalíbus] Ramis (v. Erasm. et Casauh. ad

Pers. I, 97. Stephan. all Saxon. p. 47).

ín numero] Ita Darmstattensis multo melius

quam quod in editis legitur »numeros.«

graeci мы] Nempe доб. Sed veteres Latini

pariter loumen, ‚споет, courato, jmzssít', jomlìcare

scripserunt (Sciopp. gr. Philos. р. 210). "

Lucílius] Male Grotius Lucíllius. Correxi codi

cum Monaccnsis (С) et Dresdensis auctoritate. Sa

tirarnm auctorem intelligendum esse apparet e Quin-_

ctiliano (l, ’7, 18 et 19; l». 185 spalti): »AL syl

labam, cujus secundam nunc E literam ponimus,

varie per A et I ell'erebant; quidam semper ut

Graeci, quidam singulariter tantum, quum in da

tivum vel genitivum casum incidissent, uude pidan'

se

esse Martiani capellae lib. III. §. ses

‘267

jungit, dicens: huic Terentiae, Orbiliae; Lucinius A et I, et Lilcretius crebro,

et noster Maro, aulaï, pictaï. Item duae juncturae sunt, quum sociamus

syllabas propter pedem vel versum, ut duae in una repente depereaut, ut in

syualoephe, vel quum literae excluduntur e verbo, ut in eclipsi.

DE FASTIGIO.

Hactenus de juncturis, nunc de fastigio videamus, qui locus apud

Graecos :regl :fgoçqaäuôv appellatur. Hic in tria discerniturz unaquaeque enim

Г

vestis et aulai Virgilius amantissimus vetustatis car

minibus inseruit. Est in hac quoque parte Lucilii

praeceptum, quod quia pluribus explicatur versibus,

si quis parum credat, apud ipsum in nono requi

ratus ubi quod» Spaldingius annotavit idcm fere hoc

praeceptum fuisse videri ac Nigidii Piguli apud Gel

lium (15, 25), Martiani loco confirmaturg Nigidius

certe et ipse genitivum per AI, dativum per AE

scribi jussit. quanquam dativum quoque per AI

scriptum esse et lapidum tituli et librorum vestigia

testantur. confer Sclmeiderum (Forni. p. 25).

Luca'm'us] An Licínius? Скот. —- Si vera haec

lectio, aut Lieinium Imbriccm intclligcrema poetam

comicum, aut Porcium Licinium, quem ‘Veiclacr

tus (poët. lat. reliqu. p. 158) juniorcm Tercntii ae

qualem fuisse suspicaturg sed in tantis tenebris

nihil mutare praestatg praesertim quum ipse Mar

tianus hoc loco adeo caecutiat, ut quum de da

tivo casu loquatur, genitivi in AI exempla ai'ferat;

dativum neque apud Lucrctium ncque apud Virgi

lium sic terminari constat.

in una] Ita codices Monacensis (С) et Darm

stattensis pro in unam in cditis.

symloephe] Synaloephen veteres grammatici di

cebant quam nostri elisionem (Schneider. element_

p. 152), neque in versibus tantum verum etiam in

prosa eidem locum dabant (Quinctilian. 9, 4, sos

p. 546). Huic autem ubique adjungitur eclhlípsis,

quum, ut ait valerius Probus (p. 1440 Putsch.)

»inter se aspere concurrentium syllabarum, interce

dente sola M litera consonantc, et vocalem et cou

sonantem, quam diximus, elidi necesse csh, unde

apparet, apud nostrum quoque scribendum fore mox

in ecthlípsi, si certum esset librarioruma non ip

sius Martiani errorem esse. Varians lectio nulla

est, nisi quod in lleiclnenauensi et Darmstattensi

perperam eelypsi legitur. v

11692 леосфдшзу] Quinctilianus (l, 5, 22,

p. los Spald.): »Dillìcilis obsermtio est per tenores

(ques quidem ab antiquis dictos tonores compcri,

nt videlicct declinato a graecis verbo, qui vivo-vg

dicuut), vel accentus ‚ quas Graeci ngangdiag

vocant, quum acuta et gravis alia pro alia ponitur,

ut in hoc Camillas, si acuitur prima, aut gravis

pro Цеха, ut Celliegus, et hic prima acuta: nam

sic media mutatur; aut flexo pro gravi, ut apice

circumducta sequenteu cet. Pariter Isidorus (стуки.

1, '18, 1. p. 29 Arev.): nAccentusp qui Graece

prosodia diciturp ex graeco nomen accepit Nam

Graece ярд; Latine ad, фд‘?) Graece Latine can

tus est. _ Latini habent et alia nomina. Nam ac

centux, et tonos, et tenores dicunt, quia ibi sonus

стезей, ct desiuiLu Англ: hisce antiquior Gellius

Martiani capellae lib. III. g. 268. 285

syllaba aut gravis est, aut acuta, aut circumflexa, et ut nulla voi: sine vocali est,

ita sine accentu nulla. Et est accentus, ut quidam putaverunt, anima voois, et se

minarium Musicesy quod omnis modulatio ex fastigiis vocum gravitateque com

ponitur, ideoque accentus quasi accantus dictus est. omnis igitur vox Latina, sim

plex sive composita, habet unum sonum, aut aoutum, aut ciroumilexum; duos

autem acutos aut inflexos habere nunquam potest, gravis vero saepe. Acutum ha

bet in prima syllaba, si dicas Caélius; in secunda Sallústius; in tertia Curiátius;

inflexum item in prima, si dicas coêlum; syllaba autem penultima nunquam

acuitur natura ipsa, sed praecedens ejusp id est ab ultima tertia, sive brevis sive'

longa sit, ut Cicero, Caélius. Flexus autem sonus in ea tantummodo sj'llaba

consistit quae praecedit ultimam, nec aliter quam ut ipsa natura longa айда:

ultima tamen brevis, ul; Galenus. At si ultima longa, aut penultima natura

vel positione longa , licet ultima brevis, acutus tamen sonus Бег, Galéni,

(15, 6): aquas Спесь, infinit, »Jrgoçcpâiaç dicunt,

eas veteres docti tum notas vocum, tum mo

deramenta, tum accentiunculasa tum voculationes

appellabantm Et paulo inferius (15, 23): »P. Ni

gidius summum tonum zgogqudlav acutum dicit,

ct, quem accentum nos dicimusa voculationem ap

pellat-t (v. infra 275). De accentibus in univer

` sum praeter reliquos grammaticos conferendus est

Prisciani liber singularis de hoc argumento; eque

rceentioribus Franciscus Ritterus (elem. gramm. Lat.

l. П, Bex-ol. 1851), licet ejus rationes probare in

omnibus baudqnaquam possimus.

accantus] isidorus (etym. i, 18, 2; pec Aren):

»Accentus dictusa quod juxta cantum sit, sicut

adverbium, quia juxta verbum est.« Beds (de arte

шеи. Ор. I, 29): »quod ad cantilenam vocis nos fa

ciat agnoscere syllabasua Cicero (от. 17 i): »Mira

est quaedam natura vocis: cujus quidem e tribus

omnino sonisa inñexo, acuto, gravi, tanta sit et

tam suavis varietas perfecta in cantibusu

duos ищет] Miron- Grotium ad hunc locum ni

hil adscripsissea quem tamen ab eo non intellectum

fuisse e prorsus falsa interpunctionc ратей, qua junxit:

»gl-avis vero saepe acutum haben! quam si mu

taveris, ut supra fecimus, et vocem gravis pro quarto

pluralis acceperisa quae scriptio Martiano admodum

familiaris est, sensum demum capies.

autem penultima] Grotius edidit antepenultima:

quo facto coactus erat hanc addere notam: »Lege

syllaba autem penultima; quod vel ex eo liquet

verum esse quia subjungit: »sed praecedens ejus

id est ab ultima tertiam Et ita habuit MS. qui et

Scd

ipsius tantum Grotii error erata siquidem jam ante

semper pro penultima pene ultima referte

riores ediliones veram cxbibuerant lectionem, quam

Darmstattensis quoque codex confirmat

at si ultima] Lege juvante ex parte manuscripta

»at si ultima longa natura aut positione lenga, li

cet ultima brevisa acutus sonus fieta ut Galeni,

Camillos.« Скот. —- In editis enim legebatur aut,

cui verus sensus non respondebata unde in Bei

chenauensi etiam codice quod a prima manu scri

56*

284 ~Martiani Capella@ lib. III. 5. asa

70

Camillì. lnflexi proprium est hoc, ut nisi longis naturae syllabis non adhae

reat; aoutus autem et in longis et in brevibus invenitur. omnis autem vox

aut acutum aut oircumflexum sonum habeat necesse est, etiam si monosyllaba

sit. Monosyllaba enim gravi carent. Omnia vox monosyllabaa quum aliquid

signiñcat, sivebbrevis sive positione longa, acuitur, ut dicimus fár, árs; si autom

natura longa fuerit, fleclzeturp ut lûx, môs. Disyllabae vero priorem acuuntJ vel А

quum brevis est utraque, ut cítus, vel quum positione longa'est utraque, ut

sollersy vel altcrutra positione longa, ut cóhors. _Si vero prior syllaba natura longa

est et sequens Brevis, flectetur prior, ut lûna; si posterior longaerit positione vel

natura, prior aeuetur, ut códex, dócte. Nulla enim longa invenietur gravis in di

syllaba prior. In trisyllabis si media brevis fuerit, quam penultimam dicimus,

non dubie gravi accentu pronunciatur, ас statim prima ejus, hoc est tertia ab

ultima, aeuetur, ut in Cátulo; si vero eadem longa est, interest quemadmo

dum sit longa. Si enim natura longa est, brevisque ultimahmedia flectitura

m Cethêgus, Manchas; si vero media longa erit natura, et extrema longa,

:media aeuetur, ut Catóni, Ciceróni; vel si positione longa erit, media acuta

dux-alibi qualiscunque novissima fuerit, ut Catúllus, Catúllo, Metéllus, Мс

téllo. Pronomina autem quae duplici modo declinantur, id est aut corripiuntur

ptum erat aut deleta litera media correctum vidi. доне] An non даете? Gno'r. — Correctionc

Cum nostra autem lectione omnino concinit Darm- non opus esta nam in docta etiam extrema lenga.

stattensis, nisi quod verba »natura vela omissa snt. Сад/бума] Eadem ad idem nomen Priscianus

omnis ищет] Quinctilianus (l, 5, 5l P. 112):

4»Ea (vel-ba), quae sunt syllabae unius`, erunt acuta

(de accent. p. 856) profert, addita et alio exemplo

vocis рея-630. Quinctilianus (l, 5, eas P. los

aut Hexa, ne sit aliqua vox sine асами

‘ ars] Айда ex MS. ars: hoc enim cxemplum,

ubi monosyllalm dictio positione longa acuitur, de

sideratur. Gno'r.- At hoc quoque jam in editis

legebatur-1 pariterque in Reichenanensi et nan-instat

tensi exstat .

fuerít] Omissum lloc e Darmstattensi supplevî.

‘ alterutra] Ita pro altera Grotius e suo codice

reponi jussit. Concinit Reichenauensis.

Spald.) linee: »Si Cethegus prima acuta pronuncias,

media mutatum Ultima nunquam acnitur, in di»

syllabis prior.-l

duplici modo] Ita non Grotianus tantum codex;

sed Monacensis etiam (С), Reiclncnaucnsis, et Darm

stattensis. vulgo modo omissum. Quod ad sensum,

pariter Priscianus (pag. 857) pronominum шт,

ipsius , illius penultimas {мВ/[дети poni af

firmat

г‘.‚..‚. ‚

' Магнат Capena@ lib. IIL g. 270. 285

l

aut producuntur, mediam syllabam in genitivo casu acuunt, ipsíus, illíus.

Horum si secundac breves Баш, prima@ acutae erunt, ut ipsius, íllius. Si

vero longae erunt mediae, primae graves, secundae inflexae erunt, ut óccidit

sol, et occìdit hominem; ergo primae acutae sunt, quum media@ breves.

Quum vero mediae longac, vel acumevel

inñexae; acutae quum longae

ultimac, ut tenebrae, latebrae', manipli. Hacc a superioribus quae sunt alia,

ut Catlillus, Sallústius, hoc differunt, quod illa consonantes discretas habent,

haec quamvis et ipsam penultimam positione habent longam, nullam tamen

in secunda syllaba ex consonantibus sibi retinent, sed in tertia sunt duae.

Ideoque factum est, ut media haeo nomina, ténebras et látebŕas, acuto accentu

primam syllabam proferrent, at maníplos et fenéstras penultima syllaba acuta

diceretur: quod quidam illud genus syllabae penultimae omnino breve puta

verunt, quia non terminaretur consonante; quidam quia, licet non termina

occídit] Clarins Веда (de arte шеи. Op. I. rihus expulsîs emendavit.Voch. (spec. crit. p. 148).

р. 29): »Concido, decido, occído, si ad casum —- At vero nondum »maximusu erat Grotius dum

pertinent, correptam haben! ci; si all concisionem, ista scriberet; sed puel' tantum quindeeim annonlm,

productam.¢ Deindc nonne hujus ccnsolVonckius

ipse plnŕa

(‚нит vero] Legendum puto: »Cum vero mediae temere expellere voluit, quia neque hic neque ille

longue vel acutae vel inflexae: Et acutae tum cum Мах-башни intellexcrat? Videamus igítur num vet-lla

Scripta retineri possint et intelligi. Possunt vero.

Nam recte Martianus distinguit nomina quae con

sonantes lnahcnt discretas, ut Catul- lus, Sallus

“из, ab iis quorum consonantes separari nequeunt,

longae ultimae, ut tenebrae, ut latehrae manipli.«

Dubito tamen aliquantulum: mendosum vero esse

locum non dubito. Свет. — Ante acutae enim in

anterioribus editionibus legebatur aut.- apud Grotium

vel; (leinde in nnterioribus quum ante longue, apud

Grotium шт. Quae reposuî, praebuerunt codices

Monacensis (С) et Darmstattensîs.

Мес a superím'bus] Nescio quo pacto hic vo

ces hae irruperint nCatullus, Sallustiusw, et Ша cent. init.) hiscc verbis: »Si penultima posiüonc

lenga fuerit, acuetur; antcpenultima vero gravabi

tur, ut cate'llns, Metéllus. Si vero ex muta et li~

ut nene» brac, late- brac, mani- pli, et in ипо

que genere accentuum imponendorum rationem di~

versaln esse contendit. Paulo aliter, altamcn simi

libus usus excmplis rem tetigit Priscianus (de ac

»lioc differuntm non addnhito ex glossemate annata.

Lege ergo, his expulsis: »Hace а superioribus sunt

alia quod illae eonsonantesu cet. Скот. — Legerim:

»Hace a superioribus, quae sunt allata, hoe dil'

ferunt.: Id certe magis placet, quam violentum

prorsus maximi Hugonis Grotii remedium, qui plu- paulo post, uhi iterum tenninaretur, reposuit ter

quida longa in versu constat, in oz'atione mutnt ac»

centum, ut látebrae, ténwbrae.«

terminaretur] Male Grotius lernu'nantur; et

271

286 Martiani capellae lib. III. 5. 271.

retur consonante, proxima syllaba inciperet a duobus consonantibus, et quod

natura literarum L et В, quod mollis est, nunc longam, nunc brevem syl

labam eHìciat. Nulla autem vox Romana duarum vel plurium syllabarum

acuto sono terminaturg inflexum autem non alias postremum habet, nisi

cujus posterior pars in syllabam natura longam excurrit, ut ergo et ponê.

me contextus orationis plerumque adimit aut mutat proprios sonos singulis vocibus.

Adimit his quae refemntur ad aliquid sequens, ut praeposítionibus, ante urbcm;

nam hic ante perdidit acutum sonum prioris syllabaez item post muros.

Mutant accentus adjunctis vocibus que, ve , ne, ce; quum tamen complexiva

minarentur! Equidcm priores editiones, quas ille

confer-re neglcxit, sccutus sum, et Reielieuaucnsem

codicem.

quidam] Lege: »Quidam medíamcl cet. De re

ipsa v. iusti zinzerlingii dissertationem additam Pro

mulsidi ejus cn'licaavoucx. (spec. crit. р. 149).

Intcrpungcndo effecissc arbitrar, ne quid dillicul

tatis remaneret

nulla ищет] Qninctilianus (l, 5, 5l. р. uo

Spuld.): »Est' antem in omni voce utique acuta,

sed nunquam plus una; nec ultima unquamg ideo

que in disyllabis priom

рстё'] Errat hic profecto Martianus, nisi mire

odepravati sint codices. Dc ergo facile concesserim,

sed pone gravi notandum et ultimam habere bre

vem, ideoque circumtleeti non posse in postremap

quis puer est qui ignorait? In MS. tamen fuit' po

nae.Gno'r. — Erravit ntique Мак-башня, quum eir

cumtlexo notandum pone dicci-et, cujus ultima brc

vis est; acuto autema non gravi, ut Grotio placct,

notatum esse ex Prisciano apparet,lquem qui le

gerit, erroris fontem apud nostrum facile intelligetz

»Distinguendi ratio legem accentuum saepe contur

hat, dum si quis pronuncians dicat pone, ergo vel

quin, quod apud Latinos in ultima syllaba, nisi

dism-etionís causa, poni non potest accentus, et

hoc est quod diximus poné, ergó. Pone' idco dixi

mus ne putetur esse verbum imperativi modi peine.

Ergó autem diximus, ne putetur esse conjunctio

nem rationalema quae est érgo.« (Adde eund. 1.8.

p. m. 278). Similitcr Augustinus (Dial. in oper. I,

P. 195) de ambiguis tribus de causis: newline“,

inquit, »ambiguum est quum scribitur pone, utrum

ab co, quod est ропо, an ut dictum: pone sequens ,

namque hanc dederat Proserpina legemj incertum

est per placentcm acumím's locum.« Accentum igitur

in extrema syllaba perspicuitatis causa contra regu

lam positum communem habebant рот! et ergö;

sed агент/Чехии. solum ergô, quam diserte Ser»

vius (ad Virg. Acn. 6, 670) testatur »salam esse

particulama quae habeat in fine circumnexumm Adde

Diomedem (р. 428) et Franciscum Ritterum (elem.

gr. Lat. p. 56), qui Priscianum recte emendat. .

ce] Inserui hoc e Darmstattcnsi codice. Sie et

Scrvius (ad Aen. 10, 668): »Minores Particulac,

ut que, ve, nc, ce, quotiens junguntur aliis par

tibus, ante se accentum faciunta qualislibet sit

syllaba quae praecedata sive brevis sive longam

quum tamen] llabebant editi »cum tamen com

plexiva conjunctione que, ve cum expletivau cet.

Lectioncm, quam recpi, codices Darmstattensis et

Monarchsis (С) mibi pracbuerunt.

Martiani capellae lib. III. §. 272. 287

conjunctio est que, ve quum expletiva, ut „Latiúmque augesoere vultis“,

et „stimulöve meum cor“ apud Accium in Pelopidis. Nunquam migrabit

acutus sonus de primis syllabis in postremas, praeter particulas conjunetas,

quarum hoe proprium est, acuere partes extremas vocum' quibus adjunguntur.

Graeca nomina quum in Latinum vertuntur, nostra regula pronunciautur, nisi

maneant Graeca. Olympus igitur et caucasus sicut Latina proferuntur, quam

acuere vel flectere debeant secundum rationem suprascriptam apparet. Sed

si manent Graeca, et huic regulae in peregrinis vocibus aceedimus, necesse

est tamen in obliquis casibus acutos sonos in mediis syllabis servent, quoniam

apud Graecos quoque non alio accentu haec enunciari audimus. Acutus ac

centus notatur virgula ta sinistra parte in dextram ascendente l, gravis autem

a sinistra ad dextram descendenteig inflexi signum est sigma super ipsas literas

Accentus partim fastigia vocamus, quod literarum capitibus ap

Sciendum

devexum "` ~.

ponantur, partim cacumina, tonos, vel sonos; Graece продержав;

etiam uni vocabulo accedere omnes tres accentus posse , ut est Argilctum.

complexíua] Conjunctio quae plura verba com

plectilur, vel potius cmmectit.' Aphd Gellium (10,

29) inscriptie quidem capitis legiturz »Quad parti

cula atque non complexiva tantum situ cet. Deindc

autem: „пупе particula a grammaticis quidem con

junctio esse dicitur connexx'va, et plcruluquc sane

conjungít ct conneclit verha« cet. Alii ut Isidorus

(etym. l, l2, 2. p. 2l Arcv.) eopulatiuas illas np

pellant conjunctiones. '

cxpletìva] Isidorus de conjunctiouibus (etym.

l, l2, 5): »expletíuaec inquit; ndictaea quia ex

plcnt propositam rem, utputa: si hoc non vis, sal

tem illud fac.: Syllabam igitur adjunctam ve Mar

tianus intelligit

l Latiumquc augescere] Ennianum est. Сто-г. —

integrum fragmentum ex malium primo servarunt

Aci-on et Porplnyrion (ad Ног. sat. l, 2, 5|):

»Áufh're est operae pretium, procedere recte,

Qui rem Romanam Latiumque augescere татам

Accii fragmentum non ultra notum est.

sigma]` Hace est figura ea qua nunc in Graecis

libris utimur quaque jam Epiphanius (de pond. et

mensur. 0p. Il, p. 158) usus crat; sed altera quo

que veterum testimoniis comprobatura ut Prisciani,

qui (de accentibus p. 855) circumilexum ait esse

»notam de acuto et gravi factamu (ergo n), at

que lsidori-v cujus haec sunt verba (etym. fl, 18,

2; p. 29 Акын): nCircumllcxns, quia de acuto et

gravi constat; incipiens euim ab acuto in gravem

desinit, atque ita, dum ascendit et descendit, cir

cumllexus eilieiturm In monumentis quoque асеед.

tus apparent quum graecis (Bianchi marm. Crem.

tab. Х; Ursati monum. Patav. P. 276. Biagi monum.

Gr. p. 225) tum Latiuis (Lupi Sev. mart. eo Mus.

Veron. 170, 5); quorum de anliquitate confer et

275

288 Martiani Capcllae lib. III. 9. 274.

274

275

A276

277

DE NATURA SYLLABABUM.

Memoratum arbitrer eompetenter, quae sint et.quemadmodum vertantur

fastigia syllabarum; nunc earum longitudines intimabo. Unaquaeque enim

syllaba aut brevis est, aut lenga, aut communis. Brevis est, quum vocalis

corripitur ae nullis consequentibus adjuvatur; aut quum correpta forma vel

litera terminatur. Longa autem duobus modis cHicitur, natura et positione.

Natura, quum vocalis producitur, aut quum syllaba circumilexum accentum

tenet vel acutum in penultima, aut quum monosyllaba unaquaeque vocalis est,

aut quum diphthonga reperitur, vel quum prima syllaba sub alia forma cujus~

cunque verbi composita nec vocalem nec acumen mutat. Positione, quum

brevem vocalem aut duae consonantes scquuntur, sive in eadem syllaba, sive

in sequenti, sive per ambas divisae, aut in altera tria: duplex una. Duplices

autem sunt Х et Z: aliquando I et C ñeri possunt duplices, ut si Iinter

vocales sit, ut ajo, Troja; item C, ut „hoc erat alma parens.“ Hae autom

eonsonantium, vel duplicium, quae breves adjuvant, formae tune possunt,

si in eodem sermone claudantur; cetcrum proximi sermonis consonantes

nihil adjuvant praeccdentem, licet Virgilius refragetur dicens: „arma virumque

cano, Trojae“ et

item: „fontcsque iluviosque voce.“ Diphthongi autem

sunt AE, ОЕ, EU, AU, EI; absque his syllabis nulla diphthongus memoratur.

Villoisonum (шеей. gr. Il, р. 150 есть) ct Nori

sium (ad Cenotaph. Pisan. diss. 4, р. 488 сеть).

díphthonga] MS. plcrumqne diphthonga, ut sub

audiatur vocali. Gno'r.- Equidem sullaudio syllaba,

at nominativus sit. vulgo di'phthongo. lsidorus

(аут. 1, 16, 2. p25 Atem): »Diplntliongac syl~

labac Gracco nomine dictae quod in eis binac vo

cales jungantur.«

hoc eral] Eodcm cxcmplo (с Virg. Acn. 2, 664)

inferins 278) iterum “Щит; Pariterque Charisius

(р. 4 Putsch.) Mariusquovictorinus (р. 2474). T0

tam quacstionem erudile tractavit Schneidcrus (elem.

п, р. eee-_675).

foules] Virgilii (Аеп. 12, 181). Alia exempla

congessit Schneiderus (clem. 2, p. 691).

diphthongi] Omissum in editis vocabulum ищет

supplevi e codicihus Reichenaucnsi ct Darmstattensi.

El] Priscianus p. 50): »I quoque арий an

tiqnos post E ponebatur et El diphthongnm facie

bat, quam pro omni l longs Bcribebant more an

Mamani capellae lib. ш; g. 278. 289

p DE COMMUNIBUS SYLLABIS.

Communium autem syllabarum modi sunt octo. Nam primus est quum 278

correptam vocalem sequitur subjecta consonantibus liquidas est enim lunga,

ut „vasto Cyclopis in antro“, brevis, ut „vastosque ab rupe Cyclopas.“

Secundus modus, quum correpta vocalis in unam desinit consonantem sequente

Hs

tumuli.“

est enim longa, ut „terga fatigamus hasta“; brevis: „quisquis honos

Tertius, quum correptam vocalem duae consonantes sequuntur,~

quarum prima S litera sit; est enim longaz „unde spissa coma“; >brevis:

„ponitc spes sibi quisque.“ Quartus locus, quum brevis syllaba partem

terminat orationis; est enim longa in commatc, ut est „nam tibi Tymbre

caput Evandrius“; brevis: „hoc caput o cives.“ Item alter locus, ex di

phthongo iit communis; longa, ut „Musae Aonides“; brevis: „insulae Ionio

in magno.“ Quum vocalis enim sequiturp- potest diphthongus iieri brevis, ut

nsudibusve praeustis.“ Alius locus, quum longam vocalem alia vocalis sequitur;

est enim longas „o ego infelix quem fugis“; brevis: „sub Ilio alto.“ Alius

tique Graecomme Atque etiam Isidorus quinque

illas diphthongos (etym. 1, 16, 5; P. 25 Arev.) sta

fuit Quinctilianus (1, 7, 15; p. 180 Spald.):

»Diutius duravit, ut E et I jungendis eadem ratione

qua Graeci ы, uterentur, sed ea casibus numeris

que disereta esLu Scioppius (gramm. Philos. p. 200

sequ.): »Eitun quod est tertiae personae verbum

ab cor. Hic l lenga est ac duorum temporumg

sed E propemodum absorbetux'. -

Plauti comoe

dia exstat Capleíuei inscripta.- Elegantiores imi

tahantur Сия-весов et binei seu bini codem prorsus

modo quo illi suum ßlval. en-ercbants quod cpi

stola ad Paetum cicero testatur. -Van-

o “_

1, 2) auctor est, villam quae ex velu'llam et veil

lam facta vox est, a rusticis vellum eil'erri solitam,

ergo duhium non est quin et antiqnissimi Romano

rum pronunciare fuerint soliti. Nam liber posterio

res fecerunt ex leíber, priore vocali suppressaa quod

contra veteres dixerant lebenu Adde Velium Lou

gum (de orthogr. р. 2220 Putsch).

acto] quinque numernt Charisîus 5 Putsch), Y

novem Bed; (р. 2552) iisdem fere exemplis usi.

Adde Valerium Probum (р. 1452) et Мэн-Яши vt

ctorinum (р. 2474). Exempia pleraque e Virgilio

petita sunt (Аеп. 5, 617 et 647. 9, 610. 10,

495. 11, 509. 10, 594. 12, 572. 5, 211. 7,

su 5, 261. 2, 664. 4, 22. 11, 7. 5, 270).

punite] Male Веда: nponite spes sibi quisque

виды Male etiam libri ante Grotium editi illum

secuti. Scd pejus Grotius: »punite spes quisque

зонам Nullus eorum fontem (ар. Virg. Aeu. 11,

509) adiit. Oplime codices Reichenauensis, Darm

вынешь, et Mouaccnsis (С) ipsa Virgilii vel-ba,

quae edidi, exhibent.

57

_290 Martiani capellae lib. III. g. 278.

279

locus, quum pronomen C litera terminatur vocali sequente; est enim lenga:

„hoo erat alma parens“; brevis: „solus hic inflexit Sensus.“ Alius locus, quum

correptam vocalem sequitur Z; est enim longap ut „Mezenti ducis exuviasug

brevisz „nemor'osa- Zacynthos.“ Dieta natura in tribus generibus syllabarum.

superest ut {inales dicantur , ‘in quibus artis auctoritas et canonica forma con

sistit; ac prius de nomine retractandum.

DE NOMINE.

Nominativus casus singularis A litera terminatus brevis est, ut Catilina,

`lulia. E litera finitus in Graecis longus est, ut Euterpe. I autem terminatus longus

est, ut frugi o finitas in Latinis brevis, ut Cato; in Graecis longus est, ut Dido.

V vterminatusi longus, ut cornù. Al finitus brevis, ut tribunal; el brevis, ut mel;

il brevis, ut vigil, excepto uno Hetrusco, Tanaquil. Ol longa est, ut Sol; ul

brevis, ut consul. M terminatus brevis, ut tectum; licet hujus raro occurrat ex

emplum, quia inter vocales M deprehensum velut metacismi aspiritate subtrahitur.

An finitus producitur, .ut Titan; en in neutris brevis est, ut carmen, in aliis ge

neribus longus est, lien, Siren. On terminatus longus est, ut Memnon. Ar termi

natus in monosyllabis tantum longus est, ut Nar, far. Er finitus in Latinis brevis

est, ut vpuer, excepto monosyllabo ver; in Graecis producitur , ut аёг. lr

terminatus corripitur, ut vir. Or terminatus brevis est, ut auotor. Vr ter

minatus corripitur, ut murmur, _excepto uno monosyllabo fur. As iinitus

тает] Lege ítem. vellem (spec. crit. р. 85).›—— et Reichenauensis pro longas habent brevLs, inapte;

Vide ne exciderint aliqua in antecedentibus, ~¢Íuiquamquam

duo priores in eodem errore perseverant

bus oportuit certe addi: »hl Lalinis bfcvîá", “t ‘et infra (§.280) ubi pro producitur legunt corrípílur.

sedile, monile, singulare , verbale, quibus exemplis

Priscinnus utitur (р. 817).

o длина] Exemple Macrobius (р. sci Pont.

752 иена.) area e virgilio. Sed vide guincmia

num (7, 9, 15; p. 161 Spald.) et adde nostrum

280).

comu] codices Monacensis (С), Darmstattensis,

occnrrat] Sic codex Darmstaltensis. Male cditi

curral.

лёг] Cicero (de N. D. 2, 56): »cui nomen est

aër, Graecum illud quidem, sed perceptum jam

tamen usu a nostris: trilmn est enim pro Latino.'

Plinius (2, 5, 4): »Proxinmm Spiritus, quem graeci

nostrique eodem vocabulo a'éra appellantu

Mamani capellae пь. ш. 5.219.' 291

in Latinis nominibus producítur, ,ut facultas, paupertas; in Graecis tunc tantum

brevis est, quum genitivus dos fuerit terminatus, ut Arcas, Arcados. Es termina

tus in Graecis nominibus brevis est, ut Anchises; in Latinis, si quintae declinationis

fuerit, producitur, ut dies; si tertiae, tunc longas est, quum genitivus singularis

non crescit syllaba, ut labes, vel crescens E productam` ante ultimam syllabam re

tineta ut quies quietis; nam si eam in I mutaverit, ut miles militis, aut corripuerit,

ut seges scgetis, corripitur, exceptis his, Ceres, pes, atque his similibus. Is finitus

brevis est, utagilis.

Os tcrminatus tunc est in Latinis brevis, quum genitivus

ante ultimam syllabam non habet naturaliter longam, ut os ossís; in Graecis

tunc corripitur, quum genitivus diphthongo torminatur, ut Ming, той ôńlov.

Vs ñnitus brevis est, ut doctus; sed longus fit, si genitivus syllaba creverit

et ante ultimam I aut V productam hahuerit, ut virtus, et in uno lllflexihili,

C finitus ut pus. terminatus corripitur, ut Caput. duo tantum nomina

facit, ut halec, quod produciturp et lac , de cujus declinatione dubitatur.

Genitivus singularis tunc producitur, quum

natus; aut diphthongum haber, ut Juliae;

Dativus'singularis'producitur, ut Pompejo;

aut nominativo similis est, ut se

aut I terminator, 141tA docti; in

ceteris corripitur. in Graecis

corripitur, si Ir litera finiatura ut Palladi. Accusativus singularis in Graecis

tunc tantum oorripitur, quum A vel on terminatur, ut Thesea, Delon; in

Latinis vero brevis est, ut doctum. Vocativus singularis A litera terminatus

singularis-1 Addidi hoc e Reichenauensi et Darm- syllabis venerît, et media syllaba gcnitivi producta

папашей. natura permansît, tunc longa erît, ut nepos, ne

nam si] Beda (de arte metr. Ор. l. р. 50) paulo

clarîus: »Breviatur vero es, si aut E in I mutaverit

in genitivo crescente, ut miles, militis; aut brevem

hahuerit, ut seges, segetiaa

exceptís] Codex Monacensîs (С) pro pes habet

spes 5 male.

os terminatus] Clarins iterum Веда (р. 50):

»08 шопояуПаЬа, si ora significata produciturz si

ossa, Шейпинг. Quae tamen os syllalra quum in lli

potis; si vero correptaa abhreviatnr, ut compos,

compotis.¢

assis] Reìcllenauensîs male orís.

cli/lac 1013 0152019] Ita non solum codex По:

nacensis (С), sed antiquiores etiam editiones habent

pro eo quod negligenter admisit Grotius Delus, et

in notis demum correxit

debiteur] Vide infra 507).

57 *

m Martiani capellae lib. III. §. 280.

‘281

in Latinis omnibus, vel in Graeeis femininis, corripitur, ut in tabula, Musa;

in'maseulinis longus est, ut Aenea. ' E terminatus in Latiuis brevis est, ut

docte; in Graecis producitur, ut Tydide; exceptis his, quae nominativus

Graecus os terminat, ut Phoebos, Phoebe. I terminatus in Latinis longus

est, ut Mereuri; in Graecis corripitur, ut Nai. o terminatus in Latinis

brevis est, ut Cato, licet Virgilius contra sentiat; in Graecis producitur, ut

Dido. V terminatus producitur, ut согни.

nominativi sequitur regulam, exceptis Graecis nominibus, quae`saepe mutan

tur varietate linguarum, ut Diomedes. Ablativus singularis semper producitur,

absque quum E terminatur, in his duntaxat nominibusp quae tertiae fuerint

Nominativus et vocativus plurales in masculino

In consonantes vero desinens

declinationis, ut a pariete.

et feminino genere producuntur, ut fluctusp terrae; in neutris breves sunt,

ut fata: in Graeeis vero , quum A vel S terminati fuerint, ut rhetores, po'émata;

in aliis vero longi sunt, ut Musae. Genitivus pluralis brevis est, ut doctorum;

in graecislongusa sed Graeca declinatione, ut Philemon. Dativus pluralis

et ablativus, si is fuerint terminati, producuntur, ut doctisg si bus, corri

piuntur, ut hominibus: at sil Graeca sit deelinatio, in terminatus dativus

corripitur, ut Arcasin; alias longus est. Accusativus pluralis in omnibus mas

culinis vel femininis produciturp ut doctosa Julias; in neutris corripiturp ut

moenia; in Graecis vero si 'as fuerit terminatus, et veniat a genitivo os finito,

corripitur, ut Areadas; alias producitur, ut Musas.

terminal] Ita Darmstattensis et Reiclncuaucnsis.

Grotius absque sensu ntenninalunu Antea pro

Tydide perperam scriptum erat Tбиде, quod corrcxi.

Diomedem intellige ex швам: (Аеп. l, 87) versus

no Danaům fortissime gentis Tydide.“

Philemon] Sic libri omnes praeter Grotium,

qui legit Philenon, unde conjectura elicuit souici

vwvz sed vulgatam retinui, licet manifesto falsam,

quia non mere Graeco sed a Latinis quoque usur

pato vocabulo indigemus, neque certum est, utrum

librarii an Martiani ipsius error sit.

at si] Lego: aut si, et deleo vocem corripitur

cx glossa natam. Скот. —— Át particula transitum

tantum facere a Lalinis ad Gracca videtur; quare

nihil mutavi.

vem'at] Sic rectius codices Reichenaucnsis,

narmstattcnsisp et Monacensis (С) pro Grotiano

uenit ‘.

‘ v Martiani capellae lib. III. §. 282. 9.95

DE monOMINE.

In omnibus pronominibus singularis neminativus correptus invcnltur,

exceptis duobus monosyllabis, tu et qui. Genitivus singularis I vel E prolatus

longus est, ut mei, meae; alias'brevis est, ut illius. Datìvus singularis semper

productus est, ut nostro; exceptis mîhi, tibi, sibi, quae indifferenter accipiuntur.

Accusativus singularis oorripitur, ut illum, exceptis me, te, se. Vocativus

singularis a neminativo suo non dissentit. Ablativus singularis longus est, ut ab

illo. Nominativus et accusativus plurales tunc tantum corripiuntur, quum A

fuerint terminati, ut nostra. Genitivus pluralis nunquam producitur, ut

illoruin. Dativus et ablativus plurales is terminati producuntur; bus finiti

oorripiuntur.

DE VERBO.

In omnibus verbis, modis, temporibus, numeris, personis, conjuga

tionibus haec uniformis est ratio. Quaeeunque persona A fuerit terminata,

producitur , ut canta. E finita brevis est, ut lege, nisi a secunda conjugatione

veniat, ut doce; tunc enim longa est. I terminata persona semper produciturs

ut nutri. o quae ñnitur, correpta est, ut audio; licet auctoritas et in his dis

erepet. Nam primae cenjugationis primam personam Virgilius longam faoit,

ut „canto quae solitus“, et „terra tibi mando.“ Tamen monosyllaba etiam

producenda sunt, ut do, sto, flo.. V terminata persona producitur. Am

quae ñnitur, brevis est, ut legebam. Or finita corripiturp ut legor. S litera

terminata verba produeuntur, si penultima litera A vel Е fuerit, ut amas,

doees; excepto monosyllabo es, et iis quae ex eo Вши, ut ades. Si vero I

ante S habuerit, corripitur, ut legis, legitis; excepta secunda persona indi

cativi modi temporis praesentis numeri singularis a tertia cenjugatione pro..

primae тмином] Omissa apud Grotimn Virgilio (cel. 2, 25), unde (8, 93) et alterum ex

supplcvi e Darmstattensi et Reiclnenauensi codici- emplnm rcpetiit.

bus. In primo exemplo legendum canto ex ipso a шла] Lege »a tertia conjugatione products..

294- Martiani Capellae lib. III. g. 9.85.

285

' ipsis , ut sicubi;

ducta, ut nutris, audis, et a verbo volo, vis. Si vero V ante S habuerita

correpta erit, ut nutrimus. T litera terminata correpta sunt, ut legit. С iinita

producuntur, ut produc. Participia licet per casus -flectantur. a nominibus

tamen omni ratione dissentiunt.

DE ADVERBIO.

Adverbia monosyllaba, ut hue, vcl quae ex his Бит, ut illuc, omnia

producentur, exceptis bis et ter. Quae vero A finiuntura longa sunt, ut una.

Quae in E desinunt, producuntura ut docte, pulchre; exceptis quae aut non

comparantury ut rite, ant in comparatione deficiunta ut bene, impune. Quae

I ñniuntur, longa sunt, ut heri, praeter ibi et ubi, et quae componuntur ex

item quasi corripitur. Quae О ñniuntur, aise venientia

brevia sunt; ab aliis ducta producuntur, ut falso, licet auctoritas variet.

Quae V iiniuntur, longa sunt, ut noctu. Quae L terminantur, corripi debent,

ut semel. Quae М, N, В iiniuntur, brevia sunt, ut cursim, forsitan, fortiter.

Quae S terminantur, tunc tantum producta sunt, quum ante eam A habuerint.

Quae C finiuntur, producta sunt, ut illuc.

DE PARTICIPIO.

Omnium participiorum temporis futuri nominativus singularis brevis

est, ut lecturus; genitivus et dativus singularis producuntur, ut leeturi, lecture,

fet-tia producta conjugatio illo aevo quae nobis

quarta. olus-at me manuscripti auetoritas. Скот. —

Aecedunt lleielienauensis et Darmstattensis. utique

mala- in editis lectio erat пустит, atque ex ipso

auetore 521) coi'rigenda.

impune] quod hoc vocabulum deiieere in com

paratione arbitratur, valde erravit Martianns; im

punius enim dixit Cicero (divin. 2, 27), ímpunis~

sime Plautus (Poenul. l , З, Mcliorém rationem

сон-ерша ultimae attulit Priscimus (15, 2, 10;

р. eis [Ед-ем), qui omnino hunc locum de adver

biorum quantitate doctius tractavit.

[ceri] Priscianus: »in l quoque desinentia inve

niuntur adverbia, sed pauca Primitiva, ut Лаймы,

ibi,- dicitur tamen et her-em confer Quinctilianum

(l, 7, 29).

или] Priscianus: »multa autem ex supradictis

nominibus ipsa terminatione dalix'i pro adverbiis ас

' Martiani capellae lib. III. §. 285. . eos

excepto praesentis temporis participio, quod genitivum corripit, ut amantis

Accusativum et vocativum breves esse Constat, ut lecturum, lecture; ablativus

singularis`tantum corripitura ut amante, legente. Nom'inativus et accusativus

plurales in masculini et feminini generis participiis producuntur, ut lecturí,

lectures; in neutris corripiuntur, ut lectura. Genitivus pluralis brevis est, ut

lector-um. Dativus et ablativus pluralis is terminati producti sunt; bus ñniti

breviantur.

DE CoNJUNcTIoNE.

Copulativae et disjunctivae et expletivae conjunctiones breves sunt, nisi

positio fecerit longas. De causalibus vero et rationalibus, quae A_ terminantur,

exceptis ita et quia, productae sunt, ut propterea et interea; quae I termi

nantur, excepta una nisi , producuntur, ut si; quae in N desinunt, si ante

earn I habuerint, producuntur, ut sin; alias breves sunt. Ceteras vero omnes

correptas esse constat.

DE PRAEPOSITIONE.

Praepositiones, quae in А exeu'nt, selae productione laetantur, ut contra

et extra, et una monosyllaba a. Ablativae praepositiones omnes corripiuntur,

exceptis monosyllabis, quae vel ex vocalibus constant vel vocalibus terminan

tur, ut e et de. utriusque casus praepositiones correptas esse non dubium est.

\

cipiuntnrs ut falso cet. —— Et saepe corripiunt o testas conjunctionem in quinque species dividitur.

terminalema quando in adverbia transeunt, ut cito, Copulativae hac sunt: et, que, ac, atque, al. Dis

sero, modem junctivac sunt: aut, vel, ve, ne, an, "eque, Ex

. . Í . . .

ablatíuus] Тегйаш tantum declinationem respi- Pletlvae sunt: quali-imi eqlndeml sallam’ ”Меде“:

cit, quia in secunda idem est cum datìvo. quamquam qwmvws quoques “ш”, “тет: Рт‘т:

licet , tamen. Causalcs: s1' , tametsij etsí, . . .. alio

т masculini] Ita codex Monacensls (С) et Dam- quin, praeterea. nationales: ita, ital/ue, впйпиего,

mmemis melius quam ex шиш"; ш edms’ quin, .. . . propterea , бледном Expletivas Priscil

conjuncta'ones] Donatus nos Putsch): »Po- nus (18, 2, 15) nuncupat complelivas.

287'

eee ' Mamani СареПае lib. ш. t. 288.

DE INTEBJECTIONE.

288 Interjectiones longae sunt, si monosyllabae fuerint, ut heus', si vero

disyllabae erunt vel trisyllabae, quoniam speciem retinent partium erationis,

Hace

observanda sunt,

exemple earum, quarum similes erunt, judicandae sunt, ut papae.

ita, ut dixi, per omnes partes oratienis in ultimis syllabis

exceptis positione longis et diphthongis.

Expleta cursim syllabarum pagina est,

Juganda demum Verba, nam probabilis

Hic orde rebus, quique disgregabitur

In bina demum: prima nam proportie

Dicenda, Graji analogiam quam vocant,

Ac mex repulsa quae novantur regula

Vulgoque docti quae anomala nolninant,

Bis quarta fandi quîs paratur portie,

Vel Vulneratur ductus oris integer;

Quantumque solo inditum libellule

Potest probare seriûm fastidium.

vel trísyllabac] Omîsit hace Grotius, quae tamen

tam in cditis, quam in manuscriptis exstant.

quique] Grotii codex' quisque, male; sensus

est: .-‘hic orde est Probabilis et qui disgrega

bitur.'

dicenda] Expunxi est, quod in editie sequìtur,

codicîs Darmstattensis auctoritate, quia metro ad

versatur.

vulgoque] Edîti liabcnt oulgo et quaeque; sed

jam Grotius: »melius, inquit, alii codices vulgoque

doch', quae anomala. Vides aliquotiens Capellam

longue vocales diphthongosque non elidere.« Nos

tram lectionem Reichenaucnsîs etiam ct Darmstat

tcnsis praebcnt.

bis quarta] Id est dímifla'a. Sensus totius loci

hic esse videtur: »rcferam primum analogiam, йе

inde anomala, quibus dimidia Pars sermonis con

stat, vel potins integra sermonis species dcturpatnr;

quatenus ct unìus libri angustiae dcorumquc acqua-I

nimitas patiuntur, ques seria llodie fastidirc con

sentancum estgu sicut et infra ’526) subita Mi

nervne interpellatione probatur. Extrema sie con

strue: »quantumque fastidium seriorum probare ро

testa

Martianicapellae libŕlll. 5. 290.

жг-‚нчк. lingus НЧ ib À 2"rinf|¢.,`f. ‘

‘ DE ANALQGIA.

di

Analogia est igitura quae Latine furoportio dicitur, observatio similium 290

inter se loquelarum. Nam primum omnia nomina Latina duodecim literis termi

нашит: vocalibus quinque, et scmivoealibus sex, atque una _muta T, ut caput.

A igitur vocalium primahterminat masculiiia, ut Catilina, Jligurtha; feminina,

ul; advena; feminina etiam Graeea, ut Helena, Andromacha; pronomina

analogia] Hvaioyia est proportioa quae apud

grammaticos dicitur дуафоед, i. e. ‚ешь, teste

Ammonio. "или. — Gellius (2, 25): »In Latino

sermone sicut et in Graeco alii ávaloyl'av sequen

dam Putaverunt, alii deyuliau iAvaloyia est

similium similis declinatio, quam quidam Latine

proportionem vocant; ¿vanua/lia est ìnaequalitas

declinationum consuetudinem sequcns. Duo autem

Graeci grammatici illustres Aristarcbus et Crates,

summa ope ille ávaioyiow, hic ávw/.Lañiav de~

fensitavit.“ Qua de re Varro (de L. L. libr. 8 ab

init): »Crates nobilis grammaticus, qui fretus Chry

sippo homine acutissimo, qui reliquit sex libros

mel l‘E'fj ç ага/сорвали“ his libris contra analogíam

atque Aristarehum est nixus; sed ita, ut scripta

indicant ejus, ut neutrius videatur perdidisse vo

luntatem.- m qui in loquendo partim sequi jn

bentgnos consuetudinema partim rationem, non tam

discrepant, quod consuetudo et analogia conjunctio

rcs sunt inter se, quam hi crcdunt: quod est nata

ex quadam consuetudine analogía. Neque anomalia

neque analogia est repudiandnu cet. confer et Sex

tum Empiricum (adv. gramm. i , 10, 179 вещь),

qui et ipse usum loquendi maxime respicienduma

analogiaetnnllam vim in grammatica esse contendit.

verissimuma si quid aliud, Quinclilianus 6, m

p. 147 Spald.) docet: »Non enim, quum primum

fingerentur liomines, analogia demissa coelo for

mam loquendi «ledit-‘sed inventa est, postquam lo

quebantur, et notatum in sermone, quid quoque

modo caderet. Itaque non ratione nititur, sed ex

emplo; nee lex est loquendi, sed observatie, ut

ipsam analoyíam nulla res alia fecerit, quam con

suetudoa Idem Paulo ante (l, 6, 12): »Sed me

minerimus non per omnia duci analogías posse ra

tionema quum sibi ipsa plurimis in locis repugnetm

Latine proportio] Eadem modo in versibus di

xernt. Quìnetilianus (l, 6, 5; p. me Spali):

»Analogiam proxime ex graeco transferentes in

Latinum proportionem vocaverunt.« Paritcr Vitru

vius (3, 1) et Cicero (de univ. 4), qui primum se

ausnm dicit Graecam vocem ita vertere, quamquam

varro (de L. L. s init.) illius versionis auctor erat.

Deindc Seneca (cp. mo p. ses Lips.): »hoc ver

bum (analogia)«, inquit, »quum Latini grammatici

civitate donaverint, ego damnandum non puto, nec

вещие (15, 9)

rationem proportionis dicit, quae analogia appelle

tur. lsidorus (etym. i, 28, l. Op. III. р. 47 Arev.)

»analogiam Latine proportioncm dici: refert quidem

in suam civitatem redigendumc

sed addit, sicut noster: »et similium comparatìoncm.«

aaluena] Atqui advena communis est generis:

utrum ergo avena legendum? an sit lnic duarum

vocularum defeclus lioc ferme pactoz »A igitur vo

calium prima terminat masculina, ut Catilina, Ju

gurtlia; fcminina, ut Musa; communia, ut adventu/l

GnoT.- ln omnibus, tam edilis, quam scriptis

libris, eadem est lcctio, quare nihil correxi.

58

298 Martiani Capellae lib. III. $. 290.

quoque, ut altera, sola, ilia. Quibus si detralias A et ius addas, genitivum singularem

feceris, ut dicimus alterius, solius, illius; si vero I, dativum, ut alteri, soli.

Illa vero quae sunt Graeca neutra, ut poema, toreuraa, tres casus in utroque nu

mero similes habent; in genitivo singulari tis assumunt, in dativo S amittunt, et in

Ecorreptam ablativum finiunt, atque in plurali dativo et ablativo genitivi singularis

291 formam servant, licet et bus possint assumere. E correpta nomina terminata, quae

Latina sunt, neutra sunt, ut monile, sedile. Haec praeter casus, quos similes ha

bent, dativum et ablativum confundunt, ut huic et ab hoc monili, sedili; quoniam

ablativus, si in E exierit,. quatuor casus similes faciet, quod neutrorum nominum

declùiatio non admittit. Nam quae E producta in nominativo finiuntur, Graeca

sunt generis feminini, ut Agave, Autonoe, Graecorum more sunt declinanda,

ut nominativus, dativus, vocativus et ablativus pares sint, genitivus S, ac

cusative N finiantur. Quae nomina autem E in A convertunt, ut Andromache

Andromacha, sic declinantur, ut Latina in A exeuntia. I litera terminata

Latina nomina totius generis sunt ac monoptota, ut frugi, nihiii. Gummi

autem et sinapi peregrina sunt ncutri generis, et tantum numeri singularis,

sed per casus eodem modo decurrunt, excepto genitivo, qui S recipit, ut

292 sinapis, gummis; quam vis recte dicatur, haec gummis. O litera nullum

nomen in neutro finit; nam aut masculina sunt, ut Cicero; aut feminina, ut

Juno, hirundo; aut utrique generi communia, ut homo. Quorum declinationes

in duas species exeunt: nam aut O literam in obliquis casibus retinent,

ut unio unionis; aut I mutant, ut cupido cupidinis, crepido crcpidinis;

singulari] Omîssum hoc с Rcicbcnaucnsi et nomina] Supple vi hoc e codiclbus Rcicbcnaucnsi

Darmstattcnsî eupplevi, et paulo post ex ilsdem ct Dainisfattensi, a quibus etiam paulo post copula

reposul possint pro possunt in editis. et ante тосст neuiri melius abest.

Graecorum more] Quinclilianus (1, 5, 59; p. 127 I mutant] Exspcctasscs in I; sed Latin! quo-

Spald.): »Si reperias grammaticum vcterum amatorcm, que usurpant banc prolcpsin Graecis admodum fancgct

qnidquam ex Latina rationc mutandum, quia miliarem, ut mutate conslruant quasi imitando asquum

sit apud nos casus ablativus, quem ill! non lia- sumere; sic Statins (Tbeb. 10, 2S9): »perbcnt,

parum conreniat, uno casn nostro, quinqué mutât Agyllcus arma trucis iVomü«, ct Seneca

Graecis uti.« Omniiio cf. Scbneidcriim (form.I, p. 51). (tranq. animi 2): »mutare nondum fcssum latus.»

.Martiani capellae lib.lII. nasa 299

utraque autem syllaba crescunt ini obliquis easibus, praeter vocativum siu

gularem. Caro autem praeter hanc analogiam ut deelinetur, consuetudo

obtinuitg item Anio, et quae in sua declinatione unica sunt, ¿et sine exemplis

similium declinantur. Faciunt' enim hujus carnisy Anienispw Duo et ambo

quum sint semper pluralia, non sunt annumeranda his, 'f quae supra dixi;

sua etenim consuetudine declinantur. Graeea nomina, quae o litera ñniuntur,

ea quae a prima positione in nostram formam transierunt, ut `1eo,`draoo_,

sic declinantur ¿ut Cicero, Milo; ea vero quae primam sui positionem integram'

servant, ut lo, Ino, graeco moue declinanturpiut wfacientiagenitivo Ева,

Inns, accusativoz-lona Inon, ctgceteris casibus sir'riilíter; quantiuamrconsuetudo

hanc lo dicat.

autem vim venti significat aut puerilis iludi instrumentumyut cupido девиации

v litera tantum neutra ñniu-ntur, ut согни, veru., quod innplurali facit чета;

Apud- veteres-fetiam specnat dieebantur. Horum4 nominum plurales'dgclina#

Nam tres l casus, ut in 'omnibus neutris, faimiles

dativus et ablativus

quaeritur autem de

tiones carent dubitationc.

sunt; .item dativus et ablativus in bus syllabam exeunt;

singulares in genitivo "plurali um syllabam jungunt

genitivo singulariy quem alii in usyalii in v literam egerunt; nec non i.dalzivo,

quem alii inI agunt, yut genuip eornui; quidam, veteres secuti, aablativo

Turbo, si nomen âest~ proprium,' ut; Cicero deelinatur; si L

et quae] El errori librarii deberi videtur; sed

invitis libris nihil >muto. ` v

positionem] quod Graeci дёшх dicunt, Latini

positionem. Quinctilianus (l, 5, 60): »quin hoc

omnibus nostris nominibus accidit, quorum prima

positio in easdem quas Castor literas exim

Ion] Schneiderus (form. I, p. 500) legi vult

lun, Imm, quae utique Gracca forma est (conf.

Батька weil. gr. Gr. I, P. 4u).

Turbo] Pńscianus (6, 5, 18; p. 228 Rl'ebl):

»Turbo turbinis, quando de vi ventorum loqui

mur; nam si sit propr-iam, servat o in genitivo,

hic Turbo, nomen proprium gladiatoris, Turbonis.

Sic horatius in secundo sermonum (2, 5, 510):

»Corpora majorem ridas Turbonis {магий i

Spiritumc cet.

specua] Sie et реши Appulejo et antiquioribus,

Скот. —— Confer Virgilium (Aen. 7, 568) et Silium

(15, 425). .

in genítívo] Anteriores secutus editioites ita

reposuig neque liquet cur Grotius duobus illis ver

bis omissis ediderit nv syllabam дивам Pro sin

gulares codices Darmstatoensis et Monacensis (С)

exhibent singularis , male.

s

58 *

500 Martiani capellae lib. III. 9. 295.

similem faciunt, huic gcnu, Cornu; quoniam pluraliter genibus et cornibus,

emissaque ultima syllaba relinquitur dativus singularis, sicut lit in civibus

et suavibus, et quoniam genibus et cornibus dicimusi I litera in locum V

transit, sicut et optimum et maximum item dicimusy quum optumus et шахи

amus diceretur. Sunt aliqui, qui genitivo casu genuis et cornuis dicant, sed

non debet genitivus plures habere syllabas, quam dativus et ablativus. Quamvis

ergo dissimilia sint senatus et exercitusi tamen sic genus et cornus in genitivo

. dicendum est, quemadmodum senatus et exercitus. Praetcrea quaecunque no

mina vel participia genitivo singulari in is exeunt, dativo plurali syllaba

yT'croscunt, ut Catonis, Catonibus; secundum quam rationem sid esset genuis,

'genuibus fecisset, ut syllaba cresceret. L litera finita nomina duplicem for

:mam habent. Prima est, in qua masculina sunt, ut Hannibal, Hasdrubal, neque

alia fere propria quam Punica, excepto Solis nomine; item feminina, ut

Tanaquil, nomen Hetruscum; et communia , ut vigil , pugil; quae omnia

easdem declinationes habent Altera species neutrorum, ut mel, fel, quae

hoc differunt a superiori declinatione, quod monosyllaba sunt, et L literam

per obliquos casus geminant. Nam de proconsule in nominativo, qui E litera

iiniunt, naturam pro praepositionis intuentur; pro quippe ablativo tantum

praefertur. Nam respioiunt, quum proconsul dicitur, non duabus vocibus, sed

composito nomine dici, ut procurator, propugnator; nec quidquam obesse

genuis et cornuís] Sic codices Reiclicnauensis,

narmstattensisa et Monacensis (С), quemadmodum

Grotius jam suspicatus стат, pro genuus et cornuus

in editis. De re ipsa vide Sclmeiderum (form. l,

P. 550). Cicero ipse (in Arateis) genus in secundo

casu a genu dixit. .

l

ut syllaba] Sic lleicbentmeizsisa Darmstattcnsis,

et Monaccnsis Male in editis legebatur et.

quod mmzosyllaba] Pro quum - sint apud Gro

tium, meliorem codicis Monacensis (С) lectionem

quod rcccpi, et ex eodem, Darmstattensiqnc ct

Reichenauensi sunt pro sint.

procmzsule] Restitui ex codice Darmstattcnsi

pro proconsulo, quod jam Grotius intellexerat ferri

non posse, hac nota additus „Безе: tamen si procon»

sulc. De proconsule et proconsul vide orthographiam

Малый. Glossa: Proconsule, âvůón'atog, Pro

praetore, ávrt6tgoet1yyóg. Sic c_xconsul .et ex

consnlc.« Plura dabit Augustus Soldan (привези.

de aliquot partibus proconsulum et propraetorum,

Hanoviac 1851, р. 18 scqu.). с

Martiani capellae lib. 1п. gi 294. 501

exemplo ,' quod haec nomina possunt verba ex se facere, ut procuro, pro

pugno; nam praepositio perit , proconsulo autem non facit, licet consulo

faciat, Tamen si proconsulc dicatur , in casu nominativo monoptoton crit;

sed propter consuetudinem proconsul dicatur, ut declinari possit, quemad

modummillaj quae litera L terminantura ut Vigil, pugilp mugil; quoniam in

plurali genitivo mugilum dicimus, et pugilum; nam si mugilis esset nomina

tivus, ut agilis, mugilium facerot, ut agilium. M litera etiam neutra liniuntur, ut

telum, scamnum. Sed hoc animadvertamus, quoniam quae nominal ante ulti- i

mam syllabam habent, ut lilium, foliuma genitivo singolari, item dativo et ablativo

pluralibusa eandem geminare debent , ut lilii et liliis; quoniam genitivus aut

pares syllabas nominativo habet, ut scamnum scamni, aut plures, ut caput ca pitis,

pauciores nunquam; praeterea dativus o litera linitus, in I eam convertit, ut sca

mno scamnis ; sed consuetudo et auctoritas veterum ingeni, consili, imperi per tres

syllabas maluit dicere. Vasum Lan vas dici debeatp quaeritur, quoniam quaecun

que neutra non M litera nominativo Iiniuntur, si pluralem recipiant, dativo et ab

lativo in bus cadunt, itaque monile monilibus, genu genibus, pecus pecoribus, no

men nominibus, marmor marmoribusg secundum quae vas vasibus facere debuít,

et in genitivo horum vasum, quoniam quaecunque neutra singularia ablativo

E litera finiuntura genitivum pluralem totidem syllabarum habent, quot ab

lativum singularem, ut a nemore nemorum, capite capitum; sed hoc nomen

nam respíciunt] Ita Grotius in margine pro non. р. 42 есть), et ab altera parte Sverdsjoei Vindi~

'ut lilium] Sic codex Monacensis (С), unde et

infra lilií et lílíis scripsi Grotius exempla hic pror

sus omisit, infra autem in nominativo casu posuit.

Impugnat autem Martianus eos, qui hos genitivos

antiquo more per simplex I profercbant lili, folis

qua de quaestione inter recentiores quoque magnae

Шее exstiterunta postquam Bcntlejus (ad Ter. Andr.

2, ‘.l, 20) eontenderata sub Angusti senescentis

aetate demum mutationem illam factam esse, ut l

geminarent Conf. in primis Forbiger (de Lucretii

cal-mine р. 74 ширь), НпзсЫю (de Annio Cimbro

ciae praeccpti Bentlejani (Шую £852. si

scamno, scamnis] Lege scamno, scamm'. De

genitivo singulari sermo. Скот. — codices nihil

variant.

secundum quae] Lege: »secundumque haec

vas vasibus facere debuitp et in genitivo horum

vasumm Скот. — Haud perspicioa eur quae bona

erant correxerit. Vasum tamen rcscripsi, quia se.

quentia postulabant itaque in codice Darmstattensi

a prima manu seriptum videram. De re ipsa conf.

Ruddimannum (inst. gr. Lat. I, p. lll Slallb.).

592 Martiani capellae lib. ш. 5. 295.

per anomaliam declinatura et erit singulari nominativo vas, gcnitivo vasis,

dativo vasi, ablativo a vasi; plurali autem sic declinabitur, ut scamna. Lu~

cretius tamen genitivo vasi, ut: — „rarique facit lateramina vasi.“ N litera

terminantur masculina, ut flamen, pecten; communia duobus gencribus, ut

tibicen, fidicen, quod frequentissimi auctores non probant, nam etiam übicinam

et fidicinam dicunt; item neutra, ut nomen, flumen, quae omnia manifesta

declinatione uno modo declinantur. Altera species est generis masculini, quae

Е literam ante extremam N servant, ut lien, ren, quae tamen ipsa quoque

in ceteris ut superiora declinantur. Gluten quoque his simile est, licet Sal

iustius glutinum dixerit; item feminina quasi similia videntur'; nam ren sin

gularis nominativus nec ullus alius ablativo excepto in usu est. Graeca,

quae N finiuntur, praecedentes habent literas A E11 О, ut Aleman, Cephen,

dolphin, Phaethon; ex quibus quae au, en, in terminantur, exemple su

periorum declinantur, ut fulmen, numen, fidicen; quae vero on liniuntur,

si producta on Graeca declinantur, ut Leon, eandem literam et apud nos pro

ducunt, ut Cicero, Scipio: ea autcm, quae ex productione nominativi casus

corripiuntur in reliquis figurationibus, ut Amphion, vCreou, Agamemnon,

admittunt apud nos N literam in nominativo, et comparabuntur his Latinis,

quae conversis casibus correpta efferuntur, ut virgo, turbo; quae apud Graccos

recipiunt 'Г literam, apud nos quoque eandem habebunt, ut Phaethon

Pliaethontis. В litera praecedente A terminatorum, ut Caesar, lar, far, par,

gem'tívo] Петре singularis. Locum tamen apud ut quibusdam placct; nam usus corum femininein

Lucrctium (6, 252) nunc sic legunt reccntiores: А tcrminat, libicina, [Идейные .

Salluslíus] In libris deperditis. Plenins frag

- »rareque facit lateramina vasisa . 0 .

mentum servavit Cliarlsius (р. 67 Putsch): »quasi

(ed. Paris. 1744; Lips. 1776); quamquam vasi in

codicibus lectum esse ex eo colligitur, quod Wa

glutiuo adolcsecbantm

alius] Intellige casus singularis numeri. Ablati

kelield vasi edidit.

tibicen] Priscianus (5, 2, 4): »communin in

easdem literas desinunta in quas et masculina, ut

hic et haec aduana, homo, vigil, tíbícen ‚ fîdícen,

rum excipita eo enim usus Ausonins (ер. 15, 2) erat

АВТО] Ita codices Monacensis (С), Reichenauá

ensis ct Darmstatlensis. Grotius addiderat etiam V;

sed male, quia hac litera Снес; carcnt, ‚с: quam

О

Martiani capellae lib. III. g. 297: sos

impar, una forma est, nisi quod neutrum in reliquis casibus В litcram ge

minat, ut far, farris. Poëtarum vero licentia haec nomina pluraliter dixit,

quum omnia nomina, quae pondere aut mensura aestimamus, pluralem nu

merum non admittant, ut aurum , plumbum, triticum , oleum. Errani ergo

qui parium dicuntp quoniam haec in plurali triptota sunt, ut hi Caesares, hos

Caesares, o Caesares; nec potest accusativus I habere ante S, si genitivus

ante V В habeat. videntur tamen qui parium dicunt nominativum pluralem

generis neutri intueri, et quoniam paria dicuntur, ut suavia, facere parium

ut suavium. В litera praecedente E terminatorum species sunt sex. Prima

quae genitivo casu nullum incrementum admittitp et in I literam mutatur,

ut aper, niger, .macerz apri, nigria macri. Secunda haec., tener, lacer, puer:

teneri, laeeri,l pueri. Tertia, ut imber, uter, quae a superioribus hoc differt,`

quod haec in genitivo S literam accipit , et dativo I iinitura et non crescit ut

secunda species, et in genitivo plurali ium literis ñnitur. Quarta, ut pater,

mater, frater, quae dativis pluralibus non ut prima species;apris,

sed

fratribus facit, nec secunda syllaba crescit et in genitivo plurali um syllabam

habet. Dicimus enim fratrum, patrum, non ut iny tertia utriuma imbrium.

Praeterea tres casus similes habeta hi patres, hos patres, o pattes, quum

_l

vis in margine legamus Cream, hoc tamen nihili nou es sed is in accusativo habere censet (v. 298).

est, quum Crean seribatura ut paulo post a Mar- Sed de par dubium est; confer Selmeiderum (form.

tiauo ipso.

[ат-Ев] Addidi vocem e Darmstattcnsi codice.

[rendere] Fere iisdcm verbis charisius (р. 72

Putsch): »alia pluralitate cal-cnt, ut garum , oleum,

vimini, fer-rum, punis, frumenlum, ct cetera, quae

ad pondusa numeruma mensuramque exiguntnnu

Item Priscianus (5, 10, 54; p. 202 RMLL): „Бей

cndum tamen quod metallorum vcl seminum vel liu

midorum ad mensuram vel ad pensum pertinentium

pleraque semper singularis inveniuntunu

трюм] Nimirum quae ium in gcnitivo habcant,

I, p. 258), qui tamen nostri loci prorsus immemor

fuit.

apri] Quinctilianus, qui saepe eos ridet, qui

nsn loquendi non contenti in rationis scribendi cau

sas curiosius inquirunt, hace (1, 6, 15; р. M4

Spald.) obscrvat: »Illi autem iidem, quum intel-o

rogantur, cur aper apri et pater patris faciat?

illud nomen simpliciter positum, lioc ad aliquid esse

contendunt. Practereaa quoniam utrumque a graeco

duclum sit, ad cam rationem rccurrunt, ut ym

‘rgòg рам-5.9, xdngov apri faciam

sos Martiani capellae lib. III. _(). 298.

aes

imber et uter hos imbris et utris .faciat.. Quinta species est, ut passer, anser,

later, mulier, quae а secunda specie hoc differunt, quod illa cum incremento

syllabae I litera iiniuntur, ut gener generi; haec in S exeunt, ut passer

passeris, et in ceteris discrepant. Piper namque et cicer neutra in quinta

specie habentur; nam ut passer ita declinantur in numero singulari, quem

. nunquam egrediuntur. Sexta species, ut neuter, uter; neutrius enim et utrius

faeit, et deeliuantur ut cetera prouomiua, quae in ius literas genitivos, et iu

I dativos agunt. Praeterea eos genitivos et dativos communes habent cum

reliquis generibus , id est feminino neutroque. В litera praecedente I una

tantum species est, vir. В. litera praecedente o terminatorum species sunt

duaez alia quae per qbliquos casus producuntur, ut sopor soporis, color coloris;

alia corripiuntur, ut arbor arboris; sed uno modo declinantur. Castoris et

Hectoris genitivos veteres produxerunt, sed nos corripimus, quoniam Graeci

horum nominum genitivos corripiunt. В litera praecedente V terminatorum

species sunt ',duae: prima, ut satur, quae genitivo I finitum ut saturi; se

cunda, quorum genitivus in is literas venit , ut sulphur sulphuris, Augur

Auguris.- Neutra autem, quae ur literis ñniuntur, alia retinent .v literam,

ut sulphur sulphuris, alia in o mutant, ut ebur eboris. S litera finitorum

nominum formae sunt octo. Nam aut А litera praeponitur, ut Maecenas,

hos imbn's] causam inferius 506. 508) añ'ert.

llcliquos grammatieos congessit Schneiderus (form.

l, p. 569 видим).

Сияют] Quinetilianus (l, 5, 60) de gramma

tieis veterum amatoribus: »inde Caslorem lmedia syl

laba producta pronuncia-unt, quia hoc omnibus no

sti-is nominibus accidebatu cet. Cf. Ritterum (clem.

l. Lat. р. 47).

ut sulphur] confer omnino Quinctiliani (1, 6,

29; р. 151 Зрим.) haec verbe: »ebur et robur ita

dicta ac scripta summis auctoribus in О Шегаш se

штат: syllabae transierunts quia sit robar-is et ebo

ris; sulfur autem et guttur v liter-am in gcnitivo

servent: ideoque etiam jecur et femur controversiam

fecerunta quod non minus est lieentiosuma quam

si sulfur-ì et guttur-i subjicerent in genitivo literam

o mcdiam, quia esset eborís et roboris.- sicut An

tonius Gniplno, qui robur quidem et cbur, atque

etiam marmur fatetur esse: verum iieri vult ex his

robura , ebura, murmura! quodsi animadvertcrent

literarum a/Íinitatem, scirenta sic ab со, quod est

rolmr, roboris fieri, quomodo ab eo, quod est

miles, limes, militie, h'ma'tís; judex, vindex, judi

cîs, víndicis.« Adde Scioppium (gramm. philos.

p. ea not).

Martiani capellae lib. III. §. 299. sos

civitas ; aut Е, ut verres, moles; aut I, ut panis; aut O, ut custos, nepos;

alias V, ut Ligus, vetus; alias В, ut iners; alias N, ut serpens; alias P, ut

praeceps. S autem litera praecedente A species sunt duae. Prima, ut Mae

cenas, Laenas; secunda, ut nostras, Privernas; quae a superioribus hoc

diß'erunt, quod communia sunt omnibus generibus, et assumere debent I

literam in genitivo plurali, quae neutralibus in plurali nominativo, accusativo,

vocativo familiaris est.

haec nostratia, Privernatia; sed et praegnatium et optimatium dicimus, quia

aceusativus pluralis I literam habet, ut.hos et has optimatis et has praegnatis,

quamvis veteres praegnatum et optimatum dixerunt. Praegnas autem feminini

igitur nostratium, Privernatium dicemus , quia sunt

et neutri generis est. As et mas quum sint monosyllaba, analogia non tenentur,

sed propria quaedam declinatione assis et _maris faciunt, et in plurali assium,

marium. Fas et nefas aptota sunt.'l Graeca nomina, quae apud nos in as

exeunt, tres species habent.` Prima est, ut Olympias, Pythias; nam olym

piadis et Pythiadis facit. Secunda, ut Pallas, Thoas,‘Atlas; nam Pallantis,

Thoantis, Atlantis facit. Теша, ut Aeneas, Pythagoras, Lycas; nam facit

Aeneae, Pythagorae, Lycae; quando nostra ratione nomina, quae genitivo

in E exeunt, nominativo A finiuntur, .ut Catilinae, Catilina. Sed graeca

sunt, ideo in nominativo S literam retinent. Quaedam tamen perdunt S literam

in nominativo, ut Nieia, Mela. Ergo in his nominativis consuetudoservanda

est. S litera praecedente E terminatorum species sunt quinque. Prima, quorum

Laenas] In editis Lenas; nnde Grotius obser

vat: »Dubito de hoc loco.« Sed non crat, quod

dulxilarcta quandoquidem sexcenties АЕ cum Е per

mutatur; Laenas autem gentis Popilliac cognomen

satis est notum.

«li/ferunt] Non erat igitur cur Sclmeiderus (fom

l, р. 252) lucet-malium quoque dicendum existi

таты, ut in gcnlilibus; utrumquc enim genus clare

noster distinguit

fas ct nefas] Ila Reichenauensis et Darmstat

tensis pro corruptisa quae Grotius cdidit, pleas et

nephas.

sed Graeca] Ita Darmstattcnsis. Perperam in

editis: »sed haec graecam Non cnimlad Latina ex

empla respicit, sed ad illa quae Graeca in AS tcr

miuantur.

мал] In editis erat Medusa, unde Grotius jam

e vestigiis codicis sui conjecerat Mela, quod ipsum

in Monacensi (С) legitur pariter atque in Darm

stattensi ct Reichenaucnsi; ex quo et anterioribus

se

p

501

sos Martiani capellae lib. Ш. 5. 501.

nominativus et accusativus et vocativus plurales similes sunt, sed genitivus

pluralis in um exit, ut Hercules, proies, Herculum, prolum. Secunda

species est, quae a superiore hoc аптеки, quod gcnitivum pluralem in ium

compellit, accusativum in es, ut nubes, rupes, cautcs. In qua forma mas

culina non habentur. Tertia, quae etiam si aliquam inter se habent diife

rentiam in declinatione, tamen quoniam incremento syllabarum pares sunt in

obliquis casibus, in unam speciem rediguntur, ut Ceres, bipes, merccs;

masculina autem exempla non sunt nisi Graeca, ut Chremes, Laehes. Quarta

species hoc differt a praecedente, quod obliquos casus E in I compellit, quum

superior E literam servat: videlicet quoniam in nominativo non ut superiora

E producunt, sed contrahunt, ut hospes, antistes , ales, comes. Quinta species

a superiore hoc diH'crt, quod genitivus aucta syllaba I litera finitur, qui

etiam dativus habebitur, accusativo in em exit, ablativo in E productaml

cui adjecta rum syllaba genitivuln pluralem facit; cujus numeri nominativum

cum prima positione et vocativo singulari confunditp dativum et ablativum bus

syllaba iinit, ut faciesp dies, spes, acies. Sed consuetudo rei et spei corripuitp

fortasse quod monosyllaba sunt. 'S litera praeeunte I terminatorum alia cres

cunt per obliquos casus, alia intra.modum positionis continentur, duntaxat

in numero singulari. Eorum igitur, quae non crescunt, species sunt duae.

Prima generis masculini, ut scrobis, mensis, licet Lucanus exiguam scrobcm

editionibus etiam .Nit-ía reposui pro Na'caea apud

Groliulu.

sed дентина] Male Grotius omisit sed, quam»

sis in anterioribus legatur. Idem mox mire habent

pro habentur.

quarta] Ред-регат editi »non differt- quo sen

sus prorsus contrarius falsusquc exit. quod reposui

»hoc diifertua codices Monacensis (С) et Darmstat

tensis pracliuerunt.

Чита] Quo melius perspicias quae scquuntur,

adde exemplum et intelliges »quod genitivus aucla

syllaba (nempc dies, diei) I litera linilura qui gc

nilivus etiam dativus (diei) habetur-z accusativo in

EM exit (diem) , ablatis-o in E productam (die), cui

adjecta RUM syllaba genitivum pluralem (Щетину

facil; cujus numeri (рытвин) nominalivum cum pri

ma positione (id est nominativo dies) et vocalium

singulari (dies) confundit

Lucanus] ln Pixar-salia 8, 756: nea-igna posuit

trepidus scrobcu, ubi Cox-tins mollet Sen'inm (ad

georg. 2, so et 288) i'eprcliendisse scrobem femi

nino genere n Lucano prelatum dlcllus- inquit

Martiani Capellac lib. III. 9. 502. 507

dixerit; fcminini et communis, ut canis, juvenis, quorum declinatio liquet.

Secunda species hoc a superiore dilïert, quod ablativum iu I litera finit, ac

cusativum in im, ut-duo sola masculina, Ligeris, Tiberis; feminina, clavis,

pelvis, turris, classis, cassis. ’ Hanc rationem declinandi manifestam diminutio

facit, quae I producta in omnibus istis pronunciatur. ltaque quoties dubi

tamus de nominum enunciatione, diminutionem ejus consulemus. Eorum, quae

syllaba crescunt, species sunt duae, quarum altera corripit I literam, in qua

forma sunt masculina, sanguis, _pulvis, lapis; feminina, cuspis, cassis; in

quibus nihil interest, quod alia in declinatione I-conservant, alia in E trans

eunt, item quod alia dis- alia trisyllaba in genitivo liniuntur. Altera species

I literam producit in nominativo, glisy lis, quam et in obliquis similiter con

servant; in genitivo plurali I ante um syllabam dicimus, glirium, litium,

non ut Superiora, lapidum, cuspidum, cassiduxn. S litera praecedente o sos

terminatorum quum sit parvum discrimen, una species potest esse; nam quum

omnia in obliquis syllaba crescant, hoc differunt, quod quaedam in genitivg

S literam in T, quaedam in D, quaedam in В. convertunt, ut nepos nepotis,

custos custodis; monosyllaba masculina, ut flos floris, ros roris; item

neutrum, os oris. In ossibus autem nominativum consuetudo facit os, contra

rationem, quoniam in gouitivo В non habet. Sed nec ossum potest dici,

d'

»Priseianns (7, p. esu utrumque genus admittit,

et Martianns capella obiter tantum notat Lucanum.

lSed eum Lucano Ovidius (met. 7, 245) et Pruden

lius (лерьбтвф. 10, nunc nnempe sub terram

scrobe actam

Lìgaris, Tiberis] Sic e codice Darmstattensi scri

psi pro Líguris, Tyburis apud Grotium. Fluvii sunt

nolissimi, licet alter in Gallia plerumque Líger ap

pelletur.- Мох Grotius in margine: nal. sitis, lus

sisc, melius fortasse quam vulgo classis, cassis,

quux-um altera certe per errorem tantum liuc irre

pcre рощ“.

díminuti'onem] Quinclilianus (l, 6, 8; р. ue

Spnldjz »Deminutio genus modo detegita et ne ab

eodem exemplo recerlam, [инст masculinum esse

funiculus ostendit. Eadem in verbis quoque ratio

comparationism Sed hoc huc non pertinct, quia non

de genere, sell de ilexione vocabulorum sermo est.

Neque produeunt I sed eorripiunt horum diminu

tiva, ut navicula, classieula, {шт-{сит eet. vide

igitur iiefle ablalivo eastrMal-tianus loqnatur, qui

I producta terminetur; fuerunt enim grammatici, qui

eadem vocabula _aecusativum in m habere eenserent.

quae nblativum in I; ci'. Selmeiderum (form.l, p.

ss *

Í

-l

sos Martiani capellae lib. III. §. 505.

quoniam neutra, quae nominativo M terminanturp bus syllabam non admittunt

numero plurali; ergo in monosyllabis analogia non tenetur. S litera prae

cedente V terminatorum species sunt sex. In prima genitivus I simplice, vo

cativus E terminatur, ut Marcus, Sextus; genitivús, ut Marci, Sexti; vocativus,

ut Marce, Sexte. Secunda species a superiore hoc distat, 'quod genitivo I ge

minat, et in vocativo I terminatur, ut Antonius, Julius, hujusAntonii, Julii

facit, et o Antoni, Juli; in ceteris cum superiore consentiunt. rfortia species

nominativum cum vocativo miscet, et genitivo easdem literas producte con

scrvat, dativo V et I, ablativo V, accusativo um terminatur, ut senatus, iluctus,

exercitus , quae pluraliter nominativum cum accusativo et vocativo in us

productum_agunt, genitivum in um, dativum et ablativum in bus syllabam.

Quarta species incrementum syllabae per obliquos casus accipit; ita tamen ut

aliquam varietatem inter se habeant Quaedam enim V literam retinent, alias

correptam, alias productam, ut Ligus Liguris, palus paludis, virtus virtutis;

quaedam V literam in E vel in o mutant, ut vetus veteris, Venus Veneris,

nemus nemoris; quaedam tamen uno modo declinantur. Laus el: fraus, quum

in prima] In omnino inserendum crat codicis Prisciannm condiscipulum habebunt. Etsi hic sua

Darmstatlensis auctoritate

secamda] De harum specierum diferentin acriter

pugnatum esse inter grammaticae Gellius (I4, 5)

rcfert, quem confer-re operae prefiuui crit. Sciop

pius (gramm. Philosoph. p. 64): »(nomcn) proprium

per ms (in vocativo) dabit I. fallitur Priscianus,

qui lib. 7 veteres contra liane regulam putat Laën

lie dixisse, pro [лёд-Н. Nec enim proprium nomen

est [лён-Низ, sed nppellativum, ut sit Laërtius li

lins, Laërtia prolcs, [щёк-Ниш pracdium, pro Laërtac.

Accius, opinar, in versn, quem a Cicerone

выигрыши Fabius memorat: misi quo Ulysses rute

evasit Бай—Наши Recte igitur Jul. Caca.' Stella in

versn ad Franciscum a castro Саги-{е dixit. Nam

Franciscus comes Castrius est idem quod Castri

comes. Qui Stellam eo nomine reprehendunt -sponte

resipuit, ut ex libro ejus XVIII apparet,

ubi de possessirornm vocativis praecipiens recte diei

fntctur: ‚О genitor noster Saturnia maxime divume;

et «Euandrx'e filia et »Telamom'e Ajax.¢ Simili

certe ralione Пейс vocativus est a Delius apud Sla

tium. Julius et Pompcjus interdum sunt adjectiva,

ut Julius ensis, Pompeja domus, et tunc vocativus

iit ensis Julie; sed quum sint nomina propria, "o

cativus exit in I, ut дин.“

producte] Editioncs quidem prorlucenle; sed

codices Reichenauensis et Darmstnttensis et ipsius

Grotii margo угодные; quibus addo productae pro

producte in Monncensi Quod paulo etiam post

legitur productum, ex iisdem codicibus recepi pro

co, quod manifesto falsum erat apud Grolium pro

ductam

Martiani capellae lib. III. 5. 504. 509

sint monosyllaba et duas vocales habeant junctas, in eadem specie habentur,

quia similiter syllaba crescunt. Quinta species pronominum, quae us жег

minantur, ut unus, totus, solus, quae hoc modo declinantur: unus unius

uni unum une ab uno; uni unorum unis unos uni ab unis. Sexta in eus,

ut hinuleusr equuleus, a vocativo E litera geminata efferuntur, ut equuleea

hinulee; sed quidam malunt in eu, ut Tydeu,\

vocativo Graece dicere. S

litera I praecedente finita neutra monoptota sunty-ut tressis, sexis. S litera

praecedente V duae species sunt. Prima, quae in I genitivum agit, et pluralem

non habet, ut vulgus, pelagus; virus Lucrctius viri (исп, quamquam rectius

inilexuin mancat. In secunda specie sunt, quae per obliquos casus crescunt

et genitivo singulari in ris literas exeunt, ut genus, пешая; ex quibus

quaedam V in E mutant, ut olus oleris, ulcus ulceris , quaedam in О, nemus m

nemoris, pecus pecoris. In dubitationem veniunt stercus et foenus, in Е an

in o mutent, quoniam quae in us syllabam finiunta v in E mutant, ut vulnus,

вещи,- funus et funeratus dicimus; foenus enim exemplo non debet nocerc,

quum inter dubia gencra ponatur; item veteres sterceratos agros dicebantp non

stercoratos. S litera finita nomina praecedentibus N vel В. omnia sunt unius

p

‚г!

tressís, sexis] Et ita semper utitur Наташе,

ut in arilbmetica »sexis faciuntu et similia. Скот.

— varro (de lingua Lat. 4, p. 47): »ab tribus as

sibus tressis et sic proportionc usque ad ‚сотый.

At »in dcnario вишен-м, inquit, ‚тиши id

est

declinatur, ut decussis, cenlussís.

ut vulgus] quae sequuntur (usque 515) apud

cassiodornm (de arte grammatica) fere iisdem ver

bis leguntur; ut verisimile sit c Martiani capellae

codice aliquo exseripta csse. cassiodomm enim mi

nime ea scripsisse qnnm inde pateta quod ille se

Donatum secuturum esse ab initio prolitetur, tum

quod, ubi Martiani verba incipiunt, nullus cum

antecedentibus nexus animadvcrtitur. Mirum profecto

ne Bencdictinos quidcm, alias diligentissimos, in

novissima Cassieilori, sive, lut illi scribunt, Cas»

siodorii editione id perspexisse.

{плел-им] Nimirum non рахит, ita ut etiam

genitivus vocis vir-us enuncietur. Lucrctii (2, 475)

autem verba sunt: пси-й primordia uirx'..

dubitatíoncm] Ita e Cassiodoro (ed. nam

p. 550) et codice Darmstattensi reposui pro dubi

шиш, quod in editis crut. Paulo etiam post e

Beicllcnaucnsi restitui quoniam pro quomodo.

из] В cassiodoro (р. sea ed. а. 1665) liane

lectionem героин; pro absurda in editis mus.

:tercera-tos] In codicibus Monacensi (С) et Darm

stattcnsi pariterque apud cassiodorum (р. 550) in- i

verso haec ordine leguntura quasi stereoralos anti

quior forma sit; sed nihil muto.

am Martiani capellae lib. III. §. sua

sos

generis; nisi quae ante S B. habent, interdum D recipiunt, ut socors socordis,

interdum T,l ut sollers, iners. In plurali quoque excepto genitivo et accu

nativo omnibus casibus similiter declinantur. Nam quaedam in um genitivol

accusativo in es exeunt, ut Mars, Arunsg quaedam in ium, ut sapiens,

patiens, et ob hoc accusativi eorum in is exeunt. Pleraque autem ex his

nomina tribus generibus communia sunt, et I literam, quam habent neutra

in nominativo plurali, dant etiam genitivis rcliquorum generum eum quibus

communia sunt. T litera neutra tantum nomina quaedam pauca ůnillntur,

ut git, quod non declinatur, et oaput, sinciput. Quidam quum lac dicunt,

adjiciunt T, propter quod facit lactis; sed Virgilius: „Lac mihi non-aestate

novum, non frigore defitug quippe quum nulla apud .nos nomina in duas

mutas exeantp et ideo veteres lacte in nominativo dixerunt. Х litera termi

natorum quaedam in genitivo plurali, in quibus omnia communia, in ium

cxeunt, et ob'hoc accusativo in I et S; plurima vero genitivo in V et M

non praeeunte I, et ob hoc in Е et S accusativo exeunt Nam in reliquis

consentiuntp utpote quum singulariter omnia in nominativo habeant Х, geni

tivum in I et S agunt, dativum in I literam, ablativum in Е vel Ideñniant,

adjectaque M accusativum definiunt implentqueg pluraliter vero dativum ab

lativumque bus syllaba finiunt. Nam de ceteris, quibus dissident veteres,

quidam atrocum et ferocum, qua ratione omnium X litera finitorum una

species videbitur. Huic X literae omnes vocales praeferuntur, ut сарах,

frutcx, pernixa atrox, redux. Ех his nominibus quaedam in nominativo

шт] Grotius in margine: »alii tum.' Codex

Monacensis utrumque praebet, sed hoe etsi verum

sit, Мак-Наш; tamen sententiae minime aptum est.

ехеат] Pro Grotinno indicativo exeunt codex

Darmstattensis et Monacensis (С), cassiodorusque

(p. 550) rectius habent conjunctivum. virgini locus

est in eclogis (2, 22). De re ipsa confer superioo

rem notam 256), et Priscianum (7, 9, 48; P.

sea »lac Íactis, quod quibusdam placet in

nominativo per apocopam te profcrrig hoc laclc

enim dicebant antiquiu

in E] Supplevi e codicibus Monacensi (С) et

Dnnnstattcnsi voculam in,` quam Grotius omiscrat:

et ex libris nnte eum editis post lileram Е restitui

»vel lug licet non sine causa haec Grotius omiscrit,

quia ad ea quae mox de accusativi formations ex

\

Martiani capellae lib. III. 5. 508. 5H

producuntur, quaedam corripiuntur; quaedam consentiunt in nominativo,

in obliquis autem dissentiunt. Pax enim et rapax, item rex et pumex, item

nux et lux, primam positionem variant; atynix. et nutrix, item nox et atrox

sic in prima positione .consentiunt. ut discrepent per obliquos. El'. illud ani

madvertendum est, quaedam ex his xi yliteplalrirrinl G et quaedam in C per

declinationes compellere. Lex enim logis, greg-gregis facit, ct pix pieis, nux

nucis; nam in his, quae non sunt monosyllaba, nonnunquam Х litera geni

tivo in C convertitur, ut frutex fruticis, ferox ferocis faoit.' Supellex autem

et senex et _nixl privilegio quodam contra rationem declinantur, quoniam su

pellex duabus syllabis crescit, quod vetat ratio; et senex , ~ut in nominativo,

item in genitivo disyllabum manet, quum omnia Х litera terminata crcsoant;

et nix nec in C convertitur ut pix, nec in G ut rcx, sed in V consonans,

quum in vocalem transire non possit. In plurali autem genitivo ablativus

singularis formas vertit; nam in A aut o terminatus in rum exit; E cor

rcpta in um, producta in rum; I terminatus iu ium, v terminatus in num.

Dativus et ablativus plurales item aut in is exeunt, aut in bus, quae praecepta

in scholis sunt tritiora; sed quoties in is exeunt, longa syllaba terminanmr,

quoties in bus, brevi. -r

ablativo noster subjnngit, minime quadrant, Маг

timusque ut atrocum, sic etiam atroce dicere pro

pter analogiam maluisse videtur.

lux] Darmstattensis dur. Max enim post sic

omisi ejusdem et Monacensis (С) auctoritate.

obliques] conversos Cie. (N. D. 2, 25) appellat

Nominandi casum solum ab obliquis separat noster

rectius quam Donatus (op. nedum 0p. l. p. I7),

qui praeter nominativum etiam vocatiiium rectum

dicit, sejungens utrumque ab obliquís.

in plumb' тает] Lege: »in plurali autem ge

nitivos et ablalivos singularis forma vertitur Sub

nectit hic regulas generaliorcs, quarum prima est

»ablativos genitivosque plurales pro varietate posi

tionis variaria Gnoï.~Formas,

non forma, tum i

priores editiones, quam codices lleiehcnauensis ct

narmstatteusisa ct cassiodorus multo melius exhi

bent. Errat etiam Grotius, quod videbisa si Pri

scianum cum nostro contnleris. Ille enim eademp

quae liic, sed clarius (7. р. eat ed. Bas.) docet

vorbis: »et genitivus quidem pluralis fit in omni

genere al) ablativo singulari assumcnle rum, ut ab

hoc viro horum virorum, ab liac platane harum

platanorum, ab lioc templo horum тиры-„т...

bus] Non solum Monarensis (С) et har-insistun

sis, sed cassiodorus etiam (p. 550) liane syllabam

habcnt. Male Grotius ат: edidit

512 Martiani Capellae lib. Ш. $. 509.

DE GENERÏBUS VERBORUM.

УЭ Dccursis nominum regulis aequum est consequentia dicere canonesquc

vcrborum. Genera verborum sunt quinqué, activura, passivum, neutrum,

commune, et deponens. Activuiri est, quod in О exit et agcndi significationcm

habet, ut lego, scribo, canto, et cetera hujusmodi. Passivum in R, et patientis

significationem monstrat, ut legor, scribor. Neutrum in O, et ñeque agentis

ñeque patientis plenam significationem habet, ut sudo, dormio; nescias enim

agat quis an patiatur. Commune et deponens in R exit, sed hoc interest,

quod in communi duae sunt significationes , agentis et patientis; quum enim

dicimus osculor, nescis utrum potins osculor te an osculor a te; in deponcnli

autem aut agentis effectus est, ut luctor, aut patientis, ut morior. Est etiam

impersonale, ut sudatur, curritur; quod ideo sic vocatur, quod quum omnes

personas contineat, nullam habet certain.

DE MODIS VERBORUM.

10 Verborum autem modi sunt quinqué; sed alii sex, alii septcm, alii

octo, alii novem, pauci decern esse dixerunt. Qui vero quinqué dicunt,

nescias] Ita IleieLcnatiCHsis codex pro nescio in rem vcl cum pct cunctativo decern uumeraL Optime

edilis. autem cum nostra «omparabís Diomedem (p. 528),

eommuni] Confer Auguslinum (Op. 1. p. 179) qui postquam cadem quae nostcr verb! genera exct

Bcdam (Op. 1. p. 20); sed prae omnibus Geffinm plicavit, modos quoque subjungit, »quos« inquit

(Iii, 13) »de verbis inopinatis, quae utroquevcrsum «quinqué esse omnes fere grammatici consentitint.

difundir, et a grammalicis communia vocaotur.« Nam qui sex voluerunt, vario judicio alii promissitnodi]

Priscianus quoque quinqué modos facit otan, quidam impersonalem coiijuiigunt; qui septcm,

eosdem quos nos ter; Cledonius (p. 189 Putscb.) sex, utriimquc prioribus adjiciunt; qui amplius, percunnou

tarnen promissiuo, quem moduin esse ncgat, ctativum assuraunt; qui novcm, conjunct ivum a subscd

impersonali adjecto; Charisius (p. 142) septcm; junetivo séparant; qui decern, ctiam adhorlativum

Scrvius (ad Donatum p. 1787) octo, sed ut ge- ascribunt.« Undc simul patet, nostra quoque infra

rundivum adjieiat, non percunclativnm; Maxiiuus rcslitiieudum fore subjunctixmm pro subjeciivum , ei

denique Victorinus (p. 1948) hortaiivo addito no- libii scripli addiccrent.

Martiani capellae lib. 111. 9. 510. 515

hos ajunt: indieativum, imperativum, optativum, conjunctivum, inñnitivum,

quem et perpetuum dicimus. Qui sex memorant, addunt promissivumg qui

septem, impersonalem; qui octo, percunctativum; qui novem, subjectivum,

et a conjunctivo eum separant; qui десант, hortativum adscribuntg sed hos

superflue adjectos ratio non admittit.

DE CONJUGATIONIBUS.

Conjugationes autem, quas Graeci övëvyiaç appellant, tres esse non

dubiúm est, quae in verbis activis neutralibusve in secunda persona tempore

praesenti monstrantur. Nam quoties iinalis syllaba in as exit, prima est;

in es, secunda; in is, tertia: ut cantas, vides, audis, si producta sit haec

tertia; nam si'correpta sit, curris. Harum omnium conjugationum verba in

prima positione ante ultimam literam tres tantum vocales recipiunt Е, Г, V,

ut sedeo, lanio, irruo; consonantes autem omnes, exceptis F, K et Q, ut libo,

vaco, cado, lego, traho, impello, amo, cano, scalpo, curro, lasso, peto,

vexo. His accedunt I et V loco consonantium positae, ut ajo, adjuvo; sed

nec F excludunt, quum dicamus triumfo, quanquam a Graeeis veniat et per

P etH potius scribatur. Praeterea ab eo quod dicimus faris et fatur primam verbi

personam volunt for. De Q litera dubitatur; nam dicimus eliquo et aequo, et in

hujusmodi verbis v litera nec vocalis locum, ut est irruo, nec consonantis, ut

est adjuvo, valeat obtinere.

DE FOBMIS.

Harum omnium conjugationum in declinando formae sunt triginta sex,

perpetuum] Sie verbi causa Charisius.

саперы] Tertiam productam conjugationem ean

dem esse, quam nos quartam appellamusa supra

285) vidimus. veteres enim omnem conjugatio

ncm, cujus secunda persona praesentis singularis

literis IS terminatura ut currís, audís, tertiam di

хек-нм, quae si corripitura etiam nobis tertia audit,

si vero producitura nobis quarta est. Faciliorem

utramque tertiam distinguendi notam ex imperativi

forma jam attulerat Augustinus (gr. Op. I. р. 179

Bas.) hisce verbis: »Tcrtia сон-ерш est, quae im

perativum modum in Е correptam mittit, ut scribe,

tolle. Tertin produeta cx eodem imperativo modo

eolligitur. quum enim imperativus modus exit in l

literam, tertia conjugatio produeta est, ut muli,

nub-iu (conf. 521).

511

me

»'10

514 Martiani capellae lib. III. g. 512.

515

exceptis defectivis et impersonalibus et inehoativis. Primae eonjugationis Verba,

quae vel-O litera nulla alia praecedente vocali terminanturp vel praeeunte

vocali qualibet, formas habent quatuor. Secundae conjugationis verba formas

habent sex. Tertiae conjugationis correptae verba formas habent vigintL Sic

quaecunque verba indicativo modo tempore praesenti persona prima io literis

terminantur, formas habent sex; quae uo, formas habent duasg quae nulla prae

cedente vocali o litera terminanturp formas habent duodecim. Tertiae conjuga

tionis productae verbap quae indicativo modo tempore praesenti prima persona

io literis terminantur, formas habent quinque. quaecunque autem verba cujus

cunque conjugationis indicativi modi tempore praesenti persona prima, vel nulla

praecedente vocali vel qualibet alia praecedente, o litera terminanturi eorum

declinatio hoc numero formarum contineturp de quibus singulis dicam.

DE' PRIMA CONJUGATIONE.

`Primae eonjugationis verba indicativo modo tempore praesenti persona

prima aut() litera nulla alia praecedente vocali terminantur, ut amo, canto;

aut eo, ut commeoa ealceo; aut io, ut lanio, satie; aut uo, ut acstuo,

continuo'. Primae conjugationis verba imperativo modo tempore praesenti ad

secundam personam A litera producta terminantur, ut amo ama, canto canta.v

Inßnitivo modo ad imperativum modum reisyllaba manente productione ter

minantura ut ama amare, canta cantare. Item prima conjugatione, quae in

dicativo modo tempore praeterito specie absolutaa adjecta ad imperativum

modum vi syllaba manente productione terminantur, ut commeo commea

commeavi, lanio lania laniavi, satio satia satiavi, eodem modo eodem tempore

specie inchoativa adjecta ad imperativum modum bam syllaba terminanturp

ut commea eommeabam, lania laniabam, aestua aestuabam. Item prima

сап-ерша] ln editis erat сап-терм, quod cor- dicimns, id veteribus inchoalivum dictum; perfc

rigendum esse recte vidit Grotius, corrcxiquc ego ctnm autem absolutum; et plusqnamperfcctum ex

codicis Rciclienauensis auctoritatc. actum , vel speciem тест-«штат. Gnor.

молодим] Notabis id quod hodie imperfectum item prima] Locus non omnino Sanus; nihil

Martiani capellae lib. III. g. 515. 515

conjugatio eodem modo eodem tempore specie recordativa adjectis ad imperati

vum modum ve et ram syllabis M terminat partes, ut commea commeaveram,

lania laniaveram, aestua aestuaveram. Prima conjugatio eodem modo tempore

futuro adjecta ad imperativum modum Ьо syllaba terminatur, ut commea com

meabo, lania laniabo, aestua aestuabo. Quae vero indicativo modo tempore

praesenti ad primam personam o litera nulla praecedente vocali terminantur,

ea indicativo modo tempore praeterito specie absoluta et exacta quatuor modis

proferuntur. Et est primus modus, qui similem his regulam habet, quae

indicativo modo tempore praesenti prima persona penultimam vocalem habent,

ut amo ama amavi amabam amaveram amabo amare. Secundus est, qui o

in I convertit, et penultimam in praeterito perfecto, et tertiam ab ultima in

plusquamperfecto producit, ut adjuvo adju-vi nadjuveramr Tertius, qui

similem quidem regulam tenet primi modi, sed detractanA litera disjungit,

ut seco secui secabam secabo secare. Facil; enim specie absoluta secui et

exacta secueram. Quarta est, quae per geminationem syllabae proferturr ut

sto sta steti stabam steteram stabo stare. Huie simile do da dedidabam de

deram dabo dare correpta litera A contra regulam in eo quod est dabam

dabo dare profertur.

DE SEGUNDA CONJUGATIONE.

Secundae conjugationis verba indicativo modo tempore praesenti persona

prima eo literis terminantur, ut video vides, moneo moncs. Secundae con

jugationis verba imperativo modo tempore praesenti ad secundam perso

tamen varietatis inveni, nisi quod a codicibus Rei- tium secaveram. ceterum ut Martianum intelligas,

cIlenauensi et Darmstattcnsi abest ítem, in Mona- reputantium est, `Шел-ат v et eonsonantis et vocalis

censi (С) autem pro conjugatio legitur conjuga- vim habere, ut cx avi cjecta A remaneat ui.

tiam штат] Supplevi hoc e codicibus Darmstatten

tenet] Ita Monacensìs codex dedit pro Grotiana si et Monaeensi (С), ut conforme exemplum esset

lectione habet, cujus tam erebrae repetitionis tae- antecedenti.

debat. ut vídeo] Supplevi ut apud Grotium omissum

secabam] Ita anteriores pro corrupto apud Gro- tam ex anterioribus editionibusa quam e codi

514l

p

a15

40*

me Martiani capellae lib. III. g. 515.

16

nam Е litera producta terminantur, ut video vide, moneo mone. Se

eundae conjugationis verba iuñnitivo modo adjecta ad imperativum modum

re syllaba manente productione terminantur, ut vide videre, moue monere.

Seeundae conjugationis verba indicativo modo tempore practerito specie absoluta

et exacta septem modis declinantur. Et est primusp qui formam regulae cu

stodit. Nam forma haec est, quum seeundae conjugationis verbum indicativo

modo tempore praeterito quidem perfecto adjecta ad imperativum modum vi

syllaba manente productione terminatur, ut deleo delevi; plusquampcrfecto au

tem adjectis ad imperativum modum ve et ram syllabis terminantur, ut dele

deleveram. Secundus est, quum indicativi modi primae personae, E et О literis

terminatae, transeunt in I, ut sedeo sedi, et in exacta, ut sederam. Tertius

est, quum E et o in V et I mutantur, ut caleo calui, moneo monui, ca

lueram, monueram. Quartus est, quum E et o in I mutant, et consonantem

quae praecedit in S, ut mulgeo mulsi mulseram. Quintus` est, quum E et

o in I mutant, praecedens vero consonans in Х mutatura ut luceo ety lugeo

1uxi`luxeram. Sextus est, qui per duplicationem syllabae profertur, ut spondeo

spopondi spoponderam. Septimus est, qui resolvitur in formam passivorum, 'ut

audeo ausus sum, es, est; ausus eram, eras, erat. Secundae conjugationis

verba indicativo modo specie inchoativa adjecta ad imperativum modum bam

syllaba manente productione terminantur, ut vide videbama mone monobam.

Secundae conjugationis verba indicativo modo tempore futuro adjecta ad im

perativum modum bo syllaba manente productione terminantur, ut vide videbo,

mone monebo.

DE TERTIA CONJUGATIONE CORREPTA.

Tertiae conjugationis correptae verba indicativo modo tempore praesenti

persona prima aut o litera nulla alia vocali praecedente terminantur, ut lego

dìcîbus Reichenauensi ct Darmstattensi et Cas- luceo et] Supplcvi haec verba e Darmstnttensi

siodoro. codice.

Martiani capellae lib. III. 5). 516. f 517

legis, peto petis, aut I, rapio rapis, facio facis; aut V, ut induo, irruo. Tertiae

conjugationis correptae Verba, quae indicativo modo tempore praesenti persona

prima o litera, nulla .alia praecedente vocali, terminantur, cadem imperativo

modo tempore praesenti persona secunda E correpta, praecedente consonante pri

mae positionis terminantur, ut lego lege, peto pete; quae V et О, еа imperativo

modo V et E retinebunt, ut induc indue, irruo irrue. Tertiae conjugationis сог—

reptac verba inñnitivi modi adjccta ad imperativum modum re syllaba manente `

correptione terminantur, ut lege legere, pete petere. Tertiae conjugationis Verba,

quae indicativo modo tempore praesenti persona prima io literis terminantur, ea

praeteritum perfectum et plusquamperfectum sex modis enunciant. Primus est,

qui tertiae conjugationis productae integram regulam sequitur; hic est qui

imperativi modi regulam in productionem vertit, et in absoluta specie assumit

vi syllabam et in exacta veram, ut cupio cupivi cupiveram. Наес eadem

tamen interdum sublata V litera in absoluta specie et geminata I, in exacta

vero correpte eadem pronunciatur, ut cupii cupieram. Secundus modus est,

qui primae positionis verbo o literam deponit, et praeeuntem syllabam, seu

mutata vocali seu perseverante, producit, ut facio feci, fugio fugi; in exacta

vero specie I deposita et in E mutata ram syllaba assumit, „ut feceram, fu

geram. Tcrtius modus est, quum I et o in V et I convertuntur, ut elicio

elicui elicueram. Quartus depositis io literis et praeeunte consonante per S

geminum enunciatur, ut percutio percussi percusseram. Quintus, qui per X, ut

aspicio aspexi aspexeram. Sextus, qui per geminationem syllabae enunciatur, ut

pario peperi pepereram. Tertiae conjugationis correptae verba , quae indicativo

modo tempore praesenti persona prima V et o literis terminantur, ea prac

terito et absoluto et exacto duobus modis cnunciantur. Et est primus, quiim

primae positionis verba o in I commutant, ut induo indui indueram; secundus,

aut I] E Darmstattcnsi codice Шея-ш I вар- prorsus omittuntnr, estque probabile e literis h. e.

pievi, moxque scripsi v pro uo in editie; ct paulo (hoc est) male intellectis orta esse.

post addidi alia post nulla. V et o literie] Ita codex Grotii rectins, quam

hic est] Haec verba in codice Monaccnsi (С) no тети in editis aliisque шалаш-приз.

517

518

518 Martiani Capella@ lib. III. §. 518.

519 qui per Х prouunciatur, ut instruo instruxi instruxeram. Tertiae corrvplae

Verba, quae indicativo modo tempore praesenti persona prima О litera nulla

alia vocali praecedente terminantur, ea indicative mede tempore praeterito

specie absoluta et exacta duedecim modis declinantur. Et est primus, qui

tertiae conjugationis productae integram formam sequitur, ut supra ostendimus

in his verbis, quae tcrtiae conjugationis correptae indicativo modo tempore

praesenti persona prima io literis terminantur; ut enim est cupio cupivi cu

piveram, sie pete petivi petiveram. Hace quoque V literam interdum subtra

hunt, et I geminant, ut petii petieram. Secundus est, quum О in I conver

titur, qui primae positionis verbi О literam in I commutat, et praeeuntem

syllabam seu mutata vocali seu perseverante producit; deposita etiam cense

nante, si fuerit media, in quam prima vocalis desinat; ut ago cgi egeram,

lego legi legera-m; eorum autem, quae in consonantem exeunt, exempla sunt

haec: frange fregi fregeram, fundo fudi fuderam. Quartus est qui mediam

consonantem depenit et praeeuntem vocalem corripit, ut lindo lidi iidcram,

seinde scidi scideram. Quintus, О litera deposita, V et I assumit, ut molo

molui molueram, cole colui colueram. Sextus, qui deposita О, S et I assumit,

ut carpe carpsi carpseram; scribe scripsi scripseram. Septimus, qui О depo

sita et praeeunte consonante per S geminum pronunciatur, ut meto messui

messueram. Octavus, qui simili correptione per unum S praeeunte vocali

producta declinatur, lut trudo trusi truseram. Nenus, qui per Х pronunciatur,

ut expunge expunxi expunxeram, ungo unxi unxeram. Decimus, qui per

geminationem primae syllabae prefertur, ut punge pupugi pupugcram, curro

cucurri cucurreram. Undecimus, qui verborum compesilorum ultimam syl

labam geminat, ut trado tradidi tradideram, redde reddidi rcddideram. Duo

decimus, qui in fermam passivorum resolvitur, ut fido fisus sum, es, est;

excunl] Grotius in margine: al. dcsímml. sed usus vetustissimorum messui comprobat.«

'messui] Priscianus (8. ll, 59; p. 402 per Х pronuncialur] Mirc Monaccnsis (С) c!

»Moto clìam quidam „невзгод, quidam messem feci, Darmstattcnsis annuncialur.

Martiani capellae lib. III. §. 519. 519

lisus cram, eras, erat. Haec omnia tertiae conjugationis correptae verba 520

indicativo modo tempore praeterito specie inchoativa adjecta ad imperativum

modum bam syllaba, praecedente consonante primae positionis, vocali Е. adl

jecta productione terminantur, ut lege legebam, pete petebam; exceptis his,

quae I ante o habuerint in prima positione; ea enim adjecta I litera ad im

perativum modum, et adjecta bam syllaba, producta E terminantur, ut rapio

rape rapiebam. Tertiae conjugationis correptae verba indicativo modo tempore

futuro sublata E litera et adjecta am syllaba terminantur, ut lege legam,

pete регат, indue induam; exceptis his, quae I ante o habuerint in prima

positione; ea enim E in I convertunt, et assumpta am syllaba faciunt futurum,

ut rapio rape rapiam, facio face faciam.

° DE PBODUCTA TERTIA;

Tertiae conjugationis productae verba indicativo modo tempore prae- 521

senti persona prima aut eo literis terminantur, ut adeo adis, prodeo prodis;

aut io, audio audis, nutrio nutris. Tertiae conjugationis productae verba

imperativo modo tempore praesenti in secunda persona I producta terminantur,

ut adeo adi, prodeo prodi, audio audi, nutrio nutri. Наес infinitivo modo

adjecta ad imperativum modum re syllaba manente productione terminantur,

ut adi adire, prodi prodire. Tertiae conjugationis Verba, quae indicativo

modo tempore praesenti persona prima eo literis terminantur, ea modo in

dicativo tempore praeterito specie absoluta adjecta ad imperativum modum

vi syllaba terminantur, ut adeo adivi; exacta autem verba veram, ut adiveram;

face] Quinctilianus (1, 6, 2l; р. 150. 151 2): »omnia enim verba in eo desinentia secundae

Spald.) quidem »insolentiae esse« censet »abolita

atque abrogata ut face et dice et similia retinet-eas

sed cx optimis scriptoribus ovidius (е Ponto 2,

2, 645 fast. 5, 690) archaismum illum retinuerat,

quare neutiquam eulpandus Martianus est.

eo lita-isl Priscianus (super XII versus Aen.

sunt eonjugationisp exceptis paucis primae -— ct

quartae queo quis et ea is, et quae cx his conl

ponuntur.“ Clmrisius quoque (р. 150 Putsch.) eo

et quae ex eo composita sunt, ad verba quarti or

dinis refcrt, licet alio loco ( р. 251) inter corrupta

ponunty pariter nt Diomedes (9558).

'52() Martiani Capellae lib. III. 9. 521.

525

sed consuetudo saepe brevitatem appetens V literam subtrahit, et absoluta

ingeminat I, ut adii», prodii, adieram, prodieram. Inchoativa quoque specie

a'djeeta ad imperativum modum bam syllaba terminantur, ut adibam, prodibam.

Quae vero indicativo modo tempore praesenti persona prima io literis ter

minantur, ea tempore praetorito absoluta specie et exacta forma quinque

modis enunciantur. Et est primus modus similis superiori, ut nutrio nutrivi

nutriveram, nutrii nutrieram, et audii audieram, ut apud Virgilium: „audieras

et fama fuit.“ Specie tantum inchoativa distant. Omnia enim tertiae conju

gationis productae Verba, quae indicativo modo tempore praesenti persona

prima io literis terminantur, ea eodem modo tempore praeterito specie in

ehoativa E producta manente novissimae syllabae adjiciunt bam, ut audiebam,

veniebam, operiebam; quanquam haec veteres sine E litera pronunciabant,

ut Virgilius: „Nutribat Tyrrhusque pater, cui regia parent armenta.“ Sè

cundus modus est, quum О amissa praecedens syllaba producitur, ut venio

Veni veneram. Tertius, quum I et О in V et I mittunt, ut operio operui

operueram. Quartus, quindepositis I et О praecedentem consonantem in S

convertit, ut sarcio sarsi sarseram. Quintus, qui per Х enunciatur, ut vincio

vinxi Vinxeram. Tertiae eonjugationis productae Verba, quae indicativo

modo tempore praesenti eo literis terminantur, ea tempore futuro eodein

modo bo syllaba adjecta ad imperativum modum ~terminantur, ut adeo

adi adibo, prodeo prodi prodibo; quae Vero io, adjecta ad imperatiïum

modum am syllaba terminantur, ut audio audi audiam, nutrie nutri nutriam;

quamvis Terentius protulerit per bo; inde apparet geminam esse pronuncia

шит] Pro audi in editis, codiees Reichenau

ensis, Darmstattcnsis, et Monacensis (С). Yirgilii

ut sar-cio] Арки! Grotinm neglecto ut legitnr

sartio. Emcndationcm [musi c Darmstattensi et Rei

locus est in eelogis (9, il).

Tynyhus] Ita Virgilius (Асп. 7, 485).“, Grotius

male Tyrus.

mittunt] Apparet mutant _lcgendum esse; sed

invitis collicilms nihil muto.

ehenauensi codice.

Terenliusl] In Adelplnis (5, 5, 7). Nescio enr

Grotius transposuit vel-ba jam scíbo; nam qui ante

cum Наташки: ediderant, "cram lectioncm ser

vavernnt.>~

Martiani capellae lib. III. g. 525. 521

Indicativo modo tempore prae- sed

senti eorum, quae eo literis terminantur, sunt verba quae a diverso prae

senti praeteritum simile habent, ut luceo et lugeo; luxi enim facit. Item

cernit et crescit crevi facit. Sunt alia, quae una verbi positione duas con

iugationes teneant, ut pando, mando; faciunt enim pandas et pandis, mandas

et mandis. Verba

casibus junguntur interdum singulis ita: genitivop ut misereor

tionem. Dixit enim: nScibo jam ubi siet.“

tui; dativo, ut suadeo tibi; accusativo, ut moneo te; ablativo, ut utor i110:

interdum duobus , ut ablativo et accusativo, ut fungor hanc rem et illa re.

Наес satis ad exempla analogiae dixisse suHiciat. Quae enim his formis con

specta fuerint non tencri, pro certo anomala judicanda, quae strictim exigueque

memorabo,` ut contra rationem etiam usum quendam usurpasse detegamus,

aut etiam contra regulam defecisse.

DE ANOMALIS.

Quum nominativo singulari reus et deus similia sint, quare plurali hi ses

rei dicuntur , et usus dicit hi di contra regulam, quum dici tantum dei de-A

berct, praesertim quum genitivus nominativo suo duabus syllabis non debeat

longior invenirip quod hic eveniet, si dicamus deorum? Сиг Thoas et Aeas

quum similia sint, Thoantis et Aeantis faciant; Aeneas non facit Aencantis,

sed Aeneae? Сиг quum hic biceps et triceps dicamus, genitivus duabus contra

regulam syllabis crescat, et bicipitis et tricipitis dicamus, non bicipis aut tricipis?

о

quí] Idem cum longe pluribus utriusque ge- syllabis crescat] Diomedes (р. 278 Putsch):

ncris, quae hie memorantur, invenies apud Dio- »Genitivus casus singularis aut totidem syllabis

mcdem (р. 569 Putsch), omisso tamen pandare, constare debet, quot nominatim-us ejus —- aut non

quod utique rarissimum est, nec nisi inter techni- syllaba excedere — aliquando etiam duabus sylla

cos, ut apnd Vitruvium et Plininma usui-patum bis aecrescit, ut supellex supellectilisj iter itinerisj

esse videtur. anceps aucípílís, praeceps praecipiti-mu Веси: tamen

fungar hanc rem] quemadmodum a Plauto Scioppius (in gramm. Philos. р. 85): »Multa in gc

(Ampli. 2, 2, 197) scriptum legitur. Plura ejus

modi exemple Priscianus (17, р. 656) ail'ex't, cui

addas Ruddimannnm (inst. gr. Lat. П, p. 192).

nitivo crescente videntur irregularia, quae non sunt,

si antiquam recti sc_u nominativi positionem con

sideres. Non quia rectus varius esse potest, debet

4|

522 Martiani Capellae lib. III. 5. 525.

Unde venit, ut aliger, frugifer, accipitcr habeant omnes casus, Jupiter ’duos

habeat? Quum sanctus, pius, bonus similia sint, cur dicimus sanctior, et

pier non dicimus? deinde sanctior sanctissimus, bonior bonissimus non dica

mus? Quum dicat Virgilius: fandi atque nefandí; quum а nefando dicatur

a fando farius non dieitur? Quare sejunctus amissa praepositione

nefarius,

securus el; sedulus eadem ~perdita non valeant memorarì?

dicitur junctus,

Quum dicamus singuii viri, singulae mulieres, singula scrinia; quare non

dicimus Singulus Vir, singula mulier, singulum scrinium? Quum venor,

piseor, aucupor similia sint, cur venator .et piscator dicitur, et aucupator non

Ydieitur, sed auceps? Cur volo non haber imperativum? Сиг fare primam

verbi personam non babet'? Quare solco praeteritum perfectum non habet?

Quum canta et lava similia sint, cur cantavi faeiat, et lavavi non faciat?

Item coruseo et tono; eoruscavi faeit, tonavi non facit? Quid quod ego unum

casum recipit? Quum ealeeatus, armatus, togatus, penulatus paria videantur,

quare calceo et armo dicimus, togo et penulo non admittitur? Nominativus

singularis in us exiens in omnibus positivis E productam habet in adverbiis,

ut doctus docte, avarus avare, parcus parce; bonus et malus cur corripit

declinatio mutari, ait Servius. Charisius lib. I: Ош.

nia, inquit, in deelinationc vocabula non plus una

syllabe crescunt. Rnrsus ibidem: Ancipes dixcrunt

veteres cum ratione, ne genitivo ancipítis duabus

videretur syllabis crescere. Plaut. Rnd.: Post altrin~

secus est securicula ancípes.«

Jupiter] Duos, inquit, casus habet Jupiter, no

minativnm et voeativum: sunt tomen et qui Jupílris

Jupitŕí Jupitrem dicunt. Скот. — Placuisse hoe

Caesellio шпаге; Priseianus (6. р. 180 Basil.) tradit,

Quinctilianus autem (1, 6, 25; p. 155 Spald.): »quae

дата inquit »nomina casilms earent, quaedam a

primis statim positionibus tota mutantur, ut Jupilerw

Isidorus item (ступ. 1, 7 f. p. 17 Arcv.) Ьос по

lnen inter diplom referti.

Vsínu'lía sint] Ita rectius in codicilms Reiche

naucnsi, Darmstattensi, et Monaeensi (С), quam

sunt арий Grotium. '

Í'irgilíus] Acn. 1, 545:

и“ sperate deas memores Гати algue nefandí.«

штат-55] Attamen Gellins »singulo numo« et

»singulo numerou, Plaulus »singulum vestigiumn

dixerunt. Conf. Е. l. А. ЗсуГсц-Ешп (latein. Sprach

lelire 1570. 2449).

fare] Vide supra 511). Fare secunda per

sona indicativi esse potest; potest vero etiam ini

perativi, ut apud Virgilium (Аеп. 5, 562): »fare

ageu, idque vel-isimilius est, quia inde contraria

prorsus ratio cum antecedente volo eÍlieìtur.

' ‘Martiani

_Capellac lib. ‚ЦК. 9.595.

525

in adverbio E, bene et male? .Quum habilis habilitar dicamus, -cur facilis

faciliter non dicimus? Item quum difiiculter dicamus, curufaculter dici non

poterit? Quum audax audacter dicatur, cur Verax veracter non dicimus, sed

veraciter? Сиг singulatim dicimus, binatim ternatimquc non dicimus? et

.alia hujusmodi, quae possem innumera memorare, ni ad cetera properarem.

Haec'quum Grammatice velut rerum exordium instauratura dixissct, pro

pter superi senatus Jovisque fastidium Minerva talibus intervenit: Ni fallor, octo

partes orationis velut incunabula repetitura intimare disponis, adjicieuasoloe

cismorum causas barbarasque formas,A tum alia loqucndî vitia, quae apud

vatcs inclytos plurimum celebrata, quae nunc tropos, nunc metaplasmos, nunc

Schemata, figuras, ex eodcmque cuneta vitia velut decoris fonte manantia,

bene et male] Causam ita jam docuerat Augu

stinus (gramm. Op. I. р. 185 Bas): »Adverbin qua

litatis in E literam excuntia produci debent. Наес

tnmen (lissentiunt, quae aut in comparativo aut in

superlative gradu vacillant, ut bene, male, aut quae

ab appellatione non transeunt, ut impune, saepe.«

vide ipsum nostrum supra 284).

faciliter] Augustinus (gramm. Op. Í. р. 185

Ваш): »Quae nomina qualitatis aut quantitatis casu

dativo singulari -—- in l literam terminantur, in ter

'syllalmm mittunt, ut agili, nobili , audaci, штанг;

agililer, nobiliter, audaciter, турели“. Sed ex

his quaedam per syneopen euplxoniae causa dicimus,

ut audacler, dl'ffîculter, sapienler, constantenu Ce~

terum vitruvius (2, 1. р. 45 f. Bip.) faciliter scri

psil, improbat tamen Quinetilianus (1, В, 17; р. 148

Spald.): »Qui audaeíler potius quam auclacter scri

hunt diligentiae perversitate, his permittamus et

faciliter (Неси-е.- Faculter ctiam dictum esse pro

adverbio facile Festus testator 1/11 Dac.), ut

facul pro adjective. l

soloceísmorum] Barbarismus in singulis verbis,

soloecîsmus in eonjnnctis. Vide Auetorem ad Heren

nium (4, 12) et Sarisbcriensem (metalog. 1, 18.

P. 771). Quinctilianus (1, 5, 55; р. 114 sequ. 1,

6, »15; р. 171) »in soloccismis vitia sermonis esse,

non singulorum verboruma contendit; neque Plu

tarclius (quaest. sympos. 8, 9, 2) Ahnne distinctio

nem neglexit.

metaplasmos] lsidorus (etym. 1, 55, 1; р. 55

Àrev.): »Metaplasmus Graeca lingua ,_ Latine trans

formatío dicitur, qui lit in uno verbo propter metri

neccssitatem et licentiam poêtarumd Quinetilianus

(1, 8, 14; p. 202 Spald.): »Poëtis, quia plerum~

que metro servire coguntur, adeo ignoscitur, ut

vitia ipsa aIù's in carmìne appellationibus nominen

tur: melaplasmos enim et schenmtísmos et «св-‚сетам

vocamus.u _, .

Schemata] Quinctilianus (1, 5, 52; р. 125

spalti): »Schemata frequentiora quidem арт! Poë

таз, sed oratoribus quoque permissa: — sed lloc

quoquc, quod schema vocatur, si ab aliquo per im

prudentiam factum crit, soloecismi vitio non carc

Ым Pnriter Isidoms (etym. 1, 51, 5; р. 55 Atem),

41 *

:524 Martiani Capellae lib. III. 9. 526.

quae attestentur aut nescientis errorem, aut affectatam doctioribus venustatemi

Quae si ab scholaribus inchoamentis in senatum coelitum ducis, decursae

peritiae gratiam deflorabis. Nam si rhythmicum quid metricumque, sicut

inter cirratos audes, assumseris, profecto Musices ímpetu, cujus praevcrtis

oilicium , discerperis. Formam igitur praedictae praeceptionis absolvcris, si

praecipuis memoratis jam te ab inchoamentorum vulgarium vilitatibus vindi

caris. His germana@ vorbis cum sponso Delius annuebant, et Grammaticen

ad virginia transiŕe obsequia compulerunt. At tune aliam feminarum pari

sponsalium munere conferendam Clarius intromisit.

»Soloccismus«, ìnquit, ларца poëlas schema di

citur, quoties necessitate metri factus invenitur;

quum autem non invcnitur neccssitasj, Permanet so

loecismi сырам

vítía] Obloquitur Cassioclorus, qui: «sclnemata«,

inquit, »a quodam artigrapho, nomine Sacerdote,

collecta sunt numero nonaginta et octo; ita tamen,

ut quae а Donato inter „Ша posita sunt, in ipso

numero collecta claudantur: quod et mihi quoque

durum videtur m'h'a споете, quae auctorum exem

plis, et maxime legis diux'nae auctoritate finnantur.«

Molins tamen Seneca (cpist. 11115 р. 648 Lips):

»Hoc magismirari potes, quod non tantum vitiosa,

sed et yitia laudantur. Nam illud Semper factum

est: nullum sine venia placuit ingenium. Da milii

quemcunquc vis magni nominis virum; dicam quid

illi :netas sua ignoverit, quid in illo sciens dissi

mulaverit. Multos dabo, quihus vilia non nocuerint;

quosdam, quibus profuerint. Daho, inquam, maxi

mac famae, et inter mirandos propositos, quos si

quis corrigit, delete

attestentur] Pro atlestanlur recepi c Monaccnsi

(C) et Darmstattensi codicibus; paulo роз! etium

doctioribus pro docloribus c variante lectione арт!

Grolium ad murginem rejecta.

deflorabis] Ita codices Monacensis (C), Rei

chenauensis, Darmstattensis, et так-50 Grotiana;

vulgo defonnabis.

cin-ams] Cirrati grammatici. Persius:

n Ten’ cirratorum centum (Паши: fuisse

Pro nihilo pendus? - -Скот.

Immo pueri nobilcs grammaticorum diseipuli, »ma

tutini círrala смена magistris, ut Martialis (9, 50)

ait; neque aliter in Рек-эй loco (1, 29) ubi confer

Casaulionum. Correxi etiam c codicilms meis pra

vaui scrihendi rationem Círrhatos in edilis.

ßfusices] »Citra musicam grammaticali) perfectam

esse non posse« Quinctilianus (1, 4, 4; р.57 Spald.)

uit, »quum ei de metris rlnytllmisque diccndum sin;

quarum de nexu confer eundem alio loco (1, 10,

17; p. 219) et Plutarchum (de musica р. 1151).

discnperís] Sic Grotius ex MS. suo emen

davit vulgalam lectionem discerpseris, qnac cum

ímpetu omnino non com'cnit; facilis error crat li

brariorum, qui da'scerpcrís futurum passivi esse non

viderent.l

т

MARTIAN; '

~ MINEI FELICIS

CAP-E LLAE,

AFBI CABTHAGINIEN SIS ,

DE

DIALE CTICA

LIBER IV.

Наес `quoque oontortis stringens effamina nodis,

Qua sine nil sequitur, nilque repugnat item,

In coetum superum veniens primordia fandi

Advehit et scolicum praestruit axioma:

Qua sine] Hoc est: »sine qua, vîdclicet diale

ctica, nulla fit consequentie, nullaque in argumen

tis eontroversia.« Per hace enìm duo лангуста a

sequentibus et a repugnantibus totam dialecticam

vult intelligi. VULc.

aduehít] In editis legehatur allvem't sine sensu,

quod сок-тех? e codicibus Monncensibus (С et F

scolicum axioma] Alii excolicu-m: ncutrnm placct.

Legendum puto 6nolßòv áëiwya, Ь. е. obliqumn

sive cońtraríam propositioncln.Wm.c. —— Scolíon,

obliquum, vel scholícum, scholare, scholasticum.

Скот. -- Integram servavî codieum plerorumque

lectionem, praesertìm quam atraque Grotii expli

catio habeat quo sc commendet; praefero tanlen

scholícum, quod vocabulum apud Gellium quoque

(4, l) legitur. Sed nihili est excolícum, cui in

codice Monaeensis (Г) mira hace addita glossa est:

»Excah'ci dieuntur quasi extra colentes, id est extra

mumlum.u Miseros profecto diseipulos, quibus ita

a magistris Martianus in scholis explicareturl

axioma] Accentum secutus .Q сон-Брит, quod

et supra in irígonus fecit, ut et Ansonius: »Trigo

norum linea cnrritl; et Prudentius in idolum et

similibus aliis. Gno'r.- Cicero (Tusc. l, 7) дёгтю:

Latine vex'tit pronunciatum; sed nliis in locis tum

effatum, tum enunciationem, id quod Menagius (ad

Diog. Laert. р. 292) jam ollservavit. Uherius Ар—

Pulejus (dogm. Plat. p. 264 Отыщи: чторщйа'о,

' ut ait iu Tlleaeteto Plato, duabus paucissimis ora

tionìs parlibus constans, nomine et verbo: ut пАр.

Martiani СареПае lib. I'v. §.521.

Ambiguis inemorans vocera consistere verbis,

Nil normale putans, ni fuat assoeium.

Sed licct ipse modos demum bis quin-que profatus

‘ Palleas añlictim verset Aristoteles;

Stoica circueant ludantque sopliismata Sensus,

Perdita non unquam cornua fronte ferant;

pulejus :lisser-itu, quod aut verum ant falsum est:

et idco propositio est.« Seneca (ep. 117; P. 656

Lips): »alii effalum vocant, alii enuncialum, alii

сжатии Sed confer et Gellium (16, 8).

иегЫз] Grotius quidem ediderat versus; ad marginem

autem notaverat, alios exliibere vorbis; in

notis denique: siege, inquit, versis cum manuscri

то.“ Quum tamen nullus praeterea codex versís

babeat, "ix dubito quin per typotbetae lapsum baec

leclio nata sit, eque ipsius, ut arbitror, Grotii

mente dedi verbis.

associum] Praeter nostrum Cassiodorns etiam

(variar. 5, 47) bac voce usus est: »Salamandra

subtile ae parvum animal, lubrieis lumbrieis as

socíum.« Nostri sensns esse videtur, quod ait Ari

stoteles (de interpr. 4), nullam voecm per se ne

que allirmare, neque negare, nisi oratione aliqna

jungatur.

bis дадите] Tàç xarnyogiaç innnit. Gao-r.

Confer locos inferiores 540. 555. 56|. 582).

pallens] De lrallore pbilosopllorum vide doetos

ad Aristophanem (Nub. 415) et Persium (5, 85).

Adde superiorem locum 57). Á/Ilictim nostro

peculiaris vox esse videtur, ut modo e/famina; Ges

nerus (in thes. s. v.) explicat vehementcr.

círcueant] Cireumveniant. Vue. _ Nimiruln do

lose, ut infra 425):

»Quís falsa captos circuit (‚свербеж

Anteriores editiones babebant cir-eumeant,l Grotius

}

círcueranl; nostram leetionem Praebuit codex Darm

stattensis.

sophísmata] Seneca (epist. lll,- ред? Ира):

»Quid vocentur Latine sophísmata quaesisti a me.

Multi tentavcrunt illis nomen imponere, nllllulu

liaesit: videlicet quia rcs ipsa non recipiebatur a

nobis nee in usu erat, nomini quoque repugna

tum est. Aptissimum tamen videtur mibi, quo Ci

cero usus est: cavillationes voeat, quibus quisquc

se tradidit, quaestiuuculas quidcm vafras пост.

De sopliismatis stoicorum locus primarias est apud `

Lueianum (vit. auct.2'l _255 T. III. p. 105 sequ.),

ubi confer Solannm, et quos Praeterca laudatYVyt

tenbaebius (ad Plut. de san. tuenda р. 855).

perdita] lvec unl/uam error est metricus. А!

ludit Capella ad sopbisma illud cornutum: »Quod

интриги: perdidisti babes; cornua nunqnam perdi

Mcminit А. Gellius.

Gno'r. f- Non uno tantum, sed tribus Gellius locis

(16, 2. 18, 2. 18, 15) inspieiendus est; prae

tereaquc Diogenes Laertius (7, 44; р. 592 Meib.),

qui modo xsgal'iâa, modo wegátn'ov appellat, et

Lucianus (dial. mort. l; T. П, р. 150 Bip. et ller

moi. 81; т. Iv, i». 109). Umie seneca (evasi. 45):

»Multum illis temporis verbornm eavillatìo eripuit

disti; habes ergo cornua.«

et cnptiosac disputationes, quae acumen irritnm

exercent. Nectimns nodos, ct ambiguam significa

tionem vorbis illigamus, deinde dissolvimns. ——

Ceterum qui interrogatur, :in cornua habeat, non

Martiani Capellae lib. IV.' 5). 527. '527

Chrysippus cumulet proprium consumat acervum,.

Carneadesque parem vim gerat helleboro;

est tam stultus, nt fronlem suam tentet; nec rur

sus tam inePtus aut liebes, ut non habere se nc

sciat', quod tu illi suhtilissima colleetione Pez-sun

serisn Consulcndus quoque Angelus Politiunus

(misc. 1, 54 in Grut. lump. T. 1. P. 87). Ceterum

Pro nec SeriPsi non e codice Monacensi

Clu'ysz'pprw] Teste Diogene Lnërtio (7, 1815

P. 478 Mcib.) PllilosoPhus in dialectiea insignis, ut

Pieriquc dicen-ent, si aPud deos usus esset dialecti

eae, non futuram aliam quam Clu'ysiPPeam. Adile

Yalerium Maximum (8, 7 ext. 10 et 11). Seneca

etiam (ePist. 104; P. 627 LiPs.) »Vive, inquit,

cum Clnysíppo, cum Posidonio. Hi tibi tradcut

divinorum humanorumque notiliaxu: hi jubehunt in

opere esse, nec tantum scite loqui et in ohlecta

tioncm audicntium verha juetare, sed animum iu

durareu cet. Piura dabit Menngius (ad Laert. 7, 170;

P. 558), et qui de vita et doctrina Chrysippi eru

ditam dissertationem scriPsit, Базис! (in anual.

acad. Loran. 1821), quibus adde Petersenum (Phi

losoPhiae ChrysiPPcae fundamenta, Altonae 1827. 8).

aceruum] Acervum vocat Soritem. Persìus:

»Inventus Clarysíppe tui fîm'lor асом/Ем

Et suPra libro Il:

»Sorilas cumuli accessíbus aggerans.«

Sumitur autem Plex-umque sorites in Partem Pejo

rem Pro soPliismate: sie infra:

»Pellax sorìlas cumque seusìm eongerís.«

Bene ergo Gloss.,vctus:6wgit1/ç, cavillatio.- nec

male Praestantissimi juris nostri sacerdotes Elpin

nus et Julianus dixere »ea\'illationis, quam Grucci

Soritem vocant, cam esse naturam, ut ad eviden

ter falsa Per brevissimas mutationes disputatio Per

dueatur.“ Quem locum nollem sollieitassent viri

doctissimi, qui vel 6ó<pt6ya vcl бомбит)” vel

уступами malunt. Cicero: »Captiosîssìmum genus

interrogatiouis, quod minime in Philosopliia Probari

solet, quum aliquid minutatim et gradatim additur

aut demitur. Soritas has "oeant, qui aceruum elli

eiunt uno nddito grano: vitiosum sane et cnptiosum

денщи- Quin et alibi Cicero, ut et Patres Christi

ani, Soriten culu Pseudomeno eonjungit.GuoT. ~Confcr

quae suPra 122) ohservavi. Persii locum

(sat. 6 f.) oPtime interPretatus est Beroaldus (in

Gruteri IamP. I. P.517) et ex eo Casaubonus. Plura

Soritarum exemPla dabunt Plutarchus (in Anton.

P.928), Cicero (in academ. 2, 29 Davis.), Sc

ncca (ep. 45. P. 458; 48. P. 464 Lips), Gellius

(l8, 15), alii. UlPianus 177 de v. S.) et Ju

lianus (l. 65 de В. 1.), quos Grotius minus accu

rate сим, iisdem Prorsus ntuntur verbis. Ceternm

Pro cumulet vide ne tenuissima mutatione rePoncn

dum sit cumulo et.

Cai-ncadesque] Etat hic aeademicus (Cie. Tusc.

4, 5. Cell. 17, 14) ct novae quidem Academiae

(Cie. de ornt. 5, 18. Lucian. Macroh..20. P. 126

Bip.) eondifor. Academicorum Optimus censebatur

(Strabo 17. P. 858 Casauh. Cie. de orat. 2, 58 11),

vulde laboriosus (val. Max. 8, 7, 5, P. 754. Diog_

Laert. 4, 625 P. 263 Neill), ad disputandum in

utramque Partexn Semper Paratus (Cie. de они. 5,

21. Quinctil. 12, 1, 55. P. 504 SPald.), cujus fu

eundia violenta et rapida (Cie. de orat. 5, 28. Ma

eroh. Saturn. 1, 5) tanta ernt, ut vidcretur sena

tores Romanos non tam Pellcxisse quam coëgisse

in suam sententiam (Aelian. var. 5, 17). Plum да—

bit Roulez (in anual. acad. Ganduv. 1824).

hellcboro] Carncadcm et ChrysiPan hellehoro

se Purgasse, quo acutiores et subliliores mentes

eoruxn reddcreutur, referunt Gellius, Petronius alii

528 Martiani Capellae lib. IV. §. 527.

Nullus apex tot prole virùm par accidit unquam,

Nec tibi tam felix sortis henos cecidit;

Inter templa deûm fas est, Dialectica, fari,

Et Jove conspecto jura docentis agis.

Quae igitur introgressa est Delio' convocante, pallidior paululum fcmina,

sed acri admedum visu et vibrantibus continua mobilitate luminibus, cui

crines tortuesi decentique inllexione crispati et nexilcs vidcbantur, qui tamcu

deducti per quosdam censequentes gradas ita forman] tetius capitis circula

bant, ut nihil deesse cerneres, nihil superfluum detineres. Cui quidem pallium

Athenarumque vestitus, sed gestamen in manibus fuerat inepinum ac prersus

gymnasiis omnibus inexpertum. 'In laeva quippe serpens gyris immanibus

involutus, in dextera formulae quaedam ilorentibus discolora vcnustate ceris

sellerter eHìgiatae latentis hami цехи interius tenebantur; sed quoniam cjus

lacva sub pallie occulebat insidias viperinas, cunc'tis dextera praebebatnr.

Denique ex illis formulis siquis aliquam percepissct, mox apprcheusus llamo

ad latentis anguîs viroses circulos trahebatur, qui tamen mex emergens primo

spineserum dentium acumine venenato assiduis homincln morsibus aflligebat,

deliinc anibitu multiplici circumactum ad conditiones propositas coartabat;

si autem quamlibet formulam nullus vellet assumere, quibusdam obviis in

l

que quam plm-imi. Скот. «- сени (17, 15) haec

Verba sunt: „Сак-пешее academicus seripturus ad

versus steiei Zenonis libros superiera corporis hel

lebm'o candido purgavit, ne quid ex сон-1111115 in

stemaclio Шипы-111115 ud domicilia usque animi rc

dundurct et instantiam vigoremque mentis lnhefacla

rem Addo Plinium (25, 5, 21) 'et Valcrium Ма

х1111щ11 (8, 7, 5; p. 755 Torn). quem Martiano

ante eculos fuisse puto, quin нон cum Zenone,

sed cum ipso Clirysippo disputaturum illud fecisse

Cameadcm refertä hunc enim sensum habere viden

tur nostri verha: Снимает ЬеПеЬог1 оре Glu-y

sippe purem fuisse.

apex] lloc est fastigium, indcque honor wl

«Путина; nìmirum ut in senatu diwino fari ci lice

ret. Pro fortis e Reichenauensi et Darmstattensi

lege sortis, quod minun in шаг-511111111 а Grotio rc»

legutum fuissc; itcmque jura pre jure e Reiche

nnuensi et Gretinne.

involutus] Ut nostcr пат-13 involutumu, ita

Saxe Grammaticus (2. 11.20 Steph.) »gyn-is impli~

citunn serpentem dixit, pariterque ([1.65) nostrani

Martiani Capellae lib. IV. 6. 528. 529

terrogatiunculis occupabat, aut latenter in eos anguem serpere'stimulabat, донес

nexilis complexio circumventos ad interrogantis -arbitrium strangularet.

autem femina contractioris videbatur corporis habitusque furvif; verum du

malibus hirta setis nescio quid yulgo inexplanabile loquebatur. Nam univer

salem dedicativam particulari abdicativae obliquam, licet ambas posse vertier

asserebat, univocis aequivoca connectendo, at solam se discernere verum

secntns de serpentis »spinosorum dcntium acuminec

loquitur.

` intenwgatiunculís] Pariter Quinctilianus (7, 5,

145 p. 94 Spald.) »valere in sermonc« ait »dialecti

cam, ut constrictum vinculis suis cum, qui respon

sums sit, vel tacere, vcl etiam invitnm id quod

Item Seneca (cpist. 48.

P. 468 Lips): »Quid cnimu inquit »aliud agitis,

sit contra fatcri совы...

quum cum, quenl {тет-гадит, scientcs in fraudcm

inducitis, quam ut formula cccidissc videaturu, el:

elio loco (ер. 82): »totum genus istud cxtnrban

dum judico, quo circumscribi se, qui interroghlur,

existimat, et ad confcssionem perductus aliud rc

spondet, aliud putat.« Cicem quoque (acad. 4, 16)

ct Gellius (16, 2) »captiosissimum id genus ínter

1'ogalionìsii appellant. Undc factum est, ut ёрш

fgìv et боа/дрелей de omni argumentationîs et ra

iiocinationis genere usurparcntur (conf. С. Fr. Her

mannum ad Lucian. de hist. scr. p. 120).

strangularet] Iterum banc figuram Saxo (v.

Steph. p. 107 ad Sax. p. 68) a nostro mutuatus

scripsit: »cavillationum nexibus implicato.’ fallacia

rum laqueis sh-angulabat.¢

habítusque Id est nígri, ut ohscuritas

artis signilicetnr.VuLc.

dumalíbus] Id est veprinis spinis.VULc.-Sie

Cicero (acad. 4, 55) »daniela Ástoieornmu dicit, ct

Augustinus (contra academ. 22 f.) simili figura usus:

»inter opinionum fullacium dumeta frondcscit.«

satis] Ita Ovidius (met. 15, 850):

— —- »hirtacque decent in corpora semen

Infra noster (ё. 704):

»Hanc ego стажем". sentis spinescere membris

.Neque liirta (‚ч—ига vellere.«

Uncle Heinsius (ad Ovid. T. 2. p. 946 Burm.) hoc

etiam loco legi vult sentís.

dedicativam] Appnlejus (доят. Platon. p. 266

Oud): »Dedicativae (propositiones) sunt, quod de

«lìcant aliquid de quopiam; ut: virtus bonum езда

Abdicativac contrarinm, vide infra 596. 40,1).

Aristolcli (interpr. 6. ct analyt. post. l, 2) dedica

tiva dicitur xatáçaötç ct abdicativa án'a'qìatîbç.

obliquam] Id est идиш-запит, vel obliquam,

id est ex transverse oppositnm, ut liquct cx tabula

conversionum infra posita. Скот.

licet] Pro co complurcs codiecs habent sed,

moxquc Monacenscs (С et F), Rcielxenauensis, ct

Darmstattensis uc pro at. De univoeis ct acqui

vocis vide infra 533 segu).

discernere] Stoici enim, ut Ciccronis vel-bis

(acad. 2, 28) utar, dialecticam diccbant inventam

esse veri et falsi quasi disccptatricem et judiccm;

ex Posidonii nimirum deiiuitionc, qui staluebat

âtaßexrtmìv afval. èmö'mímyv сипай: nai.

wevâcôv mi. oůâsténg (Diog. Laert. 7, 42 et

62. Sext. Emp. adv. Eth. 11, 187; р. 724 Еды-д.

Ipsa 529

»i2

550 Martiani Capellae lib. IV. ß. 550.

551

550 quid falsumve sit, velut quadam divinantis fiducia loquebatur. Haec se

educatam dioebat Aegyptiorum rupe, atque in Parmenidis exinde gymnasium

atque Attioam demeasse ,

etiam Socratis sibi Platonisque amplitudinem _mancipasse

illieque versipellis studii calumniaute proposito

Hane igitur frau

dulenta Semper argumentatione Versutam ac de circumventis pluribus glo

riantcm quum Cyllenius ceryceo geminus anguis as_surgens allambere feminamerebris

linguarum micatibus attentaret, tuneque etiam Tritonia Gorgo eo

gnoseentis quoniam gaudio sibilaret, nimirum, inquit Bromius, qui facetior

Aegyptíorum] Omnes enim artes reliquis homi

nibus ab Aegyptiis traditas esse, vetcrcs sibi per

suaserant (Herod. 2, 109. Diodor. 1, 69. Philou.

Mos. 1. p. 606). Sed quam rupem dicat ncscio;

quas in Aegypto admodum raras esse constat.

Pannenidis] Eleatae (Dingen. Laert. 9, 21; p.

560 Meib.), qui dialecticae primus auetor fuit (Sext.

Ешр. advers. logic. 7, 6; 17.571 Fehn), cujusque

nomine dialogus а Platone insignitus est.

versìpellís] Sophistarum cavillationcm siguiticat

inquc primis Protagorae, qui, nt Senceac (cpist.

88) verhis utar, »ait de omni rc in utramque par

tem disputari posse ex aequo, et de hac ipsa, an

omnis res in utramque partem disputuhilis siti;7

idcmque Gellio teste (5, 5) »pollicehatur se id do

cere quanam verborum industria causa ín/ínníor fi

его: fox-tiene Adde Diogenem Laërtium (9, 51 sequ.)

el L. F. Herhstium (in Peterscnii stud. philol. hist.

Hamb. 1852, p. 129 sequ.).

Застав] De Socratis dialectica locus primarios

est ерш! Xenophontem (mem. Socr. 4, 5, 12. 4,

6, 1); de Platouica testimonia congessit C. Fr.

Hermannus (ad Lucian. de hist. scr. p. 208).

Gyllenius] Legeudum Cyllenii ceryeco, lx. е.

caduceo. Nam nngóxswv Mercurii eaducens est.

VULc. ——- Emcndatione non opus erat, si Vuleanius

сунет". scil. anguem adjective accepisset. Cele

rum pariter Jamblichus apud Stohaeum (serm. 79.

p. 469 Gesu.) »Mercuríum ait díalcclicuc symbolum

manihus gesture, nempc dracones se inter se ad

spicientes.« ‚

micalibus] Id est morsz'bus.VuLc. - Immo яй—

cans lingua est quae se crehro ultro citroque movet.

De vcrho ipso vide supra 1 not). Martiano au

tem exemple fuisse videutur Silii (6, 222) hi

versus:

-.

_

„ат/ша vibrata per auras

Lingua micat motu algue assultans aelhcra

lambit.:

Nostrumque rursus imitatus est Saxo Grammaticus

(2. p. 20 Steph.) scrihcns de serpente exspirantc:

»Cn-ebris linguam mícatibus ducens vitaux pax-iter

ас virus cmavit.«

Tritom'a] Reposui hoc adjectivum 7. 725.

758) pro Trilom'da apud Grotium.

cognosccnlís] Lege cognoscens. Gorgo est Gor

gon. Sie Valet-ius:

»Non trístis ab падаете Gorgo.

Скот. — Quid sibi volucrit Grotius, non intelligo.

Nam Grncce quoque 15 Годусд scrihitur (Pulls. 5,

12, 2); neque cognoscens, quod in nullo legitur

codice, necessarium` est. Locum sic eapiornquoe

niam Gorgo Tritonîa gaudio cognoscentis sibilaretc,

ut Gorgo sive aegis Miucrvac, quam Silius quoque

Martiani Capellae lib. IV. 9. 551. 551

¿est deorum eamque penitus ncsciebat, haec aut ex arenis Libyae anhelantis

adducitur, quod et capillitium implexum docet et amicitia venenorum, aut

ßdendum pharmacopolam esse Marsicae nationis. Ita namque agnitione viperea

et blanda anguium adulatione diligitur; quod ni est, ех illius hami fraude

colligitur, quod circulatrixI pcllacissima et metarum Marsicarum incola com

(9, 415) »sibila horrifìeis torquerc serpentilxusu ait,

quasi cognatum sibi draconem in Dialecticae manu

libcutcr cognoverit; unde nec prac gaudio e codice

Monacensi (F) recipiendum duxi, neque cum Heim

sie (ad Ovid. nrt. amandi 2; T. П, P. 605 Burm.)

„нами. pro (‚полит invitis codicibus reponere vo

lui, licet haec conjectura multum habeat, quo se

commendct.

nímz'rum] Locum hnnc sie sano: »nimirum (iu

quit Bromius, qui facetior est deorum, eamque ре—

nitus nesciebat) lxaec autu cet. Nesciebat est non

cognoscebat. Скот. -IHeinsius

reponeudum suasit

perspiciebat, absurde: Profecto enim ignota Bac

cho Dialectica ent.

haec aut] Ita Monacensis (С) et Reichenaucnsis,

pro »hace autenu in editis.

Libyae] An eo alludit, quod Libya serpentibus

vcnenisque scateat, unde proverbium: ¿si фёреь

‘L'L Ábßů'l] шведу? An Psyllos attingit, qui ut et

Marsi praesentaneum erant serpentînis morsibus re

medium? iGloss. Isidori: »Mal-sns ìncantator вег

pentum.¢ Arnobius: »Advcrsus ictus noxîos, et

venenatos eolubrarum inorsus rcmcdia saepe con»

quirimus, et protegimus laminis, Psyllis, Mal-sis

vendentibus.« Emendat Auratus: »labiis Psyllis,

Marsisve денным, quod non improbo. Meminit

bis ter Plinius, sed et Gellius lib. 16, cap. 11:

»Gens in Italia Marsan-um от esse fertur a Circes

Íilio Marsa, propterea Mal-sis liominibus, quon-um

duntaxatfamiiiae cum exten-nis cognationibus (т.

natiouilms) nondmn etiam рог—Бегаю corruptacquc

sunt, vi quadam genitali datum ut serpentum viru

lentorum domitorcs sint, et incantationibus herbal»

rumque succis faciant mcdclarum miracula. Нас

eadem vi praeditos esse vidcmus, qui Psylli vocau

типа Mcminit utriusque gentis Solinus. Marsorum

Auctor de medicamine faciei:

»Nec medíae Marsís [ìndunlur canlíbus (туш.

РвуПогиш Cinna:

»Somnículosam ut Poenus aspidem Psyllus.a

Скот. — Confer palaeographiam meam criticam (III,

§. 157), ubi in loco Arnobii (2. р. 65. 66), n

Grotio laudato, criticorum correctioncm refutavi.

pharmacopolam] Ita legendum esse Pro forma

copulam in edilis olim jam conjecerat Salmasins

(ad Solin. 52. p. 1050 ed. 1629) similesque alin

rum scripterum locos attulerat. Quem secuti alii

auctorem tamen hujus conjecturae reticuerunt. Vul

gatam quidem lectionem antiquissimam esse glossa

(cod. Monac. F) tastatur Verba illa explicans »Per

formam cognatau, nempe Marsicae nationi; sed

mihi suñ'ccit Reichcnnuensis codicia lectio »far-ma»

сарматы, ut inane vocem in textnm recipercm.

pellacissima] Ut significet seductricem subtilis

simam. VULC.- Sie »pellacis Ulixi invidiamc dixit

'Virgilius (Аев. 2, 90).

metamm] Heinsius l.) audacter, ut nssolet,

suhstituit рей-агат; ego melam pro limite aceipio,

ut nmctae Marsicaec pro Íìnihus Marsorum dictee

sint; nisi ipsos montes cjus regionis metas dici

propter liguram Posse ccnsneris.

comprobalur] Lege comprobahzr. Sic infra: »mera

42*

552 Martiani Capellae lib. IV. 5. 552.

probatur. Quo dieto quum complures deorum, quantum decuerat, arriderent,

О

Pallas aliquanto eoncussior jocum emergentis inhibuit,'memorans banc admo

dum sobriam, quod quibusdam divis penitus denegatum, etiam inter germanas,

quae probandae sunt acriores, a nullo posse, quum asserta protulerit, derideri;

illa autem, -quae in argumentum Virosae assertionis acrimoniaeque detulerat,

tradere cam jubet, ac se ad insinuandae sollertiae habitum comparare. Tune

lubrici anguis circulates orbes et hiatus quum Grammatiee, quae insinuatione

peraeta prope adstabat, accipere formidaret, ipsi divae, quae etiam Medusaeos

crines edomuit, cum íiguris illicibus et hamatis illis formulis eommittuntur.

Ita crinali decore mera Cecropis atque Attica comprobatur, maximeque quod

eam palliatorum populus et Grajae juventutis electio sequebatur, prudentiam

feminae ingeniumque mirata. Jupiter autem judieandis implendisque virtutibus

posteram Romuleis viribus Grajam aestimans levitatem, quidquid nosset illa,

Ceeropis atquc Attica comprobatur.: Gnor.- Edi

derat enim compr-abat, quod eodicum Monacen

sinm (С. Г) auctoritate correxi.

quantum дести] Nimius enim risus gravita

tem ingenuorum bominum, nedum deorum, decere

non videbatur; qua in re Plato (republ. 5, p. 588

Sleph.) acriter reprehendit Homerum, qui (Il. 1,

599) (lixerat:

»ÍAóßaöroç д’д'р’ ёшбрто yéßcoç щиоёргббь

060561..'

Adda cundem (de legibus 5, p. 752) et Aristote

lem (ethic. Nieom. 4, 8, 10).

concussíor] Ferocior.VULc. —— Commolz'or po

tius, quemadmodum Virgilius i110 verbo (Acn. 5,

700 et 869. 11, 451) de animo commoto utitur.

sobriam] Id est »honeslam essc.« "вы. — Mar

tiani sensum minime cepit vir doctus; si Verba

quae sequuntur legisset, sobríum primitivo sensu

accipiendmn esse intellexisset; paritcr eriim hie Pul

las pungit Bacclnnn atquc infra 424) Dialectica

ipsa. Quod reliquum, est _post denegatum apnd

Grotium delevi, secundum eodiees Monncenses (C.

F), Reichenauensem, et Dal'mstattensem.

acriores] Lege acríorem. Скот. —- Causam non

perspicio, nce quidquam muto, lieet Monacensis (С)

haheat _qeminas pro gemmnasg omnes enim artes

sororio vinculo inter se continentur 581. 706.

725)

uirosae] Ita in codice Monacensi Quo sensu

acceperint Grotius ceterique interpretes, quod in

cditis legitur, veros-ae, hand assequor. Vif-asus au

tem a uíms est (Virg. georg. 1, 58. Sidon. epist.

5, 7. 1'. p. 157 Sirm. Nemesian. супов. 225).

props] Alibi 214. 665. 705. 729) noster

‚вторил- , quemadmodum et Darmstattensis codex et

marge Grotiana hoc loco habet. Sed servavi leelio-nem

vulgatam.

ipsi Шиле] Palladem signifient, enjus auxilio

Perseus saxilicam Medusam interfecit. Vac.

posteram] lnl'eriorem. VULc.- Quemmlmodum

Martiani Capellae lib. IV. 5. 554. 000

P"

Latiali promere praecepit гашише. Ас m ох Dialectica , quanquam parum

digne Latine loqui posse crederetur, шатен promptiore ñducia, restrictisque

quadam obtutus vibratione luminibus ctiam ante Verba formidabilis, sic exorsa:

Ni Varronis mei inter Latiales glorias celebrati mihi eruditio industriaque sup

peteret, possem femina Doricae nationis арий Воши1еае vocis examina aut

alibi supernm pro superiori reperias. Sensus est:

Jupiter existimans Graecanicam levitatem Romana

gravitate longe inferiorem non modo implendis, sed

et judicandis virtutihus scientiisque, jussit quid

quid nosset Latina lingua expromere. Скот.

viribus] E eodicibus iterum Monacensibus (C. F)

hoc recepi, indigne а Grotio in marginem rejeetum,

pro vírtutibus, quod vixdum antecesserat.

Latiali] Quantoperc sudaverit ipse Cicero, ut

Graecorum de philosophia iferlia Latine redderet,

apud cum (divin. 2, 2) legere licet. Seneca (epist.

58; р. 481 Lips.) »quantau , scrihit, »verborum

nobis paupertas, imo egestas sit, nunquam magie,

quam liodierno die, intellexi.« Pariter Plinius Se

cundus (epist. fi, 18, 1) »inopiam, vel potins, ut

Lucretius ait, cgestatem patrii sermonisu accusat,

et (ep. 6, 29, 4) »nec me praeteritu, inquit, визит

е|: esse et halieri optimum dicendi magistrum.'

Lucretii locus (1, 157) hic est:

»Nec me animi fallit, Grajorum obscura крена

ВЁЛЁсЦе illustrare Latinis versibus esse,

Multa novis verbís praesertim quum sit agendum,

Propter egestatem linguae et rerum напишет.

Manilius quoque minus Latine a se Scripta hisce

versilms (5, 40) cxcusat:

»EL si qua externa referentur nomina lingua

Hoc opmis, non vatís, crit.- nou omnia /Iech'

Развил! , et propria melius sub voce notantumi

Шт: ctiam est, quod noster infra (§. 559 f.)

Dialecticam diis dicex'e lingit: »debetis quippe in~

solcntiam perferre sermonis, qui Grajam dissertarc

Latialiter e0mpulistis.«

praecepit] Sic codices Monaccnses (С. F) et

Darmstattensis recte pro серб! in cditis.

теза-[ситце] Varians ad marginem lcctio apud

Grotium resliuclisque, solemni confusione, de qua

vide quos laudat Giese (ad Cie. de div. 1, 29;

p. 107).

Varronis] Nescio quid in mentem venerit hace

lsci-ibcnti Martiano. An oblitus tum erat Ciceronis,

Appuleji, Augustini, et sexcentorum aliorum dia

lecticorum? >Ban'm. (advers. p. 1608). — Sed Ci

cero ipse (acadßzl, 5 et 5) contitetur, Varronem

primum fuisse, cui debeamus, ut Graeca Latine legi

possint. Idemque Augustinus (civ. dei 6„ 2) rcpctit,

nee minus Appulejus (apol. p. 496 Oud.) Vari-o`

nem laudat. Recte igitur noster lume quasi Latine

loqucndi auctorem laudibus extollit. Pax-iter (3215510—

dorus (de artib. 5; p. 556 Gan), post Aristotelem

e Graccis, Varroncm ait e Latinis dialecticam et

rhetorieam in novem diseiplinarum libris мамаш.

Doricae nationis] Pro Graecae per syneedocliam,

ut »Dorien castrau apud Virgilium (Aun. 2, 27);

nemo cnim eol'um, qui dialecticam clim tracta

vcrant, vere Doricae stirpis erat.

examina] Vulcanius аудита significare vult,

incpte; Sensus cnim elarus: »si mea. Romane lo

quendi ratio cxaminetur.u Seite uimirum Macrobius

(Saturn. 1 plz): »sub alio ortos coclo liuguac Lib

tinae venam non шиитами сопШеШг.

554

555

554 Martiani capellae lib. IV. g. 555.

admodum rudis aut satis barbara reperiri. Quíppe post Platonis aureum

flumen atque Aristotelicam facultatem Marci Terentii prima me in Latinam

vocem pelloxit industria, ac fandi possibilitatem per scholas Ausonias compa-'

ravit. His igitur praeceptis parere colluctans nec Grajos deseram ordine dis

sercndi, nec Laurentis assertionis eifamina remorabor. Ac prius illud com

portum volo, mihi Romanos togatamque gentem yocabulum nondum novare

potuissep ac Dialecticen, sicut Athenis sum solita, nuncupari, meique prorsus

557 juris esse, quidquid artes ceterae proloquuntur. Nam neque ipsam, quam

Plalom's] »Quia dubitet Platonem esse prae

драит, sive acumine disserendi, sive cloquendi

facultate divina quadam et llomericaic Quinctilia

nus (10, l , 81. p. GG). _

Marci] Ita pro sigla М. quae in editis est, per

scriptnm hoc nomen legitur in codicibus Monaceuo

sibus (С. F) et Darmstattensi. Ipsius landes lege

apnd valet-ium Maximum (8, 7, 5).

prima] Ila et Lucretius (5, 556) se primum

fuisse gloriatur, qui matura rerum ratioque quum

reperta fucrit, posset in patrias vertere vocesm

his] Grotius ad marginem posuit hiuc, quod

etiam codex Darmstattensis praebet; Monaeensis (C)

hujus, ut ad Varronem referatur, sed neutro opus.

пес Laurenlis] Nec Latine loqui recusabo. Pa

riter Silius (l, uu 16, 678. 17, 62) voce Lau

rens pro Romanus utitur. quod autem Dialectica

tum Graecis, tum Romanis verbis se usuram uit,

Ciceronem habebat auctorema qui (divin. 2, 4)

»quamvis sorites Latine acervali diei possit, tamem

ait .nihil opus esse, quum, ut ipsa philosophia

et multa verba Graecorum, sic sorites satis Lntino

sermone tritus sit.«

nondum noum'e] Cicero ipse pluribus tantum

verbis dicere poterat partem bene disserendi ct vcra

ac falsa dijudieandiu (oral. 2, 58); ueqne quod

Quincliliauus (12, 2, l5; p. 520 Spald.) propo

suit »disputatrieem«, ejusmodi crat, ut invalescere

usu posset

свите artes] Sic jam Plato (republ. 7, 11.554

Steph.) dialecticam veluti culmen sive fastigium

(ůplyxòv) uppellat, quippe quae reliquas doctrinas

superet absolvatque; Cicero autem (Tusc. 5, 25)

eandem ait »per omnes partes sapientiae manare

et fundi; quae rem deiiniat, genera dispertiata sc- `

quentin udjungata perfecta concludat, vcra et falsa

dijudieetm Idem alio loco (Fin. 2, О) nuuam dia

leclicamu ait ncontinere omnem et perspiciendi, quid

in quaque re sit, scientium, et judicundi, quale

quidque sit, et ratione et via disputandina adeoque

(Brut. 41, 155) eam appellat artem nquae doceat

rem universam tribuere in partes, latentem expli

care definiendo, obseuram explanare interpretando;

ambigua primum videre deinde distinguere; artem

denique omnium maximum, quasi lucem ad en,

quae confuse ab aliis ant respondeantur aut agantura

Addc Julnbliclii haec (ар. Slob. lcrm. 79 p. me f.

Gesu): mein ё’бгш отЁд‘ёи идет федобофга;

à'a'w 1013 narà âwc/iexuxsìv Ãóyov :ragaycyvó

[Lm/ov" et Angustinum (de ord. 2, l5. 0p. I. p. 542),

qui dialecticam vocat »disciplinam disciplinarum,

quae doceat docere et discere, in qua se ipsa ratio

dcnmnslret atque aperiata quae sit, quid velita quid

писак.- Neque Rhetorical apud nostrum 475)

магнат СареПае lib. IV. §. 557. 555

aures vestrae probavere, Grammaticam», neque alteram opimi oris praecluem

facultate, vel illam formarum diversa radio ac pulvere liuiantem, sine meis

posse rationibus explicari quis dubitet? Quippe in ditione mea jureque con- 558

sistunt sex normae, quîs constant ceterae disciplinae. Nam prima est de

quuendo; secunda де eloquendo; tertia de proloquendo; quarta de prolo

quiorum summa; quinta de judicaudo, quae pertinet ad judicationem poëtarum

et Carminum; sexta quae dicenda rhetoribus commodata est. In prima autem

parte quaeritur, quid sit genus, quid forma, quid diiï'erentia, quid accidens,

negat Dialectieam sihi subsidio esse; atque Geome

tria quaedmn sibi cum ea communie esse {мешк

716).

praecluem] Lege »opimi oris praeclnem facultnteu

cum Meursio meo. Rhetoricam innuit. Gno'r.- Om

niuo ita eorrigendum eral, quod edili hahebaut

»opimioris irae cluem«, cuique Vulcanius ridiculam

haue explicationcm adscripserat: »Rhetorieam intel~

ligit, utpote quae scmpcr in contentione causarum

vcrsatur, ideoque ei hasta appingitur, quod in dis

ceptatione verborum perpetuo creditur {газет Lieet

euim Grotius non dixerit an in codice aliquo hace

lectio exstaret, mihi tamen ut cam probarem suf

fecit, quod in Monaceusibus (С. F) legi praecluem,

quae vox nostro praeterea admodum familiaris est

5. 24. 429. 566 f. 807. 906); tune enim opi

miorís dividendum tantum erat, ut aPud Gellium

(17, 10) »opìma facundian legitur.

radio ac puluere] Geometriam significari patct;

vel-ba praeivit Cicero, qui (Т use. 5, 25): »lmmîlem

homunculumu, inquit, »a puluere et radio excitabm;

Archimedem nimirum, qucm apud Livium quoquc

(25, 51) legimus »formas iu Pulverc descripsissc.n

Undc infra 725) noster:

»Postquam conta'cuít prudens permensio ler-rae,

Innuba sollertes curam quae instigat in arles

Sic Aabacum perstaz'e jubel, sic tegmine glauco

Pandere Pulvereum formare ductibus аверсом;

содеш sensu, quo Appulejus (1п apol. р. 426 0u

dcud.) Aemilinnum rusticum appellat, »quia abaco

et pulvísculo sese non dedisset.« Adde Persii (1,

151) »abaco numeros et sceto iu pulvere metas.'

Radium astronomis tribuit Virgilius (Аеп. 6, 850)"

versibus:

-

--

coeh'que meatus

.Describent radio et surgentía sidera дёсен“;

sed et geometrîs alio loco (eel. 5, 41):

»Descripsít radio totum qui gentibas orbem.

Formarum diversa idem esse quod formas diversas

monex'c vix opus erit. Pro líníantem melius line

antem scripsissem, sed invitis codicibus nihil muto.

quis dubitet] Absunt a Darmstattensi codice;

male.

sex поппае] Seneca (epist. 89; p. 572 Lips.)

iu duas partes dialecticam dividit: »in Verba et .sig

niíieationes, id est in res, quae dicuntur, et vo

cabula, quilius dieunturu, quae ipsa stoicorum do

ctrina est apud Diogenem Laertium (7, 42; 11.590

sequ. ист): »nìv ômlsanìv дьщрггбдщ eïç

те ròv .fregi иди бтшшоиёишу xaì 1:17; феи—

w'fç tóer/.u Nester Aristotelicam potins sequitur

ratiouem.

prima] Continet quae vulgo pracdícabílía ct

praedicamenta appellantur, quacque vel apud Por

559

l

c

sse Martiani capellae lib. IV. g. 559.

quid vero proprium, quid definitie, quid totum, quid pars, qui in dividendo

modus, qui in partiendo, quid sit aequivocuxn, quid univocum, quid, ut

ita dicam , plurivocum. Debetis quippe insolentiam perferrc sermonis, qui

540 Grajam dissertare Latialiter compulistis. Quae ergo rebus verba sua sint, quae

aliena, et quot modis aliena sint, quid sit substantia, quid qualitas, quid

quantitas, quid relativum, quid loci, quid temporis, quid situs, quid habitus,

quid facere, quid pati, quae sibi oppositaa et-quot modis sibi opponantur,

541 haec in prima nostri parte censentur. In secunda vero, quam de eloquendo

diximus, quaeritur, quid sit nomen, quid verbum, quid ex his junctum,

quae ex his subjectiva pars sententiae sit, quae declarativa, qui subjectivac

modus sit, qui declarativae, quatenus nomen accipianturp quatenus verbum,

д quatenus sit perfecta seutentia, ut possit esse proloquium. Exeipit hanc pars

tertia de proloquendo. In ea quaeritur, quantum ad propositum hodiernae

suiliciat brevitatis, quae sint differentiae proloquiorum in quantitatea quae in

qualitate, quid universale sit, quid particularep quid indefinituma quae

sint ajentia, quae negantia, quam vim habeant singula, et quemadmodum

pliyrium in lsagoge de quinque vocihus, vel apud

Aristotelem in Categoriis leguntur.

definitie] Semper fere in Grotiana editione

549. 550. 554. 555. 556~ 561. 565. 578.

414. 465. 475. 710) scribitur штата; hoc au

tem loco ct paulo inferius (ё. 545) legitur deßm'tío.

Bodem redire putat Dnusquius 106): »definition ,

inquita nantiquiusz nec male díffirúlìo finium aut

rerum finitarum disscparalio. Inconsulte rcpndiatur

a Manutiom Scd ulii distinguunta ut varro (ар.

‘Уйдеш. de propr. scrm. p. 68): »Definitie a «li/[ì

m'iíoue differts quia делит: est quasi Íincm dare;

cli/finire vero hoc est ab illo Íiuicudo ac partiendo

distinguerem Adde quae ad vellejum Palcrculum

(1, 10, 2. р. m Grou.) ohservarunt viri llocti.

quid pali] In editis legebaturz »quid Pali, quid

‚ proloquia et quot тазы Quibus c codicibus Mo

naccnsi (С), Darmstnttensi,ct

Grotiano mcliorcm

substitui lectioncm, quae infra 585) confir

таит.

elm/nendo] Пасс apud Aristotelem in libro

nagi брит/еще tl'aduntur, quem vulgo perperam

nnncupant de (тетрадном.

proloquíwum] Proloquia. sunt Aristotcli (de

intei-pn 5) ¿Wognum/rami. ‚шут, serioribus diale

cticis ciëtaiyata, quae M. vim-onem alias рта/ат

alias ‚яг-010711511 appellnsse testatur Gellius (18, 8).

ÍAèiwya cnim eodem teste est яеитд‘и aórote/'lèç

árrmpavròv 556011 £50’ ёаш‘ф, quod Latine sic

reddidit Varro: »Proloquium est sententia, in qua

niliil desideratuncr

et quemadmodum] Omissam particulam ct sup

pleii e codice Monaccnsi

Martíani capellae lib. IV. §. 545. 557

inter se affecta sint. Hinc progreditur adqua'rtam partem, quam essendiximus 545

deproloquiorum summa. In ea quaeritura quid sit sumptum‘, quid illatio,

quid syllogismus, quid symperasma; quid praedicativus syllogismus, quid con

ditionalis, et quid intersit; quot formae sint praedicativi generis, et quae sint;

utrum certum ordinem teneant, et sitenent, -quae sit ejusdem ordinis ratio;

quot modos habeant singulae et utrum hi modi certum ordinem teneant, et

si ita est, quae sit ejusdem ordinis ratio; deinde conditionalis syllogismi quot

primi modi ac necessarii sint, qui etiam istorum ordo sit, quid inter se dif

ferant. Haec sunt quae praesenti arbitror cognitioni asserendisque suHìeere.

Quid ergo genus sit, exordia repetens, quo universa diseurram, primitus

intimabo.

DE GENERE.

Genus est multarum formarum per unum nomen eomplexio, ut animal: 544

formae ejus, ut homo, seu equus, et cetera. Sed nonnunquam aliquae formae

ita generi subjiciuntur, ut etiam ipsae aliis sub se positis genus esse possint,

de prolotluiorum summa] quae pro hisce vcr

bis in editis legebantur nproloquiorum summamq

ca аптек; tam e codicibus Monaccnsibus (C. F),

Grotiano, Reiclnenauensi et Darmstattensi, quam e

Martiano ipso 558). Est autem doctrina de syl

logismis, quam Aristoteles in Analyticorum libris

tradidit

utrum] Lego: nutrnm certum ordinem teneant,

ct si tcnent, quae sit ejusdem ordinis ratioc; ne

que repugnat MS. lrruperunt autem hae voces

»hujusmodiu ex eo quod infra dicit »et utrum lli

modi certumu ob similitudinem vocum vicinarum.

Скот. —-— llabebant enim editi utrum hujusmodi mox

que quid sit _ejusdem , quod correxi e codicibus

Reichenaucnsi, llarmstattensia et Monaccnsi (F),

unde et paulo post modos reposui pro modis.

su/ßcere] quintam scxtamque partem brevitatis

causa omisit, quum praesertim in llhctorica atque

Musica melius tractentur.

genus est] Triplicem esse vocis genus sensum

Porphyrius (isag. c. 2) docet; pliilosopliicum vero

eundem quem noster exposuit. Idem fere apud

Cassiodorum (in dial. р. 557 Gar.) legitur. Cicero

nis (orat. 42) haec definitie est: »genus est id,

quod sui similes communionc quadam, specie au

tem diiferentes duas aut plurcs complectitur partcs.u

formae ерш] Sie scripsi c codicibus Reichenau

ensi et Darmstattcnsi, pro forma, quia plures no

minantur. Sunt autem quae Graecis 5281] vel Юёаа,

quas Latine plerumque species appellari ait Cicero

(topic. 7), ipse tamen formas dicere mavult, ne in

mutandis casibus specierum et speciebus dici ne

cesse sit. Utriusque vocabuli eandem vim esse

Quinctilianus quoque (5, 10, seg p. ess Зрим.)

45

558 Martiani capellae lib. IV. g. 544.

ut hominum genus, quod animali forma est, Barbaris et Romania genus; et

usque eo genus esse potest, donec ejus formas dividens ad individuum aliquod

venias. Ut si homines dividas in masculos et feminas , item maseulos in pueros,

adolescentes, et senes, item pueros in infantes et loquentesg item puerum si velis

dividere in Catamitum aut alium quempiam certae personae puerump non est

genus, quod jam ad individuum pervenit. Uti autem eo' genere debexnus, quod

est praesenti negotio proximum, ut si de homine quaeratur, ejus genus animal

debemus assumere, quod ei proximum est. Nam si substantiam dixerimusi

quantum ad rationem pertinetp verum est, quantum ad necessitatemy superfluum.

DE FOBMIS.

Formas casdem dieimus, quas et species. Formac ergo sunt= quae

subditae generi tenent definitionem ejus et nomen, ut homo, equus, leo

quoniam formae sunt animalisi potest et homo et equus et leo animal dici,

et corpus anima participans [nomen], quae definitio generis esse dignoscitur.

testatnr, ct Augustinus (р. 199) species a quibus

dam formas dici ait; quapropter et noster utroque

promiscue utitur et forma 559. 545. 547. 552.

554. 561. 474. 477. 486) et specie 545. 598.

477. 486).

Bm'bam's] Ita Plato (politic. pace et Pliileh.

p. 16 Steph.) in barbaros et Graecos humanum

genus plerumque dividi ail.

dance] Unde Porphyrius (с. 2) individua no

mine rai-v ¿wman'átwv designavit. ceterum pro

Grolizmo formulas ex anterioribus editionibusa со—

dicibusque Darmstattensi et Reichenauensi reposui

formam

Catamílum] intellige Ganymedem, ut in Festo

est, non autem puerum meritorium, nam indivi

дист, ut часам, designat. Gnor.- Ganymedcm

esse vel soli hi Plauti (in Men. I , 2, 55) versus

comprobantz

»Die mihi nunquam vidisti tabulam рдеют in

pariele

Ubi aquila Catamilum raperet, aut ubi Venus

Ádoncum ? и o .

Postmodo tamen invaluit, ut pueri mcrilorii, qui

corpore quaestum Гаснет, Ьос nomine appellaren

tur; confer Scrvium (ad virg. eel. 8, 50).

participons nomen] Ait species comlnunicarc,

et de nomine generis, et de essentia seu delinitionc:

deimlc subjungit exemplum in homine, equo, leone.

Prout itaque verba praecedentia immunt, legendum

hie: »potest et homo, ct equusa et leo, animal

dici, quod nomen, et corpus anima (nisi animae

maiis, бедра xpvxijg детёхоу) participansa quae

definitio generis esse cognoscitunu _Gama- Сош

munem omnium lectionem non mutavi, nisi quod

e codice Monaccnsi (С) scripsi dignoscitm- pro co

gnoscilurj et vocem nomen uncis inclusi, quo facto

Martiani capellae lib. IV. §. 546.” 559

‘ ' DE DIFFERENTIA.

Differential est sufiiciens ad id, quod susceperis, discretio, ut si quae- sus

ratur, quid inter hominem intersit et equum, sufficit ut dicamus, quod homo

bipes est, equus quadrupes. Animadvertere autem debemus, quod quia

multae sunt in rebus singulis diif'erentiae, unamquamque rem dissimiliter nos

posse dividere,quotiens

in ea poterimus alias atque alias di-fferentias invenire.

Nam si animal` voluerimus dividere, possumus in sexus, quod alia sunt

masculina, alia feminina; possumus in aetates , quod alia sunt ortiva, alia

juventutis, alia senilia; possumus in quantitates, quod alia sunt parva, alia

magna, alia media; possumus in varietatem motus, quod alia sunt gradientia,

alia serpentia, alia natantía, alia volantia; possumus in habitaculorum diversita

tes, quod alia sunt aquatilia, alia terrena, alia a'éria, alia, ut nonnulli dicunt,

ignea; possumus in linguae sonum, quod alia sunt loquentia, alia gementia,

alia latrantia, alia ululantia. Sciamus tamen et singulas perfectas esse divisiones,

et omnes in singulis inveniri Nam masculina animalia possunt et ab ortu re

centia, et parva, et gradientia, et terrestria, et bipedalia, et loquentia esse. Ergo

omnia recte precedent. Plura si cupics, apud Рог—

рЬук-Ёшп in [заводе (с. 2) omnia dilucide exposita

inveniesa unde lsidorus quoque (аут. 2, 25) hau

sit. Unum addo Senecam (epist. Ul): »singnla

animalia singulas debent habere substantias; ista

omnia unum animum habent. llaque singula esse

possunta multa esse non possunt Ego et animal

sum et homo, non tamen duos esse diceSa cet.

quod quin] Anacolntllon est, quia sequitur in

linilivus posse pro verbo finito, ut verisimile sit

haec Marlianum e Graeco seriptore expressisse,

apud quos haec constructie non rara est (confer

Foertschii observ. crit. in Lysiae orationes p. 78).

Pariter etiam paulo infra 348) oÍTcndimns Grae

eam constructionem, atti-actionem videlìcet, in ver

bis »unde quaestio estu pro »ab eo de quo quae

stio esLu

masculina] Delevi codicis Monacensis au

ctoritate quod apud Grotîum sequitur et ante alia.

juvenlutis] An »juveniliml'i Gno'r.- Cllr? "Жупел]

Sicut Salamandra, quam ferunt inno- .

euam in ignibus vivere. Est genus scrpentis. Gnoss.

(cod. Mon. F) — Confer Hermelem (in Stob. eel.

l, 52, 4l; p. 997 Heen). De Salamandra alio

loco (palaeogr. crit. Ш. §. 525) addita ejus efli

gie cgi. ceterum longe alia animalia ad igncum ele-..

mentum refert Plato (Epinom. p. 981 есть).

bipedala'a] MS. bipedía. Ex hoc vocabulo vide-1

tur mihi aliquid deesse post vocem »ignea«, utpotc

tale quid: Possumus in pedum multitudinema quod

/15 *

540 Martiani capellae lib. 1v. 9. 546.

'547

548

quamvis uti licet omnibus, ea tamen debes, quae est apta suscepto negotio.

Nam si tibi sit de hominum laude dicendums in rationabilia et stolida dividere

oportebit; ut eo facile possit intelligi , inter omnia animalia rerum natura

quanti homines habuerit, quibus solis ad se cognoscendum ratiocinari permisit,

DE ACCIDENTE.

Accidens est, quod non nisi eidem formae, sed non semper evenit, ut

rhetorica non nisi homini accidit, sed ei potest et non acciderc, ut quamvis

sit aliquis homo, non sit tamen orator.

DE PROPRIO.

Proprium est, quod et eidem formae, et ita semper accidit, ut unam

quamque rem ab omnium communione discrimineta ut in homine risus. Nam

nec ridere quisquam nisi homo potest, nec homo, quum volucrit, quantum

in ejus natura est, ridere non potest. Et differentia proprio eo distat, quod

differentia unamquamque rem ab eo

alia sunt sine pedibusa alia bipedia, alia quadru

решив, alia scpcdia, alia (ut de Empusa quidam

falmlantur) unipedia.Gn0T.-Nihil

muto, siquidem

Nc omnia intelliguntur. bipedia quidem repone

Мал-батю enim semper bípedale aliis etiam locis

565. '572) scripsit

potest et non] Inserui et e codicibus Monnccnsi

bus et Г), Reichenaucnsi, et Darmstatlcusi.

in homine risas] Quiuclilianus (5, 10, 58):

npropriuma inquit »est quod aut soli accidit, ut

homini sermo , risas, aut quod utique accidit, sed

non solium Risum homini peculiarem esse omnino

contendunt et Gracci et Latini. Julius Pollux (О,

200) ad vocem yalatîtwóç obscrvat: „обид

yàg enifm/tac ‘ròv â'vůgwfrov, бы иди/ос ¿È

дней/Тат табу {фазу ydq-tua Porphyrius quoque

tantum distinguit, unde quaestio est:

(isag. l, 4 et 6) »llominî proprium esse ушиби—

xóvu dixit; quamquam Lucianus (xit. auct. 26)

inter peripateticorum argutias referta абс ¿M9960

n'oç #év угЯабгшди, ò'voç 6è 015 yezocciwcziva

odae „жаждут/011, odae nÃwL'CÓyevov. Воб

tbius (dial. l. ad Porpll. in op. Bas. P. 7. 9. 16.

55) Latine reddidit risibile, quem in eo reprehen

sum a criticis Scaliger (de caus. L. L. p. 251) dc

fendit, neque cassiodorus (dialect. p. 541 Gar.)

ea voce uti mctuit; quid quod jam Appnlejns (dogm.

Plat. 5. р. 272) cachinnabìlc animal hominem шт—

cupavit? Петю aliud verbis illis dialectici volucrea

quam aptum bominem ad ridendum esse, sive risus

capacem , ut ct boethius alio loco 5) pro risi

bili dixit, imitatus nempe Augustinnm (in categ. c.7.

op. I. p. 200).

Martiani capellae lib. IV. §.548. 541

proprium vero ab omnibus. Nam quum hominem a leone per violentiam

volentes discernere dixerimus, quod leo ferus est, homo autem mitis, id solum

videmur discernereplquod ad susceptum negotium pertinct. Dicendo enim: leo

ferus est, homo mitis, nec hominum ab aliis mitibus animalibus, nec leonem

a ceteris bestiis sejunximus; dum vero hominem risibile animal dixerimus,

eo a ceterorum animantium generalitate discreverimus.

DE DEFINITIONE.

Delinitio est, quum involuta uniuscujusque rei notitia aperte ac breviter

èxplicatur. In hac tria vitanda sunt: ne quid falsum, ne quid plus, ne quid

minus significetur. Falsum est hoc modo: homo est animal immortale aut irra

tionale. Quamvis enim homo esse animal verum sit, falsum tamen est, im

mortalem aut irrationalem esse. Plus est hoo modo: homo est animal mortale. Et

hoc enimp quamvis breviter dictum sit, plus tamen est, quod ad omnia animalia

pertinet. Minus significatur hoc modo: homo est animal grammaticum. Quam

vis enim non sit nisi homo animal grammaticum, non tamen omnis homo gram

maticus. Definitio plena est hoc modo: homo est animal rationale mortale. Ad

dendo enim mortale separavimus a diis; addendo rationale separavimus a feris.

violentiam] Ita cum editis Grotius: sed ad mar- et hoc] Sic Monacensis In editis male ex hoc.

ginem adscripta lectio praebet dífferentiam, quam grammaticum] Наес Íinilio ideo falsa est, quia

ct codices Reichenaueusis, Darmstattensis, et Mo- genere et prolníelate constat, non genere et dif

nacensis habent. quoniam autem supplendum ferentía; quod postulat Porpliyrius (isagog. 5, 7):

videtur leonis , lectionem, quae in editis ешь,

praetuli.

definitiv] Auctor ad Herennium (4, 25): »De

iinitio est quae rei alicujus proprias amplectitur po

testatcs breviter et absolulem cicero (de orat l,

42): »Est enim delinitio earum rerum, quae sunt

ejus rei Propriae, quam definire volumus, brevis

et circumsmípta quaedam explication Idem alio loco

(2, 20) »verborum« inquit ndeiinitionesp in quibus

neque abesse quidquam dccet neque redundare.u

0L' те 5901, amatam/m ¿n yia/ove iii/teg xal

табу roto'óraw ôtagoopaiv. Grammatica enim Га.

cultas licet propria sit homini, tamen non est si

üpyfmòç дьщророё, ut apud eundem est, digzrsg

à'vůgcòyroç Ёл'л’оп еёд‘ол‘оаф' баш/20992 âtevq'

voxs ffi 106 ложкой лшдщи.

mortale] Mortalc ait addendum, ut a diis se

paretur. Nam dii animalia Platonicis. Eodem modo

Porphyrìus :regi namyogmtárwv.- qi âè той

битой xai áůavárov д‘шфороё ‚ша той

549

me Martiani capellae lib. IV. §. 550.

550

sse

DE TOTO.

nomen, definitionem nunquam accommodat.

Totum est, quod duabus pluribusve in se partibus positis non semper

Et hoc non nisi in individuis

invenitur, ut si hominem designemus et ejus partes singula membra faciamus,

intelligimus id ipsum totum esse, quia certum hominem constituimus, et de

‘íìnitionem et nomen ipsius totius non posse in partes cadere. Non enim aut

/

brachium solum, aut caputp hominem dicere poterlmus, aut ipslus delini

tionem singula membra recipiunt.

omne pro toto dicere possumus, sed alio quodam intellectu.

Sed animadvertendum est, quod aliquando

Nam totum

etiam in singulis, et omne in multis agnoscitur. Nam quum dicimus homo

Cicero, quia unus est in ео, totus intelligitur-g homo autem, quia imperitus

et artifex , et vir et mulier esse potest, omne melius accipimus.

DE PARTE.

Partes sunt, quae in toto esse intelliguntur, et ex quibus totum constat.

QUI IN DIVIDENDO MODUS.

Dividere usque eo debemus, donec ad individuum veniaturg et hoc

Et, quum per differentias ad paucitatem genera redigimusi et eis ita formas

subjicimus, ut et ipsae singulae aliis sub se positis etiam genera esse possint.

Zoymoô te xal áióyov dszgsnxai. Et putavi/ill

ai. дёи той lonyo'ö xai ‘911171013 ôm<pogaì 6v

6tanxaì. yivum/nu ‘ro'ö àvůgófrov. Спот. -—

Plum dabit Spaldingius (ad Quìnct. 2, 16, 12; р.

ses есть). Ipse Quinctìlìanus (5, 10, 56): »Homo

est animalua мидии, »non est satis; id enim genus

est; mar-tale, etiamsi est species, cum aliis tamen

communis finitiog rationale, nihil supererit ad dc

monstrandnm id quod vclis.“ Adde cundcm alio loco

(7, 5, 15), unde apparet solcmnem hanc dialecti

cornm definitionem fuissc, quam tmn-t et Sextus

Empirícus (adv. Log. 7, 909).

nunquam] Tamcn, quod in editis pracccdit,

dclcvi auctoritate codicis Monacensis

omne] Subtilius Aristoteles (metapln. 4, 26):

ёбшу y-èv ш} noui 1} ůéöcç âmqaogàv, :rév

Яёуггш' öówv д‘ё musi, ò'Ãov.

parles] De toto et partibus confer Aristotelem

(mclaph. G, 10)

Martiani capellae lib. IV. 5. asa 545

Ut animal si breviter primo dividere voluerimusp per differentials possumus,

quod alia sunt gradientia, alia serpentia, alia natantia, alia volantia; hinc

item, hoc est, de singulis formis possumus genera facere, ut si dicamus ,

animalia gradientia genus esse, et ei formas subjiciamus, quod alia sunt

humana, alia ferina; et ex his possunt esse aliae formae, per quas, si ne

cesse fuerit, ad individuum poterit perveniri. Sed hoc non-in omni assertione

facere oportet, sed in subtili quadam disputatione. Tune autem in oratione

hoc modo possumus dividere, quum id exigit obscuritas causae; quod si causa.

non sit obscura, divisionis quidem ratio inesse et tractari debet, sed multum

apparere non debet.

QUI IN PARTIENDO MODUS.

Partiendi diH'erentiae non frequenter occurrunt, atque ita sine his infinita дао

potest esse partitie, si usque ad individuum voluerimus pervenire. Nam si

certum hominem pro toto dicamus, et ejus partes breviter colligere voluerimus,

diiferentiae non suppetunt partium, et certarum partium nominibus .uti co

gemur, ut dicamus caput et pedes et reliqua, quae si pomplecti breviter

voluerimusa quoniam differentiae desunt, non possumus singula colligere,

quia multa sunt, et aut impossibile erit, aut Iongum.

`

hoc est] Sie rescripsi pro id est e codicibus

Monaecnsilius (С et Г), Rcielncnauensî, et Darm

stsittensiy sicut et paulo post subjícimnus pro sub

jicimus in editis Grotius verba »id est de singulis

formiSa glosscma esse censum-at et quidem Энергию;

sed ipse potius Martianus perspicuitatis gratia ad

didisse videtur; inepti nihil video.

non in omni] Non semper divisionem adhiben

dam esse Curius Fortunatianus 57 Pith.) monet7

»nam ut non omne nomen omnibus literis seribatur,

ita non omnibus locis omncm materiam dividen

dum esse, quod ipsum iieri etiam in ceteris stati

bns scire dcbeamus, quum accusator id quod ne

gemus Чистка quo sit admissum, quod a Стас—

cis appellatum aiydxggdpgm

quae si] Ita codices Monaccnscs (С. F), Darm

stattcnsis, et Reielncnauensis. Male Grotius cum

aliis libris editisz »quae sie.“ Panlo ante codices

habent celerarmn pro certarum, quod tamen rc

ponere noluip quia caput et pedes Martianus sig

nificare vidctur. quanquam possit ferri, si ad' re“

Hquorum mentionem rcfcralur.

544 Martiani capellae lib. IV. §. 554.

554

555

QUID INTERSIT INTER DIVISIONEM ET PARTITIONEM.

Interest autem inter divisionem et partitionem, quod in divisione per

formas currimusa in partitione per partes. Formac autem sunt, quae generi

subjiciuntur, et ejus definitionem tenere possunt et nomen; partes sunt quae

in toto sunt, et definitionem nunquam , nomen interdum totius recipere possunt.

Possumus tamen unam eandemque rem et pro genere et

pro toto acciperet

sed alia quadam vi; ut est homo, quem si in adolescentem, senem, et

puerum dividere voluerimus, genus est, et formae eju's; quem si in caput

et pedes et manus partiri Voluerimus, totum est et partes ejus; quia adolescens,

senex, et puer, quas formas esse diximus, et nomen hominis recipiunt et

definitionemp ut et senex dicatur homo animal rationale mortale, et puel',

et adolescens; caput vero et pedes , quas partes esse diximus , neque defini

tionem hominis, neque nomen accipere possunt, quia nec caput potest dici

homo animal risibile, nec pedesp nec manus.

QUID SIT AEQUIVOCUM.

Acquivocum est, quando multarum rerum unum est nomen, sed non

eadem deiìnitio, ut leo. Nam quantum ad nomen pertinct, Verus et pictus et

Coelestis leo dicitur; quantum ad delinitionem, aliter verus deiinitur, aliter

pictus, et aliter Coelestis.

interest] Наш: differentiam post Ciceronem (top.

7) docuerat Quinctiliauus (5, 10,0655 pag. asa

Spald.).

el pro genere] Verba transposui secundum co

dices Monacenses (С. F) et Darmstattcnscm. In edi

tis totum priori loco positum erat

душили. Ellndem sequuntur Augustinus (ор.

I. p. 196), Fronte p. »174 Maj), boethius (ор.

р. 5. a 115), Quinctilianus (8, 2, 155 р. eos

spalti), cassiodorus (op. p. 558 Gan), Isidorus

(муки. 2, 26, 2; p. 104 Arcv.) cet. Romanorum

oratores Arislotelis categorias, quae nunc sequun

esse diximus-1 Sie codices Monacenses (С. F),

Darmstattcnsis et lleieheuauensis pro dicimus apud

Grotium.

остановит] Ex Aristotele (categ. 1) ubi graece

tur, probe novisse, atque in usum suum vertisse

testis est cicero (de orat. 2, se et orat. 52).

caelestis leo] Signum in Zodiaco, in quo Sol

mense Augusto moralur. GnossA (cod. Monuc. F).

Martiani capellae lib. IV. 9. 556. Cal

ih

‘s

„QUID SIT UNIVoCUM.

Univocum est, quando duarum aut plurium rerum unum nomen est sse

et deñnitio, ut vestis. Nam et birrus et tunica nomen vestis habentet de

finitionem possunt accipere. Ergo hoc univocum in generis serio intelligitur,

quod et nomen et definitionem dat formis suis.

QUID PLURIVOCUM.Plurivocum

est, quando multis nominibus una res dicitur, ut gladius; 557

nam et ensis et mucro idem signilicant. t '

QUAE BEBUS vnum SUA SINT.

Rebus verba sua sunt, quae naturalia atque etiam propria dicimus, 558

ut lapis, lignum, et cetera.

QUAE ALIENA.

Aliena sunt, quae ratione aliqua mutuanturp vel propter necessitatcm, 559

veslis] Idem exemplum apud lsidolum (etym. 2,

26, 55 р. 104 Arev.) legitur. cassiodorus autem

(р. 558 Gar.) Aristotelem secutus lioc substituitz

uanimal, quippe quod tam homo, quam bos.« Boë

tllio (P15 f. et 115) »univoca sunt, quae sub eo

dem nomine et sub eadem substantia continenturm

Gracce ova/cdmam appellantur, nimirum birms et

tunica, quae puri generis nomine vestes dici pos

sunt, non genera ipsa, quod Martianus putasse

videtura qui vestem univocum appellavit.

birrus] Isidorus idem ponit exemplum. Multa

de birro studiose eollegit Meursius noster in eri

' tico Arnobiano, cui addi possit zonarae locus7 qui

ait ßqgòv vestem esse scricam, unde et_ó20ß179aì,

vestes in codice. In Glossis quae Isidoro attribu

untur legitur numphibaluma birrum villosumm Utitur

hac voce Vopiscus qui ait: »Donati sunt ab Ане.

baticis bi1-ripetiti.« Gno'r.- lnprimis vide Pithoeum*

(advm. I, ie in ешь. lamp. T. п. рт), qui

multa de voce illa congessit

plurivocum] Пасс sunt quae nos plerumque sy

nonymn appellamusg Boëthius (р. 115) multivoca

dicit Ceternm subtilius nostro Quinctilianus in iis

dem exemplis (10, 1, 11; р. 10 Spalding): »sunt

autem alia hujus naturae, ut idem pluribus vocibus

deelarenta ita ut nihil significatiouis, quo potius

utaris, intersit, ut ensis et „гамм; alia, quae

etiamsi propria rerum aliquarum sint nomina, 190.

Irma-ȍ quasi tamen ad eundem intellectum ferun

tur, ut fen-um et muc-rom x `

mutuantur] Sic scripsi e codice Grotii, adsti

pulante secunda manu in Darmstattensi, pro mu

44

546 Martiani capellae lib. IV. §. sse

5560

vel propter decorenL Propter necessitatem, ut dicimus vites gemmare, et laetas

segetes Hic enim quoniam proprium deficita alieno usi sumus. Neque enim

aut vites aliud quam gemr'nare, aut segetes aliud quam laetas possumus dicere.

Propter decorem autem dicimus fluctuare segetes. Possumus enim aliud, ut

moveri, dicerc; sed quoniam ornatum non est, alieno utimur.

QUOT MODIS SUNT ALIENA.

Aliena verba tribus modis Ниш, aut per similitudinem, aut per con

trarium, aut per diíferentiam. Per similitudinem, ut sunt, quae in gram

maticae tropis numerantura ut hoc ipsum quod dixi fluctuare segetes Ех

hoc genere sunt etiam illa, quae ex toto partcm, aut ex parte totum signi

iicant, in hunc modum, ut decenter verborum habeant propinquitatem.

Наес enim similitudinis genere placuit includi. Per contrarium verba di

cuntur, quando contra quam dicimus accipiunturg ut Parcas dicimus Fata,

tantur in editis, licet buic quoque lectioni aliquid

subesse eoncedam. quae enim aliena Marlianus

appellata nihil aliud sunt quam трдлоь in Rheto

rieaa qui Cicerone teste (Brut. 17) verborum mu

tationes diei Latine Poterent; sed praestat altera,

quae propius ad alieni significationem aceedit. Pa

riter Quinctilianus (8, 6, 5): ncopiam quoque ser

monis auget permittendo mutuari quae non haben,

atque ipse cicero (orat. 24): »simplex probatur

in propriis usitatisque verbis, quod aut optime so

nat aut rem maxime explanat; in alienis aut trans

latum et sumtum aliunde ut mutuo, aut factum ab

ipso et попили; modo teneas nostro loco mutuan

tur non deponens sed passivum esse, ut activo

титане: valerius Maximus utitur (5, 4, 2).

propter necessitatem] Fere iisdem exemplis usus

Cicero (de orat 5, 58) nnecessitatem ait meta

pboras genuissc, inopia coactam et augustiisg post

autem delectationem jucunditatemque celebrassc,

institutas esse verbum translationes inopiae causa,

frequcntalas delectationis Nam geminare vites, lu

xuriem esse in herbis , laelas segetes etiam rusti

cos dicerem .Adde Quinclilianuni (8, 6, 6), qui

tribus de causis nomina transferri ait: »aut quia

necesse sit, aut quia significatur-usi aut quia decen

Пива, sed gemmam in vitibus et sitire segetes et ipse

rusticos necessitate dicere confirmata unde apparet

male fecisse Grotimn qui verba nproptcr necessita

tema ante »ut dicimuSu iterare neglexerit; meliora

nos docuerunt codices Monaccnsis (Г), Darmstat

tensisa et Reiclncnauensis. Darmstattensis etiam in

fra praebuit npropter decorcml, ubi Grotius, secus

ас supra, decorum scripseraL

ut топей] Е Grotiano codice inserui ut, quod

aberat ab cdilis.

contra quam] ln editis: contra quod, sed me

liorem e codicibus Monacensibus (С. F) ct Darm~

stattensi substitui lectioncm.

Martiani capellae lib. 1v. 5. seu 547

quum non parcantp et lucum, quum non luceat. Hoc grammatici »arf

тащат vocant. Per differentiam aliena verba sunt, quum sine ulla ratione

ex aliis assumunturt ut si hominem neque corpore durum neque ingenio

stolidum lapidem dicamusg sed his uti non convenit. Stultum est enim aut

nihil significantia verba aut nimis aliena proferre Propriis autem et similibus

ct contrariis uti fas est.

QUID SIT SUBSTANTIA."

Antequam de hac dicam, quaedam docenda sunt. omne quidquid

dicimus, aut subjectum est, aut de subjecto, aut in subjecto est. Subjectum

est prima substantia, quod ipsum nulli aocidit alii inseparabiliter, ei tamen

alia accidunt, ut Cicero est, non nomen, sed quod eo nomine signiñcatur.

De subjecto est, quod de ipso subjecto dicitur, et dat ei et deiinitionem

Nam et homo Cicero est, suam et nomen, ut homo. et animal rationale

mortale. Ita et nomen et definitie, quae est de subjecto, eidem subjecto

accessitg ideoque hoe, quod de subjecto dicitur, in generibus vel in formis

Parcas] Nota etymologia ex Servie (ad Aeneid.

l, 22): »et dictae sunt Parcae zal’ cita/rigogatiwa

quod nulli раз-сапе, sicut lucus a non lucendo,

bellum a nulla re bellum Eandem sapere videtur

inscriptio vetus (misc. Lips. nov. 5, р. 57): neru

deles Parcae, quae nemini ‚пи-сими cet. Adde

lsidornm (l, 56, ‘24; р. 65 Atem), hieronymum

(epist. ad Onas.) inque primis veteres myllnographos

(р. 55. 78. 187 Bode): »Tx-ia etiam Fata, quae

per antiplnrasin, quod nulli раж-ат, Parcas appel

lamns, eidem Plutoni destinamusm De Fatorum

nomine, quo Pal-cae interdum apud Romanos si

gnilicantura confer Spanlieminm (de usu et praest.

num. Il, р. 659),-0udendorpium (ad Lucan. 7, 676),

et linn-manuum (ad Antlnol. Lat. П, р. se et 261).

lucum] Наше etymologiam, quae in proverbium

abiit, jam Quinetilianus novit (l, 6, 54): »quin

umbra opacus parum luecata

substanlía] Jam ad categorias transit, de qui

bus praeter 'ipsum summum auctorem Aristotelem

confer Latine loquentes Quiuetilianum (5, 6, ess _

p. 490 sequ. Spalding.), lsidorum (2, 26; р. 104

sequ. Aren), cassiodorums Boëthium cet.

de hac] Hinc apparet inscriptiones in codicibus

Anglicis perperam omissas (vide ad 250) revera

ab ipsius Martiani manu profectas esse, quia verba

in ipso contextu ad illas ret'eruntnr.

aut subjectum] Aristoteli (categ. 2) haec tria

sunt дивными/ау, mea ófroxeméwv, év 'éno

асы/лёта.

44 *

548 Martiani capellae lib. 1v. 9. 561.

invenitur. In subjecto est, quod neque nomen neque definitionem dat

subjecto, sed in ipso subjecto ita esse intelligitur , ut sine eo esse non possit,

ut rhetorica. Nam nec nomen ejus potest subjectum recipere, nec delinitionem.

neque ¿anim au'.rhetorica

Cicero, aut bene dicendi scientia Cicero; sed in

eo esse intelliguntur, quum id ipse vocari non possit. Aliud est de subjeeto,

aliud in subjecto. Et in subjecto est, ut disciplina. Nam eadem rhetoricae

de subjecto est, Ciceroni in subjecto. Prima ergo substantia subjectum est,

secunda, quae de ipsa prima dicitur,` ut sit Cicero prima substantia , homo

et animal secunda; jaml in 'subjecto omnes consequentes praedicationes esse

intelliguntura itaque de singulis videamus. Quid qualitas? qualitas est, se

] cundum quam dicimus quale est, ut candor. Et ex hoc intelligi licet, et

qualitatem in subjecto esse, quum candor necessario in aliquo sit, sine quo

esse non possit; utique ipsum a'liquid, in quo est, subjectum est. Quid quan

titas'?

Etiam ista in subjecto intelligi necesse est.

quantitas est, secundum quam dicimus quantum est, ut bipedale.

Quid relativum? relativum est,

quod ad aliquid vocant, ut pater, frater. Et haec utique ita in subjecto

sunt; nam necesse est, ut haec omnia ad aliquid sint, et si nonnulla sunt,

de quibus dicanturp illa quae dicuntur, in anima videbuntur. Quid loci?

id est quod dicimus Romae; Roma substantia est, ipsi Romae hoc accidit.

Quid temporis? ut heri, nuper, vesperi. Quorum motu tempus intelligitur,

substantiae sunt, ut Sol, cujus cursu tempus intelligimus, et quae aliquam

neque nomen] Accuratius Aristoteles (categ. 5,

` д): иду dè ¿v йлоигщёшр ô'vrwv ёлё pèi/ ‘miv

:fleiörwv obire taiia/aga o'ò'ra ó Zóyoç xani

yogezraa той ónoxeape'vov, ën" ¿View mi. taii

voya цёу oéâèv saw/21561, xanìyogeîöüaí, :rare

4:05 úfroxeLpÉa/ov, rbv at Мути áôzivarov.

omnes consequentes] Marius victorinus 160

rhct. PHIL): »Secundum Aristotclem decem catego

riae sunt, id est decem res, in quibus omnia, quae

in mundo sunt, continentur. Hai-um rerum una

substantia est, reliquae novem qualitales, id est,

quae substantiae accidunLa

si подпили] In editis omissum crat si, quod

c codice Monacensi (Г) restituia vocemque {налёта

divisi: intelligo enim »in mcnte« id est abslractu

videbuntur; concreta enim , sive primae substantine,

relativa esse non possunt; abstracta posse ipse

Aristoteles (categ. 5, 21) concedit; quae si in

subjecta sunt, relativa erunt, si de subjecto, sc

cundae substantiam

Martiani capellae lib. IV.' g. 565. 549

intelligentiam morae in nobis faciunt. Quid situs? utputa jacet, sedet. `Quid

habitus? ut calceatus, armatus; substantia est homo, et haec illi accidunt.

Quid facere? ut secare, urere. Quid рай? ut secari, uri.

QUID SUBSTANTIA PRIMA.

Substantia est, quae nec. in subjecto est inseparabiliter, neque de ullo

subjecto praedicatur. lnseparabiliter autem ob hoc definitioni adjcctum est,

quod omnis prima substantie., quamvis in loco aliquo sit, tamen ab eo sepa

rari et migrarelpotesty ut Cicero ita in curia esse intelligitur, ut inde possit

aliquo discedereg ct pars primae substantiaea quamvis in toto sit, non tamen

inseparablliterg nam sive re ipsa sive cogitatione separari a corpore nostro

brachium potest. At vero rhetorica ita est in animo Ciceronis, ut etiam si

sea

aliquo casu esse destiterit, non tamen intelligatur migrare; quoniam nec

quum esse coeperit, intelligitur advenisse.

QUID SEC UNDA SUBSTANTIA.

Secunda substantia est, quae de prima, ut dictum est, praedicatur,'

ut homo de Cicerone, et animal de homine et Cicerone. Et quidquid genus

morue] Ita eodices Monncenses (С. Р) et llei

chenauensìs. Editi morulae, quo diminutive non

nisi Augustinus serioresque scriptores utuntur.

substantia est] nimirum prima, id quod ex in

scriptione repetendum. Et haec quidem noster ex

Aristotelis sententia, cui individuam substantiae pri

mae sunt, genera ct formae seeundacg aliter om

nino Appulejus (dogm. Plat. P. 195 Oui): »Et pri

mae quidem substantiae vel essentiae primum deum

esse, et mentem, formasque rerum, et animam; se

cundae substantiae omnia, quae inde formantur,

quaeque gignuntura et quae ab substantiae supe

rioris exemplo originem диваны

ob hoc] Sic scripsi e codicibus Monacensibus

(С. F) pro ad hoc in editis. l ’

pars primae substantiae] Aristoteles (categ. 5,

14): ш) тарапёпд at nimie ‘rà рвёт; 1651/ oti

6Lc51/ uic ¿v lunamque/mc дуга тоге 52mg,

565

{u} :rota ávayxaóůa'mev mino midiag mini .

«poidxew afa/aa' 013 yá@ обид ‘rà ¿v turmam

‚лёг/ар ële'ysro (де rà дёру òmŕgxowa г‘у тещ.

animal de homine] Nam animal genus est, homo

forma sive species,- »quemadmodum autema Aristo

teles (categ. 5, 7) inquita primae substantiae ad

reliqua omnia se habentp ita quoque species generi

subjiciturg genera enim de speciebus prsedicantur-m

sse Martiani capellae -lib. IV. §. 565.

566

est primae substantiaea secunda substantia esse intelligitur.r

Ita ergo substantiis

omnibus commune est non esse in subjectog primo vero nec de subjecto est

substantia, nec intendi nec remitti potest, id est, recipere magis et minus." -

Siquidem nemo homine alio magis homo est, et nec ipse unus homo magis cras

crit homo, quam hodie fuit, et in diversis , non magis equus equus est, quam

homo homo. Нос autem observandum est substantiis inter consortes suas.

id est, ut primam primae compares, secundam secundae. Nam si secundam

primae compares, magis substantia est prima quam secunda. Prima enim

rem magis declaratg secunda vero habet quandam communionum ambiguitatem.

Nam quum dico Cicero, jam quiddam individuum certumque significog quum

dico homo, quoníam cuncti sumus huic appellationi шрам, incertum est

quem signilicem. Ita ergo fit, .ut magis sit substantia prima quam secundap

quia rem certius ostendit. Magis ergo et minus substantia non recipit inter

consortes suas. Item substantia contrarium nihil habet. Nam nihil homini

aut equo contrarium; sed si quis dixerit, Clodium Ciceroni fuisse contrarium,

intelligit non ipsas substantias fuisse sibi contrarias, sed qualitatesp quae in

ipsis eranta ut malitiam bouitati, aut vitium virtuti, aut injustitiam justitiae.

videtur autem substantiae propríum, quod una eademque capax est contra

riorum quadam sui permutatione, ut lapis, quum idem sit, potest nunc albus

esse nunc niger, idem tamen lapis esse non desinitg et Cicero primo stultusi

postea sapiens, idem tamen Cicero esse non desinit.

magis et minus] Hoc quoque ex Aristotele,

qui (categ. 5, 8): ‘rò eÎó‘og 105 ys'vovç идя/1011

oúóia, inquita aóra‘w ab ‘miv sìâa'rv oůâèv

‚щелям Erepov ¿16'00"0 o‘óóia satls ct paulo in’

sibi contrarias] lnscrui sibi e codice Monaccnsi

(F). De re ipsa "idc Aristolelem (5, 18).

quadam sui] Forte »sine quadam sui permuta

tioneua ut hoc dicat quod auctor libri nagi nam

fra (5, ‘20): доигг as ij oůóia {и} e’mó‘ézeó'ôm

‘rò mil/iov xal тд firmar душ at m5); ¿u

aůóiaç min san mil/iov xal 751707 oůól'a _

Тайга ‚uèv yá@ афиши, ô’n tum -- aut an

isaiam oóóia T0133’ 5ms@ êó‘r‘w 015 ie'yenu

yáÂÂoa/ xal TÎÎTW и. т. 2.

‘yoguö‘v: ydltdta ô‘è ì’ó‘zov n"); oůöiaç ó‘oxeï

егш ‘rò ‘m‘ótòv xai ‚'s’î’ (29481193 311 табу ¿vav

‘tiaw ¿fa/aa dexnzóv. Si raůtò, hoc est idem,

ergo sine quadam sui permuhtione. Скот. -— Can

sam correctionis non video; satis enim servavit

Arislotclis sententiam in verbis »una endemque";

Martiani capellae lib. IV. 5. 567. asl

DE QUALITATE.

Qualitatem esse diximus, secundum quam dicimur quales. Qualitatum 567

forma una est, in qua dispositio quaedam et habitus mentis esse intelligiturp

utin omnibus perceptis artibus, sapientìa, grammatica, rhetorical, ceterisque

quae ita haerent ánimo ut diHicile amitti possint. Sed in his aliqua perfecta

sunt, aliqua imperfecta; ut si quis grammaticae arti operam dederit, in plerisque

tamen fallatur, nondum potest dici habitus, sed tantum dicitur dispositio.

Ita non omnis dispositio habitus, omnis autem habitus dispositio esse intel

ligitur. Secunda species est earum qual-itatum, quas recte passibiles dixcrimus, 568

ut dulce atque amarum , calidum vcl frigidumg non 1quod ex his caedem

substantiae aliquid patiantur, sed quod sensus nostros aliquid pati совам.

cogit enim aliquid pati, ut tangentem calor, et dulcedo gustantem.

quae nobis ex aliqua passione naturae iuoleverin-tp secundum quas pallidus

Item

quisque vel rubcr dicitur, non tamen ita, ut quis aliqua repentina causa vel

pallet vel rubet. Nam ipsae passiones rectius non qualitates appellanturg si

quidem secundum has non dicimur quales. Non enim sequitur, ut qui pallet

sit pallidus, aut qui amat sit amator, aut qui est ebrius ebriosus. lllae igitur

passiones sunt, et non qualitates. Tertia species est earum qualitatum-, quae 563

neque omnis mutationis expertem substantiam esse lll'sposîtío] Hace quoque ad verbum ex Aristo

ipse Aristoteles testatur verbis (5, 22): ‘rà ¿Lì-:v

'yàg Ёл’Ё, ‘rév oůötcäv aurei petaßáÃ/ìovra табу

душат движка? ёби, et: сббге тер ys rpo'

л'ср ì'âwv ¿év ей; nic oůötaç rò nani таи шЗ

tñç {oeraßo/ìîlv âmnmìv табу èvavn'cov afa/at.

dicimur-1 MS. »dícímur „мы... Et ita vulgus

tele (categ. 6, s sequ.) hausita qui et alio loco

(metapln. 4, 19. 20) distinguit âtáůêö'w et 25W,

quarum illa disposítío, haec habitus Latine dicitur-a

ndifl'ert antcm, inquit, habitus a dispositione со,

quod diuturnior est et firmiong quapropter etiam

in sequentibus e codice Monacensi (F) scripsi tan

dialecticorum.GnoT.-Sed

anteriores etiam editio

nes hanc habebant lectionem; cur igitur edidit »dicimas

quale estu? cassiodorus (p. 558 Gar.) etiam:

»Qualitas est, secundum quam (aliqui) quales di

cimur, ut bonus, malum Ubi aliqui glosscma esse

videtur.

tum pro tamen , quod in editis erat.

passibiles] Seriores aevi vox, qua Prudentius

(apoth. 8) ct inprimis Afri, ut Tcl'tullianus (adv.

Prax. 29) et Arnobius (7. р. 214) utuntur. Graece

sunt двадцать quas Aristotelcs tcrtio loco po

suit (categ. 6, 8-15).

sse Martiani capellae lib. IV'. g. 569.

ä

non ex eo quod jam quisque est, sed ex co, quod esse potest, intelligun

tur, ut dicimus fragile lignum , non quod jam fractum sit, sed quod frangi

possit. Nam et palaestricum corpus duobus modis dicimusp et id quod

palaestra compositum est, et id quod natura ita formatum ut huic arti ac

commodatum sit, quamvis ea non sit imbutum. lllud tamen a palaestra

recte dicitur palaestricum, quod ipsius artis habet effeètum; non autem

invenitur ipsius qualitatis nomen unde sit denominatum et derivatum pa

laestricum illud, quod nondum est, sed esse potest. Quare cognoscendum

est, dici quasdam substantias ex qualitatibus, quarum nomina non inveniuntur.

Nam ut bonum dicimus a bonitate, non ita optimum ab optimitate. Ita ergo

palaestricum, quod intelligimus ex eo, quod percipere possit palaestram, non

habet certum qualitatis nomen, ex quo dictum videtur, constat tamen a qua

litate esse dictum. Quarta species earum qualitatum, secundum quas formas

iigurasque intelligimus, ut quadrum, rotundum, pulchrum, deforme, et si

milia. Beeipit qualitas magis et minus, nec tamen omnis. Nihil enim quadrum

magis altero quadro quadrum est. Magis autem aliquid candido candidum

dici potest. Et quaestio est in plerisque, utrumne magis justus altero dici

possit. Plerique autem subtiliter videntur attendisse, qui qualitates ipsas non

dicunt recipere magis et minus, sed ea, quae ab his denominantur, ut justitia

sit ipsa una quaedam perfecta notio, ut non dici possit magis haec justitiap

quam illa est; dici tamen potest, magis hic justus quam ille est: item dici

non potest, magis haec sanitas quam illa est, dici tamen potest, magis sanus

hie quam ille est.

esse potes-tj Non sine fructu contuleris Marium

vvictorinum (р. est rhct. PHIL): »Ergo natura acci

dens res est, quae aptiorem hominem ad unum

quodque facit. ltaque non orator natura est, sed

m'atorius, id est qui orator esse possit verum has

qualitates vel diligentia comparat fncitque perfectas,

et habitus nominantur; aut in has casu quodam nc

Ex quo ñt, ut substantia non recipiat magis et minus,

repentino molu frequenter incidimus et affectio di

citura cet. Rem ipsam, sicut et sequentia omnia,

ex Aristotele fere ad verbum expressnm esse semel

monuisse витым.

perfecta natio] Et liac ratione jurisconsulti de

finiunt justitiam perpetuam et constantem volunta

tem jus suum cuique tribuendi. Скот.

Martiani . capellae llib. IV. 5. am ж

qualitates quidem per ipsas substantias possint recipere. Item contrarium qua

litas habeta nec tamen omnis. Nam sanitati quum sit imbecillitas contrariap nihil

est quadro rotundove contrarium. videndum est autem, quoniam quidquid

contrarium qualitati est, qualitas sit necesse est.Dulcedo

autem qualitas,

qualitas igitur amaritudop et similia.

DE QUANTITATE.

Quantitas bipartita est, quod alia discreta est, alia continua. Discreta ,

ut numeri et oratienes; continua, ut lineae ac tempus. Item alia quantitatis

divisio est, quod alia situm quendamlpartium habet, alia non habet. Nam

linea situ quodam intelligiturp siquidem dici potest quae pars ejus quo loco sit,

dextramqne ac sinistram videtur habere; at vero numerus aut oratio aut

tempus nibillhorum habent. quamvis ordinem habere possint, ut sit in his

aliquid primum et secundum et ultimum et medium, nihil tamen', quod

in loco intelligatur, habent. Quantitas omnis caret contrario; quid enim

bipedali tripedalive contrarium? Et si quis dixerit contraria esse majus et

minus, quae videntur esse. verba quantitatis, sciat non esse delinitam quan

titatem. Itaque si dicat aliquid majus esse, videtur esse ei contrarium quod

minus est; si certum quaesivero, quo majus est? et responderit quod tripe

dali, apparet nihil esse contrarium. lpsa autem, quae sibi dicuntur majora et

minera, relative dici manifestum est. quodlibet enim minori comparatum

majus est, idemque majori comparatum minus est. Si igitur majus et minus

contraria sunt, cogimur confiterip quod valde absurdum est, posse alicui rei

uno tempore simul evenire contraria. Bursus aliud absurdum cogimur intel

ligere, unam eandemque rem sibimet esse contrariam. Siquidem res una

majus et minus] Lege majus; ct contra infra apud quem est ¿Le'ya mi, ширду (categ. 4, и

lego: »Quantitas non recipit magis et minusu, non sequ.) morem gessi Grotio, praesertim quum sta

majus, „5422011 xal 511011. Спот.-—- Editi enim tim identidem majus sequatura pro quo et ipso

librique manuscripti magis habentg sed quum ma- alios corrupte magis exhibere idem in margine no

nifcstum sit Martianum hic Aristotelcm expressissea tavit.

571

l

45

554 Martiaui capellae lib. IV. g. 572.

diversis quantitatibus comparata potest eodem tempore major et minor esse.

575 Quantitas non reeipit majus et minus. Non enim quinque magis quinque

sunt, quam duo duo, aut item duo magis aliis duobus duo sunt, aut magis

cras duo erunt, quam hodie sunt. Est autem proprium quantitatis, quod

seeundum hanc dicimus par et impar, ut qualitatis proprium est, quod

seeundum hanc dicimus simile atque dissimile, quamvis in diversis rebus

utrumque liceat abusive usu-rpari.

QUID BELATIVUM.

Relativum est, quod hoc ipsum, quod dicitur, alicujus est, vel ad

aliquid quolibet modo referri potest, ut filius non sine patre vel matre, et

servus non sine domino potest intelligi, neque sine his illi vicissim. Dieuntui`

autem relativa tribus modis: aut alicujus, ut iilius; aut alieni, ut vicinus;

aut ad aliquid, ut duplum, quoniam duplum ad aliquid simplum est. omnia

relativa his, ad quae referuntur, vice mutua respondent. Nam quemadmodum

filius patris filius est, sic pater iilii alicujus pater est. Et respondent ita , ut

aliqua iisdem casibus respondeant, aliqua casus mutent. Nam quod de filio

dixi, idem de servo dicere possumus, quoniam servus domini servus est, et

dominus servi dominus. Hace ita sibi respondent, ut eosdem casus in con

versione custodiant. Ita quoque duplum ad aliquod simplum duplum, et sim

plum ad aliquod duplum simplum est; ita major minore aliquo major est,

et minor majore aliquo minor est. Manifestum est ergo ista casus in con

versione servare. At vero scientia quum sit relativa (alieujus enim rei scibilis

scientia est) in conversione ad id quod refertur casum mutat. Nam quod dicimus:

scientia scibilis rci est, non possumus diceret scibilis res scientiae est, sed scibilis

in diversis rebus] Supplevi in omissum in edi- tellexit (Palmen. p. 155; sympos. p. 1995 republ.

tis e codicibus Monncensibus (С. F) et Darm- 4, р. 458).

slattcnsi. duplum] Auxi haec e codice Monaccnsi (17);

alicujus est] Пасс quoque ex Aristotele (categ. nam in editis tantum erst: »ita quoque duplum ad

5); sed prior jam Plato relationis vim accurate in. simplnm сям

Martiani capellae/lib IV. §.` 575. asa

res scientia scibilis est; item sensus alicujus rei sensibilis sensus est, contra sen

sibilis res sensu sensibilis est. Наес ergo non ut quae supradicta sunt servatis eis

dem casibus, sed mutatis eouvertuntur. quaedam relativa his, adquae

referun

tur, et in tempore' concordent, eaque simul esse ineipiunt, simul desinunt; ut

servus esse non potest, nisi quum essexpcoeperit dominusj et quum dominus esse

desierit, servus esse desinit; et item dominus , quum servum non habuerit,

dominus dici non potest. At vero noscibilia res prior est natura quam notio;

nam si noscibilia tollas, notio non erit; at vero si notionem tollas, potest

aliquid esse noscibíle, qpa'mvis desit ille qui novit. Relativa possunt habere

contraria, sed non omnia. Namque inseientiae seientia contraria, inimieitiae

amicitia; at vero duplo nihil contraria?, neque majori vel minori, quia

quisquis ista contraria putaverit, eogitur confiteri unam eandevmque rem uno

atque eodem tempore posse sibi esse contrariamg siquidem major minori com

paratus major est, idemque majori comparatus minor est uno atque eodem

tempore, quod contrariis evenire nullo modo potest; Nam quo tempore homo

stultusa non eodem tempore sapiens esse potestj neque quo tempore albus

est, eodem tempore niger esse potest; quod quia evenire non posse in majore

et minore ostendimus, fateamur necesse est majus et minusnon esse con

trarium. lta duplum simple non esse contrariuma quoniam hoc idem duplum

potest esse ad aliquid simplum. Non igitur omnia relativa possunt habere

contrarium. Item majus et minus quaedam recipiunt, quaedam non. Nam

magis hic amicus illo est, hoc magis duplum illo duplo esse non potest pro

pterea, quia si duplum est, ita duplum est, ut plus aliquid minusve si flierit

non sit duplum. Quaeritur, utrum aliqua substantia dici possit relative. Sed

idemqug major-iji Sic scripsi e codicibus Rei» videtur. ceterum de iis quae magis et minus reci

-chenauensi et Darmstattensi pro Grotiano ítemque. Piunt, Plato jam egit (in Philebo p. 24), cui adde

De re ipsa vide superiorem locum 572). Plutarchum (de procr. anim. p. 1014), Scxtum Em

et minus] Hoc quoque loco ut supra piricum (adv. matlnem. 10, 271), Porpliyrìum (isag.

575) exspectasses magis , sed religie fuit quid- 5, 11), et vitam Pythagorae (apud Pliotium in Ы

quam mutare, quia Мандатная ipse sibi constare blioth. n. 249, p. 712).

576

578

45*

sse Martiani capellae lib. IV. g. 578.

de prima substantiap dici non posse relfative, nulla quaestio est. Non enim

Cicero alicujus dici potest, aut ad aliquid referri; item equus, nam quis

equus, ut ~Rhoebus, non alicujus est zboc ipso, quod Bhoebus est, sed quod

jumentum est, alicujusjumentum est. Non ergo prima substantia relative

dici potest, neque pars ejus quaelibet, quae sinedubio

ipsa prima substantia

est; nam quemadmodum Cicero prima substantia est, ita manus ejus. Manus

vero non ejusa sed specialiter manus, ita ut secunda substantia sit, relative

dici non potest. Non enim sua conversione respondent, ut si dicamus, manus

Ciceronis, non Cicero vmanu Cicero est, neque. ipsa manus ob hoc manus,

quia ciceronis est, sed quia ita affecta est, manus dicitur, non quod alicujus

sit. Non ergo, ut diximus, primagubstantia neque partes ejus relative dici

possuntg quaeritur ergo de partibus secundae substantiae. Nam de ipsa sub

stantia nulla quaestio est. Non enimhomo alicujus homo, sed manus specia

liter alicujus bominis manus est; et ut mutua conversione respondeat, alicujus

manuati manus est, ut possimus ita

manu manuatum est. Item ungula non

nam quís] Sic scripsi e codice Monacensi (F)

pro jam quís, quod ferri non potei-at, nisi signo

interi-egationis post equus positoa quod et Grotius

voluisse videtur-g sed luce clarius est, quis inde

iinite-accipiendum esse, ut apud Aristotelem (categ.

5, 21): ò yá@ ng á'Q/ůpwzroç mi Ãêyetai ‘rwóç

‘ug ¿i1/199601709 lllius-bus autem, ut recte monuit

Grotius, Mezentii equus est apud “танцы (Aon.

10, 861).

jumentum] operae crit contulisse Aristotelcmz

oůôè ô ‚8023; ‘rwòç ßoôç, micis ‘rà 5232011 'rwòç

«S15/iov, didici ‘tn/og agmiua Дунае.

manus vero] Exponunt glossae: »Manus non

est secundum relationem ad Ciccroncm, sed quod

talis sit, ut a pede aliisque (“Пек-аи Et hoc est

quod infra dicit: »sed (manus), quia ita alïecta est,

manus dicitura non quod alicujus sit.u Скот.

convertere, quia et manuatum aliquid

primae substantiae ungula, sed alicujus

specialiterj ld est slâmcög, quod nos dicimus

in abstracto , ut opponatur individuale. lu sequen

tibus Grotius, puncto post manus positoa ediditz

nsecundae etiam substantiae relativc dici non pos

вины; nec tamen ipse sibi satisfccit, quippe qui

hunc notam мамы-ас: »Hae voces transferendac ct

praeponendae infra illis vocibusz quaeritur ergo.

Alitcr tamen MS.u Nos e codicibus Monaccnsibus

(С. Г), quibus etiam nciclicnauensis a secunda mann

шариат, omnes dillicultatcs removissc nobis

videmur.

mutua] Sic jam ipse Grotius in notis scriben

dum monuit pro шпага, addixcruntque codices Rei

chenauensis, Darmstattcnsis, et Monaecnsis utcrquc.

тащит] Alio sensu Label-iam »manuatus est-v

dixisse pro ufui-aitus esta .Gellius (10, 7) rcfcrt.

t Martiani capellae lib. IV. a 578. 557

ungulati ungula, quia et ungulatum aliquid ungula ungulatum, ut mutuam possit

habere conversionem, quod relativis esse diximus proprium. Si ergo maneat illa

relativorum definitie, ut rclativum sit quidquid alicujus dici potest, difficile re

sistimus dici partes secundarum substantiarum relative; si vero illa definitio est

mutata, itarut relativa sint ea, quae ad aliquid referuntur, excepto eo quod in

aliquo suntrnulla incidit in hanc definitionem substantiaz quemadmodum servi

tus, excepto eo quod in eodem servo est, id est in aliquo homine, refertur ad

dominumg at vero penna ita pennati alicujus penna est, ut excepto eo, quod

in aliquo pennato est, ad nihil referri possit. Sanc admonendi sumus, ne 579

nos pudeat verba nova facere pro necessitate conversionis. Nam si mutua

conversio non respondeat, non relative enunciamus; hoc modo: quum dico

pennam, volens eam ostendere relativam, non me pudeat pennatum aliquid

propter conversionem dicere; 'est enim pennatum ita usitatum, ut aures non

oilendat. Si de pede agaturv non pudeat simili derivatione fingere notum

conversioni verbum. Item scire oportet eum, qui rclativum aliquod ad

quid referatur ignorat, nec omnino utrum ad aliquid referri possit id quod

dicit scire posse; hoc modo: quum dicis hoc duplum esse, aut nosti simplum

ejus, id est, ad quod duplum sit; aut si illud ignoras, nec omnino utrum

duplum sit scire potes.

QUID ЕАСЕВЕ ET PATI.

Faeere

et pati possunt habere contrariuma ut calefacere, refrigerate; '580

si ergo] In his Martianus ipso Aristotele accu- verba nova] Hoc quoque ex Aristotele (5, l0):

ration- est, apud quem haec tantum legimus (categ. ¿vivre д‘ё xal ôvoyoetofwoeïvî'ówç ávayxaïov,

5, 22): si uiv miv {коп/а); б nôv frgóç n ó- êàv ,mi тёща/оп диода, :rgòç ò' oìxeíwç civ

еьбддс áfroâe'âotaz, ii ndv поёт) gothi-ndv 97 án'oôoůeiîy x. т. 2. confer et superiorem notam

‘miv ddwv/trahi ant rà âeïëat, ¿in ойд‘шш (ad §. 559).

audias 'rév ярд; п Дёуггаг ei ÖÈ 11.1) ¿xm/(5g, esse aut] Пасс ex Monacensi (F) dcsumsi pro

cui.’ eazt rà ярд; n oïç тд ¿ivm touit/bv ¿6u simplici est in editis; pariterque paulo supra alí

us ngóg n лада ëxuv, Мыс ¿év (3178611; u quod pro ah'quid.

лед; Tafira. facere et ран] confer Aristotclcm (cat. 7).

358 Martiani capellae lib. IV. e 580.

581

585

et caleiìeri, refrigerari. Habent etiam magis et minus, ut magis et minus

urere; magis et minus uri.

QUID SIT US.

Situs omnis denominative diciturp ut sedere a sessione , stare ab statione.

Et quamvis nonnunquam nomina deficiant, ex quibus situs denominatur,

latio tamen non deficit.

DE TBIßUS, QUAE BESTANT, ID EST, QUANDO, UBI,

ET HABERE.

De illis tribus, quae restant, supradicta exempla suHìciunt. Quando

cnim dicimus, ut herì, eras; ubi, ut Romae, At'henis; habitum, ut calceatum,

armatum. Quid horum recipiat magis et minus, quum in sermone ineiderit,

facile apparet.

Istae sunt decem praedícationes, ex quibus aliquid necessario singulatim

enunciamus. Nam quidquid omnino dixerimus quod aliquid significeta nondum

tamen intelligi possit, an verum, an falsum sit, unum est de his decem,

exceptis duntaxat illis verborum quodammodo articulis; sunt enim pleraque

a grammaticis in orationis partibus enunciatap quae omnino per se nihil valent

aut aliquid significant plenum, nisi quum fuerint verbis adjuncta, ut con

junctionesi et praepositiones, ct quidquid tale illi docent.

DE OPPOSITIS.

Bestat ut de oppositis dicamus.

снёс-иду] ln promtu foret conjectura partículís,

sed addita vox quodammodo significat figurate Mar

tiauum loquia neque inepta est vmetaplioraa quum

particularum ope singula oratiouis membra inter se

committantur et collaerennt. ceterum confer Appu

lejum (де dognL Plat. l. 5 Ш“): nAdverbia autem

Sunt autem opposita, quae sibi veluti

et pronomina et participia ct conjunctiones et id

genus alia, quae grammatici numeranta non magis

partes orationis esse, quam navium aplustria ct

hominum piles, aut certe in universa compagc

orationis vice clau-orum et picis et glutinis depu

tanduu

Martiani capellae lib. IV. 5. 584. ’559

ex adverso videntur obsistere, ut contraria; nec tamen omnia, quae opponuntur

sibi, contraria sunt, sed omnia contraria opposita sunt. Opponuntur autem

sibi ita, ut aut relative opponantur, ut magnum parvo, et dimidium duplo;

aut ut contraria, ut stultitia sapientiaeg aut ut habitus orbatîoni, ut cern-entia

caecitatis aut ut ajentia negationi, ut Cicero disputat, Cicero non disputat.

Haec autem inter se nonnihil differunt Nam relativum relativo ita opponitura

ut hoc ipsum, quod opponitur, ejus sit, cui opponitur, aut ad id quocunque

modo referatur; nam dimidium opponitur duplo, et ejusdem dupli dimidium

est, ita ergo illi opponitur, ut ejus sit, cui opponitur; et parvum opponitur

magno, ut ejus sit, ita ut ipsum parvum ad hoc magnum, cui opponiturr

parvum sit. Contraria vero ita sibi opponuntur, ut nou corum sint quib-us ор

ponuntur, sed ad ea quocunque modo referantur; siquidem stultitiae sapientia

ita contraria est, ut noncjusdem sapientiae stultitia sit, sed ut ad illam sit stul

titia. Sciendum est tamen quaedam contraria medium habere, quaedam non ha

bere. Namquc sunt alia, quae ita ut in ea re, in qua esse possunt, alterutra vice

necessario insint, et medio careant, ut sanitas et imbecillitas. Haec duo con

traria.I natura insunt corporibus animalium, atque ita vice alterutra necessario

insunt, ut diximus, ut in quo animalis corpore sanitas non est, necessario

imbecillitas sit; et in quo imbecillitas non est, necessario sanitas sit. At vero

candidum et nigrum quum sint contraria et naturaliter in corporibus inve

niantur, propterea medio non carent, quia non est necesse corpus aliquod

candidum esse aut nigrum-g potest enim ita- deesse candidum, ut non insit

nigrum , atque hoc modo ex alia parte, ergo color aliquis medius inveniri

potest, ut lutcus, vel viridis. Habitus el; orbatio ita sibi opponuntur, ut in

r

aut ut contraria] Ita cum Grotio codex Darm- ajenlía] Eodcm vocabulo pro nominativo sin

stattensîs, quum in antcrioribus editionibus ut de- gnlari utitur infra 591). Cicero, qui duo tan

sidcretur. De re ipsa vide Aristotelcm in Postprae- tum oppositorum genera novit (de invent. i , 97),

dicamentis (categ. 8), quibus tota illa oppositorum id quod ab aliqua re per oppositionem negationis

et contrariorum distributie пяты, euudemqne alio вертеп", ut sapere-non sapere, uno vocabulo

loco (metapliys. 4, 9 ,ct 10). disparatum appellatg sed accuratius ad eum victo

seo Martiani capellae lib. IV. g. 586.

ea re, cui evenire possuntp alterum eorum necessario insit; exi-llo duntaxat

tempore, quo ea natura esse permittit. Ut dentatum eum dicimus, qui

dentes habet; edentulum vero non illum dicimus , qui dentes non habet, sed

cui natura inest, ut habeat, ex illo tempore, quo natura permittít, ut habeat.

Nam neque lapidem recte dicimus edentulum, qui nunquam dentes habet;

neque infantem, qui quamvis aliquando habere possit, nondum tamen illo

tempore, ut habeat, natura permittit. Нос ergo tertium genus oppositorum dif

fert a primo relativorum eo, quod cernentia ita opponitur caecitati, ut ejusdem

caecitatis non sit, aut ad eam quodammodo referatur. А secundo genere, id

est contrariorum, illud differt ab his duntaxat contrariis, quae habent medium,

quod cernentia et caecitas intelliguntur erga oculos, ut alterum eorum neces

sario insit. Ergo hoc differunt ab his contrariis quae habent medium, quia

illorum alterum non necessario inest substantiae, horum autem [medium] ne

cessario. Ab his vero contrariis, quae medio carent, haec ipsa opposita differunti

quod illa rei, cui naturainsunta omni tempore alterutra vice accidant necesse

est, ut corpori animalis sanitas ct imbecillitas; nam alterum eorum semper

est in corpore animalisz haec autem possunt aliquo tempore ei rei, cui

natura inesse possunt, utraque deesse aliquando, ut infans, dum noudum

tempus est, quo dentes habere possit , neque dentatus neque edentulus diciturg

rinus 156 Pitll.) monet ab Aristotele duas sub

disparate species poni, pn'vanh'a et neganti'a, quae

noster quoque illum secutus recte distinxit.

cui opponitur] Пасс verba a Grotio per incu

riam onxissa cx anterioribus editionibus supplevi.

Dc relativis vide supra 574).

ut habeat] Lege cum MS.: »ut habeat et ex

illom confer eum lib. categoriarum.Gnor.-

Par

ticulne inserendae causam non video. Aristoteles

simpliciter (8, 9): ёбтееббдаь 6è тдге яёуоши

Ezaötov идти и}; ЁЕешс джихаду, 'ótav ¿v

gi fre'qwnev andegav 1; an л'ёфоиву ёжит,

дцдадб; 15.1112292511' vwâóv te yá@ Ãe'yoyw mi

‘cò p1) Ёхоу ôâo'vraç, mi, rvmlòv mi rò ш}

Ёхт/ ò'1pw, dua ‘rò ш) ê'xov бы fréqnvxev

Ё’хеш и. т. Ã.

ввинтил] Нос ejusdem generis est nc supra.

ajenlia atque apud Sarisberiensem (metnlog. 4, 54;

р. 926) cai-enifm Sed jam Cicero (top. 14) cou

{ini audacia dixerat uconjunetionum ncganlíam..

medium necessario] Priorcm vocemp quam alieno

loco irrepsisse manifestum est, uncinis circumclusi:

tollerc invitis codicibus non ausus sum.

nam alternan] Nam e codice Monaccnsi (С) in

serui.

Martiani capellae lib. IV. §.`586. sea

et oculi alicujus animantis nondum adveniente tempore, quo videre possent,

neque caeci neque videntes dicuntur, et tamen aliquid medium non habent.

Igitur oppositorum, quae medio carent, duae species sunt, id est eorum quae

alterutra vice accidunt rei, in qua esse possunt, nullo medio intercedente, ut

sanitas et imbecillitas; et eorum, quae simul deesse possunt substantiae, in qua

non simul esse possunt,L et tamen, quum simul desunt, nihil medium intercedit,

ut cernentia et caecitas, vel habitus et orbitas. Quartum genus oppositorum 587

est ajentia et negantia, ut Cicero disputat, Cicero non disputat. Haec a su

' perioribus diß'erunt, quod illa singulatim dici possunt, haec non nisi connexe

dicuntur. А relativis hoc differunt, quod illa etiam relative dicuntur; haec

autem non relative; non enim disputans ad non disputantem refertur. А

contrariis hoc differuntp quod illa, si connexe dicantur, tamdiu aut vera aut

falsa sunt, quamdiu est illud, in quo inesse possuntg quum autem hoc esse

destiterit, neque vera neque falsa sunt; ut aut stultus est ille aut sapiens est;

ille quamdiu vivit, horum alterum verum est; quum ipse esse destiterit,

utraque falsa sunt, quia, qui non est, neque stultus neque sapiens esse

potest. At vero Cicero disputat et Cicero non dísputat ita sibi opponuntur,y

ut et dum vivit Cicero alterum eorum necessario sit, et ipso mortuo falsum

est quidem quod disputat, verum tamen est quod non disputat. Hoc modo

discernuntur haec bene ab habitu atque orbatione; nam qui non est= neque

caecus est neque videns. Nec sane moveare, quod videmur jam de pro

loquiis aliquid dixisse, de quibus postea dicendum est; hoc namque factum

est occasione oppositorum.

oppositorum] Sic Grotius nescio unde pro cono altemm eorum] Lege »alternm vel-uma Guo-r.

trariorumj quod in antecedentibus editionibus crut; In

editis nimirum post alterum legitur vero,

reete procul dubio, quum earum specierum altera quod tamen quum a codicibus Monacensibus (С. F)

tantum ad contraria pertineat et Darmstattensi absita prorsus omisi; pariter ut mox

aut stadtus] E codicibus Monaeensi (С) et Darm- ante »non disputata vocem cicero ex auctoritate

stattensi rcposui aut- aut, quum vulgo per sim- nnrmstattensis delevi, quam nimio perspicuitatis stu

plicem copulam et sententiae jungerentun dio librarii addidisse videntur.

ac

m Martiani capellae lib. IV. 5. 588. .

p

a89

DE ELOQUENDO.

«'- Nomen est quod aliquam rem Asignificat, et per casus flecti potest 5

verbum est quod aliquid significatg et per tempora flecti potestg ut Cicero

nomen, disputat verbum. Наес аЬ invicem separata, non nihil quidem sig

nificant, verum tamen Vel falsum dici non possunt; quum autem fuerint con

junctay jam possunt et aHìrmari et negari, ut Cicero disputat, jam dici potesta

Cicero .non disputat. Esse autem debet nominativus casus nominis, et tertia

verbi persona. Prima persona significat aliquid, quod .jam negari vel aflirmari '

possit, et in hominem tantum cadit. In'ea autem intelligitur nomen, etiam

si non dicatur; ut disputo totum plenum est, etiam si non dicas ego. Item

secunda persona et ipsa jam veritati aut falsitati obnoxia est; sed etiam

ipsa in hominem cadit, et ei nec recte dicimus disputas, qui nec audire

nec intelligere quod dicitur potest; ergo et hoc quum dicatur sine nomine,

tamen ibi nomen intelligitur. Aliter figurato utimur sive prima sive secunda

persona, ut aut loquentem eum inducas, qui loqui non potest. aut ad eum

Tertia

vero persona non hominis tantum est, sed aliarum etiam rerum, et simul ac

convertamus orationem, qui neque audire neque intelligere potest.

dicta fuerit non continuo intelligitur, nisi forte de deo dicatur aliquid, quod

de eo solo possit intelligig ut quum dicimus pluit, jam potest esse verum

de eloquendo] Jam ad Aristotclis librum fregi, neola superindncta ohlitcrarctnr; sed in codicibus

бунт/еще зе convertit. quas praeterea huic parti

titulos Grotius praemisit, quia ab antcrioribus edi

tionibus ahsunt, rescidi.

nomen est] Напс definitionis formam hausi c

'Monacensi (F), cui et Darmstattcnsis adstipulatur,

nisi quod pro aliquam male quam legit. vulgo

quamlibet scribebatur, praeter-eaque ad finem mise

rum glossema addebatur: »vel est quod tam corpus

quam rem signilicam

induc-asl Mclius erat z'nducamns, facillimcqnc

heri poterat, ut vera haec lectio praeter-visu li

nihil subsidii est.

de cleo] Sic scripsi secundum codices Lcidenscs

ab oudcndorpio (ad Appulcj. met. p. '51 l) laudatos;

vulgo de eo et infra quod pluat, ubi quod cx iis

dem dedi qui, Darmslattensis quoque et Monacen

sis confirmantp nisi quod bic malc ejus exhi

bet pro est. Jovis vel onmino dei nomen suppleri

ad verba plucndia tonandia et similia, nota res est

(confer Schaefer-um ad Lamb. Bosinm dc ellips.

p. aevi Practcrca possit scripsi pro рои-з! е Mo

naccnsi (С).

Martiani capellae lib.‘IV. 9. 589. 565

aut `falsum, quum non addamus nomen, quia notum est, qui pluat. Quum

vero dicimus disputat, quum aliquid jam significetp non tamen verum aut

falsum dici potest, si nomen non addatur-g et quamvis de homine hoc tantum

possit intelligi , quia non de uno dici potest, necessario subdendum est nomen.

Et resistit quum dicimus, tertia verbi persona est; exigit enim nomen non

hominis tantum, sed cujuslibet, quod resistere potest. Prima igitur et secunda

persona et de homine tantum possunt intelligi, et solae dietae possunt aut verae

aut falsae dici, quia cum his etiam nomina intelliguntur; tertia vero et non

onmis sola dici potest, et non de solo homine intelligitur. Quod ergo fuerit

ex nominativo casu nominis et tertia verbi persona conjunctum, proloquium

dicitur, ita ut jam necessario aut verum sit aut falsum aut dubium. Namque:

homo animal est, omnes judicamus verum esse, et: omne animal homo est,

omnes judicamus falsum. Ille disputat, quamvis necessario aut disputet

aut non disputet, nobis tamen dubium est alterum; nihil horum intelligimus

necessarium esse, sed quid horum sit nescimus. Ubi vero illa verba

sunt, quae impersonalia dicuntur, non ex nominativo casu impletur seu

tentia, sed alios casus recipita ut disputatur quum dicitur, plena sententia

est, si ablativum adjungas, hoo est a Cicerone; et poenitet quum dicitur,

plena sententia est, si aocusativum adjungas, id est Ciceronem; et sunt

multa alia. lllud tamen constat, personalia verba non implere sententiami

nisi cum nominativo casu et tertia verbi persona. Sunt etiam sententiaei

verae aut falsac] Darmstattcnsis vere aut false; axioma,- ego verbum e verbo tum pr'olensionem,

non male, nec tamen ut rccipi necesse sit. tum rogamentum; familiarius tamen dicetur propo

jam necessario] Sic codices liciclncnauensis et этом Unde cassiodorus (de dialect. р. seo Gan):

Darmstattcnsis; cditi etiam. ceterum proloquium »Proposílío est oratio verum falsumvc significans.

est quod crr-acce oigiwya, de quo vide nos supra Hace enunciatio et proloquíum nuncupaturu; et

527) et Appulejum loco citato: »Una inter has Aruobius (5. p.’ 157) de quodam Jovis enunciato:

ad propositum potissima, quae pronunciabilis ap- »imperfecta adhuc vox est, ncque plena proloqnii

pcllatur, sola ex omnibus veritati aut falsitati оЬ- circumscriptavc sententiam Gellius autem (5, 12)

noxia, quam vocat Scrgius effatum, varro prolo- »proloquium disjunctivumu appellat, de quo noster

"ушат, Cicero emmca'atum, Gracci ‚эр-отвёл, tum infra 414).

sco

l

46*

564 Martiani capellae lib. rv. 9. 591.

quae quamvis constent ex nomine et verbo, aHirmari tamen aut negari non

possunt; quae non proloquia, sed eloquia dici nonnullis placuitp ut est modus

imperativus. Quum dicimus: Ajax curre, jam plena sententia est; nam nec

solum intelligi sed etiam fieri potest quod dicis; negari tamen non potestz

non enim hoc negat , qui dixerit: noli currere. Hoc enim non est adversum

ei, quod dictum est, curre, ut hoc sit verum, illud falsum, ut possit nasci

quaestio. Nam de ajentia et negatione quaestio sine dubio nascitur, ut: ille

currit, ille non currita quaestio est, utrum currat an non curro; autem et

non curre non facit quaestionem utrum currat. Nulla quidem quaestio hic

potest intelligi, utrum currere debeat an non. Hoc enim ex ajentia et ne

gatione natum est, ut currere debet, et currere non debet. Нос facit et opta

tivus modus; quum enim plena sit sententia, quum dicimus: utinam scribam,

et utinam non scribam, non potest hinc nasci quaestio , utrum scribam an

non; sed pleraque talia sunt, haec ad exemplum sufliciant. Quod ergo fuerit

junctum ex nomine et verbo , si plenum nomen et plenum verbum sit, ne

cessario facit sententiam , sed non necessario facit proloquium. Si enim est,

quod jam est, affirmari et negari potest; et supra djximus, multa dici plena

sententias quae tamen afiirmari et negari non possint. Plenum igitur pro

loquium est: omnis homo animal est; et quamvis natura illud exigat, ut

primo nomen et postea verbum dicatur, ut dictum est, non desinit verum

esse proloquium etiam si dicasz animal est omnis homo. quidquid accesserit

huic sententiae, cui parti accedat, diligenter videndum est.

QUID SIT DECLARATIVE ET QUID SUBJECTIVE.

Nam sunt proloquii partes duae: quae in nomine una, subjectiva dicitur;

quae in verbo altera, declarativa; subjicitur enim quid sit, et declaratur quid

' l

negari lumen] Sic codices Darmstatlensis, Rcî- aflòmari] quae vulgo sequcbantur non possínt,

chenauensis, ct Monacensis alter (Г); vulgo ordo codicis Monaccnsis (Г) auctoritate dclcvi.

inversus. живота] vocabula haec usurpat ct Appulcjus

Martiani capellae lib. IV. 5. 595. . 565

de illo posait intelligi. Quum ergo dicimus: Cicero disputat, si accedat huic

sententiae in Tusculano, declarative accessit; si accedat Вставив, subjective;

item si accedat prudenter et copiose, declarative; item si dicitur cum Catone,

declarative accessit. Quidquid igitur nominativo casui accedit, subjective ac

cedit;' quidquid declarative accedit, variis casibus et modis accedit. Nam

subjective non possunt alii-casus accedere; declarative non nisi varii excepto

nominativo. Illud tamen sciendum est, posse‘ñeri ut verbum sit in sub- sed

jectiva, nomen in1 declarativa: sed ita verbum in subjectiva, _ut aliquod pro

nomen secum vice nominis teneat; ita etiam nomen lest in declarativa, ut

teneat secum aliquod verbum', ex quo ejus vicem impleat. IVelut si dicamus:

qui disputat Cicero est, qui disputat, subjectiva est, Cicero est, declarativa;

sed illam subjectivam pronomen facit, hanc declarativam verbum. ln hac sos

igitur parte dicimus, quemadmodum juncta sunt, nec tamen possunt plenam

facere sententiam; et si faciunt, quemadmodum veritati et falsitati non sint

obnoxiae sententiae, quamvis sint plenae; et quemadmodum ad id perveniatur,

ut jam non solum plena sententia sit, sed etiam necessario vera aut falsa.

QUID SIT PROLOQUIUM.

Tertia pars sequitur, in qua dicendum jam est de ipsis proloquiis, ad 596

quorum intellectum in superiori parte pervenimus. Proloquia igitur diiferentias

habent binasi in quantitate et qualitate. quantitatis differentia est, quod alia

sunt universalia, alia particularia, alia indefinita. Universale est, ut omnis

homo animal est. Particulare, ut quidam homo ambulat. lndeiinitump ut

homo ambulat.v Quod igitur indefinite dicimus, necessario particulariter ac

cipimus, non necessario universaliter; et quoniam id potissimum enumerandum,

лее}. ¿eyqvglag GMT. -- Nimirum iii libro lan- Aristoteles: sed et Appulcjus ait, de indefinito lo

dato, qui est de Platonis habiludine et doctrina qucns: »sed tamen pro particulari semper valet,

tertius, ct fere totus ad Aristotelicas potius ratio- quia tutius est id cx incerto accipere quod minusu

nes compositas est quam ad Platonicas, quarc ad Gnor.- Alio praeterea loco Appulcjus (П. p. 280

edecticismnm referendae videtur. Опа.) pariter propositionem ait indefinitam pro par.

necessario pwticuluriler] Idem tradit divinas ticulari accipi.

'566 ° Martiani Capellae lib. IV. §. me

597

quod secutum habet intellectum, indefinitum pro particulari accipi-tur. Erunt

ergo duae differentiate in quantitate, quod aliud est universale proloquium,

aliud particulare. In qualitate item duae, quarum altera dedieativa, 'altera

abdicativa. Dedicativum est, ut omnis voluptas bonum; abdicativum, omnis .

voluptas non bonum.

l

'n .

oquono CONVERTANTUB.

Universale igitur dedicativum non necessario sequitur conversio. Non

enim, si omnis homo animal est, omne animal homo est. Universale autem

abdicativum necessario sequitur conversio. Si enim onmis voluptas bonum

non est, omne bonum non est voluptasg et si omnis homo non est animal

шипит, omne animal mutum non est homo. Particularc autem dedicativum

habet necessario conversionem. Nam si quidam homo animal est, quoddam

animal homo est. Particulare vero abdicativum non habet necessariam con

versionem. Non enim, si quoddam animal non est rationale, quoddam rationale

non est animal. Universalis ergo dedicativa et particularis abdicativa non

necessario recurruntg universalis autem abdicativa et particularis dedicativa

necessario convortuntur, ita tamen ut facta conversione in declarativa par

ticula negatio mancat; nam utique conversie ita iit, ut quae particula fuit de

clarativa, eadem subjectiva sit. Ergo quum dico: omnis voluptas bonum non

est, omnis voluptas subjectiva, bonum non est declarativa; si cqnvertam:

omne bonum voluptas non est, facta est quidem subjectiva quae fuit decla

rativap negatio tamen hanc particulam tenet, quae facta est declarativa. Et

indefinilum pro] Annotatio haec textu ejicienda. dirò rtvòg. Sie et Appulejns et Cassiodorns. lsi

Gno'r.- Leniorem medelam inveni in codice Mo- допив (и! et nostri) affirmationem negationemquc

nacensi (Р), unde et ante quoniam inscrui.

deflícatíuum] Dedicatiuam Latini philosophi za

fo'tgoaötv, quae secundum Aristotelem est 02170'

«paváíg плюс xanì тел/де, nominal-unt, et abdi

mtivam (Ёлдфстш, quae est (ifrófpowm'ç ‘mfoç

dicit Alii confessíuam et abnulíuam. Скот.

conversío] MS. ubique conversatio Сто-г. ——

Melinres codices utique conversie.

declarativa] Perperam editum erat dedication,

quem errorem eo magis miror non animudversum

Martiani capellae lib. IV.- 5. 597, 567

si velim sic dicerez nulla voluptas bonum est, convertendumfest sie: nullum

bonum qoluptas est. Sed propter duo proloquia, quae diximus non ncces- 598

sario eonvßrti, debemus intelligere omnia quae proloquiis attribuuntur, per

quae recte aut non recte proponi possunt, ut verum aut falsum possint

estendere. Haec autem quinque sunt jam superius demonstrata, genus, species,

differentia, yaoeidens, proprium. Ех his duo faciunt illa proloquia recurrere,

alia tria nullo modo. Nainque, ut omnis homo animal est rationale mortale,

ita omne ianimal rationale mortale homo est.; et quemadmodum omnis

homo risibilis est, ita omne risibile homo est. Bursum in particulari abdi~

cativa videndum est, quid sit proprium ч non esse: ut enim proprium est ho

lninis, esse risibile, ita proprium est, risibile non esse praeter hominem.

Ergo si particulare- abdicativum proponamus sie: quiddam risibile non est

praeter hominemp recurrit sine.dubio, quiddam praeter hominem non esse

risibile; item: quiddam inanimum, irrationalea immortale, non est homo;

quidam homo non estinanimum, irrationale, immortale. Item sunt aliae con- seo

Versiones, quae faciunt easdem proloquiorum particulae indelinitas, etiam ne-`

gatione scilicet de loco inligrantmt ч Nam particulae indelinitae fiunt hoc modo:

homo, non homo; animal., non animal; et ided indefinitum est, quia negas

tantum hoc esse, non dicis- quid sit. Quum ergo dicor omnis homo animal

est, si veliin recte convertere, adhibeo negationes; 'ut fiant particulae inde

finitae. -Sienim verum est, omnis homo est( animal, et verum est, omne

non animal non homo. Нас conversione usus est in rhetoricis Cicero: „deinde

‚.'l

esse a Grotio, quod ex iis, quaesequuntury ma

nifestus lit. Lectioncm nostrani Íirmaut codices Mo

nacenses (С. Г) et Darmstattensis.

duo faciunt] Male in editis »duo sunt quae fa

cinntu, quod nemo non.

perspiciet. Lectio nostra

codicis est Darmstattensis. Duo autem illa sunt dif

ferentia et proprium , quum genus, species, et ac

cidens conversionem non suscipiant.

{пае/{идиш} Lege cum MS. ‚впавшим, etiam

negatione de loco migrantem Nam quum in aliis

conversionibns termini locum mutent, negatio non

mutcta hie et termini convertuntur, et ipsa negatio

migraLSnoL- Pai-iter in Monacensi (F), Reiche

nauensi, et Darmstattcnsi rectc legitur etiam pro

esse, quod crat in editis. De re ipsa accuratius

egit Aristoteles (analyt. prior. l, 40).

Cicero] Corrupit Grotius ciceronis (de invent.

i, IO) locum emissa voce ncorzstilulionisu quam

568 Martianfcapellae lib. IV. §. 599.

si constitutio et ipsa et pars constitutionis ejus quaelibet intentionis depulsio

est, quae intentionis depulsio non est, ea nec constitutio est nec pars con

m stitutionis.“ Item particularis abdicativa potest hoc modo converti; si enim

401

quoddam animal homo noni est, quoddam non homo animal est; et in hac

conversione observandum est, quod ubi non est negatio quum directo pro

ponimus, .ibi iit dum convertimus. Hanc vicissim conversionem recipiunt duo

proloquia, quae illam primam non necessario recipiebant. Solum universale

abdicativum non illam aliam recipit. Vocetur ergo docendi causa illa prima

conversio, haec secunda. Наес autem proloquia quemadmodum inter se affecta

sint,' hoc modo manifestius apparebit.

primatur.

Quatuor lineis quadrata formula ex

In primo angulo superioris lineae scribatur universalis dedicativaa

et in alio ejusdem. angulo universalis abdicativag item infra ad primum an

gulum inferioris lineae particularis dedicativa, ad angulum reliquum parti

anteriores tamen cditiones recte e fonte ipso

dabant.

quod ubi non] Aberat ab editis quod, et in

serui e codicibus narmstattcnsi et Monacensi (C).

Ex eodem Monaccusi etiam paulo infra reposui ver

ba »non necessario; pro edito mona, sicut in

margine jam Grotius adscripscrat °

illam плат] Illam inserui e codicibus Mona

censibus (С. F), Darmstattensi, et Reichenauensi.

двести] Mcliorem antcriorum editionum lectio

nem restitui pro Grotiana dicendi , licet ita etiam

codices Monacenses (С. F) et Darmstatlensis habeant

qualuor Пней] Similis tabula exstat apud Ap

pulcjum (dogm. Platon. lll. p. ess Oud.), sed sim

Plicior; atque haud scio an ne Martianus quidem

adeo plenam Perscripserìt, qualem in editionibus

ejus "Мешая. certe quae uncis inclusi, absunt a

codicibus Monacensibus (С. F) et Reiclienauensi,

immo a Darmstattensi tota tabula prorsus abest.

Sensim potius ex iis quae sequuntur aucta esse

videtur a magistris Martianum exponentibusgi unde

lit, ut neque apud Boëllnium (Oper. p. 545) omnia

pariter legamus. ceterum haud abs re fuerit Appu

lcji verba contulissc: »sunt igitur in superiore li

nea universalis dedicativa et abdicativaa dicanturque

hac inter se íncongruae; item in inferiori linea sub

utraque particulares subnotentura dicanturque hac

inter se suppares. Deinde ducuntur obliquac liucae

angulares, altera pertinens ab universali dedicativa ad

particularcm abdicativnm, altera a particulari dedica

tiva ad universalem nbdicativam, quae inter se et

quantitate et qualitate contrariae altemm-ae nominen

tur, quod jam necesse est alterutram veram esse;

quae dicitur perfecta pugna et integra. At inter sup

pares ct incongruas pugna dividua est; quod ín

congruae nunquam quidem fiant simul verae, inter

dum tamen simul mentiuntur-g suppares autem mu

tata vice nunquam quidem simul mentiuutnr, inter

dum tamen tiunt simul vene..

Martiani Capellae Hb. IV. $.401. 569

cularis abdicativa; deinde ducantur angulares lineae ab universali dedicativa

ad particularem abdicativam, et ab universali abdicativa ad particularem dedicativam:

(Simul «ffirmari non possunt.) (Simal negari possunt.)

Universali* dedicativa. Universalis abdicativa. _

(Omni« voluptas boniua est.) (Omnii Toluptaf bonum non est.) q 30

Particular!* dedicativa. Particulars abdicativa.

(Quaedam voluptas bonum est.) (Qui Jam voluptas bonum non c»t.)

Duae igitur superiores simul confirmari non possunt, simul negari possunt. 4Ш

Nam non potest simul verum esse, omnis voluptas bonum est, et omnis

voluptas non est bonum. Possunt autem simul esse, non omnis voluptas

bonum est, non omnis voluptas non est bonum. Duae vero inferiores vicissim

simul negari non possunt, simul confirmari possunt. Nam non utique

potest non quaedam voluptas bonum esse, et non quaedam voluptas non

non utique potest] Expnnxi verba, quae in edi- eosis ct Darmstattensis anctoritate. Scnsus cnim

tis seqaantur, » simal negari« со die um Reichenau- est illa duo simal non esse non posse.

47

570 Martiani capellae lib. 1v. 5. 402.

405

404

sos

Ьопит esse. At vero potest et quaedam voluptas bonum esse, et quaedam

voluptas bonum non esse. Angulares autem neque simul affirmari neque simul

negari possunt. Nam si verum est, omnis voluptas bonum est, falsum est, quae

dam voluptas non est bonum. Item si falsum est, omnis voluptas non est

bonnm, verum est, quaedam voluptas est lbonum. Нос item contingita si par

ticula/rem vicissim nomines. Nam si verum est, quaedam voluptas non est bo

num, falsum est, omnis voluptas bonum est. Item si verum est, quaedam volu

ptas bonum est, falsum est, omnis voluptas non est bonum. ltem universalis de

dicativa confirmata particularem suam necessario confirmatp negata non no

cessarid eam negat. Nam si verum est, omnis voluptas bonum est, necessario

verum est, quaedam voluptas bonum est. At vero si superiorem negemus,

hoc modo: non omnis voluptas est bonum, potest ñeri, ut quaedam voluptas

bonum sit. Particularis item dedicativa confirmata non necessario universalem

suam conñrmat, negata necessario illam negat. Nam si verum est, quaedam

voluptas bonum est, non sequitur, ut omnis etiam voluptas bonum sit. Si

vero quaedam voluptas bonum non est, falsum est, omnis voluptas bonum est,

In duabus reliquis hoc observabis.

QUID SIT\SUMTUM, ET QUID ILLATIO.

l Plenam sententiam quum proposuerimusi aliquid ea volentes efficerep et

quum concessa fuerit, sumtum dicitur. Huic etiam uni sententiae alia certa

ratione debet innecti, et utique propter id , quod inferre volumusa concedendag

et haec quum concessa fuerit, sumtum dicitur. Ex duobus sumtis ratione

sibimet nexis conficitur illatio. Quae íllatio sumtum propterea dici non

пед-устав] Е Darmstattensi et Reichenauensi co- (de divin. 2, 55) sumtíouem, Appulejus (доят.

dicibus pro negem in editis. _ Plat. 5, P. 271 Oud.) acceptionem; accuratius ta

’ o . _ _ . men distin uitur inter duabus relxqms] Ню aliquid amissum esse ap- . g . proр.osilionem i. e. term'mum

. . _ _ _ majoremj et assumtzonem l. e. minorem , ut apud

parat; msn plura, certe etiam vel Idem,- sed m co- . .

Clceronem (de mvcnt. l, 57) et Isidorum (elym. 2,

9, 2); ipsumque adeo nostrum infra 422).

sumtum] quod еще“; ilium diem“, Cil-'CPO ‘ illatío] Ila et Appnlejus, cassiodorus massa

dicibus nihil video.

Martiani capellae ’ lib. IV. §. l105.

potest, quia non exspectas, ut hoc etiam tibi adversarius concedat, sed eo

invito sequitur, si modo ratione servata fuerit illatum. Et ut hoc planum

'fiat exemplo, putemus quaestionem esses utrum voluptas utilis sit. Si pro

ponamus ita: omnis voluptas bonum est, plena quidem sententia est, et

sumtum efíicitur, si hoc adversarius concedatg quo concesso, adjungenda est

alia sententiaz omne autem bonum utile est; si etiam hoc ooncesserit, eflicitur

sumtum, ex quibus duobus sumtis etiam invito eo sequitur, omnis igitur

voluptas utilis est.

QUID SIT SYLLOGISMUS.

Hoc'totum, quod constat ex duobus sumtis et illationc, ratiocinatio a

nobis, a Graecis dvißoyumòç appellatur. Est ergo ratiocinatio ex duobus pluribusve

concessis ad id quod non conceditur necessaria perventio. Possunt ergo plura

esse sumta, sed minus a" duobus esse non possunt Etenim est integra ratio--l

cinatío, si ad illud, quod volumus Ostende're, utilem esse voluptatem, tribus'

ctiam sumtis pervenire velimusp ut: omnis voluptas secundum naturam est;

omne quod secundum naturam est, bonum est; omne bonum utile est; omnis

igitur voluptas utilis est. Ех hoc apparet plura etiam licere addere,V si opor

tuerit. Nonnunquam etiam concludimus inferentes non quidem id quod con

íicitur, sed quod ex ipso, quod inferre debemus, necessario couticitur, -hoc

modos omnis virtus bonum est, omne bonum utile est, omnis igitur virtus non

nocet. inferendum crat, omnis igitur virtus utilis est, et ex eo necessario sequitur

non nocereg quod enim utile est, nunquam nocet. Нос а Graecis 6vy1re'ga6pa

Gan), alii; Ciceroni (top. 15) nohisque est conclusío,~

vel etiam (de inv. l, 37) complexío.

ratiocínalio] Cicero, qui voce syllogismus non

utitura ralíocînatíom's duas profert definitiones.

»Esse enimu ait (de invent. 2, 5) »diligentem et

eonsideratam faciendi aliquid aut non faciendi

excogitationemug sed praestat (l, 54): nratioeina

tio est oratio ex ipsa re probabile aliquid elicîcns,

407

quod expositum et per se _cognîtum sua se vi eta

ratione eonfirmeLu

minus a duabus] Lege minus duobus. Скот. —

omnino sic intelligendum; mutare autem contra

codicum auctoritatem minime ausim.

бищёрабщ] Recentior haec vocabuli vis, qua

47*

572 Martiani capellae lib. IV.v 5. 407.

dicitur, a nobis dici potest conñnis conolusio. Batiocinatio igitur sive proprium

et suam sive confinem habens conclusionem , dividitur in duo genera, in

praedicativum et couditionalem syllogismum.

QUID SIT PBAEDICATIVUS SYLLOCISMUS.

Praedioativus est, in quo sumta ita sibi nexa sunt, ut aliquo extrin

secus addito suppleanturz ut hoc, quod supra dictum est, omnis voluptas

bonum est, omne bonum utile est. videmus itaque non totum. Vquod supra

positum est, dictum, sed unam inde partem sumtam declarativam, quae se»

cundo proloquio facta est subjectivag quod proloquium secundumy ut impleret

scntentiam, aliquid petivit extrinsecusp id est, utile est. Hujus illatio conficitur ex

eo quod accessit extrinsecus et ex eo quod non est repetitum, id est, omnis igitur

voluptas utilis est. Hujus generis tres formae sunt. Prima est, in qua declara

tiva particula superioris sumti sequentis efficitur subjectiva aut subjectiva supe

rioris declarativa sequentis. д Declarativa superioris fit subjectiva sequentis, ut

in superiori proposito excmplo. Subjectiva superioris fit declarativa sequentis,

si hoc modo velis convertere: omne bonum utile est, omnis voluptas bonum

est, omnis igitur voluptas utilis est. Secunda forma est, in qua declarativa

a syllogismo distinguiturg apud Aristotelem enim p. 271 Oui): »Tres igitur formulae fiunta quarum

nonnisi ipsam conclusionem sive („пашет signifient. prima dicatura quum illa communis particula in al

et condx.t.xonalem syllog.asmum] Si.c codi.ces Mo- tera subЛ"еш, ш- al tcm declaran est’° qm' Ordo

. . . . _ _ t t ' .

._

мест” (с. F): m cdms legitur tantum conditur non an um enumeratione set: conclusionum digni

nale, ut усни: supplendum foret, cul. lech.o.“. da. tao te eo tent:su e.s t. qui°ppe u tima est formula te:._

Ihrem Praet-ero шиш ita, guia-nn in ea nisu parhculare concluditur;

hac superior est secunda , quae habet conclusiones

síbi nera] Ita codices Monaeensis (С) et вы

universales, sed abdicalíuas tantum; et ideo sic

chenauensisg non innexa, ut in cditis. . . . . ,

prima Pollet, quia m omne genus illationum con

отстав] Nonne miremur Grotium, qui ediderit

invidemus utique non totum quod supra positum

est non (Летим, quum anteriores cditiones verama

quam nos revocavimus, jam haberent lectioncm?

tres for-mae] Pariter Appulcjus (dogm. Plat.

cluditur.« Itidcm Isidorus (аут. 2, 28, 2): »For

mulac categoricorum, id est praedicalivorum syl

logismorum sunt tres; primae formulae modi sunt

novem- et sic porro prorsus ut apud nostrum. Alli

quippe quatuor formas fecerunt

- Martiani Capellae'lib. IV. §. 408. 575

superioris sumti eadem est etiam declarativa sequentis, ut: omnia virtus

bonum est, et omnis voluptas non est bonum. omnis igitur voluptas non est

virtus. Tertia forma est, in 'qua .subjèctiva superioris sumti eadem est

etiam subjectiva sequentis, ut: quoddam bonum.voluptas est, omne bonum

utile est, quoddam igitur utile est voluptas. _ In prima forma et universaliter

etpar'ticulariter, et dedicative et abdicative concludi potest; in secunda forma

universaliter nisi per contrarium concludi non potestg in tertia forma particu

lariter tantum concluditur. quapropter non frustra hic ordo est servatus.'

Nam-meritoprima dicitur, in qua omni inodofoonoludi .potest; secunda autem

recte, Yin qua- potest concludi universaliter, quamvis per contrarium ;. tertia

item теще, quia in quantitate minor est, .iu qua nisi particulariter concludi

non potest. Nuno dicendum est, singulae formae quot modos recipiant. Nam

recipiunt intra ,se certum numerum;

extra quos modos quidquid conclusum

fueritg non est temere .concedendum. Recipit autem prima novem modos,

secunda quatuor, tertia sex. - '

›’РШМПБ MoDUs,

Primäe formae primus modus est,4 in"quo conficitur ex duobus uni

versalibus dedicativis universale dedicativum directum, ut est: omne justum

honestum, omne honestum bonum, omne igitur iustum bonum. Si reflexim

inferasz omne igitur bonum justum, non sequinur,l sed particulariter potest

i e

per conlraríwn] Abdicatjve.Gno1-.Мох

post

tertia pro autem scripsi ítem e codicibus Reiche

nauensi et Darmstattcnsi.

primae farmac] In hisce figuris modisqne syllo

gismorum eorundemque exemplis mirum quam con

veniant Capella, Appulejus et Cassiodorus, etiam

sicubi ab Aristotele deviant: nam in prima figura

omnes ex majore (ut vocant) minorem facîunt, et

contra, quem modum recentiores »Galeni quartam

“gm-:uuu nominaut. Скот. —— luscriptio hujus capitis

et duaetquae sequuntur apud .Grotiunb angustìores

sunt quam quae iis continentur; sed quum antiquae

esse videantura munire nolui.

directum] vel-dr ne legendum sit dírectím, ut

est apud Appulejum (5, р. 272): »direc-tim autem

dico inferri, quum eadem particula subjecta est

tam in conjugatione quam in ipsa illationea itemque

declarans eadem quum est ntrobiqueg reflexim vero,

quum hoc fit vice versans sed codices nihil variare

videntur.

409

410

4M

574 ~Ma`rtiani capellae lib. wife 411. infcrriz

quoddam igitur bonum justum, et efficitur quintus modus. Seeundus mo

dus est, in quo conficitur ex universali dedicativo et universali abdicativo univerf

sale abdicativum directum, ut estz' omne justum honestump nullum honestum

turpep nullum igitur justum turpe. Si reflectaSz nullum igitur turpe justum, ага

citur sextus modus. Diximus enim supra, universale abdicativum posse converti.

Tertius modus est, in quo conficitur ex particulari dedicativo et universali dedi

cativo particulare dedicativum directuma ut est-z quoddam justum honestum, omne

honestum utile, quoddam igitur justum utile. At si reßectas, efficitur septimus

modus: quoddam igitur utile justumg quoniam supra dictum est, particulare

dedicativum posse converti. quartus modus est, in quo conficitur ex particulari

dedicativo et universali abdicativo particulare abdicativum directum, ut est:

quoddam justum honestum, nullum honestum turpe, quoddam igitur justum

non est turpe; reflecti non potest, diximus enim supra, particulare abdica

tivum non posse converti. Oetavus .modus est, in quoconficitur ex universali

abdicativop et universali dedicativo-particulare abdicativum reflexim, ut est:

nullum turpe honestum, omnc honestum justum, quoddam igitur justum non

est turpe. Nonus modus est, in quo conficitur ex universali abdicativo et

particulari dedicativo particulare abdicativum reilexim, ut est: nullum turpe

honestum, quoddam honestum justum, quoddam igitur justum non est turpe

DE SECUNDAE FOBMAE PRIMO MODO.

° Secundae’formae primus modus est, in quo conficitur ex universali

dedicativo et universali abdicativo universale abdicativum directum, ut est;

omne justum honestum..nullum turpe honestuma nullum igitur justum turpe

Hic 'reflexione si utaris, alius modus non eflicitur, quoniam de utrisque sub

jcctivis fit illat-io. Secundus modus est, in quo conficitur ex universali abdi

сайте et universali dedicativo universale abdicativum directum, ut est: nullum

octavus] Qui-hic abesse videntur modi quintas, secundum et tertium. Аире ita etiam apud Appu

sextus et septimusa modo expositi sunt ad primum lejum 274. 275).

,1n-@miami„napalm` im» IV.v ç. 412. 575

turpe honestum, omne justum honestum , nullum igitur turpe justum. Tertius

modus est , in quo conficitur ¿cli particulari dedicatlvoï et universali abdicativo

particulare abdicativumv.directuma ut esta quoddam justum honestump nullum

turpe honestum, quoddam igitur justam non eat turpe. »Quartus modus est,

in quo ldouiicitur ex particularis abdicativo et universali dedicativo particulare

abdicativum directum, ut esta quoddam justum non estturpe, omne malum

шгре, quoddam igitur iustum non est malum. ' ' Т

'l .A . i `

DE PRIMO MODO тввтмв malum.- iz -

Tertiae formae primus modus вы, in quo conficitur ex duobus universa

libus dedicativis particulare dedicativummdirectumt lh est: omne justum hone

stum, omne jusl:um'bonum,A guoddam igitur honestum bonum. Secundus modus

est, in quo conficitur lex particulari dedicativo-et universali dedicativo particulare

dedicativum directum, ut est: quoddam justum honestumyomne justum bonum.

quoddam igitur honestum bonum. Tertius moduscst, in quo conficitur ex uni

41

versali dedicativo et particulari dedicativo particulare dedicativum item directumx I

ut est: omne honestum justum, quoddam honestum bonum. quoddam igitur

justum bonum. Quartus modus est, in quo conficitur ex universali dedicativoi

et universali abdicativo particulare abdicativum directum, ut est: omne justum

honestum, nullum justum malum, quoddam igitur honestum non est malum.

Quintus modus est, in quo'conlìcitur exi particulari dedicativo et universali

abdicativo particulare >abdic'ativunr"dircctum, ut est: quoddam justum ho

nestum, nullum justum malum, quoddam igitur honestum non cstmalum.

sextus modus est, lin quo conficitur ex universali dedicativo et particulari

abdicativo particulare abdicativum dircctum, ut est: omnc justum honestum,

quoddam justum non est malum. quoddam igitur honestum non est malum.

omnes igitur modi certum ordinem teneur., eiusdemque ordinis ratio est, quae

\ ‚

.'\ l.“ “..l\

in ipsis formis demonstrata est.

l ‘ .

ítem directum] amissum ifidy Gratinm ítem restitui ex ante eum сайт. ' .,

p

576 Martiani capellae-ilie m 5; 4M.

414

415

416

QUID SIT CONDITIONALIS sYLLoeIsMUs.

conditionalis syllogismus est, cujus propositio et plenum argumentum

et plenum id de quo quaestio est continetp ita ut assumto argumento jam

certum inferri possit de quo quaestio erat, ad hunc modumz Ponamus

quaestionem esse, utrum sit utilis rhetorica, et volentes utilem probare, ar

gumentum ab hujus deiinitione capiamus, quod.est bene dicendi scientia. Ex

hujus argumento et illa quaestione conditionalis syllogismus ponitur sic: si

rhetorica est bene dicendi scientia, utilis est. Assumimus argumentum ita: est

autem rhetorica bene dicendi scientia. Наес duo qui concesserit, etiam invitus

concedat necesse est, utibm esse rhetoricam; quod erat dubium antequam

propositio et assumtio concederetur-hy Nihil tamen in assumtione accessit ex

trinsecus, quod est proprium praedicativi syllogismi. Hic primus modus a

dialecticis appellatur, qui est ab antecedentibus, propterea quoniam argu

mentum quemadmodum positum est, ita et assumtum; hoc tantummodo

differens, quod cum conditione positum est, et sine conditione assumtum.

Secundus modus est, qui appellatur a consequentibusa in quo ipsum argu

mentum quaestionem sequitur, non quaestio argumentum , hoc modo: si est

rhetorica utilis, est bene dicendi scientia. Assumitur argumentum a- contrario,

id est per negationem sie: non est autem bene dicendi scientiagv non est utilis

igitur. Tertius modus est, qui appellatur a repugnantibus, in quo demon

stratur, non posse- simul hoc esse et illud non esse, in quo quum fuerit

assumtum ummm, aliud necessario tollitur; ut quum fuerit assumtum esse,

non esse tollatur, hoc modo: non est bene dicendi scientia rhetorica et non

est utilis; est autem bene dicendi scientia, utilis est igitur; confectum est

utilcm esse, sublata eo quod non esse utile positum erat. Hi tres modi ex

ab anleoedentibus] De tribus argumentandi mo- ad 557 et Spalding. ad Quinctilianum 5, 8, 5;

dis, qui in syllogismo eonditionali hie sese exci- p. 2l5).

Piunt, ab antecedentibus, contrariis, repugnanti- ut quum fuerít] Editi id саг, quod eorrexi e

bus, in rhetorica seo есть) agitur (conf. not. codicibus Monacensibus (С. F).

Martiani capellae lib. IV. g. 416. 577

uuo argumento possunt coníici,V et unam rem omnes probare possunt. Nec

interest in propositions, quam partem primo ponas, utrum argumentiv utrum

quaestionisa dummodo conditionis ratio conservetur. Quum dixerisz si rheto

rica est bene dicendi scientia, utilis est; potest et sic poni: utilis est rhetorica,

si bene dicendi scientia est. Нос etiam in duobus aliis experiri licet. Quartus

modus est, qui per disjunctionemeiiìcitur, ita ut uno assumto alíud neces

sario negatum sit, hoc modo: aut sanus est aut imbecillis, sanus est autem,

non est igitur imbecillis. Quintus modus est, qui etiam per disjunctionem

eiïìcitur, ita ut uno negato aliud necessario sit, hoc modos aut sanus est aut

Additi sunt alii duo

rmodi, qui per argumentum istorum duorum fieri possunt, non tamen per

imbecillis, non est autem залив, igitur imbecillis est.

dísjunctionem, sed per negationem. Est ergo sextus modus, in quo demon

stratur non posse simul et hoc esse et illud. Assumitur per unius confirma

tionem, concluditur per alterius infirmátionem, hoc modo: non est sanus et

imbecillisa sanus est autem, non igitur imbecillis. Septimus modus proponitur

sic, et in eo assumitur ut in quinto, atque ita concluditur. Ad rem facilius in

telligendam his quaedam formae junguntura ita ut rebus ipsis non dictis ratioci

nandi vis intelligatur. Est primi modi forma haec: si primum1 secundumg pri

mum autem, secundum igitur. Secundi haec: si non primum, nec secundumg se

cundum autem, et primum igitur. Tertii haec: non et primum et. non secundum;

primum autem, igitur et secundum. Quarti haqc: aut primum aut secundumg

primum autem, non igitur secundum. Quinti haec: aut primum aut secundumg

per disjunctíonem] Alii syllogîsmos hypotheticos

et disjunctivos inter se distinguunta lut Marius Vic

torinus ad ciceronis rlietorieam (ар. Pitln. P. ‘175),

qui docetp quum in propositione sit »si estu, ap

pellari argumentum xarà биущшёуощ quum vero

in illa sit »aut estaa appellari nani дегСгпудёуоу.

junguntur] Mclior hace est Reiclnenauensis et

Monacensium (С. F) lectioa quam conjunguntur in

editis. ceterum Aristoteles literis utitur in his for

mis, ut apud Appulejum (dogm. Plat. 5, р. 279

Oud.) legimns: »omne C В; omne B A; omne

igitur c А«; stoicos autem idem testatur pro li

teris numeros usui-parea quod idem Ciccronem (lop.

4) fecisse videmusunsi primuma secundumc cet.

nec secundum] Ita melius Reichenauensis codex,

quam non secundum in editis.

uv .

418

419

m

48

578 Martiani capellae lib. IV. §. 420.

421

asa

non autem-primump igitur secundum. Sexti haecz non et primum et secun

dum; primum autem, non igitur secundum. Septimi haeo: non et primum

et secundumg non primum autem, igitur secundum. Sciendum tamen est,

ex uno argumento posse iieri tres superiores modos et ex uno argumento

alios quatuor. Hujus autem ordinis ratio est, ut primus modus sit, qui

appellatur ab antecedentibus, quia utique quod antecedit prius est; secun

dus a consequentibus eadem ratione, ut ipso nomine suo primum se de

bere sequi etiam in ordine videatur ostendere. Bestat qui sit tertius in

eodem argumento a repugnantibusg non enim possumus ad disjunctionem

transsilire, quae jam non potest ex eodem argumento iieri Erit ergo quartus

modus quasi ad aliud argumentum primus Et ibi utique antecedere debet,

in quo per confirmationem assumiturg prior enim est confirmatio negatione.

Quintus debet esse idem per disjunctionem, sed post eum propterea, quia

in eo per confirmationemp in hoc autem per negationem assumitur. Нос in

duobus reliquis licet intelligi. Miscentur autem sibi multis modis syllogismia

ut in una ratiocinatione et praedicativi generis et conditionalis formas agnoscasg

hoc modo: Si quaestio sit, ulrum utilis sit ipsa dialectica, proponendum est:

si bene disputare utile est, utilis est bene disputandi scientiag at bene dispu

tare utile est, .utilis est igitur dialectica. Sane videndum est in praedicativo

syllogismoa quod de propositione sibi assumtionem vindicetg nam extrinsecus

aliquid jam accipere manifestum est. In eo autom, quod sibi, ut diximus,

de propositione vindicatl attendendum est utrum recte vindicet propter servatas

memoratasque formas. figit-itur enimi ut quod in propositione ad declara

tivam partem pertinere videbatur, in assumtione ostendatur ad subjectivam

pertinereg et item si aliter assumas, hoc ipsum pertinebit ad declarativamg hoc

modo: notum est in prima forma ita assumí, ut aut declarativa propositionis

subjectiva sit assumtionis, aut subjectiva propositionis eadem et declarativa

qui sit lerlius] Restitui quod incuria Grotius nema intrusum, cujus nec causa ulla apparebat ne

omiscrat sit, pariterque mox possumus scripsi pro que origo vel in editionibus vel in codicibus inda

разнятся, infraque expunxi sed ante »per disjunctio- gal-i poterat

Martiani capellae lib. IV. g. [122. 579

sit assumtionis, ut si proposueris sie: omnis ars frequenti exercitatione meditanda

est, dictio autem exercitatio est rhetoricae, rhetorica igitur frequenti dictione me

ditanda est; in propositione exercitatio ad declarativam partem pertinere vi

debaturp in assumtione ipsa exercitatio ita ad declarativam pertinet. Quomodo

ergo forma.servata est? scilicet quia relictum est aliquid in declarativa pro

positionisf quod non venerit in declarativam assumtionisa unde possit iieri

conclusie, hoc est, meditanda est. Nam si vellem sic assumere: rhetorica

autem ars

est, totum servaretur ad conelusionem: rhetoricaiigitur frequenti

cxercitatione meditanda est. Ех hoc apparet multa esse communia, quae pos

sint vel subjective vel declarative adiungip prout se habuerit assumtio.

Talibus insistente Dialectiea, et ad quaedam non minus inextricabilia

quam caliginosa properante, Pallas nutu Majugenae festinantis intervenitz

Perita-fandip jam progressum comprime,

Ne implexa tortos stringat intimatio

EL multinodos perpeti amfractus diu

Hymen recuset; editum est compendio

quidquid decenter docta disputatio

dictio] Marius victorinus (rhetor. Pith. р. 171)

»in dialogisu ait user-inanem esse, non dictionem:

dictionem autem esse oratoris in civilibus causis.«

in declarativam] Sie corrigendum c Darmstat

tensi erat quod editi habent »in declurnliva.« Се

terum hic quoque nonnulla excidisse videri potei-ant,

nisi interi-egationis signum interposuissem.

servaretur] Ita omnino legendum e codice Mo

naccnsi (С) pro servabitur in cditis; pariterque

mox ex altero Monacensi possint pro possunt.

implexa] Нос pro Grotiano {та/[ежа in codice

optimae notae legi observat Oudendorpius (ad Cac

sarem p. 107).

tortas] Lege допив. G1101'.- Quid voluerit jn

venis doctus non cupio. Equidem refero tortas ad

substantimm amfraclus. consti-nendum igitur vide

tur: »Progressum comprime, ne implexa intimatio

stringat amfractns toi-tos, et Пущен recuset per

peti amfractus multinodosi:l~ i. e. ne ad contortiora

procedasa quae impaticntiam Hymenis moveantur

perpetì] Lege perpeti Скот. — In editis enim

erat perpetua'. Grotii sententiam confirmavit Ouden

dorpius auctoritatelt vetustissimi codicis Leidensis,

de quo modo dixi.

deventer] Bartliius (advers. р. 1579) e suo co

dice decenter jubet reponerez sed adverbium hoc

imuditum cx uno tantum codice contra vulgarem

rcliquorum lectionem Martiano obtrudere eo magis

nefas putamusa quod paulo post etiam Dialecticae

frons decem appellatur.

425

48 *

380 Martiani Capellae lih. IV. §.423. ,

Multo adstruendum contulit volumiue.

Sat est profundae frons decens scientiae,

Quae abstrusa promit, nil morosum disserens

Praetervolando , nilque ignotura deserens.

Nam quae suDersunt fraude multa consita,

Quîs falsa captos circuit deceptio,

Dum ambage ficta praestruis sophismata,

Captentulisve ludis illigantibus,

Pellax soritas quumque sensim congeris,

Formasve mendas, comprobat quas Veritas;

Nefas tonantis garriat sub auribus

Facinusque dirum; quippe summi coelites

Odere turpis omne falsum feminae.

Nam si revolvas, quid cavilla saevius?

pro Grotíano peUex. Tolum locum sic explico:

»dum praestruis ambage ficta sophismata fraude

multa consita, quibus falsa deceptio circuit caplos

— quumque pcllax congeris sensim soritas vcl

mendas formas, quas Veritas comprobat.« Mendare

novo cxcmplo dictum est pro corrumpere, ab со

quod est men dum; Martiani en im sen ten ti a liaec

est, Dialccticam, dum sopbistarum more cavillctur,

cas formas, quae легка ti consentaneac sint, adul

terare ct detorquere.

garriat] Malim garriant. Et tollenda est distiuctio

ex versu pracccdcnti. Grot. — Brevitate obscurus

ipse interpres est: quid enim voluerit nemo

divinabit. Subjcctum verbi garriat est nefas faci

nusque dirimí.

cavilla] Sopbistica. Vulc. — Idem est quod cavillatio.

Accepit noster a Plauto (Aulul. 4, 4, H).

Revolvas seil, animo est idem quod consideres sive

recorderis.

frons] Grotiiis ¡n margine apposuit variant cm

lectionem fous, quae ct in códice Reichenauensi

exstat muí tu ñique habet quo se commendet; practuli

tarnen vulgatam, cujus hic sensus esse vide tur:

snfficere frontcm, id est anteriorem partem scien

tiae, elementa cjns, quae station in limine tradantur;

penitus intrare to lam que ab omni parte cognosccre

dcos nolle.

captentulisve] Elcnchos sopliisticos innnit. Gloss.

Isidor.: |i>captcntiila, caption; ct alibi: »inuseipula,

captentula.« At amico mco Jojmni Meursio videbatur

lcgcndum captensulisve , item captensula, ut

enim а 6у.с'(ЛТ(0 scaptensula teste Fcsto, ita a capto

captensula. Lucretius:

»Qual is expires scaptensula subter odores. «

GnoT. — In vocabnlo raro ас prope único codicum

sola auctoritas esse potest.

pellax] Hoc restituí ex anterioribus editionibus

Mamani .'CapellaeAib. IV.5.

425.

581

Dudum. locura .circulatriL indecens

Fies profecto decipula, si adstruxeris.

Facessat ergo vcrsilis profunditas,

Reliquumque tempus liqueris sororibus.'Y

His auditis Dialectica cunctabunda paululum, tamen divae praeceptis paritura

respondit :

Venerandos mihi fatus reverendosque secuta

Refer-am jussa pedem, atque ilicet exorsa silebunt.` д

Licct unam decuit jussae permittere-»culpam, -.

~

Ut honoris pretio cederet inferre relatus,

Populum-Cecropidarum bene quo palliatarum

Bromius conciperct contumias nosse dolere,

fics prefecto] Distinguo: »circulan-ix indeccns

fies Profeet() decipula si astruxeris.« Exorabula ju

dicantium, et decipula adversantium, et artificia di

eentium. Скот. -— voce decipula praeter nostrum

utuntuxet

Appulejus (in Ног. P. 87 ii Опа.) et

Apollinaris sianius (ер. 8, 10; р. 252 sim).

иен-55153] Ita etiam Saxo Grammaticus »versílí

quadam mutatione transponîe scripsit; et:

-— —— — мшпс Iaxo ‚юрте tendor

Versilis, influe novos converti cerca индиец

STEPHAN. (ad Sax. р. 55).

respondil] Obscurissimum carmen ipsoque metro

ionico a minore contortum atque impeditum sic

intelligo: »Secuta fatus reverendos mihi et vene

randos referam jussa pcdem, quaequc cxorsa eram

dicere mittam. Quanquam unam veniam dare decuit

jussae, ut Pallas honoris gratin Permitteret regerere

ea quae Bacchus supra 551) contumcliose in

me conjecit, quo intelligcret populum Cecropida

rum bene nosse dolere eoutumelias, magisquc quam

crediderat vipercam noscerc posset, et quam dn

dum inet-tem habuerit, Marsica Praestigiatrix fieretu

cet. Singula tamen vel-ba praestarc minime velim.

Cecropidarum] Cecropidarum dixit feminine aut

communitcr. Juvcn.: »Fortissima Tyndaridarxun.¢

Vide infra in notis ad Musicam, ubi de Tritonida

dicam. Ceternm magnus error in hoc versu: nam

tertiam syllabam in palliatarum corripuit. Ceterum

»bene palliatasu artes dixit Gracca phrasi ¿15m/1]

yïââç ¿tÃ/ami. Gno'r.- Bene ad :wsse potins re`

ferendum crit. De pallio, Graccac doctrinae insigni,

vide superiorem notam (ad 215).

conlumías] Contumelias et derisiones.VULc. —

Coutumías nani: övyxordrìv pro contumelías. Nisi

sit certumìas партийца, ut latumia датами.

Vulgatam lectionem tuetur Gloss. lsidori, in qua

invcuio: »catumia (1. contumia) выпишет“, et alibi:

»contumia, derisio.“ Скот.

nasse dolere] Lege »nasse дамы Sensus to

tus hic est: Hoc tamen unum vclim mihi Minervam

Permitterc, ut concedat, me Pro honore meo aliqua

referrc, quo Bacchus (qui videlicet Dialecticam ir

riserit) discat nos artes ctiam tangi et angl istis

contumeliis, et sentiat magîs vipcrinam, quam

424

582 Martiánf СарШаё hVïV. ft>4aÄ<*

Mage quam crediderat vipeream noscere posset,

Et iners Marsica dudum fieret pracstigiatrix,

Neque me conspiceret somnificam vel temulentam

Loca passim blaterantem Jovialibus sub oris.

.Tarnen uni famulandum est tibi, virgo} reticeraus.

Haec dicens velut repressa conücuit, compluresque cam divorum, qui inter

initia deriserant, horruerunt.

dixerat. Grot. — Doleré pro dolore, quod in editis manuscriptorum lectio loca tue tur, quod si reverá

erat, ex Darmstattcnsi códice rcposuL a Martiano profectum est, metri necessitate dictum

loca] Malim joca. Eundem errorem in Florido- est pro locos. Ñeque enim loca sed loci appellantur

rum libro 5 anûnadvertit Stewccbius. Grot. — Vide pliilosopliorum et ora toruin argumenta.

Appulejum (op. П. p. 65 Oud. ibique not.). Atta- sub oris] Ita Grotii codex omnino melius, quam

men communis omnium librorum tarn editorum quam cditum »suborsis.*

M A R T I A N I

V

MINEI FELICIS

С A P E L L A B,

AFRI CARTHAGINIENSIS,

DE

R H E T О R I С Л

LIBER V.

Interea sonuerc tubao, raucusque per aethram

Canlus, et ignoto coelum clangore rcmugit;

Turbati expavere dei, vulgusque minorum

Coelicolûm trépidât, causar um et ncscia corda

Haerent, et veteria rcnovantur crimina Phlegrac.

Pulgtuque] De istis diis minoribus Tide quae

supra (§. 45. 167. 257). Inferioribus quoque locis

(§.810. 90C) corum fit mentio.

luterent et] Dü minores tubarum audientes 80-

nitum raucosque cautus, res quid sibi velit, nes

cientes, vano timoré afüciuntur. Omnia plana prae

ter bunc Tcrsum. Miniine enim renovata sunt cri

mina Phlegrac, sed vanuin fuisse metam mox videbant

coelites. Si illud renovantur exponi posset:

in mcnioriam dcorum redeunt crimina Pidcgrac;

nihil rautandum esset Quod quum negandum sit;

шесит scribe:

» Horrent, ne veteris renoventar crimina РЛ/е»

¡rae.*

Auxiliantur in epilogo bujus libri V verba: »pigebit

arma borruisse caelites.« Susrcs (in Gurlitti aniiu.

partie. 4, p. 9). — Speciosa conjectura, at neutiquain

vera. Renovari enim memoriae sígnificationem

habere possc abunde probant loci Ciccronis

(orat. 2, 48): » ánimos equitum ad Cacpionis odium

renovabam atque revocábame , et Auctoris ad Herennium

(2, 50): »enuineratio est, qua coiligiraus

— quibus de rebus verba fecerimus, ut renovetur

oratio.« Praetcrca haerent ad nescia corda tain

egregie quadrat, ut nuit audi causa nulla apparcat.

Phlearae] Gigantes significat, qiios fama erat

с Pblcgraeis campis coelum adorlos esse; undc

Lucanus (9, GoG):

42o

584 Martiani Capellae lib. V. $. Ш.

Tunc Aniñes Faunïque,, Pales, Ephíalta, Napaeae

Respectant proceres, nulloque assurgere motu

Cernunt attoniti, vicibusque alterna profantes

Mirantur placidam per pectora sacra quietem.

Tunc primum posita Sylvanus forte cupresso

Percitus ac trepidus dextram tendebat inermem;

Deliacos poscens arcus, atque Hcrculis arma,

Portuni trifidam suspirans flagitat hastam,

Gradivi frameam non ausus poseeré, falcem

— — »cocloque tímente

Olim Plilcgraeos stantes serpente Gigantes»,

nosterqnc infra (§. 655) Phlegram »Gigantum procliorumque

iinmanium temeritate famosain« appcllat.

Plura dablt Hcyrtius ad Apollodorum (1, 6, ij

p. 69 sequ.).

Ephialta] Cave cura Gigante cognominc con

fundas, quem inter alios nuueupat Apollinaris Sidonias

(carm. 6, 25 5 p. 529 Sirm.); nostcr cnim

est qui alio nomine Latine Incubus, Graecis e<pLáZtrjg,

quem Straho (1, p. 19 Casaiib.) cam Gor

gone, Lamia, Larvis, aliisque cjusmodi monstris

pestiferis componit, Servius autcm (ad Acn. 7, 776)

cum Pane, qui et Inuus, Faunus, Fatuns dicatur^

eundem esse refert.

Napaeae] IVympharum genns, qnod nomcn duxit

a vàrte6i, saltibus, saepinsquc apud poetas

Latinos commcmoratur. Calpurnius (cel. 9, 20):

• Quae colitis silvas Dryades, quae que antra

Napaeae,

Et quae marmóreo pede Najades nda secantes*

cet

Rcdcunt et infra (§. 903).

cupresso] Yirgilium (georg. 1, 20) respexit:

• Et teneram ab radiée ferens , Silvano, cuprespercitus]

Perterritus. De Iinjus vocis usn plora

congessit Oudcndorpius (ad Appulej. I. p. 552).

Belli inertes Лае vins quoque (apud Macrobium 6,

5) sil \ ¡colas lui mines appel! a vit.

Deliacos poscens] Ita in libri Norimbergcnsis

margine multo melius, quam qnod in editis legitur

• bcllaque composcens.« Dcliaci cnim arcus sunt

Apollinis et Dianae. Eandem lectionem jam Oudcn

dorpius (ad Appui. I, p. 352) commendaverat ,

cjnsquc vestigia ctiam Darmstattensis codex cxhibct

in corrupto » Delinque composcens.«

Vor l и ni \ Pro Neptuno seu elemento aquae.

Влпти. (adv. p. 1666). — Tridentis mentio nemi

nem dubitarc patitur. Similiter Valerius Flaccus

(Argon. 1, 641):

»quum subito trífida Ncptunus in hasta

Caeruleum fundo caput extulit.»

Plura vide supra (ad §. 4).

Gradivi] líos versus nos íta distinximus. An

tea legebatur

а Gradivi frameam non ausus poseeré falcem,

Saturni bello* cet. Juvenalis:

'Et Mortis frameam ei Cirrluxei spicula valia.'

GnoT.

falcem] Conferendus com Loe versu alius in

ferior! loco (§. 566):

„тт— ŕ' —

Магвйапй СарёПав lib. V. 9. 425.

LSaturni bello аиста disquirit

agresti,

а.

585

DiHidensque sui respectat tela tonantis.

'Sed dum talibus perturbatur multa terrestrium plebs deorum, ecco quae

dam sublimissimi oorporis ac iiduciae grandiorià, vultus etiam decoro luculonta

¿emma lnslgms mgredltur, » cul galeatus vertex ас regall oaput ma)estate

sertatum, arma in manibus, quibus se vel communire solita Vel adversarios

vulnerare, fulminea quadam coruscatione renitebant. Subarmalis autom vestis

illi peplo quodam circa humeros involůto Latialiter tegebatur, quod Omnium

»Sylvania falcem (‚шип pelis Salurm'am.«

Saturni gestamen falcem agnoscunt Гcstus (р. 484

Вас.) et Arnoliius (6, р. 209), unde falcr'ferum lnic

(5. р. 118) appellat. Байонет illius Maeroliius (Sat.

l, 7 ct 8) et Fulgentius l, 2; p.55) vel

in messe ponunt, vel in eo, quod tempus omnia

metat, exsecet, incidat.

subb'míssimx'] Sie ex antiquioribus editioniblü re

scripsi Pro sublilissìmí, quod edidit Grotius, “де!

ita etiam Reiclnenauensis codex habeat; subtilitas

enim Dialecticqe, Blnetoricae sublimitas atque cx

celsitas magis convenire videtur.

anna ín riianibus] Hand raro cum armis com

paratur vis oratoria, ut a Petronio (5, р. 25 Вишь):

——- -net {пуглив quatiat Demosthenis arman;

et a Propertio (5, 20, 27; p.682 Вш-ш.):

‘Persequar au( studium lìnguae, Demoslhenís

arma.«

subarmalís] cY-choßiç, cui contraria ”ёлшщс,

de qua supra. Скот. —— Subarmale vestimentum

subtcr braclninm reductum et humerum tegens.BAn'rn.

(ad Stat. Theb. 4, 19; р. 880). —- »Subarmalem

subuculamu dixit et Saxo Grammaticus (7, р.159

Steph).

Lalíaliler legebalw] Lalíaliter est laciniis sub

armo seu bracllio circa humerum convoluta et sub

llucta veste antique Latino ritu, qualem et ввы—

' num, vel certe non dissimilem, alibi descripsimus.

BAn'rn. (ad Stat. Theh. 4, 19; р. 880). — Roma

* _ -we‚т—Т —ч—-с «wwe/‘m r* '

426

norum vestitum in animo habuit, qui togam sex ulnarum

longitudine exserto dextro brachio supra

laevum humerum rcjicere consuevera-nt.- Porro

ut alius erat cinctus Gabinus, ila hunc liabitum

Latiarem lieet cum Capella nominare. Сип-весов quoP

que notandum est Palliis seu Peplis ita sub llume~

ris redcuntibus usos. Moschus in divina eeloga,

quae Europa inscrißitur:

»Ho/11u59” д’сбмоьбс :rémìoç Завёз Eógw

Лейки:

BARTH. (advers. р. 1551).

figurarum lamine] Ludit in verbis, quae quum

ccterarum rerum lum etiam oŕationis Ornamente si

gnificant. De figurís et verborum et sententiarum,

quae Graecis 6xp'yata sunt, Pluribus infra 525

sequ. 551 sequ.) ngetur, quae vox apud posteriores

solemnis facla est, licet Cicero (Brut. 17; de opt.

gen. or. 5; orat. 54) formas dicare maluerit. Lu

mina vero easdcm suepissime nuncupat, ut ipso

illo quem modo laudavimus loco (они. 54): вед

quae dicuutur orationis quasi farmac et lamina,

quae nl: dixi Graeci vocant 6штилем: codemque

in libelle (они. 25): »illam autem coneinnitatem,

_quae verborum collocationem illuminat his Iumíní~

cus, quae Graeci quasi valiquos gestes orationìs

49

586 Martiani Capella@ lib. V. §. 426.

’127

ñgurarum lumine variatum, cunctorum зсЪешаЬа praeferebat;pectus

autem

exquisitissimis gemmarum coloribus balteatum. Наос quum in progresso arma

concusserat, vel ut fulgureae nubis fragore colliso bombis dissultantibus fracta

diceres crepitare tonitrua', denique creditum quod instar Jovis eadem posset

. . . . . . . О

etlam fulmlna )acular1. Nam velut potens rerum Omnium regina et impellerç

бхйрш‘га appellanta, шипящие aliis in locisl(orat.

y59. 68, Brut. 57. 79; de orat. 2, 27; partit. 6

cet.). Stcllís quoque сотри-а! (orat. 27) »translata

Verba atque immutataa, quae oratiouem illustrent;

quem eundem sensum gemmarum illarum esse сеп

seo, quibus noster Rlletol'icae balteum distinxit,

stellae quippe et gemmae llaud raro eadem vi me

taphorical usurpantur. Martialis (5, Н, 5):

»Multas in digitís, plures in earmíne gemmas

Inveníesu -— — ——

>Colora: etiam erationis pro ornamentis dixit Gellius

(I4, 4): »vultum ejus sevcris atqne venerandis ver

borum colorìbus depiuxih: qui talnen Probe distin

guendi sunt a colore, de quo infra 471).

balteatum] Grotius ediderat balealum, notata

men addita: »lege [лай/шашни, aut ut alii codiees

subbnlthealum. Glossa Isidori: baltheat, eingit.“

Enluidem

meliorem Reichenauensis et Mouaeensis

(C) eodieum lectionem seeutus balleatum sine aspi

ratione reposui.

fulmína] Periclem ante oculos nostro fuisse

manifestum est, qui Úlympíus nl) orationis velie

mentia appellaliatur. Coul'er Plutarchum (in vita

ejus PASS) et Quinctilianum (2, 16, 19): »ut non

loqui et orare, sed quod Perieli contigit [Шут-«те

et гопаке videaris", ubi Piura Spaldingius (p.575).

Sed Demostlienis quoque Cicero (orat. 70) »vibrare

fulmínau dixit, ipsique Ciceroui »verborum fulminau

tribuerat Paehls, quod ille in jocum vertit (ad di

vers. 9, 21).

polens] [троим esse vidctur ad invidiam po

"НЮ, Жертвы/де, ut et Donatus docet. Sie Li

vius »impotentem decem virorum potestatem« dixit:

et Capella infra »in invidialn, si eos [троими

esse monstremus.“ Quinctil. decl. 15: »Credo equi

` dem judices plerosque mirari, quod homo tenuis,

etiam nntequam quod perdidi lnbebam pauper, ausus

sum judieio lacessere divilem, "tique vieinum, eum

que notae impolenlíaeu etc. Glos». Isidori: »impo

tens, interdum potens, Pro potentia‘clarus, \el

Plus quam рантам Petronius:

»ive сите! alto regíam (песет vullu

адепт/пе eoenas nc inpotenliam варки

1..С1:`е:юие, aut:

»Clíensve coenas impotentium варим

Nam in V. C. est:

»Clíensl/ue совпав impotentium ne capteh;

repugnante vcrsu. Horatius »aquilonem impotenleuu

dixit. Simili modo Ulpianus l. l de oilieio ргосон

sulis: »si quis ila impotenter se gerit, ut omnes

metuant adversus cum advocalionem suseipere.«

Citatu'r digestis de oil'. proc. et leg. l. 9 nequidquam

§. 5 advoeatos. Cuor. —— Tota hace annotatio quan

tumvis docta superflua est, postquam e codicibus

Darmstattensi et Monaeelnsi (С) potens rescripsi,

Sed quod mirere, Grotius ipse lloc ediderat, ui

llilo tamen seeius in nota Semper {троице ante

oeulos habuit! Prefecto inde a tertio libro negligen

tior deprelnenditur interpres, id quod non sexuel

animadverti. Ван-{Мне quoque vnsla eruditione ipsa

eonfusus modo Polens (adv. р. 304), modo impo

lens nostro in loco legit. In codice Reichenanemi

Martiani Capellae lib. V. 5. 427. 587 _

quo vèllet et linde vellet dedueere , et in lacrymas Несите, et in rabiem

concitare, et in alios ctiam vultus sensusque convertere tam urbes quam ex

ercitus` proeliautes .et quaecunque poterat agmina populorum. Haec eu'am

Senatum, rostra, judicia domuisse in gentoI Romulea, Athenis vero curiam,

gymnasia, theatraque pro arbitrio reflexisse, ас totam funditus Graeciam

miscuisso ferebatur. Нас vero loquente, qui vultus vocisque sonus, quantaque

scriptum quidcm crat in Polens, sed a seconda manu

in cxpunctum.

жуёт] Prncivit Euripiilcs, qui (in Hccuba 816)

отвода) 6è ‘nìv ‘rügen/voy ávůgcán'otç ¿Ló

ахти

dixit, qucmque l'cspcxit ct Quinctilianus (1, 12,

18; р. 249): »qui vero imagincm ipsam cloqucutiac

divina quadam mente concepcrit, quiquc Шиш, llt

ait non ignobilis tragicus, reginam rerum orationcm

ponct ante oculosii ect. Sed ct Cicero (orat. 2, 41)

cundcm ut videtur sccutus nomnium rerum regl'nam

orationcm« appellat.

fluo vellel] 1d ipsum crat, quod in suis acqua

libus Cicero dcsideravit (Brut. 95 i): »nemo qui

ad irncundiam magnopere judiccm, nemo qui ad

llctum posset adduccrc; nemo qui animum ejus,

quodunum est oratorís »itaxime praprium, quocun

que rcs postularct, impelleretu (conf. et dc orat. 5,

14). Est "cro lince vis oratoria, quam деп/611710:

Graeci nuncupant, quamque praccipuam in De

mosllicne fuisse omnes consentinnt. Vide Voemelium

(ad Demostli. de page р. 258), llcrmannum (ad Lu»

cian. de hist. conscr. P. 265), ct A. G. Beckerum

(in intcrpretationc libclli Dionysii Halicarnasscnsis

:regi ‘nig Ãaxuxñç dmwtïůe'vovç âewórqtoç

Guclfcrb. 182.9).

Allaenis] Atlienas Justinns (5, 9, 9; р. 172

Gronov.) »eloquentiac ран-Нате: dicit. Vellcjus Ра

tcreulus (1, 18): »Una urbs Attica pluribus annis

eloquentiac, quam universa Graecia opcrilms llo

ruit; adco ut corpora gcntis illius separata sint in

alias civitates, ingenio vero solis Athenicnsium

muris clausa cxistimes.« Cicero ipse (Brut. 15) de

cloquenliac arte: »lnoc aulcm studium non crat com

шипе Gracciac, sed proprium Atlicnarumug ct alio

loco (de orat. 14): »Allienisn, inquit, »summa di

ccnditvis et inventa est ct perfectas:

lheatraque] Ibi cnim conciones populi habcri

solebant. Justinus (22, 2, 10) de Agathocle: »po

pnlum in thcalrum ad concioncm vocari jubetu;

Tacitus (hist. 2, 80): »Antiochiensium Пасту-ист,

ubi illis consultare mos estu Atllenis initio quidem

Pnyx comiliis llabcndis destinata eral, nec nisi per

certas occasiones in ilicatrum conveniebant (De

mosth. adv. Mid. 5), sed Paulatim invaluit, ut ibi

quoque praetcr magistratuum elcclioncs rcliqua om~

nia in theatro tractarentur (Poll. onom. 8, 952).

miscuísse] Hoc ex ipso illo de Pericle dicto

арт! Aristophaucm зашит: esse vidctur (Acharn.

550):

»"Hórgaarf, êßpówa, vasmßna ‘nßv 'Eif

‚Идол,

quod ct Cicero rcspcxit (ol-at. 9): »qui si tenui ge

nere utcrclur, nunquam ab Aristophane poêta ful

gcre, {отв-е, permíscere Graeeíam dictus csscte ct

Plinius Secundus (cpist. 1, 20, 19): »non cnim

amputata oratio ct aliscissa, sed lata et’ magnifica

ct cxcclsn tonat, fulgurat, omnia denique ренты:

nc mísce¢.«

428

49*

388 Martiani Capellae lib. V. §. 428.

excellentia celsitudoque sermonis, audire operae pretium etiam superis fuit:

tantae inventionis ingenium, tarn facundae ubertatis eloquium, tam capacis

memoriae recordationisque thesaurum, qualis disponendi ordo, quam pronunciandi

congruens modulatio, qui gestus in motu, quae profunditas in conceptu;

denique exilis in modicis, in mediocribus facilis, in elatione flammatrix;

reddebatque cunctos in ambiguis dociles, in persuasione ccdentes, in collisione

discordeSj in laudibus arrogantes; at vero quum quid commotum publici

nominis attestatione clamaverat, fluctuare, permisceri, arderé omnia videbantur.

429 Hanc igitur fcminam auratae vocis, et quasdam diadematum gemmas regnorumque

fundentem, ingens illustrium virorum sequebatur agmen; inter quos

proximi eidem duo diverso habitu nationeque praenitentes, quorum unus erat

pallio circumactus, alterque trabeátus. Diversus utrisque oris sonus, licet alius

etiam Athenis se diceret Graja didicisse, ac promtus gymnasiorum studiis et

reluctantibus semper Academiae altercationibus haberetur; ambo tarnen no vi

inventionis] Jam scquuntur singulae artis oratoriae

partes oratorisque virtutes postmodo latius

exponendac, nunc brevi sub coaspectu adumbratac.

in modicis] Lege » exilis in immodicis. « Уогчек.

(spec. cr. p. 83). — Incptissima profecto correetio!

Tria dicendi genera resnieit Marlianus, quae Gräp

els i6%vóv, flèôov, àdçàv, Latinie tenue, medium,

sublime, lippis illa atquc tonsoribus nota,

de quibne sufficict laudasse Auctorcm ad Ilcrennium(

4, 8), Ciccroneui (orat. G), Gcllium (7, 14).

Unum addo Ciccronis locum, qui nostro apprime

convenît (Brut. 29): »is erit igitur eloqucns, qui

poterit parva' suniinissc , módica temperate, magna

graviter diecre«; nisi quod noster módica dixit quae

Cicero parva, mediocria quae ¡He módica.

auratae vocis] Simili modo Joannes episcopus

Constantinopolitanus ob eximiam eloqucntiac laudem

Glirrsosfomi погаси inter aequalcs meruit, et

prias etiam Dio Prusacnsis orator, cujus adbuc exstant

orationes.

duo diverso] Dcmostbenem significat ct Ciceroncm,

quos non Plutarcbus modo in vitis parallclis,

verum etiam Quiuctilianus (10, 1, 10ö), Longiiius

(de subi. 12) aliiqiic nuil ti inter sc compara-

Ycruiif, nostraqiie actate Jcniscliius (Parallele der

beiden gross ten Rcduer des Altert h uni s. Berl. 1801).

circumactus ] Pari modo Saxo grammaticus (p.

34 Stcpb.): »variis ferarum pcllibus circumactus *

pro circumdatus.

trabe alus \ Expcctasscs toi/ a tus, quod pl eru ni

que pul lia to oppouitur (vide ad §. 225), sed exquisitius

trabcatum (licit Ciccronem, л el quia equeslri

loco natus erat (l'ers, sat. 3, 29. Val. Max. 2, 2,

9) vcl quia augur fuera!; nam borum quoque tra

betm fuisse testatur Scrvius (ad Aen. 7, 188 et G12).

iiov¡\ De Cicerone Salluslius (Catil. 23 f.):

• Ea res inprimis studia borainum accendit ad con

Martiani Capellae lib. V. §. 429.

protectique paupertatis sinu, et quura alterum Quirinalis eques, alium fabrilis

procrearet industria, ita praeclues linguae excellentia florucrunt, ut post curiarum

facta immeritasque mortes virtute astra consceuderent, immortalitate

gloriae sécula superarent. De uno tarnen, quem Athenarum populus ac palliata 450

striatum mandandum M. Tullio Ciceroni. [Vainque

antea plcraque nobilitas invidia aestuabat, et quasi

poil ni constilatuin credebant, si eum quamvis egregius

homo мим adeptue foret« $ et ipse orator

(de lege agr. II, i): »me perlongo intervallo prope

memoriae tcmporumqite noetrorum primum hominem

novum consulcm fecislie.« Confer Middletoniuni (tbe

life of Cicero I, p. 5). Sed de Dcmostbenc idem

fraudi fuit nostro, quod Juvenali (10, 129), cujaa

locum jam Grotiue cum nostro comparavit:

в Dis Ule adversis genitus jaloque sinistra, • .

Quem pater ardentis massae fuligine lippus

Л carbone et forcipibus gladiosque parante

Jiicude et lúteo Vulcano ad rlietora misil*

et Apollmari Sidonio, qui (carm. 2, 186) de De

fine locutus

Fabro progenitus , spreto eut pâtre polita

Eloquiis plus lingua fuit*

pariterque Valerio Maximo, qui (3, 4, ext. 2): »quam

mat rein Euripides, inquit, aut quern patrcra Debabuerit,

ipsorum secólo ignotiim fuit;

item matrcm olera, alteráis patrem cultellos

venditasse, omnium pacne doctorum litcrac

loquuntur« ; nimiriim quod patrem ejus legissent

ца%садоЯоюу fuisse (Plutarch, in vita p. 847.

Lucian. rhetor, praec. 10, T. VII, p. 229 BiponL),

quod vero ita potius intclligendum erat, crgastulum

ilium babnisse, ubi servi fabri gladios procudercnt.

Ipse enim bonestissimo loco natus erat, xcov xctáíov

уме âyadcov, ut ex Theopompo Plutarcbus

tradit, ncque acerrimus oratoria adversarius et obtrectator

Aescbines negare audet (adv. Ctesipb. 54),

tantasijue divitiàs babuit, ut filio rem familiärem

qiiatuordccYm talcntorum relinqucret (Dcmosth. adv.

Aphob. p. 814 Reis);.), quae postea demum tutorum

ejus fraude aliquantum imminuta est.

protectique] De Cicerone sermo et Demostbenc.

Quomodo autem: »protecti paupertatis sinu« ilici

possunt? Hoc nibili, scribe ш project i e paupertatis

sinu.« Kespexit ad eorum origincm obscuram, quod

et sequentia suadent. Susiis (in Gurlitti auim. part.

4. p. 9). — Recordatus non esse videtur vir doclus

illius »proeul a Jove, procul a fulmine», neque

egregii bac de re Horatii carminis; quibus omnino

vulgarem lectionem tuemur, donec codex reperiatur,

qui cum Susio conciuaL

floruerunt] Grotius ediderat flortterant} in notis

autem observât: »Floruerit , lege cum MS. floraerunt.*

Ignorabat scilicet quod cdiderat Sed floruerunt

etiam in codtcibus Reichenauensi et Darinstatteusi

legitor.

curiarum facta] Lege »duriora fata. Vonck. (эр.

criL p. 149) — Licet apud Grotium varia n s lectio

fata margini adscripta sit, in Monaccnsi autem (C)

pro curiarum legatur curarum, utrumque dcuique

curarum fata in Darmslattensi exstet, vulgatain ta

rnen leetioncm ser vari, siquidem curiarum facta

bypallage est pro facta in curiis. Ita supra Rhctorica

pro arbitrio relie xa m curiam esse dixerat.

cutía] De Cicerone Manilius (1, 792):

*et censu Tullius oris

Emeritus coelum.«

Magnorum virorum animad post mortem inter astra

390 Martiani Capellac lib. V. §. 430.

agmina scquebantur, hace fama convcnerat, quod acerrimus idem et proccllis

indignantis Oceani frcmituque violentior; denique de illo versus lmjusmodi

451 fercbatur: Aswbq àvrjd xá%a xev xai àvcùziov áíxuxaro. Alter vero, quem consularis

purpura et conjurationis cxtinctae laurea redimebat, mox ingressus

curiam superûm et in Jovis gratulatus est se venissc conspectum; laetior clamare

¡gitur coepit: o nos boatos, o rcmpublicam fortunatam, o praeclaram laudcm

432 consulatus mci. Post hos tarnen in diversis agminibus oratorcs emeriti, ас

dcosqac ¡inmortales recípi constans nostri eontentia »Sic etiam magno jam tunc Cicerone vigente

est (§-95. 125). * Laurea facundia cesserunt arma togatis.«

acerrimm] Idem et Plutarchus sentit (!n vita clamare] Adde ex MS. laetior. Grot. — Idem

ejus p. 8S0) : ol fliv ovv yeyçafi(xèvoi xcov Xóycov in Monaeensi (C) et Darmstattenei legitur, neque re-

OXt zo avôTTjçov Ло/.v yxti TtiY.QOV e%ov6i, peñere cquidem dubítavi; sed quod in iisdem omis-

TÍ av Xiyoi TtÇi et Homérico versa utitur et ipse sum est igitur tollere nolni, donee ctiam est a

(Iliad. 20, 467): - 1 códice aliqno abesse comperiam.

»0v yccç xi yXvxv&Vfioç ávr¡Q rjv aoS' ùya- о nos] manifestum est rideriCiccrpnis jactantiain

v6<pQù3V, siiiqiie ostentationem , quae jam antiquitus mullís

cíáX' kvxovoçacù ßiaioq Jtsçixàç àfivvaç.* offensioni fuit, ut Dioni Cessio (38, 12) et Sencdewoç]

nie versus a códice Monaten»! (С) cae (de brevit. vit. 5, p. 492). Quid quod ipse >a

omnino abest. In alio códice Grotius in margine Jove sc in deorum concilium advocattim« jactaverat,

banc lectionem exstare testatur teste Quinctiliano (11, 1, 24), qui simul et ver.

»deivoç ccvr¡Q xà xccxà xai èvavria evxtßö* sum Ciccronis aflert ex carmine heroico de consu-

%r¡6ev.* lalu suo, quem noster quoque îu sequentibus re-

Vcrum lege apiid Honicrum (II. il, 654). spexit:

¿miren] Ante ociilos babuissc videtur Plinii »0 fortunatam. natam me consule

verba (biet. nal. 7, 30) quibae Ciceroncm alloquitur: eacpius ilium et a Quinctiliano (9, 4, 41) et ab

»salve primus omnium parens patriae appellate, aliis vetcrum (Juvenal. 13, 122. Antbolog. Burin,

primus in toga triumphum linguacquc lauream me- T. I , p. 548) usnrpatum.

rite«, nisi cundem cum Plinio rcspcxit Ciceronís oratores] De Graecis oratoribus, quos bic noipeius

vciHum (de oflic. 1, 22; adde Philipp. 2, 8; eter commémorât, Aescbine, Isocrate, Lysia, Icngi

iu Pison. 29): esse nolumus, quum omncs et scriptis ipsorum,

"Cédant arma togae, concédât laurea lingitae«; quae ad nostram aetatem pervencrunt, et veterum

dé quo etiam Plutarebus (vit. Cic. p. 887) et Quin- judieiis, ut Ciccronis, Dionysü Halicarnasscnsis .

ctilianiis (11, 1, 24), neque invenuste Salcjus Quincliliani, Plutarcbi, Pliotii, salis sint cogniti;

Dassus ecu quisquís alius aiiclor est Panegyric! in laudassc suificiat doctum Wcstcrmanni librum (Ge-

Pisonem. qui sub Lucaoi nomine venit (35): scliiehte der griechischen Beredsamkeit. Lips. 1853^

' Martiani Capellae lib. V. §. 452. ¿591

,Prac se ferentes insiguium'culmcu meritaque linguarun: Aeschinem, Isocratcm,

.Lysiamq-uc conspiceres; tum in togatisagminibus Sosantios, Gracchos, Regulum,

Plinium, Frontonemque. Verumv ante cunctos atque yipsum ducem omnium

-feminam senex quidam signum ac praeviamV virgam gestans lictoris Bomulei

.pnaecedebat usu, atquc in ejusdem virgae culmine сотах orís aurati venientis

‚ fi

P. 75 sequ. et 115). Sed inter Romanos quod pri

mum legitur Sosanlíorum nomen, Prorsus inaudi

Инн est et~manifesto corrnPtum, cujus in locum

vide ne s_nhstituendum sit »Crassos, Anloníosu;_

hi certe ante Cieeronis temPora eloquentiac Latinae

longe Principes fuere, satis superque noti vel et

Ciceronis libri de oratore, ubi colloqueutium Partes

sustinent, quibus adde quae erudite El

leudtius congessit (in suecineta eloquentiae Bomanae

usque ad Caesares historia, praemissa editioni Bruti,

Regimont. 1825, P. 62—77). Ibidem 57-46)

testimonia veterum de Gracelu's, Tiberio nimirum

et Cajo [ratribus invenies, quorum inPrixnis junior

summis eloquentiac laudibus ab omnibus celebratur

(Cie. Brut. 55; de orat. 5, 565 Vell. Paterc. 2,

9; P. 164 Burm. Plin. Epist. 1, 20, 4. Geil. 10,

5 cet); fragmenta collegit Henricus Meyerus (ora

torum Rom. fragmenta, Turici 1852, P. 116-128).

Qui sequitur, Regulmn cave cum Vetere illo con

fundas, qui., bello Carthaginiensi nohilitatus est;

est Domitiani Augusti aequalis, homo improbus,

eujus temen facundiam et Martialis (5, 28, 6. 6,

64, 11) Praedicat neque Plinius inimicus ejus (ePist.

1, 5. 2, 20. 4, 2) negare audet (6, 2). Plim'i minoris

eloquentiae studium iPsa quae exstnnt scriPta ejus

testantur, neque autiquitas viliPendit. Cout'er Mar

tialcm (10, 19), Apollinarem Sidonium (ePist. 1, 1),

inquc primis Maerohium (Saturn. 5, 1): »quatuor

sunt, inquit Eusehius, genera dicendi: eoPiosum, in

quo Cicero dominatur; breve, in quo Sallustius re

gnat; siceum, quod Frontoni adseribitur; Pingue et

tloridum, Iin quo Plinius Secundus quondam, et nunc

ynullo veterum minor nostcr Symmaehus luxllriatur.«

Fronlonem Grotius susPieari tantum poterat esse

»Antonini PraccePtorem, cui ob excellentcm elo

.; quentiam statua erecta« fuerit (Jul. Capitol. Anto

nin. Philos. 2); nunc notior nobis factus est, Post

quam epistolas ejus orationumque fragmenta reeens

терема identidem Angelus Majus evulgavit; unde

lieet nostratium hominum judiciis minus commen~

datus sit (vide Rolhii librum: über M. Corn. Pronto

und das Zeitalter der Antonine, München 1817, et

Niehuhrii opuscula p. 526), illud tamen intelligitur,

aequalibus suis maxime cum Probatum fuisse; si

quidem M. Aurelius Caesar (cPist. 2, 6) ita ad

eum seribit: »vale decus eloquenliae Вощение, ami

corum gloria, iue'ya ngcìyya, homo jueundissime,

consul amplissime, magister dulcissimee; neque

discrepat Ausonii judieium de eo (grat. act. 55;

P. 556 DelPh.).

insigníum] Pari modo Saxo Grammaticus, qui

nostrum semPer fere ad verbum imitatur (P. 10 ed.

Steph): »insignium culmen meritaque virtutumu

dixit.

сагах] Alludit ad primos rhetores Tisiam ejus

que diseipulum Coraccm, de quo idem narratur,

quod de Euathlo et Protagora, ajuntque illi accla~

matum:

»Haxo'ö „браков xaxòv айда/‚с -. .

Meminit Cicero, Fabius aliique. Стог. — Graeco

voeahulo Pro Latino eoruus usus est consulto, ut

simul significant hominem cum, qui Primus om

455

592 Martiani'Capellae lib. V. §. 454.

feminae auspicio praevolabat. Ille autem qui gestabat virgulam, ITisias dictus,

cunctisque vetustior atque elatior videbatur; nam et suos minores cetcros, illaŕn

ipsam ducem respectans snperposit'um' corvum fcommune pignus iiliamquc

memorabat. Quo argumento commotì quamplures deorum eam quidem.

nobilissimam feminam, sed aut Apollínis credidere cognatam, si Graja est,

aut, si Bomulea de gente, Corvini. Cui acnigmati illud adjectum, quod

intrepida et fiducia@ promtioris tam Palladis quam ipsius Cyllenii deosculata

pectus cujusdam propinquae familiaritatis indicia patcfecit. Denique nonnulli

superûm quum in ti'cpidatione buccinae praecincntis et admiratione amicitiac

superorum incerti diutius divinatorem Phoebum cuperent sciscitari, nondum

nium in Sicilia eloquentiae artem ct praecepta con

didisse fertur, Coraccm Syracusanum Tisiac ma

gistrumr, qui quum plcrnmque simul commemoren

tur, confer omnino Ciceronem (Brut. 12; dc orat.

1, 20), Quinctilianum (2, 17, 7; p. 577. 5, 1,

8; p. 421), Sextum Empiricum (adv. mathem, 2,

96; p. 506 Faim), et inter recentiorcs Spengelium

(art. script. p. 25 есть) et Westermannum (loco

citato р. 55—58).

.íIlam ipsum] In editis erat ipsam Ша, Pro quo

jam Grotius Щит scribendum e MS. vidit; quod

equidcm transpositis verbis scripsi, codicibus Mo

nacensi (C) et Darmstattensi uititur. vellem autcm

et Щит codiccs exhibuisscnt, ut structura orationis

melius constarct; sensus enim clarus est, non so

lum juniores illos oratores, verum etiam ipsam il

lorum ducem Rhetoricam commune Coracis et Ti

siae pignus, id est [Шали dici; siquidem pignorn

jam saepius pro libel-ís dici animadvertimus 25.

52. 91. 180).

femínmn] MS. vocem prìmam non habet; sed

pro ea sed. Lege: »cam quidem nobilissimam femi

nam primum, sed aut« etc. Gno'r.- Obscura hace

annotatie est, quam non intellexi nisi inspeetis

anteriorilms editionihus, in quibus Grotianum sed

post vocalmlum primam ncutiquam legitur, collato

que codice Darmstattensi, a quo vox primam item

abest. Нас igitur deleta Verba nunc intelliguntur:

»credidcre haue feminam nobilissimam aut Apollinis

cognatam--aut Corvini gentilcmu nimirum non Mes

salae illius, de quo supra 245), sed veteris

Valerii, qui a corvo victoriac adjutore Corvi cog

nomen invenerat (Liv. 7, 26. val. Max. 8, 15, 5.

Gell. 9, 11. Aur. Victor de vir. illustr. 29). Apol

lini autem corvum Sacrum, quidquid obloquatur Cor

nutus (52, p. 221 Gal), tcstatur Ovidius (met. 5,

529), qui vcl mutatum in corvi figuram deum au

ctor est; nude et »Delplnicus Мена appellatur a

Petronio (de hello civili 177), quippe qui auguriis

capicndis maxime idoncus haberctur (Cie. div. 1,

59. Herat. od. 5, 27, 11).

Сущий] Mercurii cum eloquentia cognationem

unus lloratii versus (od. 1, 10, 1) satis apcrit:

»lllcrcuri facunde перо: АПапПз...

diulius] Lege ocius. Volvera. (spec. crit. р. 85)

Niliil mutandum: etenim oh causas pracdictas «liu

incerti erant dii minores. Sed pro »in trepidatio

ncm et admirationcmc apud Grotium cx anterioribus

Martiani Capellae lib. V. 9. 456. 595

Ас tune illa

respectans superos universos, aliquanto commotior sic coepit: Patrem maxi

Jove maximo disquirente, tumultuarie quae esset inquirunt.

mum Jovem ceterosque coelites, quos in causis pluribus saepe sum deprecata,

atque ipsum conventum superae consessionis attestor, nihil magia mihi incon

sentaneum atque indecens aestimari, quam ut quae Semper in foro judiciisque

quampluribus accusaverim multos, aliosque defendcrim, et viribus gloriam

deluetationis annixa mihi~ de discriminum fatis promeriti eventus praeconia com

paraverim, nunc apud vos, superi, quìs placere immortalitatis instar ас pretium

videbatur, invita compellor scholarium juvenilium monitus et exilia decantatae

artis praecepta memorare. Neque cnim hoo nobis adscribit inopia, quurn

redundantes turmae suppetant: consequentium; nam absque his, qui pertur

bantes pectora sensusque cunetorum ycognoscentum quoque perfregere subsellia,

etiam alios habeam qui minutias praeceptorum et artis intimae commenta

perscripserint; inter utrumque vero columen sectatorum praeniteat Tullius

meus, quinon solum in foro, senatu, rostrisque grandiloquae facultatis ma

jestate tonuerit, verum ctiam ipsius artis praecepta commentus libros quam

plures seculorum usibus consecrarit, Quod quum ita sit, emeritae granditatis

pudor et celebrati quantum puto nominis gloria haec inchoamentorum pri»

mordia detreetaret exeurrerc, ni et hoc ad immortalitatis praemium proiiceret,

quod jubetis, ac fiducia perennitatis accendat exsequi vel primera, шатен Jove

cditionibus rescripsi »in trepidatione et admiratio- fatís] Darmstnttensis codex faclis, quo tame!!

пел, uti in Darmstattensi qnoquc est codice. non magis indigemus quam altem каноне а Groüo

ас tune] Ita anteriores ediliones codicesque in margine notata ‚люты-{155 pro ‚за—отит,

Darmstaltensis et Reichenaucnsis; male Grotius at. columen] Sie scripsi e codicibus Darmstattcnsi,

дергают] Famosissimnm illud Demosllicnis ех

ordinm in oratione pro corona аресте vidclur:

хребту ,uèv 102; 0.505; заходи, 15:61, mi, 1ra'

Rcicllenauensi, aliisquc apud Ondcndorpium (ad

Appui. Il, p. 74) pro culmen, quod in Grolii 8.110

rumque cditionibus exstabat.

бак; и. т. я.

corisessíonis] Ita codices Monacensis (С), Rei

chenauensis, et Darmstattcnsis; editi confessionis,

quod temere Grotius in nota repetiit.

accendat] Наш: lcctionem praebnerunt codice:

Darmstattcnsis, Reichenaucnsis, et Monacensis (С)

pro Grotiana accedat. Praeterea distinctionem mu

ша, puncto post {тратте pasito, ne opus esset

456

457

50

594 Martiani Capellae lib. V. 5. 457. '

cum superis imperante. Accingar igitur

dem, quam publicitus solco, placitura;

Arcadicam rationem benevolae majestatis

haec aridiora ercurrere minus ui

,

quamquam si Pallados aures atque

participarit assensio, ne nunc quidem

a-pud vos , maximi coelites, displicebo. Quippe sum ipsa Rhetorica, quam alii

artem, virtutem alii dixere, alii discipliuam.

oeor; licet Plato huic vocabulo refragetur.

bene dicendi scientiam inesse compererunt.

Artem vero idcirco, quia do

Virtutcm autem dicunt, qui mihi

Qui edisci vero dicendi intimam

rationem et percipi posse non nesciunt, fidenter me asserunt disciplinam.

Vonckii conjectura руне:- pro igilur (spec. crit.

p. 85). Primera autem servmi ut elcgantius, neglecta

leetione primordía, quam Grotius in margine posuit.

assensio] Relinxi locum ad codicis Darmstat

tensis auctoritatem, cujus tamen leetioncm jam

Grotius conjectura assecutus erat, licet in ipso

textu vel antecedentium editionum scripturam ne

gligentia depravaverit; ‘ediderat enim Arcadiam ra

tione et assensionem, quum anteriores certe ratio

nem et assensíone liaberent. Arcadícam autem ru

tionem Mercurium esse ‚ qui ipse Ão'yog et ‚Будду

Zóywç appellabatur, monere vix opus est.

quam alii] Utrnm ars sit an non rhetorica a

multis quaesitum esse et e Cicerone (de orat. 1,

19. 2, 7) et e Quinctiliano (2, 15) constat, qui

(p. 542 Spald.): nquidam, inquit, rhetorieen vim tan

tum, quidam scienlíam, sed non одр-паст, quidam

шит, quidam artem quidem, sed a scienlía et

uirlute dijunctam, quidam etiam prauílatem quan

dam artis, id est шпаге)g1/¿av uominaverunh;

Bulitilius sane quam noster, арий quem non satis

apparet, quid inter arlcm et disciplinam intersit,

nisi haue ¿irböl'q'guyv Graecorum, id est scienlíam,

Шиш ‘régi/1111 esse voluit. Наес enim posteriori

aetate inter se distincla esse, apparet e Sexto Em

pirico (adv. Машем. 2, 6): ¿5,?in ¿Lëv Ewan/.gá

тот; иди ¿márrfyr/v Яиц/Мумие mi (Ég

хашф тёщу ávrì и}: ‘régi/pg, ёжик; âè табу

erì'xóv év 6ó¢pfp yówp ¿avoids/1W. Celex-um

ante »disciplinamu e codice Monacensi (С) pro

Grotiano аист? seripsi alii. .

Plato] Nimirum in Gorgia (p. 465 Steph), ubi

hace legimus: “ёжит 6è абы)» oí" gomu. afval.

áÃÃ’ êyn'ugiav, бы 015x ê'gu ‚Шут: oůâëva

ëycò 6è тёща/7112 013 xalcö, ò' ¿iv у} ¿Moyov

лудууаи, quem deindc locum eertatim expresse

runt Quinctilianus (2, 15, 25), Appulejus (dogm.

Plat. р. 251 Oudend.), alii; confer et Astium (ad

Plat. Pllacdr. p. 550).

vírlulem] Sie Crassus apud Ciceroncm (de oral.

5, 11): »est enim eloquentia una quaedam de sum

mis vírlulíbu-s; quamquam sunt omnes virtutcs ac

qualcs et pares, sed tamen est species alia magia

alia fomiosa et illustris; sicut liacc uis, quae scien

tiam complexa rerum sensa mentis et consilia sie

verbis cxplicat, ut eos qui audiunt quocunque in

cubuerit possit impellcre.«

bene Шести] Vulgata llacc est per vetemm

scliolas deÍinitio, quae apud Quinetilianum compiu

ribus loeis exstat (2, 15, 54. 5, 10, 54. 7, 5,

12). Hermagorae debcri videtur Spaldingio (T. Í,

р. 56|), sed et Xenocratis fuisse et Stoieorum

monet ibidem (conf. Sc;t. Emp. adv. Math. 2, 6;

р. 289 Fahr).

Martiani capellae lib. V. §. 459.

DE OFFICIO ET FINE RHETOBICAE. .

officium vero meum est dicere apposite ad persuadendumg íinis per

suadere id quod est propositum dictione. Quae quidem verba mei ciceronis

занемог,“ cujus etiam exemplis me per omnes insinuo praeceptionis ductus

consequenter usuram.

UBI ET UNDE.

Materies autem duplex est mihi: ubi et unde fiat oratio. Ubi, quum

ipsius membra aggredior quaestionis;

sociantur.

unde, quum res inventae verbaque

QUAESTIO RHETORICAE AUT FINITA AUT INFINITA.

Quaestio autem ipsa aut finita est, aut infinita. Finita est, quum na

scitur de certo facto demonstratque personam, ut in Bosoiana quaeritur Ci

o/lïcn'um] Cicero (de invent. l, 5): »oßïcz'um au

tem ejus facultatis videtur esse, dicere apposite ad

licrsuàdendum; finis, persuadere dictione. Inter

officium autem et finem lioc interest, quod in о”?

cio, quid Бей; in fine , quid oilicio conveniata con

sideraturug atque iisdem fere verbis alio loco (de

от. l, 5l) »ol'atoris officium essen ait »dicen-e ad

persuadendum accommodate“ (addc Quinctil. 2, 15,

2; р. 545 Spalding.) Eodcm redit Aristotclis de

finitie (rlletor. l, 2): »ê6rì д" 1) Ъпторьт) âóva

ш; :regi Exaórov той ůewgviöaß тд гидехд—

[1.6va #Löw/¿1m

persuadere] Sic jam Grotius e MS. legi jussit

pro „типажа: in editis, addicuntque codices Mo

nacensis (С) et Darmstattensis.

materies] Pronto (П, р. 1181 Maji): nmaleriesma

_ inquit, »animi est, materia arlioris; et maleries

qualitas ingenii, materia fahris aptas; sed liane

i dill'crentiam minime servari ipsius ciceronis docent

verba (de invent. l, 5): »materíam artis cam dici

mus, in qua onmis ars, et en facultasy quae con

ficitur ex arte, versatura

ubi et ande] Marius victorinus (ad Cic. de in

vent. p. se Pitli.): »vcrum quod ait eam dicimus

ostendit artis omnem materiam in duobus esse, id

est in co ubi facit aliquid et in eo unde fecit. Ut

puta fabri materia est in eo ubi fecit, id est ferrum

quod tundit; est itcm fabri materia in co unde

facit, id est malleus quo hlndit _ sic et materia

rhetoricac alis potest in co esse ubi fecit, id est

in deliberationca dcmonstrationc, judiciali, potest

et in go esse unde facil, id est in argumentisa

quaestionibus, ct in reliquis materiae посевам-315.

ceterum in sequentibus ante quum ipsius sustuli

ut, quod in editis crat, codicis Monaeensis (С)

anctoritate.

quaestio] Inserui autem c codicibus Monaccusi

(С) ct Darmstattcnsi. Distinctio ipsa ab Hermagora

459

440

441

scit

596 Martiani capellae lib. V. §. 441.

ceronis, utrum interfecerit patrem Boscius; infinita est, quae generaliter

quaerit utrum sit aliquid appetendum, ut an pbilosophandum sit in Hor

tensio disputatur.

eam Graecis placuit emissem nominari.

In superiore autem crebro assiducque colluctor, atque

Infinita vero universitatis adstruendae

sibi fiduciam vindicante, tunc potius versor, quum otium ac disputationes ag

grediorz licet plerumque etiam pars ipsa, quae thesis dicitur, in causis mihi

repetenda est, quem Cicero (de invent. l, 6) tc

statur »oratoris materiam in causam et quaestíonem

divisissca et causam quidem dicere rem quae ha

bent in Se. controversiam in dicendo positam cum

personarum certarum interpositione -l/

uaestionem

autem cam appellarea quae eertarum personarum

interpositione carcan; sed ipse postmodo dicere

maluit (de oral. 2, 10) »duo prima genera quaestio

num esse, in quibus eloquentia versaretur, unum

infinitum, alterum сенат; et infinitum quidcm,

iniquo aliquid genen-alim quaercretur, hoc modo:

expetendane esset eloquentia? expetendi honores?

certum autem, in quo quid in personís, et in con

stituta te et definita quaereretun; eademque Quinc

tiliani est ratio (5, 5, 5; р. 465), qui: neonvenita

inquit, quaestiones esse aut inßm'tas aut finitas.

lntinitae sunt quae remotis personis et temporibus

et locis ceterisque similibus in utramque partem

tractantur, quod graeci вёбш dicunt, Cicero pro

positum; tinitae autem sunt ex complexu rerum,

personaruma temporuma celerorumque; hac 1511006'

бы; a Graecis dicuntura causae a nostrism Adde

Augustiuum (princ. rhet. р. 29| Pith.): »Duo sunt

primi et quasi generales eivilium quaestionum modi,

quorum alter thesis alter hypothesis vocatur a Grac

cis; nos priori nomen si Graccum (lege Latinum)

dare non possumusa ne posteriori quidcm, quam

quam videamur dedissc; quippe conlroversíam di

cimusa quod nomen tam in tbcsin quam in hypo.

lhesin potest cadera cel.

in IIorlensio] Cicero (de divin. 2, l): »cohor

tati sumus, quam maxime potuimusa ad pbiloso

plniae studium eo libro qui est inscriptus Horten

sius.« Fragmentorum numerum baud exiguum in

venies apud Orellium V, P. Il, p. us sequ.).

обит] Zzoiàv. Est autem 6zalf) disputatio,

quae per otium exercetur. Cicero paradoxis: »quod

vix in gymnasiis et in otio stoici probantur Скот.

—— Paulo ante restitui e codicibus Monaeensi (C),

lleiclienauensia et Darmstattensi »tuncc pro Gro

tiano Циник; mallem autem invenissem codicem,

qui praeterea in infinita praebereta certe ablativus

absolutus infinita-vindicante ante versor dici non

potest quantum me male habcat.

thesis] Conlirmat hoc testimonio suo Cicero

(orat. 14): »orator, non ille vulgaris, sed bic excel

lens, a propriis personis et temporibus Semper,

si роты, avocat controversiam; latius enim de

genere quam de parte disceptare licet, ut quod in

universo sit probatum, id in parte sit probari ne

ccsseu; haec ipsa enim quaestio »a propriis per

sonis et temporibus ad universi generis orationem

traduc-tzu codem teste appellatur sine Addc

eundem alio loco (ibid. 55): »sunt maxime lumino

sac et quasi actuosac partes duac, quarum alteram

in universi generis quaestione pono, quam ut supra

dixi Graeci appellant 19É6Lv“, et Quinctilianum

(2, 4, 24): »Theses autcm, quae sumuutur ex re

rum comparationc, mire sunt ad exercitationem di

cendi speciosae atque ubercs, quae vel ad впадем;

Martiani capellae lib. V. 5. 441. sov

elatius anhelanti amentatas hastas crebro et pila plurimum valentia ministrarit.

An aliud in Scauriana succurrit, quum interposita disputatione tractatur, ex

quibus causis mors eveniat repentina? ac pro Milone similiter, an mundus

prudentia gubernatur'? Danique e meis sectatoribus quidam acri admodum ac

subtilissima ratione commoti nullam esse attestantur hypothesim, quaestionem

cuncta quae in defensione pro reis contraque eos in accusationibus retractantur,

quia ad generales quaestiones poterunt applicari.

QUAE SUNT PARTES OFFICII ВНЕТОВЮАЕ.

Jam vero partes officii mei quinque esse non dubium est; nam est in

ventio, dispositio, elocutio, memoria,

officium vel etiam ad jndiciorum disceptationem ju

vant plurimumc, ubi vide Spaldingium (р. 280).

anhelanlí] Pronunciandi contentionem significata

ut apud Persium (1, 14):

»Grande aliquid quod pulmo animae praelargus

anhelem

amenlatas] cicer-onem hic quoque imitatur, qui

duobus locis (de orat. 1, 57 et Brut. 78) oratori

etiam amentatas hastas tribuerat.

Scauri'ana] Monaeeusis (C) Scaurinap neque

aliter jam Patricius (ad Cie. orat Гнет. Ш, 2:,

p. mos Graev.) apud nostrum legisse videtur, sed

praetuli vulgatamp quam pariter et Pompejus Gram

matieus tuetur (comm. art. Donati p. 108) et alia?

rum formarum analogia, quas sollerter congessit

Spaldingius (de oratione Marcelliaua in ‘Voliii mus.

antiqu. stud. I, р. 4 sequ.). Ceterum nunc demum

reperta magna illius orationis parte apparet, quo

modo ibi haec disputatio tractari potuerita nimirum

ubi de Arinis Sardi uxore agebatur, quam Scauri

libidine ad mortem eompulsam esse arguebant (ll,

ei p. sco Orell).

тмина] In illa enim oratione (50 вепри.) in

pronunciatio. judicatio eniml quae a

signis de providentia locus est. Ea autem voce pro

prudentia et hac pro illa Cicero ipse quam saepis

sime utitur (aead. 1, S; de leg.l 1, ess m D. ‘2,

es et 72).

cuneta quae] Lege »cunetaque quam : error ex

repetita voce, ut saepe. Gnor.- Melius mihi locum

sanasse videor, particula quia e codice Monacensi

(С) restituta, indeque interpunctione etiam mutata.

quinque] Tot etiam Cicero (invent. 1, 7; de

orat. 1, 51) partes rhetoricae statuit, quas a Grae~

cis ägya 1013 фторид vocari Curius Fortunatia

nus (Pithoei rhetor. p. 58) tradit. Sulpicius Victor

(ap. Pìtln. p. 242) tria tautum officia oratoris enu

merat »intellectionem, inventionem, dispositioneime

Plura dabit Quinetiliauus (5, 5).

judicatx'o] Quinctilianus (5, 5, 5): »His adje

cerunt quidam sextam partem, ita ut inventioni ju

dicium suhneeterent, quia primum esset invenire ,

deinde judicare. Ego porro ne invenisse quidem

credo eum qui non judieavit. Et Cicero quidem in

rhetor-icis judicium subjecit inventíom', mibi autem

adeo tribus primis partibus videtur esse permixtuxn

(nam neque díspositío sine eo neque доение гнет),

ne

598 Martiani capellae vlib. V. §. 442.

nonnullis dicitur pars, partibus cunctis adscribitur idcircoque- ipsa pars non

poterit rite censerig licet quid dicendum quidve silendum sit dispensatio ju

dicationis examinet. lnventio est quaestionum argumentorumque sagax inve

stigatrixque comprehensiog dispositio est, quae ordinem rebus attribuit; elo

cutioa quae arripit verba vel propria vel translata , quaeque nova facit vetera

que componit; memoria firma rerum verborumque custodia est; pronunciatio

vocis, motus, gestusque pro rerum verborumque dignitate moderatio. Sed ex

his inventionem certum est esse potissimam, cujus opus est causae quaestiones

excutere et argumenta probatu idonea reperire.

DE QUAESTIONIBUS PRINCIPALIBUS ET INCIDENTIBUS.

quaestionum vero duplex species est. Aliae sunt enim principales, aliac

incidentes. Principales sunt status, ex quibus nascitur causa, quas Tullius

constitutiones appellant; incidentes Vero, quae dum tractatur causa nascuntur,

ut pronunciationem quoque vel plurimum cx eo

mutuari Imtcmu; quo de loco confer quae dispu

tavit Schützius (in opuseul. p. 251 sequ.).

invenlìo] Cicero (inv. l, 7) invenlimæm appel

lat nexcogitationem rerum vel-arum aut verisimilium,

quae causam probabilem reddantug quem plerique

sequuntur. Nostram definitionem Pitboeus (rlietor.

p. 556) Isidoro quoque tribuitp sed in ipso illius

opere nulla ejus vestigia exstant. Unde noster lian

serit, prorsus ignoro, praesertim propter inusita

tum voeabnlum ìnvcstîgatrix, quod graecam ori

ginem sapere videtur-1 ut apud Ciceronem (invent.

l, l. 2. 4) dominatrz'x, imitalriagv modernlrixa

apud Qninctilianum (2, 18, 21) invenlrìx, judi

catrix ‚ emmcîntrl'x.

verbonamquc] Ita melius in codice Monacensi

(C) quam in editis et verborum. Quodsi Ciceronem

(de oral. l, 5; erat 17), Auetorem ad llerennium

(5,y il et 15), et Quinclilianum (11,55 pag. 529

Spald.) consulueris, videbis haec a nostro presse

exseripta esse.

esse poli'ssîmam] Pariter Ciceroni (de inv. l,

59): »inventio prima et maxima est pars rhetoricaem

lluaeslionum] cul-ius Portunatianus 66 Pitll.)

octo quaestionum species ponitz ngeneralema spe

eialem; principalem, incidentem; voluntati-iama nc

ccssarinm; accidentema erraticamm vocabulo prin

cipalis in simili causa utitur Cicero (de fato l):

»causarum aliae sunt perfectae et principales, aliae

Paulo aliter Quinclilia

nus (5, 6, 7): »aline (quaestiones) sunt propriae

adjrwanles et proximam

eausarumal de quibus ferentia sententia est, aliae

«(Насте exlrinseeus, aliquid tamen ad summam

causae conferentesa velut auxilia quaedalmu

conslilulimles] Cicero (de invent. l, 8): »cam

quaestionum ex qua causa nascitur, eoustitutionem

nppellamus." Qninclilianus (5, 6, 2): »quod nos

винит, id quidem constitutionem vocant, alii quae

t

Martiani capellae lib. v. ç. 445. ` 599

dum argumenta vel scripta refutando in plures causa deducitur quaestlones;

ut sit principalis, utrum Clodium jure occiderit Milo; incidens, uter utri

insidias compararit.

DE sTATIßUs, et UNDE NASCA'NTUR.

Principales igitur status sunt numero tres: an sit, quid sit, quale sit.

An sit, conjectura est, ut: an patrem Boscius occiderit. Quid sit, finis, ut:

an majestatem minuerit Cornelius.

slionem, alii id quod ex qudestione apparent; Tbe

odorns generale caput, id est жгуте/10:60? ym

mÓTaI'OV, ad quod referantur omniam

numero tres] Prorsus eum nostro consentit Ju»

lius Severianns (р. 507 Pitl|.), modo verba ejus

eum Capperonerio (ont. rliet. lat. р. 559) sic legas:

»status tres sunt: ubi quod a te factum objicitnr

neges, ставшим est; ubi quid a te factum fateris

et negas eam vim nominis habere quam adversarius

eriminalur, finis est, at si neque dc facto neque

de nomine ambigitur, sed si jure factum contendisa

qualitas nominalurm Pracivit Cicero in iis quae

proveetiore aetate scripsit, ut de oratore (l, 5l):

»quidquid in controversiam veniata in eo quaeri

solere aut factumne sit, aut si est factum quale

sit, aut etiam quo nomine voeetur, aut, quod

nonnulli adduntp rectene factum videatur-g et alio

loco (они. 14): »quidqu'ul est quod in controversia

aut in contentione versetur, in eo aut silne aut

quid sit aut quale sit quaeritur; situe, signis;

quid sit, delinitionibus; quale sit, reeti Pravique

рантам; et omnium explicatissime (partit. ora

tor. 29): »in omnibus igitur causis tres sunt

igraduss ex quibus unus aliquis copiendus est,

si plures non queas, ad resistendum; nam aut

ita eonstituendum est, ut id quod objieitur factum

neges, aut illud quod factum fateare neges eam

Quale sit, qualitas, ut: an Saturninus jure

vim habere atque id esse quod adversarius crimi

netur; aut si neque de facto neque de facti appel

latione ambigi potesta id quod arguare neges tale

esse quale ille dicat, et rectum esse quod feceris

concedendumve defendas. Ita Primus ille status et

quasi condictio eum adversario conjectura quadama

secundus autem deßnitíone atque descriptione aut

informatione verbi, tertius aequi et veri et recti et

humani ad ignoseendum disputatione tractandus esta

cet. Alii ut cassiodorus (р. 557), Sulpieius Victor

(9250), Isidorus (2, 5, 2) primum distinguunt sta

tus causarum duos, rationalem et legalem, in ratio

nali vero genere conjecturam, finem , qualitatemj

Iranslatíonem; at bi cum ipso Cicerone juvene (de

invent. l, 8 sequ.) llermagoram sequuutur, unde

eur 'Martianus diseesserita statim exponetur. De re

liquis reliquorum sententiis, quarum vix numerus

iniri potesta eruditissime disputat Quinctilianus (5,

6, ea sequ.), quem, qui plura de statibus scire

eupierit, omnino даем.

Roscius] Trium generum tria exempla a (liceronis

orationibus repeluntur; quarum exstant duae

pro S. Roseio Amerino et pro С. Rabirio perlluel

lionis rco, tertia pro C. Cornelio intereidit nee

nisi Fragmenta ejus eum Aseonii Pediani argumen

tis scboliisque supersunt.

majestatem] Auctor ad Herennium (Q, I2):

400 Martiani capellae lib. V.` 5. 444.

445

necatus sit. Sed ne forsan moveat, quod praetereo quartum statum, quem

Hermagoras invenit, subtilior ratio est eum non statum, sed partem dicere

qualitatis, quod in ejus expositione monstrabo. Nuno dicendum est quomodo

status inveniantur in causa. lnveniuntur igitur per intentionem et depulsionem.

Intentio est objectio ejus facti quod in judicium venit; depulsio est quaedam

resistens intentioni negatio; ut si dicatur, oocidisti patrem - non occidi. Ex

his duabus inter se concurrentibus vocibus nascitur quaestio, quae dicitur

Sed

facile est videre , quid objecto crimini respondeaturg illud facile non est, quid

status, quod ibi quasi ad pugnandum actionum acies ordinata consistat.

debeat intendi, utrum factum, ut: hominem occidisti, an nomen facti, ut:'

»Majestatem is minuit qui amplitudinem civitatis

detrimento anie-ita Adde Ciceronem (de invent. 2,

17; de orat 2, 25. 49', partit. 50), Quinctili

anum (7, 5, 56), et Tacitum (anual. 1, 72).

Saturninus] Eodem exemplo utitur Qninctilia

nus (5, 11, 6). Bum enim cecidisse arguebatur

C. Rabirius (Sueton. Caes. l2. Dio Cass. 57, 26).

quartum запит] Nimil'um translationis (§.455),

quent vel Cicero (de invent. 1, 11) tribus reliquis

subjunxit, Quinetilianus autem (5, 4, 15) et ipse

ad qualitatem transferre videtur (confer eundem et

5, 6, 68).

Hermagoras] Memiucrunt ejus ct Strabo (15,

p. 621 casulla): »'Eggayógaç ó roig- дцгоршдсс

тёти; двуурогфат, et Quinctilianus passim; sed

ut duo ejusdem nominis homines distinguendi sint,

quorum alter (5, 1, 10) antiquior Cicerone, alter

(5, 1, 18) non multo ante Quinctilianum. Her

magorne disciplinam inprimis exponit Aurelius Ац—

gustinus (p. 295 sequ. Pitli.).

per inlenlíonem] Cicero (de invent. 1, S): neon

etitutio cst prima condictio causarum ex depulsione

intentionis profecta hoc modo: fecisti _non feci,

aut: jure fccim Аист: ad Hercnnìum (1, 17):

»ex intentione et in/itìatíone judicatio eonstituitur

lioc modo: intentie.- oceidisti Ajacem; inftìatio: non

occidi; judíeatio: occideritne.« Alten-am xaro'upa

бш, alteram áftóqmöw Graece dici monet Augu

stinus 294) quem confer. Celerum recte Quic

tilianus (5, 9, 1) intentionem et depulsíonem ad

judicialis generis ofiieia restrinxit.

depulsio est] Vex-bum a Grotio omissum e eo

dice Monaecnsi (C) addidi.

ad pugnandum] Cicero (topic. 25): »refutatio

autem accusationisa in qua depulsio criminis, quae

Огаесе бтоёбы; dicitur, Latine appellelur stalus; in

quo Primum insistit quasi ad repugnandum con

gressa defensio.« lsidorus (orig. 2, 5; 1): »statut

apud rlietorcs ea res dicitur in qua causa сотый,

id est eonslilutío. lii-acci autem statum a conten

tione dtddw (Цент; Latini autem non solum a

pugna per quam expugnarent propositionem adver

sarii, sed quod in eo pars utraque солдатик 2102

Gtç enim Greece Ivel slalionem significare potest vel

«Идет-(Пат; unde et Quinctilianus (5, 8, 4) dubi

шлеп »quae appellatio dicitur ducta vel ex eo

quod ibi sit primus causae congressus , vel quod

in hoc causa consistait.'

Martiani capellae lib. V. g. 445. 401

homicidium fecisti; et'î licet ivideatur idem esse, tamen in~ superiori objectione

si'negabiiur, conjectuŕaerit, quum ydixerit: non occidi; lin hoc ubi rei nomen

intenditur, potest et finis videri, 'ut si dicatz non fecihomicidium, an quum

quicunque homo, an quum innocens occiditur. Quod si non factum objicias

sed criminis nomen, negatione diversae partis non erit manifestum qui status

exsistat. Nesoiàs' enim quid negati qui ita neger: non feci homicidiumg utrum

quia nulhim hominem jjugularit, an quia tyranni interfectio homicidium non

vocetur. -Est igitur intendendum illud quod factum est, ut, si id nega

verit ladyersariusa habeas conjecturam ; si eo concesso nomen criminis ex

cluserii, intelligas Япет. Quod si concesso facto factique vocabulo licuisse 446

sibi veli oportuisse facere dixerit, qualitas in causa versatur; quae aut de re,

aut de actione congi-editum De re„ utleiloni facere licuisset? de actionez an'

servo fel addicto tribunos liceat appellare? an habere ignominioso liceat con

conjectura erít] Sic`codices Reichenanensis et

Darmstattensis pro Grotiana lectione conjecturae.

Supra quoque quod Grotius excudi vel jusserat vel

passus erat liceat pro licei, ex anterioribus edi

tionibus correxi; mox tamen quod sequitur apud

Grotimn nescias corrigere nolui, licet in anterio

ribus neseíes exstiterit.

tyranni interfectio] Celeberrimum lloc in rhe

torum scholis argumentum, quod ex Luciani tyran

nicida et ex Latinorum declamationibus, quae cx

stant, apparet. Adde vel Ciceronem (de invent. 2,

49). Plura dabunt Meursius (Them. Attic. 2, 15)

et Petitus (leg. Att. p. 515—516).

licuísse] Cicero (pro Cornelio Balbo 5): »si

denique aliquid, quod non contra ac liceret factum

diceretura sed contra atque oporteret, tamen esset

omnis ejusmodi reprelnensio a vobis, judicesa repu

dianda. Ниш: vero quid dicitnr? quid ait accusator?

fecisse Pompcjum quod ei facere non licuerít? quod

gran ius est, quam si id factum ab eo dicereta quod

non орт-сита. Est cnim aliquida quod non oporo

teat, etiam si licet: quidquid vero non licei, certe

non oporlelm

addicto] Quinctilianus in declamatione Ш: »in

uddicto, ae paene servo et vix liberam Скот. Con

fer Gellium (20, l exim): misi dissolverent, ad

praetorem vocabantur et ab eo, quibus erant judi

cati, addicebantur, nervo quoque aut compedibus

vinciebantunu Exempla etiam apud Ciecronem (de

orat. 2, 65; pro Flacco 20). Diß'erentiam „мы:

et servi perspicue exposuit Qninetilianus (7, З, 27)

unde hoc quoque videmusa saepius declamandi ar

gumentum ab hujus conditionis ambiguitate desum

tum esse (confer et deel. 51 l); materiam vetustie

sima Romanornm historia praebet-e poterat

an habere] lloc quoque seholastieum argumentum

fuisse videtura ansa fortasse ab Aescliinis oratione

in {Timm-chum теребил. Apud Marium Victorinnm

(р. 228 Pitli.) inter alias leges, quibus ejusmodi

controversîae nitebantnra et haec est: nimpudicus ne

51

402 Martiani Capcllae lib. V. $. 446.

cionem. Quae species qualitatis translatio nominatur. Item cavere debemus,

lie intcndamus auditoris officium, ut sola status qualitas fíat. Nam qui causam

cognoscit, propositum habet efficere aliquid, id est aut damuare aliquem

aut absolvere.

DE GENERIBCJS AUDITORUM ET CAUSARUM.

447 Auditoris autem sunt tria genera: unum ejus qui secundum aequitatein

aliquid statuit, et is est perpcnse judex; aliud ejus, qui honéstate vcl utilitate

incerta dubius alienae sententiae persuasionein inexplicabilis deliberator expectat;

• ■ - ■ . в

concionetur.« Similis exetat apnd M. Scnecam (con- vcrsiam« QuînctUianus qnoquc appcllat (5, 15, S

irov. V. 35): »für concionc prohibcatur.« Ignomi- coll. 7, 5, 1). Graeco vocabulo est (lETakTj^LQ

■niosus autem liic est qui Graecis avifiog. sive [летабгабед , quam certatim illustrant Curius

quae species] MS. я quae status qualitatis trans- Fortunatianus (p. 51 Pitb.), Sulpicius Victor (p.

latio nominatur.« Forte »qui status qualitativ trans- 262), Augustinus (p. 294) ; eadem vero in jure

latio nominatur.« Grot. — Omnino non intcllcx.it Attico jtaQayga<pr¡, quae Latinis alias praescriptio ;

Martianitm, qui modo (§. 44-4) translalionem sta- "nde Quinctilianus (3, 6, 72): »annon praescriptiotum

esse negaverat ct inter qualitatis species re- ties, etiam in quibus maxime Tidetur manifesta

tulcrat! IVostrum prorsus confirmât Aquila Roma- translatio, easdem omncs species babent« cet. ubi

пцв (p. 155 Rubnken.). vid. Spaldingius (p. 527). Adde Marium Victorinum

translatio] Cicero (dc invent. 1 , 8): »omnis res (p. 207 Pith.): » Tratislationem non intcUigamus

. . . aut facti aut nomiuis aut generis aut actionis formam esse status legalis; praescripl ionem vero

continet quacstioncm .... at quum causa ex со candem appcllari posse ct candem exceptionem, scd

pendet, quod non aut is agere vidctur quem opor- ab oratoribus«, ubi oratores rbetoribus sivc techtet,

aut non cum со quicum oportet, ant non apud nicis opponuntur. De praescriptione sive jtaQUquos,

quo tempore, qua lege, qua poena oportet, ygcc<pi¡ vide eiindem Platnerum (Process und Klatranslativa

dicitur constitution quia translationis et gen bei den Attibcrn I, p. 158— 1G0).

commutationis actio indigere vidctur. « E andern plu- ut sola] Hoc restitui ex antcrioribus editiouibus

ribus exposuit alio loco (invent. 2, 19), quem nuper pro Grotiano et sola. Pariter infra restitui e/ficere

cgregic tit assolct illustravit Platncrus (progr. de aliquid pro aliud, codicibus quoquc Darmslattcnvi

partib. libror. Cic. rhetor, quae ad jus spect. Starb, ct Rcicbenauensi addiccntibus. Sic Cicero (partit.

1829. cap. 2), vir, qui juris scicntiam cum insigni 5), quem locum seqnentibus quoque adbibcre posutriusquc

linguae perilla ita cumulât, ut Crasso sis: »aut auscultator est modo qui audit aut disilli

apud Ciccroncm non tantum comparari, scd ccptator, id est rci scntcntiacque moderator: ita

etiam aequiperari mérito possit. » Actionis contro- ut aut delectetur aut statuât aliquid. Statuit autem

-Martianivcapel-lae lib. V. s 447. ieos

tertium genus rejus est qui facti honestatem vel turpitudinem libera aesti

ymatione perpenditg hunc aestimatorem convenit nominariy Наес igitur sunt

tria causarum genera, quae hypothesi continentur, id est judiciaie, delibe

rativum, et demonstrativum. Sed quum omnes praedictarum rerum auditores

dubitatio sui deducat officii, quaerendum discrimen est et proprietas singulorum.

Nam et judex , cujus officium est damnare тент vel absolvere, possessionem

dare vel auferre, priusquam cognoverit causam , dubitat quo modo utatur

officio; et qui deliberatj ambigua mentis opinione differturg et laudationis

arbiter, an rite quis laudetura aestimanti contemplation@ dispensat Sed quum

in diversum haec distrahantur officia, tum illud meixime discrimen attenditur,

quemadmodum temporibus variantur. Nam deliberatio futuri tantum temporis

continet quaestionems ut si deliberet Cato, an se debeat, ne victorem adspiciat

Caesarem, trucidare At vero judiciale genus tam praeteriti quam futuri non

nunquam temporis invenitur; sed in praet'erito’ tantum de facto conjectura,

ex futuro qualitas frequenter innascitur, ut suo loco promtius asseretur. Lau

de practeritis, ut judexa aut de НИШ-Ев, ut senatus.

Sic tria sunt genera, judicii, deliberationis, exor

nationis, quae quia in laudationes maxime confertur,

proprium habet jam ex ed потеки

tria causarum genera] Primus horum auctora

ut videtur, Aristoteles fuit (rlictor. l, s et 4),

Seculi sunt Cicero et plurimi alii; quae qui defen

dunta inquit Quinctilianus (5, 4, 6), »iria faciunt

genera auditorum__.unum

quod ad delectationem

conveniat, alterum quod consilium accipiat, tertium

quod de causis judicem ceterum non video cur

Grotius feminino genere scripserit judicialís, deh'

beraliva, demonstraliua; equidem ex anterioribus

neutrum reposuia ~ut est apud 'Ciceronem (de in

vent. 1, 5). _

стой] Lege cum MS. o/fcío.Gno1'.Eandem

lectionem praebet quidem Darmstattensis codex:

sed vulgata unice praestatg dubitant enim de olii

eìo suo, non ut ab eo discedant, sed ut neseiant,

quomodo exseqnantur.

tum Жид] ln editis legebatur tunc - attendi

mus-uańentur, quae Monacensis codicis (С) au

ctoritate corre_xi. i

дают-ибо] Eadem noster infra 466), unde

simul videmus deliberatíuum genus antiquis rbeto

ribus (Сиг. Fortun. р. 41. Mal'. Victorin. in Cie.

р. 147. Alcuin. р. 570 Pith.) etiam consilii nomine

appellatum esse. Sie Juvenalis (1, 15):

- -— »et nos

consilium dedimus Sullae, privatus ut altum

Dm'mirell -

_

inprimis autem huc pertinent »grandia morituri Са

tonis verbau apud Persium (5, 45), quae recte

Roenigius cxplicat norationem catonis verbis subli

mibus elaboratam, in qua deliberabat Cato, utrum

mortem sibi conscisceret an servitutem pateretur-su

51*

404 Martiani capellae lib. V. §. 448.

449

sse

dativum etiam genus in praeteritis factis omne consistitj sed a judiciali genere

fine discernitur. Nam aliud est absolvere innocentem aequitatis imperiop aliud

laudibus lprosequi gloriosum insignium contemplatione meritorum. Accedit

quod iu judiciali genere ambigit cognitor in rebus alienis; in deliberativo vero

quisque tam de suis quam etiam de rebus externisg in laudativo aestimator

auscultat vera congruaque quae memorenturp licet novella etiam id contulerint

blandimenta, ut suae praedicationis Бас arbiter qui laudatur. Ergo oportet

attentius intueri, ne ea quae auditoris officium habuerit intendamusa ut si

Verri quod damnandus sit edicaturg ille quippe se damnandum non esse re

spondeta et utrum damnandus sit, sola qualitas apparebit. lgitur a facti ob

jectione nascitur intentio, ut si eidem dicasz Siciliam spoliasti, responsuro:

non feci, conjectura componitun Stultum quippe est id, quod in arbitrio

manet judicis, aut certe facti nomen, non ipsum crimen intendere. cavendum

acque, ne,` quum lex ulla vel scriptura in causa tractatur, intentio sumatur

ex lege, ut si dicas: lex te murum vetabat ascendere peregrinumg sed illud

potius dicendumz murum ascendisti, ut, si negaverit, non sit pugna de lege,

sed de facto, cui accedit lex; si confessus ex facto, tunc contra legem fecisse

videatur. ceterum si negato facto fuerit lex vel quaevis scriptura recitata,

superflua videbitur contentio, quando non juris sed veritatis altercatio con

tineat quaestionem; hoc vitio plerique falsi sunt. Sed et praeter illos treisa

quos status asserui, alios quatuor vel quinque de soripti qualitate manantes esse

dixeruntp qui licet suas in divisione causae partes obtineantp tamen nunquam

principali loco nascunturg quia nisi fuerit quod probetur, nemo ad probandum

mella blandímenta] Panegyricos intelligama qui non potest, quia hoc ad judicis ollicinm регбист.

imperatoribns non modo absentibus verum etiam lex te mumm1Exemplum hoc noster e Cicerone

praesentibus dicebantun (de orat. 2, 24) et Quinctiliano (7, 6, 6; р. usa

certe facti] Grotius in margine certi,- sed altius Spald.) repetiit.

mendum insidere videtur-g vide ne legendum sit: »non de генри] Hi sunt quos alios legales appellare

ipsum crimen aut certe facti nomen intenderam supra (ad 444) monui, qiiorum quinque species

Spoliasse Siciliam Veri-cm accusator intendere po- faciunt easdem quas noster infra (ё. 462), ubi plura

test, quia in facto positum est; damnandnm esse, de iis monebuntnr.

p

‚отпад Щи e 4511 ‚405

recital: legem vel aliquam scripti fummam »Id autom', quod probaturf status

est, quiv ex primo conflietu semper exsistit; ceteras quaestiones controversiae

vel incidentes sunt perhihendae. . А; :~

I '. n..

QUOMODO STATUS FACILE invenimus

Sic igitur inveniendiistatus Äfacilis erit ratio, quum neque nomen admissi

neque auditoris officium neque legem ¿iutí scriptum aliquod intentionis loco

poterit objici. ltaque talis est intentie: hominem eoccidísti; depulsio: non occi'di;

quaestio ex his oriturz-an occiderit? liii"q`uò statu1 erit conjecturaq Sed quum

intentioni- jus facti opposuerit reus ,Í iitgi qualitasji ut' a Milone non factum ne

gatura sed de facti jure contentio estglibcoidisrse enim se fatebatur Clodium,

sed jure fecisse. hhuicadepulsionilimbjicitur ratio, quae non una simplexve

sit. Nam potest unuin atque idem factum propter varias causas videri pro

habile, ut hoc idcmy-lquod insidiatorem acciderit Milo, una ratio fuit; alia,

quod hostem reipublicae et tyrannidis affectatione succensum se interemisse

memorabat. ln quibus assertis fit quidem qualitas, sed diversae species ejus

quod sit

erumpuntg nam prima relativa, ‚ altera comparativa qualitas fulget.

con/lieta] ciceronis haec verba sunt (invent. l,

8), quae tamen Quinctilianus (5, 6, 4) тер-0112011“.

admissi] Nimirum factia pro commissí. Non

Justinus 501011105, 2; р. 594 Grou.) »admittere

facinus« scripsit; sed Ciceronianum (de fin. l, il)

etiam est: »quod semel admissum coercet-im

non occiderit] optime Augustinus (p. eas 295

Pith.): »E duobus, dicto et responso, vcl intentione

et negatione media nascitur quaestio hoc modo:

intentio est occidisli; negotio non eccidi; quaestio

an occideritPu

conjectura] Si de veritate facti quaeritur, con

jectus-is utitur orator-licita de invent. l, 8). Ube

rius hac de хе. Sulpicius victor (in Pith. rhetor.

р. 250), cujus verba operae pretium crit hic suh

jungere: д »Conjecturae status ex negatione, per

quem factnmne sit quaeriturg conjectura appellata,

quia conjiciendo et argumentando ad veritatem nc

cesse est pervenire. Нос ejus est proprium, quod

quae ponnntur in causa non ipsa sunt crimina, sed

criminum signa. Ut si reus sit dives adolescens,

Шестые tyrannidis, quod arcem praeteriens Цент.

Non enim quod illam transeata vel quod lleat,

crimen est; sed haec signa sunt, quare tyranni

dem affectare videatur. Dividitur conjectura Per

fecta locis his: probationum expetitione, facultate,

valutate, a summo ad imum, aliquando jure ab

aoluto, derivatione, veri simili prohatione.«

acciderit Milo] Ita Monacensis (С), non occi

derat, ut in editis,

4 i

452

406 мамаш.‘сфёпмётсттдгуёшъ

intentioni non jus facti, sed negatio nominis opponiturfqlfamvis negatio de

ypulsionis vice dicatur,1"tafmen mou 4faciet conjecturam, quia non Гасить sed

nomen facti destruiturg ut in hoc: adulterii actio sit; quum repudialta uxore

stupratorem qui repudiaverat maritus invenit, accusat adulteriig reus contra

dicit, nec factum 'neg-gât, ~ sed adulterii nomen excl-uditp et quaeritur quid sitv

adultorium, quod est definitivae controversiae. igitur conjectura ipsius facti

negatio est; finis non admissi sed-l nominis, idcircoque etiam depulsio ingesti

cri-minis, quia qunin-facto aliud nomen imponitur , imminens objecto crimini

periculum denegaturg ut in >_hoo objcotu: pocula templi e sacerdotis domo

furatus es, sacrilegium fecistiá. repellit:A pocula quidem abstuli, sed quia de

domo, non de templo, furtuml non sacrilegium nuncupandum. In quo

etiam facti alta quaedam videtur esse negatio, non enim hoc ad deorum

injuriam spectat admissum, sed ad dispendium sacerdotis, quum de domo

pocula subtrahantur.

nominís] Sequitnr apud Grotium: »ut adulte

rium non fcciu; ad quae observat: »Hue quatuor

voces in meo codice desunt, etiam in видан

nensi ct Basileensi, et sane verisimile est non

esse hic genuinam Neque in anteriorîlms editioni

bus lcguntur, quare omisi.

definitivas controversíae] Cicero (de inv. 2, 17):

nquom est nominis controversia, quin vis vocabuli

definienda verbis est, constitutio deßnítiua dicitur.«

(Add. Quinctil. 7, 5, H; P. 92 Spald.).

objecto crimini] Codex quidcm Monaccnsis (С)

»objectio criminis«; sed pcrperam, quia pericu

lum sequitur, quod in omni criminatione summum

est. Exemplum, quod additur, dc sacrilegio adhi

buit et Cicero '(de Япет. l , 9): »si quis sncrnm

ex privato surripuerit, utrum fur an sacrilegus sit

judicandus." Paulo aliter Quinctilianus (5, 10,

за): nprivatam pecuniam snstulisti, sed quia de

templo, non ful-lum sed sacrilcgium esta („то 5,

Hic utraque factum deiinitione tractandumv id est, et

6, 58 et 40. 4, 2, 8 ct 68. 7, 3, 9 ct 2l).

alla] Наш: lectionem jam Grotius ad marginem

posuit, legilurquc in neichennuensis Darmstatlensi,

et aliis libris scriptis ab Üudcndorpio (ad Appui.

I. p. 245) laudatisa pro alia in editis. lntcllige re

conditam, nt apud Virgilium (Аеп. l , 209):

— — »premere altum corde dolorem-g

et »altissima eruditiou apud Plininm Sccundum

(epist. 4, 50, l).

atraque] vtraque dixit adverbiali forma: ut

enim utrinquc, quum hinc et illine rcspondit, et

uta-ubique, quum hic et illic; sic utraque quum hoc

et Шве. Gno'r.- Equidem hoc adjectivum ad no

men definitions refero. De facto enim utraque dc

finitionei »quid sit sacrilegium, et quid Пак-{ища

tractandam esse dicit. Cicero ad idem exemplum

observat: »necesse erit definire utrumque , quid sit

fur, quid sacrilegusu, itaquc nee illa lectione opus

crit, quam in margine posuit Grotius: »in utroq'ue..

Martiani capellae lib. 5,3? 407

quviclpsitrsacrjilegiump et quid furtume vNunodoy qualitate (Посадит, cujus

multiplex natura divisionem partium primo dosiderat, ut @aI decursa singu

larum proprietas oxplicetur. Qualitas igitur aut de re, aut de actione est,

De re, quum ejus façtî, quod in judicium venit, ratio oausave tractatam vel

quum quid fieri oporteat disceptatuml unan jure Clodium Milo jugulaverity

vel an domus _gflÍuÃliofrestituenda fuor“, >.De actione autom, quum quaoritur',i

an admittenda .-sit _aglio et judicium facieudum; quae-paris quoniam juris-uec

quitate peçpçnditur, recte eam in species qualitatis subtilius aggregamus, aliam

autem quam Hermagoras quasi cqnstimtionemunovam- а qualitate distinguere

ctvtransladonqlm xqcl praescriptioqcmhwoeareuimalueranfei/Sed-haecz posterius.

qualitas ut „futuri temporis laostimatag. ita gen .praetoritimspŕaoteriti j'uridicialis,

futuri negotialis. qualitas inrutroqueljuris assur-tio est; in juridiciali naturae,

inpegotialiůegis aut incousuetudinis asser-ta versantur. - .,Juridicialis. autemediviw

ditur in absolutam et assumtivam. Absoluta est, quae factum ipsum sui

natur-avet jure defendit; assumtiva, quae quumhin. ~facto ipso nihil probabile

reperiat; confugit ad ipsam causampg eamque justam, ut facere deberet, al

legatz ut quumlMilo nonlpiotest dioeredhominem licuisseijugiildfip causam

. . 'l `

hA I . ‘A'

nunc de упитана] vulgo praemittebatur inscri

ptioz »Qualitas est quum qualis sit quaeriturv, Gro

tio tamen recte notantez »Titulus hic ex Dialectica

hue translatusa sed perperamag quapropter quum

a codice quoque-'Darmstattensi eam abesse vidis-e

О

и

11еппауотаз] De co supra jam actum est (ad

9. 444). Translationis eum inventor-em et Cicero

appellat (de invent. l, il) et Quinctilianus (З, 6,

60), quanqnam semina ejus quaedam citra nomen

ipsum apud Arislotelem reperiantur (confer Spald.

sem , omittendam ceusui.

р. 520). Adde et Curium Fortunatianum (р. 45:

ЕШЬ): nationales status secundum Hermagor-am

quatuor, conjectura, finis, qualitas, et translatio;

sed .translationem tantundem accipimus legalcm,

quoniam nulla translatio id est praeceriptio sine

lege potest esse..

a уплыли] Correxi locum in editis сон-пращи

e codice Monacensi (С), tam a qualitate pro-canit

qualitatem , quam praescrl'plx'onem pro perscriptio

nem scribendo. De praescriptione supra jam egi

(ad 446).

династия] _Restitui vocem praeleríti, quam

‚Аз;

Grotius iter-are neglexerat, e codicibus lllenacensi

(С) et Darmstattensi. Practerea `monendum, paulo

ante pro posterius _Grotium margini adscripsisse po

этот, quod tamenvnon placet. .

Шайтан] Hace distributio apud Адепты .d

lla-ennium (I, 15) et Ciceronem (de invent. l, U.

2, es et 24) fere iisdem verbis exßtat; quae-quam

408 Martianï Capellae lib. V. §. 454.

occidendi adstruxit insidias Clodianas. Illic assumtivae nomen accepit: quia quura

absolute factum tueri non possit, confugit ad causas. Haec igitur assumtiva

partes habet quatuor: rclationem, remotionem, comparationem, concessioneniJ

455 Relatio est, quum de facto confesso culpam in eum qui pertulit refert, ut

in Clodium Milo, Orestes in matrem; Horatius in sororem, qui idcirco a se

456 perhibuit jugulatam, quia ejus provocatus injuria in facinus sit coactus. Remotio

est, quum objectum. crimen in alterum vel in aliud ab eo qui percellitur

removetur. In alium, ut Tiberius Gracchus in Mancinum, qui auctor

faciendi foederis fuit, quod tam senàtus quam populus improbarat. Item in

alia causa: legatus nisi intrà triginla dies profectus fuerit, capito plectatur.

Quaestor sumtum legato non dédit, tempus emensum est. Accusatus contradicit

et crimen objectum removet in quaestorem. In aliud autem removet,

si" morbo tardatus in infortunium suum causam rcmoveat tarditalis. Remoin

omnium tnanibus vcrsentur, exscribere ipsa ne- qui perculit, modo ibi de accusatore sermo cesct;

ccssarium non fuit. eed quum те! Clodius vcl Clytaemnestra vel Horaassumtivae]

Grotius edidit assumptive sicut an- tia percellere interfectores suos amplius non potutcriorcs,

corrcxit tarnen in notis, adstipulante nunc erint, cautius duxi servare pertulit, quia perferre

códice Rcichenauensí. Sed praeterea vide ne illinc etiam de patiendo dici potest.

pro illic legendum sit. foederis] Numantini, de quo et Cicero (Brut.

relatio] Auctori ad Herenninm (1, 15) est 27). Plura dabit Plutarchus (in vita Tib. Gracchi),

translation noster cum Cicerone facit, quocum ct Vellejus (2, 1, 3), Appianus (Hispan. 83), alii.

Orostis (dc invent. 1, 13) et Horath* (ibidem 2, 26) Celebratiim rhetoribus argumentum fuisse probat

escmplum commune habet. Utroque et QuinctUia- Quinctilianus (3, 8, 3. 7, 4, 12).

nus saepissime utitur (3, 6, 76. 3, 11, 4. 4, alteráis vitio] lîcbïvi auetoritate codicura Darm-

2, 7. 5, 11, 12 et 18) pariter ac Milonis, prae- stattensis et Monaccnsis (C) illud quid, quod sescrtim

quum ipse Cicero (pro Mil. 3) hujus cau- quitur apud G rot in in, siquidem factum pine cedit,

sam cum ilia Horatii (apud Livium 1, 26) com- legatus] Huic quoquc exemple an sa m dédit

patwerit. Cicero (de invent. 2, 20): » causae remotionis hoc

qui percellitur] Reus, 6 duOTtÔflSVOÇ. Grot, nobis cxemplo sit: Rhodii quosdam legarunt Athe-

— Percellere idem est quod in capitis discrimen nas. Lcgatis quaestores sumtum, quem oportebat

adducere, ut sacpe apud Taciturn (ann. 4, 31. 14, dari, non dedcrunt. Lcgati profecti non sunt. Ac-

57; hisl. 2, 54. 3, 36). Eandem ob causam et cusantur.« Sed propine ad nostrum acccdit Curius

paulo supra (§. 455) strihendura esse videri possit Fortnnatianus (p. 47 Pith.). Cetcrum leciionein vulMartiani

capellae lib. v. 5. 456. 409

vetur vero aut ipsum factum, si ad alterius pertinuisse dicitur potestatemg aut

causa, si alterius vitio quid accidisse dicatur. comparatio est, quam compen

sationem novi a posterioribus perhiberip non quum crimini beneficium alterius

temporis subrogatur, sed quum factum jure defenditura ut ex eo aliquid

commodi sequeretur. Nam si meritum alterius temporis velut in compensa

tionis gratiam memoratur, ad deprecativam potius admovendum est qualitatem,

quae veniali ‘specie continetur; haec vero rite se fecisse contendita ut Verris

illa responsio: magno, inquit, decumas vendidi; quod factum compensat

utilitate beneficii. In hac quippe parte facti confessio est, sed immanitatem

objectionis excludit allegatio promerendig at in illa criminis factique una con

fessio cst, sed aut ab animo separatur, aut purgatione cessante ad humani

tatis miseranda respirat. _Verum hac qualitas venialis in bina asserta discer-nitur,

in purgationem et deprecationem.

facinore animum voluntatemque purgamusg cujus modos tres esse non dubium

est, imprudentiam , casum , necessitatem. Imprudentia est, quum a voto

scientiaque nostra aliquid dimovemus, ut: quidam in venando jaculum intorsit

gatam mutavi e codice Monacensi (С) scribendo

fiærit et plectalur pro erít ct puniatur in editis.

compensationem] Sic Marius victorinus U7

Pith.): »Primo debet dicere feci sed profm', ct pro

bare plus se prot'uissc quam obfixissc; quae est

qualitas compensativa, quam idco cicero compara

tionem vocat, quod comparctur id quod in crimen

vocatur ad id quod se reus profuisse dieaLu Adde

eundem 212) et Sulpicium victorem (р. 267.

288); поэт cicerone... (de invent. 1, м. 2, 24)

sequitur, qui: »comparatío est, inquit, quum ali

quod factum, quod per se ipsum non sit proban

dum, ex eo cujus id causa factum est dcfendituna

Sraececdwidtadw dici auctor est Quinctilianus

(7, 4, '12).

veniali specie] Ila fuit in MS. Скот. —— Lege

batur enim in editis venialís. Est autem quam supra

cum Cicerone (de invent. 2, 51) dixit concessio

nem, cujusqpc partes mox 458) lutins апатит.

»Venialcm statum« dixit et Scrvius (ad Aen. 4,

525). De re ipsa vide Platnerum (in libello laudato

p. 29 sequ.).

Игнат] Repetiit cx Cicerone (act. veri-im П,

5, 16).

ab animo] Animus hic voluntatem signißcat,

ut apud Quiuctiliauum (7, 4, 15): »non nunquam

male fecisse nos sed bono animo (певшим

trcs езде] Ita praeter Ciccroncm vetus etiam

scholiastes ad. orationem pro Ligario (edit. Gracv.

Ш. 2; p. 161): »status venialis per casum, per

imprudentiam, et per neccssitatem: omni igitur parte

eonsistit.u ceterum codicis Monacensis (С) auctori

tate delevi id, quod post dubium erat apud Grotiuul.

ut quidam] Rcstitui ut ex codicibus Monacen

se

457

458

Nam purgatio est, quum confesso .

410 Martiani capellae lib. V. §. 458.

459

in beluam, et hominem delitescentem retibus interemít; quae pars error di

citur, atque ei subduntur ignoratio, vinolentia, obiivio, fatuitas, dementia,

ceteraque, quae errorem admittentis cxcusant. Casus vero culpam eventus

exonerat, ut: qui cum victimis ad diem sacrum non occurrerit fluminis in

crementis. Soelus autem necessitate commisit, qui praecepto ducis insontem

hominem jugulavit. lntcr quos modos hoc interest, quod imprudentia fallit,

casus prohibetp necessitas cogit. Deprecatio autem nihil causationis associat,

sed in exorandi humilitatem precesque suspirat. ceteras quaestiones, quas

status dicunt incidentes, advertant, qui talium didicerunt, sic ut interius de

monstrationem formet primae vocis ingestio. Plerumque enim secunda vim

intentionis incutiet, ut in hoc: Viro forti praemium, quod volet; qui fortiter

fecit, petit praemium nuptias uxoris alienae. In quo qui petit praemium,

« quia nullum putat e diverso, nihil intendit, sed maritus contradictor intendity

licet secundo loco videatur assurgereg cui per depulsionem vir fortis obstabit

sibus et Darmstattcnsi, quod Grotius omiserat, li

cet iu antecedentibus editionibus cxstaret.

subduntur] confer omnino Ciceroncm (topic.

16): »Ea quae fiunt partim sunt ignorata partim

voluntaria; ignorata quae fortuna eil'ccta sunt, vo

luntaria quae consilio. Nam jacere telum voluntatis

est, ferire quem nolueris fortunae. Cadunt ctiam

in ignorationem atque in imprudentiam perturba

tiones animi, quae quanquam sunt voluntariae, ta

men habent tantos motus, ut en quae voluntaria

sunt aut necessaria interdum aut certe ignorata vi

детишки Ejusmodì purgationem continent illa Te

теща: (ширь. 5, 4, 25): '

x »Persuasit nox, amor, vinum, adolescentiam

Adda Demosthenem (adv. Mid. il): тред; efl-ge

Wgogoáöetç, дёдц‘и, È'pwra, ¿y1/oww, ad te

wxrog xal 6xo'ro'vç yeyovévm: et Senecam (ехс.

controv. 7, 8): эпох, viuum, error, quid irasceris

puclla? jam non ведаю!

qui сит] Е Lacedaemoniorum lege hoc exem

plum in medium protulerat Cicero (inv. 2, 5l et 42).

deprecatìo] Ea Ciceroni (invent. 2, 54) est »in

qua non defensio facti, sed ignosccndi postulatio

continetnrag Quinctiliano (5, 15, 55 [1.556 Spald.)

»quae est sine ulla specie defensionism confer

eundem inferiori loco (7, 4, 17 et iS p. 118) et

Cassiodorum (Op. p. 554 Gan).

talium] Perobscurum hoc est nisi cllipsin bic

statueris vocis ralionem, aut similis. De inciden

tibus vide supra 445); sed totus locus tantis

tenebris involutus est, ut ne de lectione quidem

statuere audeam, siquidem pro ingestio Darmstat~

tensis codex habet ínsertio; id tantum apparet Mar

tianum sibi volle, in quaestionibus incidentibus

saepe partes mutari ita, ul: qui primus intenderit,

mox depellendi negotium nanciscatur, intendat au

tem is, cujus proprie secunda vox fuisset.

viro forti] Vide Senecae, Quinctiliani, Calpur

Martiani capellae lib. v. g. asa 411

tanquam petitionem praemii quod poposcerat accusanti, praemium justum esse

contendens, tanquam si factum aliquod jure tueretur. Item quaestiones legales,

quas tanquam status causis incidere memoravi, principalium quaestionum

intentione vel depulsione nm eadem regula percensenturi quippe quae in

secunda conflictatione prorumpunt. Nam prima qualitati Atribuitur; igitur illa

intentionis ac depulsionis regula in qualitatis praedicta parte turbatum

DE EXAMINATIONE, ID EST, JUDICIALI GENERE.

Nuno ra xgwóywov, quod Graeci dicunt, consequenter assumam. Nam

quum intentio et depulsio statum constitutionemque signaret, si conjectura

fuerit, judicationi praebebit pariter rationema neque enim est quod possit

ponderari judicio nisi ipsa negatiog in qualitate vero vel fine alio loco quam

status apparet, necesse est confessa depulsio facti habeat rationem, quam

ítem accusator infirmet, et velut secundaria quaestio procreatur per rationem

impugnationemque rationis. Hic illud judicabile posse versaria idque esse quod

niique controversias, in quibus saepe hanc legem

invenics: erat enim in declamationihus scliolasticis

usìtatissima. Alicubi non de uno, sed duohus prae

miis [it mentio. Gno'r.

accusanti] ` Sic Monacensis Grotius accu

sati cdidit, veriorem lectionem in marginem con

jecit. Construendum: »cui (marito) tanquam accu

santi petitionem praemii vir fortis ohstahit per de

pulsionem (accusationis) contendens praemium ju

stum essem

‘rò всею/душат] Latine judicationem vertunt

Auctor ad Hercnnium (1, 16) et Quinctilianus (5,

il, 4. 5, 14, 28. 6, 5, l et 5.); Trebatius au

tem jurisconsultus (Quìnctil. 5, il, 18) et Cicero

(topic. 25) appellant »qua de re agitan; alioque

loco cicero (orat. 56) »in quo quasi certamen est

controversiae.« Similiter Hermagoras xgwo'poei'ov

appellaverat id de quo contenditur (Augustin. p. aes

Pitli.). Curius Fortunatianus ss Pith.) »ill de

quo judicandum esLu Y ’

judicio] Codex Monacensis judícah'o. Sed judi

catio non ponderatur, negatio ponderatur judicio,

in statu nimirum conjecturali; in reliquis enim ra

tio accedit.

procreatur] Anteriores editiones habebant »per

con/r'rmatìonem impugnationcmqne rationiSu melius

certe quam Grotius edidit per ín/irmationem; sed

veram lectionem ex Darmstattensi codice restituisse

mihi videor rationem; inde enim quaestio procrea

tur, quod ab altera parte ratio proponitur, al) al

tera impugnatur. Ceterum impeditissimum locum

esse non nego, quem ita intelligendum censeoz

»negatio in qualitatea vel fine, alio quam status

loco apparet: necesse est (ut) confessa depulsio f'activ

(vel potius depulsio facti eont'essi, quod reus ipse

non везет, sed alio convertere conetur) habeat ra

p seo

461

52 *

412 Martiani capellae lib. v. t aer

aestimator justi ratione perpendatp posse in quavis causa et omnes status

exsistere, et multae rationesp infirmationesque numerosaep perindeque judi

cationum semina copiosa; quum unum videlicet factum multiplici ratione de

fenditur, ut Tullius pro Milone, quod insidiatorem et quod hostem publicae

quietis occiderit. In his igitur ille status potius apparebit, quem orator pro

utilitate defensionis sumserit. Illa etiam ratio ex oratoris plerumque adstru

stione colligitura tuncque velut rationales alii status emergent, ac sic ad pro

bationes scriptura profcrtur. Hinc judicatio legalis orieturp cujus species sunt

quinque. Una est, quum scripto aliquid plurave ambigua continentur, quae

a Graecis immo/tta memoratur, ut ex communione nominis res plerumque

confunditur, ut est istud: Quidam taurum legàvit, quo nomine servum ha

buerat admodum pretiosum. verum illi heres taurum, hoc est bovem dedit,

quia fecit nomen ampbibolum quaestionem. Item ex nominum distinctione

per syllabam, ut qui habuerit propinquos duos, unum Lesium nomine,

aliumque Milesium, heredemque constituens sic locutus est: heres esto mi

lesi; qua distinctionis ambage certamen exortum, dum heres esto mi dis

Atinguil; qui Lesius dicebatur , alius vero continua nominis jugitate Milesium

tionem, quam item (vicissim) accnsator infirmeta et

(inde) velut secundaria quaestio procreaturu cet. `

velut ralionales] Sic codices Darmstattcnsis,

lleichenaueusisy et Monacensis (С); Grotius male

nvelut ralionesu, ut paulo ante autem pro eliam,

quod restitui ex anterioribus editionibus codicibus

que dictis.

quinque] Hae sunt quas de scripta controver

Bias Cicero appellat, quarum prima est ex ambi

guo (de invent. 2, llo et 41), altera ex scripte et

sententia ‚(42—48), tertia e conlraríìs legibus

(49), quarta ex ratiocinatione (50), quinta ex de

finítíone (51).

ддфшояш] Grotius quidem ¿yqnßoloyim

vquod per syncopen explicandum foret pro '02(4pr

ßololoyia: ego vero codices secutus sum Reiche

naucnsem ct Monacensem (С), qui cum Cicerone

(ad div. 7, 52), Auctore ad Hercnnium (2, Il),

Quinctiliano (7, 10, 5; p. 164 Spald.), et Isidoro

(ступи. i, 54, 15; p. 54 Arcv.) faciunt

distinguait] lnde apparet tum, quum testamen

tum illud scriptum fuerit, omnia continua serie no

tata, neque verba inter se divisa, neque nomina

propria initialibus literis distincta fuisse. Exempla

similia multa exstant in jure Romano (ut in titulo

de rebus dubiis, et in l. so de testam. tutela); sed

quod noster de Lesio aut Milesio herede attulit,

a Curio Fortunatiano 52 РШь) matuatus esse

videtur. Alia vide apud Quinctilianum (7, 9, 5;

р. 155 ночи).

Martiani capellae lib. V. 5. 465. 415

dicit heredem. Sunt item modi, quos dialectica comprehendit adstructio. Item

species scriptionalis est quaestionis, quae ex verbis et sententia scriptionis

emergit, ut in hocz Peregrinus murum ne adscendat. Quidam obsessa civi

tate conscendit, hostemque dejecit. Arguitur. Hic reus legis sententia, verbis

nititur accusator. Tertium quaestionis est genus, quum contrariae leges

utrinquesecus colliduntur, ut in illos Mas templum cereris ne ingrediatur.

Item, qui parentibus opem non tulerit, puniatur. _ In templo Cereris vapu

lanti matri ingressus opem filius tulit. Accusatun Facil: hic conflictum di

versitas legum, quarum intcrpretatio colliditur, ut cui potius auscultandum

fuisset appareat Quarta de scripto quaestio est, quae dicitur syllogismus,

quum ex eo quod scriptum est aliud quoque quod non scriptum est argu

mentatione colligimusg ut in hoc: Exsulem intra fines deprehensum liceat oc

Accusatur. cidere. Quidam inventum exsulem verberavit. A defensore col,

ligitur, quod minus permisso sit iieri debuisse.

a simili, a consequenti, a majore ad minus, a contrario. A simili ita, ut

Huie insunt modi quatuor,

quia patris interfector culleo insuitur, haec poena manere debeat matricidam.

peregrínus] Idem argumentum exstat apud inimicos suos imprudentis caedis quinquennii exsilio

Quinctilianum (4, 4, 4; р. 152 et 7, 6, 6; р. damnatos intra fines depreliensos dimicare inter se

142 Spald.), Curium Fortunatianum 42 ct 52),

et Sulpicium victorem (p. 255 PHIL).

таз] De cereris templi introitu maribus inter

dieto vide Livium (51, 4), Ciceronem (in Verr. 4,

45 et 5, 72), Lactantium (2, 4), ac Maerobium

(in Satumal. 1, 24). Scd exemplum noster mutua.

tus est a Curio Fortunatiano 45 Рим.) vel Sul»

picio victore (p. 274). Aliud de legum conllictu

vide apud Ciceronem (de inv. 2, 49).

liceat uccidere] Non cuivis jure Romano; sed

praesidi provinciae (l. eo C. de poen), apud Athe

nienses antem archontibus (Pollux 8, 86). Exem

plum, quod noster all'crt, iterum a Curio Fortu

natiano 55 Рта.) petitum est. Simile est apud

Qninctilianum (declam. 505).: »duos pauperes dives

datis gladiis coêgit. Commortui sunt. Accusatur in

justi suppliciiu

fieri debuisse] Lege: »fieri lícuìsse. Nam de

cuisse scriptum fuisse vix est ut credam. Скот.—

corrigere ex ingenio non ausima quum hic sensus

esse possìt, eum qui quod minus permissa sit fe

cerit, oflieium non violasse.

спаса] De hac lege vide Auctorem ad Heren

nium (1, 15), Quinctilianum (7, 8, В; p. 155

speld), Ciceronem (de invent. 2, 15 et 50), et

Suelonium (in Aug. 55). Verba Modcstini (in l. s

D. de lege Pompen. de parric.) haec sunt: »Poena

parricidii more majorum haec instituta est, ut parri

cida virgis sanguineis verheratus, deinde culleo in

апатит eum cane, gallo gallinaeeo, vipera, et si

465

4M Martiani capellae lib. V. t 465.

A consequenti sie: Tyraunicidae praemium. Qui suasit tyranno deponere do

minatum, praemium petit. colligit par esse meritum, quia reddidit libertatem.

A majore ad minus; supra dixi enim, si exsulem permittitur jugulare, licet

etiam verberare. A contrario: si vir fortis meretur praemium, desertor

me dignus est poena. Pinitiva superest quaestio de soripti ambiguitate demanans,

I167

quum aliquod verbum in lege vel testamento dubium est et delinitione clarescit,

utz Nocte cum telo deprehensum liceat occiderey quendam cum fuste nocte

deprehensum magistratus occidit; reus est caedis. Lege se quidem tuetur, sed

telum quid sit inquiritur. Quod quaestionis genus hoc a principalibus differt

stalibus, quia non de facto, unde orta causatio est, sed de scripti tantum

delinitione disquiritur. Discutitur igitur, ab his legalibus status principales esse

discretos, et hos incidentes diei; illos autem, а quibus causa nascitur, vel con

stitutiones vel status certius appellari.

DE GENERE DELIBERATIVO.

`Tam nunc decursis constitutionibus controversias deliberativi et demon

strativi generis videamus. Nam et causarum tria genera esse dubium non

est, et in omni causa statum debere versari, licet in deliberativo quidam

mia; deinde in mare profundum culleus jacteturu et sic Paulus respondit if. ad l. Julîam de vi pub

cet. confer recentiorem quoque legem (cod. de his

qui parentes cet.) et Valerium Maximum (l, 15).

magistratus] An Praefectus vigilum? Скот. -—

certe si de urbe Roma sub imperatoribus cogite

mus; si de liberae reipublicae temporibusy unus e

ttiumviris nocturnis (Plaut. Amphitr. l, l, 5); sed

quum haec declamationum argumenta pleraque in

Graecia inventa esse videantura praestat de tbesmo

theta Atbenieusium acciperes quos curam noctur

пае securitatis habuisse е Demosthene (adv. Mid.

il) nolum est.

telum] Jure nostro etiam fustis telum est. Inst.

de publ. judiciis Item lex Cornelia de sicariis;

lien l. Hi qui acdes Telorum. Gno'r.- Ncque

in institutionibus s de publie. judic.), neque

in altera, quam laudat, lege (ad l. Jul. de vi publ.

il l cum qua conf. l. 9) fustis inter tela re

fer-tur. Legein potius e digestis (54 2 de furtis)

in medium proferre debehat, qua »teli appcllatione

et fustis venitur

deliberativo] confer Ciccronem (invent. 2, 51

sequ.), Auctorem ad Herennium (5, 2), et Quinc

13апцш(5‚ 4, 7 et 15; p.454 et 461. 5, 8, l;

р. 561 Spald.).

quidam] Sie e grotii codice legendum pro quan

dam in editis.

Martiani Capellae lib.\V. §. 467. 415

qualitatem negotiálem consistere, quod de futuro deliberat, existimarint; tamen

ita qualitas plerumque eensenda est, ut alii quoque status huic generi posse

accidere non negentur. Nune status in talibus ita reperiri posse Iirmamus,

ut non ex intentionis depulsione, quemadmodum in conflictibus monstratum

est, regulam teneamus. Quid enim, aut quis intendet, vel ordine soluto

persuasor dissuasorve coniligent, quum alterum deligere in adstructionibus non

vetemur? Sed tamen accusatorís partes dissuasor videtur arripere; qui enim

inhonestum vel inutile illud quod dissuadet ostendit, pro certo ipsum videtur

accusare negotium; persuasor vero partes an'ipit defensoris, et negotii tractatum

qualibet objectione contrarietatis absolvit. Ex quo et dissuasor intendere, et

persuasor depellere memorandi. Ac sie confh'ctione partium faleta status poterit

apparere, ut in alia éausa: Crebro ad muros exercitu fugiente deliberat impe~

rator utrum diruat muros. Muros exscindi quum dicit, nonne videtur si feeerit

acòusare? Deinde graviter et seditiose id exercitum perpessurum;

Ac mox si dicat victoriam

in quo

conjectura [iet de commotionis eventu. non vo-l

candam, si Praesidium civitatis exscinditur; finis accessit. Deñniendum quippe

qualis status moenium victoriam facial: celebrari. Tune si dissuasor addat,

sine consilio senatus id iieri non debere, praescriptio etiam videtur accedere.

Certum est igitur et intentionem dissuasori jure signari, et in deliberativis

cunctos status promtius apparere. Sciendum tamen, ne dissuasor velut sen

soluto] Lege solito. Скот. — Quidnì saluto?

Namque tam antecedentia, quam subsequentia vul

garem defendunt lectionem. Prefecto »si qnis alte

гит ordinem deligere non veteturu, quae sunt verba

Martiani, ordo solutus est, neutiquam solitus! Hine

correxi etiam Paulo post e codicibus Monacensi (С)

et Darmstattensi verba: »ex quo persuasor inten~

dere et dissuasor depellere memorandi.“ Reetius

enim nunc leges, saluto nimirum ordine, persua

sorem depellere (recusarc) et díssuasorem intendere

(accusatorem engere). Iutentionem enim noster

474) rationem, depulsionem autcm infirmationem

rationîs appellat. Conferre etiam licct Mariam Vic

torinum (р. 212 PHIL).

crebro] Curio Fortunatiano (ар. Pith. p.47)

hoc quoqlle exemplum deberi videtur, licet ibi

non ad deliberativum `sed ad judiciale genus rela

tum sit: »miles ex acie ad muros conl'ugìebat; im

Perator muros diruit, victoriam reportavit; reus est

laesae reipublicae.«

ín deliberativís] Sie codex Darmstattensis me

lius certe quam deliberalz'ui in cdilis.

416 Martiani capellae lib. v. g. 467.

468

tentiam dicens prohibcat tanquam judex, quum ejus oiiicium 'hoc sit, ne faciat

persuadere, inhonestae rei vel inutilis ratione moustrata.

DE GENERE DEMONSTBATIVO.

Iam nunc in demonstrativo quemadmodum status emergat, non est

facile memoratu idcirco, quia non statim laudem vituperatio consectatur, ut,

quisquis laudabilis non est, vituperabilis habeatur, vel contra, qui vitupera

tione caruerit, laudibus fastigetur, ut si laudandus ex eo quis dicatur, quia

homicidium non commisit. Est ergo medium nomen, quod privationem pla

cuit memorari, propterea quiaa qui laude privatur, non confestim vituperationi

permittitur, vel contra. Hic tamen status demonstrativi generis apparet, quum

laudatorcm vituperatoremque constituens et vitupcratori accusatoris intentionem,

laudatori defensoris partesqadjunxerisg aut illud subtilius conformatur, ut au

ditor inter laudem et vituperationem libratus velut adversauti loco ponafur.

‘ne faciat persuadere] Ait dissuasoris ofiicium in illo Proculi fragmento, quod nitatur D. de olli

esse persuadere, ne alter hoc faciat, probans rem cio praesidis, quod ita sonat: »sed licet is, qui pro

csse inlnoncstam, ac si inutilem ostenderet. Петю

vero nolim vel inutilis legi, cum videam in MS. ita

cxaratum fuisse Gno'r.~ Adstipulatur codex Mo

naeensis (С), unde vel inutilis reposui pro velut

inutilis , quod in editis crat.

fastz'getur] Silius:

-

-

nmedíamque per alvum

Sensím fastigans compressa cacumina nectiLc

Sic supra:

»Ut fastigelur longa brevísque [или

Alii auctores fastigiare dicunt Gno'r.- Мок reete

Grotius pro Iaudabilís, quod in anterioribus crut, edi

dit laudandus , concinuntque nunc codices Monacen

sis (С) et Darmstattensis.

quia qui] Lege »quia quin Error est ex re

petitione literarum licet interjecta litera: similis error

vinciae praccst, Omnium Romae magistratuum vice

et oÍlicio fungi debeata non tamen spectandum est,

quid Romae factum est, quam quid fieri debeata l.

non tamen tam. Sed nee illae negligendae cen

surae eo in loco eleganter m6’ Óçpèv dici Romae

magistraluum pro magistratuum Вотапогит, табу

¿v Радуй dgxdvtwv левша/годиками. Et

hoc quidcm obiter. Скот. —- In editis enim qui

omissum eraf. De privatione vide supra 586).

hic lumen] In editis »sic пишет; ad quae

Grotius: »In meo MS. aliter fuit, refert autem doc

tissimus juvenis F. Tiliobroga in MS. quo ille usus

est, qui ubique paene cum meo concordat, fuisse

[ей-‚и Gno'r. - In Darmstattensi quoque legitur hic,

quod recepi Mox pro constituens necessario legen

dum constx'lueris, nisi et tollere malueris; sed печь

trum in codice vidi.

Martiani Capellae Щ V, & 468. 417

Noa enira antequam laudandum quéndam, laudabilcm demonstraris; nam illi

talis intentio est, ut laudabilcm nondum credat; adversum quam intentionem

laudatori certamen est vel vituperatori, licet in superior! adstructione quidam

conflictus evidens approbetur; ut quum alius quempiam laudat et alter ac

cusât, ut Catonem Tullius laudans et duobus voluminibus Caesar accusans.

Ex quo colligitur omnium causarum genera statibus percensenda.

Hoc reperto, naturam causae discutios, quae aut simplici aut duplici quae- 469

stione aut multiplici continetur. Simplex.; eat, quum unum quid in tota actione

disquiritur, ut: Clodium Milonc jure necaverit? Illud тего quod per judicationem

posteriore loco disquiritur, uter utri insidias comparant, non est singulare,

sed junctum ex duplici conjectura, quam Gracci ávriy.arr¡yoQÍav nominant; sed

incidens quaestio genus causae faceré non potest. Duplex tum ex rebus fit,

ut pro Caelio de auro» et veneno j tum collatione, ut pro Roscio, filiusne

patrem an ininiici jqguJiaiveriut? Multiplex vero ex pluribus quaestionibus

causa consistit, ut repctundarum omnes Verrinae; et pro Scauro de Bostaris

ncce, de Arinis uxore, et decimis tribus exquiritur. Dehinc ductus causae 470

Uli] Ita Grotü codex pro non Uli in editis. uostri juri.spcriti reconventionem , Graeci ccvtiyQCCQuac

antecedunt, sie aeeipias: »Non cuiiu laudabi- tpijv nominant. Grot. — Plures apud Quinctilialem

qucmquam demonstraris, antequam laudandum num sunt loci conferendi (3, 10, 4; p. 612, et

eundem seil, ostenderis.« . 3, Ii, 65 p. 615. 7, 2, 9 et 18—26; p. 62 —

Calonem] Vide Ciccroncm (ad Alt. 12. 40. 41 68 Spald.), ubi Lace inter alia doeet: »Interdum

et 13, 44} top. 25) et Gclliura (13, 10). substituitur mutua aceusatio, quam Gracci ccvxir

hoc reperto] Cicero (de invent. 1, 12): »con- tcaZfjyOQÍav vocant, nostrorum quidam concertastitutioiic

causae reperta placet considerare, utrum tiuam.« Cetcrum et ante quam dclevi codicum Mocausa

sit simplex an conjuneta« cet naecnsis (C) et Darmstattcusis auetoritatc.

uter utri] Lege ni uter utri. Ex repetitis litcris de auro] Vide Ciccronis orationem pro Caelio

erratum. Grot. — Ego vero nullum Lie esse erra- (21 sequ.). 3Iox collationem dicit, quam Cicero (de

tum censco, et omiiino superfluam correctioncm. invent. 1, 12) comparationcm: sin qua per con-

Quodsi hoc loco comgere volebal Grotius, cur non tcntionem, utrum potius aut quid potissimum sit,

supra (§. 443 f.) ctiam, ubi Martianus: »incidens quacritur« cet. De oratione pro Scauro vide supra

(quacstio) uler utri insidias comparant»? (§. 441) et nostro de loco inpriniis IViebubriiini

ávTíxuTr¡yogíav] Meminit Fabius. Huic non (ad fragui. oration, pro Fontejo et С. Rabirio p. 33).

absimilc id, quod аутёухЛгща vocant, idqne quod ductus] Est quam Gracci àycoyijv nuncupant,

Ü3

418 Mai'tiáni capellae lib. V. 9. 470.

adspiciendus est. Ductus autem est agendi per totam causam tenor sub aliqua

figura servatus. Sunt autem ductus quinque: simplex, subtilis, figuratus,

obliquus, mixtus. Simplex, quum non aliud est in agentis consilioi aliud

in verbis, ut si bene meritum laudes ac noxium accuses. Subtilis, quum aliud

vult animus , aliud agit oratie, ut: Quidam abdicat filium , quod amicos non

habeat; hic non vere abdicat, sed ut amicos habeat, terret. Figuratus est,

quum aperte quid dicere prohibet verecundia propter obscoena, et significa

tione alia atque integumentis vestitaimonstratun Obliquus est,l quum metus

impedit aliquid dicere libere, et per quosdam fundi cuniculos objicienda mon

stramus; ut in hoe: Tyrannus, qui sub abolitione tyrannidem posuerat, fortiter

fecit; petit praemii nomine armorum arcisque custodiamg magistratus contra

dicunt. Mixtus autem ex utroque componitur, quum et pudor et metus im

pedit libertatem , ut: Tyrannus quiuduos filios habuit ,l quorum' uni uxor in qua

infamis fuit, cujus maritus se suspendithcogit alterum filium eandem ducereg

id est constans quaedam dicendi atque scribendi

ratio, quae per omnem materiam unum idemque

consilium atque propositum servet. ceterum neque

apud Ciceronem nequel apud Quinctilianum liac 355—

nilieatione legitur; primarias locus est Cnrii For

ntunatiani (р. 41 Pitln.): »qnum cognoverimus mate

riem consistere, quid primo quaeramus? ductum.

Quid est ductus? quomodo tota causa agenda sita

et sic porroa iisdem quibus apud nostrum generi

bus propositis. Мох adspiciendus dedi e codice

Darmstattensi pro inspícìendus, quod in editis crat.

fundi cum'culos] Lege fandí.Gno'r.In

editis

legebatur faciendi ,- codices vero Grotianus, Reiche

naucnsis, llarmstattensisa et Monaccnsis (С) fundi

habent, quod recepi, quia conjecturne Grotianae pro

pius est, quam unice veram haben, licet codicum

auctoritate destitutus in ordinem recipere non au

(loam.

abolitione] [d est .sub conditione impunitatis et

oblivionis. Simile argumentum ct Seneca паст (exc.

controv. 5, 8): Tyrannus sub nbolitionc dominatio

nem deposuit, ut si quis olijccisset tyrannidem,

capite punirctur. Petit magistratura; competitor con

tradicit-g et Quinctilianus (declam.267): »Qui ty

rannidem deposuerat sub pacto abolitionis, juxta

arcem flens deprehensus est; alit-datae tyrannidis

reus est.« ‚

infami's] Lege »uxor in qua infamis Мм Ita

enim Latini loquuntur pro »cum qua rem habuisse

dicebatura eoque nomine male audiebatm Sic et

Fortunatianns: ninfamis quidam fuit in nux-uma

Gno'r. -— omnino Latina illa dictio est. Sic et

Qdinctilianus (9, 2, 79; p. 429 Spald.): »pater

infamem in matrem lilium occidit.« Codices etiam

Darmstattensis et Reichenauensis habent in (lua,

unde quod in editis erat iniqua correxi. Prorsus

autem simile thema exstat apud Scnecam (ехс. con

trov. 8, 5): »Duorum juvenum pater alteri uxorem

Martiani Ça.pejlae 1ф. V. §. 474. 419

contradicit. Hic non est incestum libele, пес tyrannidem potest objicere. Hi 471

sunt ductus artificióse tractandi et per totam orationeni subtiliter diffundendi;

qui a colore boc separantur, qupd color in una tantum parte, ductus in tota

causa servatur. Ductus reperitur ex causativo litis, hoc est ex re quae con- 472

troversiam facit, quae aut praeteriti iemporis est, ut an Ajacem Ulysses occidcrit,

quae ductum simplicem tenet; aut si praesentis vel futuri tcmporis

fuerit, omnes ductus admittit. Ergo ductus de consilio nascitur; consilium

ex causativo litis exoritur; causativum litis est, quod faciat dubitationem , ut

in illo tyranni causativum litis est, quod tyran nus custodiam et arcis postulat

et armorum. Hunc ductum servatum tcstatur prima Philippica, qua mira

subtilitate dominatum Antonii latenter insimulat, ut omnia dicens nil áspero

dixisse videatur.

DE ARGUMENTIS.

His omnibus conquisitis argumenta videnda sunt, quibus ad quaestionis 475

ambiguura fides valeat adhiberi. Fides autem tribus fit modis: conciliando,

dédît; quo peregrc profecto infamari cocpit socer

m nurum. Maritus revcrsue se suspendît. Imperat

altcri filio pater ut eandcin ducat ; nolentem abdi

cate 3 nisi quod noster tyrannidem adjtinxit

potest objicere] £.ut potest glosscnia est, aut

Icgcndum: hic non ei incestum; sed prius malo,

ut sit phrasis Graccanica »est objicere. « Grot. —

Codices nihil mutant

Colore ] Coufirmat hoc Quinctilianus (12, 10,

71; p. 673 Spald.): »non unus color proocmii,

narrationis, argumcntorum, cgrcssiouis, pcrorationis

servabitur.« Gctcrum de ipso colore videatur

Cicero (de orat. 3, 25 ct 52).

ex causativo] Siibtilius Curiiis Fortiinatianus

(p. 41): »Ductum uiidc inYenimus? cx consilio.

Consilium un de invenimns? cx tempore. Ipsum

tcmpus quomodo invenimus? ex causativo litis.«

Ajacem] Eodcm exemple post Cicero nom (in

vent 1, 8, coll. Auct. ad Hercnn. 2, 19) Quinc

tilianus (4, 2, 15; p. 66, ct 5, 10, 41; p. 251

Spald.) usus erat

fides] Cicero (partit. 9. 12. 15): »Quae ad faciendam

fidem pertinent — in confirmationcm ct reprdhensionem

dividiintur. IVam in confirmando nostra

probare volninue : in rcprcbcndcndo redarguere con

traria.« Et alio loco (top. 2) argumentum définît

»rationem, quae reí dubiac faciat /ufern.« Addc

Qu'uictilianiim (5, 10; p. 226 Spald.), qui postr

quam in Universum de argumentis dixit, quo no

mine, inqnit, »complcctiinur omnia, quae Gracci

ivdx>nr¡aaTa, irti%eiQr¡ivuxa, àrtoôeitjeiç vo-

53*

420 Martiani -Capellae lih. V. §. 475.

474

docendo ,` permovendo'; illa priorqethiealglwsequens apodictica, tertia patbetica

nominatur. Conciliatione licet in tota causa 'uti conveniat, tamen in principiis

uberius insistendum; et in commovendo'maxime vigere debet epilogusg docere

autem prae ceteris debet ipsa` narratio, quamvis diluendis quaestionibus obji

ciendisque criminibus non dissimilis operetur adstructio. Nunc de argumentis

incipiam. Argumentum est ratio, quae 'rei ldubiae fidem facit. Bes dubia est

intentio et depulsioa vel ratio et infirmatio rationis. Quum enim objeceris:

occidisti, ut doceas argumentationem et iirinationem, . vis, maxime quum ne

gatur etiam ipsum non oecidi, exigitzargumentumg licet ad faciendam fidem

etiam illa, quae inartificialia nominantur, debeant adhiberi, ut tabulae, testi

monia, quaestiones, quae post discutienda servabo. Nuno argumenta trac

tentur, quae aut in negotio , de quo agitur, posita sunt, aut illud attingunt.

cantu ita рада: (р. 255): »Hace omnia generaliter

лгбтщ: appellant: quod etsi propria interpretatione

dicere fidem possumusa apertius tamen probationem

in terpre tabimur. u

tribus fit modis-1 Hoc ex Aristotele (rhetor. l,

2) repetitum est: 11511 at дед ‘rmi Ão'yov :roga

§oyévaw uitium tela 52291; ê6ziv’ ai pie-v

yá@ eiów ¿v 10,5 iiim той Ãéyovtoç, ai 6è ¿v

тф tòv áxpoatò'v madsti/ai dwg, ai at ¿v

aurei ‘rei Ão'yfp был? 1013 deme/iimu «paia/e

619ш, дикий/аи unde et Cicero (оп-ат. 2, 27):

»ratio omnis dicendi tribus ad persuadendum rebus

est nixa: ut probemus vera esse ca quae defendi

mus, ut: сонетами: nobis eos qui audiunt, ut am'

mos eorum ad quemcunque causa postulabit motum

vocenlllsm

in principiis] Cicero (de invent. I, 15): »I'n'n

cîpíum est oratio perspicue et protinus степом au

ditorem benevolum aut doeilcm aut attentumu

Plura vide infra 502. 546).

epilogus] Multus est liac dc re Quinetilianus

(6, 2; p. 484 scqu.), quem vide, sed et nostrum

infra 504. 565).

quum em'm] Lege: »quum enim objeeeris occi

«lístí ut doceas argumentatione, et firmationc ma

xime eum negatur etiam ipsum: ut non eccidi cx

igitur argumentum. Слот. _ Locum non intellexit

Grotius, quin librum edens intruserat “erba эф"

matione visae lntellexisset melius, si anteriores in

spexisset editiones. Sed optimam lectionem e Darm

stattensi codice hausi.

post discutiendo] vide infra 560).

aut in negativ] Cicero (de orat. 2, 59): »Quid

enim est in quo haereat, qui viderit omne, quod

sumatur in oratione aut ad probandum aut ad re

fcllendum, aut ex sua suma' ví et nalin-a, aut as

sumí forís? Ex sua vi, quum autres quae sit tola

quaeritur, aut pars cjus, aut vocabulum quod lm

beat, aut quippiam, rem illam quod “Низы; ex

trinsecus autema quum illa quae sunt foris ncque

inbaerent in rei natura colliguntur-m Adde Topica

quum ejusdem (cap. 2) tum Aristotelisa unde om

Martiani capellae lib. V. 9. 474. 421

In ipso tum totum, tum pars ejus, tum nota, quam Graeci ётщшяоугау

dicunt Attingunt vero negotium , quae ad id relativorum ratione dicuntur;

et sunt numero tredecima a conjugato, a genere, a forma vel specie, a simili,

a differenti, a contrario, a conjunctis, ab antecedentibus, a consequentibus,

a repugnantibus, a causis, ab effectisj a comparatione, cujus sunt partes

tres, majora, minora, p'aria. Apparet in omnibus relativam inesse rationem;

nam conjugatum alterum alteri nominatur-p el; genus et species ad se relata

Hunt; ipsum etiam simile alicujus assimile est, et omnes loci argumentorum

non ex se sed ex alio nomen accipiunt.

DE DEFINITIONE.

igitur totum, quod dubium discutitur, deliniri primitus oportebit, et

sic argumenta tractare hoc modo: Sit res dubia. utrum utilis eloquentia vi

deatur. Eloquentia totum est. In toto igitur deliniendum est sic: eloquentia

est bene dicendi scientia, bene dicere autem utile est, utilis igitur eloquentia.

nis haec disciplina fundamentum accepit, licet in rum de quibus agitiu- causae aut causarum eventus,

singulis (Интерес. ut distributionesy ut genera partium generumve par

nota] Cicero (top. 8): »Multa etiam ex nota

tione sumuntur. Ea est autem quum ex vi nominis

argumentum elicitur; quam Graeci ètvyoloyiav

vocant, id est verbum ex verbo veriloquíum; nos

autem novitatem verbi non satis apti fugientes ge

nus lioc nolationem appellamus, quia sunt verba

rerum notae. ltaque hoc idem Aristotetes айда?)

20v appellat, quod Latine est notan (adde de lin.

5, Eadem fere iterat Quinctilianus (l, 6, 28)

additque »esse qui vim potius intuiti originationem

voccnt.«

tredecim] Totidem numerat Cicero (top. 5);

sed alio loco (partit. 2) aliquanto confusiusz »quae

ìnßxa sunt rebus ipsiSu inquit nut definitioa ut con

trarium, ut ca quae sunt quasi conjuncta ant ea

quae sunt quasi pugnantia inter se, ut earum re

tes, ut primordia rerum et quasi praeeurrentia, in

quibus inest aliquid argumenti, ut rerum conten

tiones, quid majusa quid par, quid minus sit, in

quibus aut naturae rerum aut facultates compa

rantur. с

loci] Cicero (top. 2): »Quum Pervestigare 111-511—

mentum aliquod volumusa locos nosse debemus;

sic enim appellatae ab Aristotele sunt hac quasi

selles, e quibus argumenta proponuntur-ua et alio

loco (orat. '55): ntraditi sunt e quibus ea (ан-511.

теша) ducantur duplices loci, uni e rebus ipsis,

alteri assumti. u

quod dubium] Lege quo dubium Скот. — Cau.

sam non video; sensus est: nquoda quia dubium

est, vel tanquam dubium diseutituiuc

475

me Martiani capellae lib. v. g. 475.*

476

Í177

478

/479

Cui loco tractando subsidio est Dialectica, quam nuper audistis, per quam

cognitum puto; quid sit genus, quid species, vel differentia, proprium, ac

cidens, ceteraque, quae ejus praecepta teuuerunt; tamen ut poteroi haec

breviter strictimque percurram.

DE GENERE.

Genus est igitur ad multas. species diiferentiasque notio pertinens, ut

animal, quod refertur ad hominem, pecudem, avem, piscem, ceteraque, quae

non tantum numero sed etiam specie disparantur; quod alia аёгеа, alia

aquatilia terrenaque, alia rationabilia, alia rationis expertia, quae sub uno

nomine collecta quum fuerint, nomine generis appellantur.

DE SPECIE.

Species est, quae a genere pendens alia continet numero tantummodo

discreta, ut homo continet et Demosthenem et Ciceronem, quibus una species

est, sed numero distant.

DE DIFFERENTIA.

Differential vero est suHiciens quaestioni discretio; ut si quaeratur, inter

hominem lconemque quid intersit, respondeatur quod homo mitisa leo ferus

sit; quod quidem nec hominem a mitibus ceteris, nec leonem a feris aliis

distinguit animalibus.

DE PROPRIO.

Proprium est, quod rem aliquam ab omnium communione discernitp

ut risus. Нос enim non est homini commune cum ceteris.

quid sit genus] De his quidem supra nll'atim confusione, cujus in locum substitui, quod Grotius

dictum est 544); sed quia liic dc rhetorica usu jam scribendum intellexerat, e codicibus Reiche

diciturp confer c_t Quinctilianum (5, 10, 54 зари). naucnsi ct lhrmslattcnsil De re vide supra 548)

ab Omnium] Incpte vulgo ab hominmn, solemni et confer Quinctilianum (7, 5, 27 scqu.)l

Martiani capellae lib. V. 5. 480. 425

DE ACCIDENTE.

Accidens est, quod in aliquo positum nec pars ejus est nec separari ab

eodem potest, ut per se'possit exsistere, ut color in corporep in animo

disciplina. l

ARGUMEN TUM A PARTE.

A parte vero argumentum non ad totum probandum ducitur, sed ad

aliam partem quae continet quaestionem. Non enim probata pars totum

probat, utpote si oculus videt, non ideo totum corpus videtp quum refutetur

totum videre corpus; sed dialecticus iste tractatus est. Nuno quemadmodum

argumentum a parte ad partem sumatur, ostendam: si pedos, si brachia tueri

debemusp utique oculos diligentius asservare. cujus argumenti loco incurrere

aliquando et alius potestp qui et minore ad majus duciturg nec tamen ideo

principalis argumenti ratio perturbaturt quia geminari aliquantum argumenta

natura permittit. Нос saepe contingere et in figuris soleta de quibus postea

nobis erit dicendum Fit nonnunquam et in hoc modo a partibus argumentum,

quum inducta partitione et propositis partibus pluribusj ceteris refutatis, ali

quam concludimus partem, in qua sit quaestio constituta, ut si dicasz equum

hunc, quem habesp aut emisti aut dono accepisti aut natus est domi aut fu»

ratus es; non autem emisti, nec dono tibi datus est neque natus est domi;

furatus es igitur.

lractatus] Seripsi e Reiclienauensi et Darmstat- qui a majore ad minus диетам, sed in notis ob

tensi, quod Grotio jam visum erat, pro tractus in

editis. Pariter Marius victorinus (р. ne PHIL):

servavit: »Legez et alius potest, qui a minore сем

videi-iut alii.

»nunc de ratiocinatione tractatus cst.«

alias] Secutus sum codices Reichenauensem,

Darmstattensem, et Monacensem (С), licet facile

concedam locum dubium atque corruptum esse. Anti

quae editiones habent: »et aliud Potest, quia a

minore ad magis мстит; Grotius: »et aliud Potest,

aliquantum argumenta] Sic editiones ante Сго

tium, qui undc argumenti ediderit nescio, hoc seio

temere factum esse, quod vel MS. lectio probant,

quam ipse alfort, alíquanta.

equum] Excmplum а Cicerone (invent. l, 49)

propositum sed reprehensnm. Melius est quod de

480

481

asa

IP»

424 Martiani capellae lib. v. g. 485.

485

484

[à o

т ч.

_.‘_:_г

А NOTA VEL ETYMOLOGIA.

A nota vel etymologia, ut Graeci dicunt, sumimus argumentum sic: si

consul est, qui consulit rei publicae, quid aliud Tullius fecit, quum affecit

supplicio conjuratos? Quo in loco originem vocabuli tantum oportet attendere.

DE N EGOTIO.

Ab his vero , quae negotium videnturiattingerep argumenta ducuntur

hoc modo. Primum a conjugatisp quo uno nomine proposito principali per

ejus derivationem casu aut tempore commutato aliquid approhamus, utzai

pietas virtus est, quod pie factum est, laudari oportet. Constat enim lauda

bilem esse virtutem. Qui locus a superiore hoc dierrt, quia aliud est unde

nomen impositum fuerit perscrutari, aliud per cognationem verbi ab alio de

flexi argumenti vim sumere.

A GENERE AD SPECIEM.

A genere autem, quum quod in toto valet ad speciem quoque dedu

servo habet Quinetilianus (5, 10, 67). ceterum

liane solam argumentandi rationem e partibus Ci

cero statuisse videtur (top. 2).

consul] Levi mutatione fictum ex eo quod e

Carbone alïert ipse Cicero (de от. 2, '59): »si

consul est, qui eonsulit patriae, quid aliud fecit

opimiush Eandem originationem proponunt varro

(de L. L. 4, 14), Quinctilinnus (l, 6, 52), Flo

rns (l, 9), Pestusa alii. Ceterum reete Quinctilin

nus (7, 5,- 25) rarum ctymologine usum in argu

mentando esse monct.

negotium] notandum est, quo sensu acceperint

rhetores hanc vocem. nempe occisío ipsis etiam ne

gotium est (Cie. de invent. l, 26). Unde Marius

victorinus in ciceronis rlietorienm (p. 148 Pitli.):

»omne itaque factum, de quo quaestio est, nego

tium appellatum Lvtpote occidit negotium est; in

ipsius autem negotii gestione haec sunt, illo tem

pore oeeidit, in illo loco occidit, fuit occasio ut

oceideret, et reliquam

a conjugalís] Probe distinguendus est hic lo

ens ab eo qui est а conjunctís; quippe omnium

maxime finitimus notationia quod reete Cicero (top.

9) топи“; siquidema ut ejusdem verbis utar (top.

5), »conjugale dicuntura quae sunt cx verbis generis

ejusdem; ejusdem autem generis verba sunt, quae

orta nh uno varie eommutzmturp ut sapiens sapien

ler sapientiam Gracec дефицит diei idem ait;

Aristoteles tamen (top. 2, m 4, 4) dudrotza

nuncupat-e maluit.

Martiani capellae lib.'V. б. 485. 425

`citul", 'uirsi rarium et mutabile quiddam est femina, Dido etiam varia mu

tabilisque videatur, possitque ex amore in odium commutari.- Нас ratione

illud ciceronis adstruiturz „Nam quum omnium provinciarum sociorumque

rationem diligenter habere debeatisp tum praecipue Siciliae o judices.“ Hunc

locum ville a toto videtun imitari; Sed.interest illud, quod in illo a delinitione,

hic ab ipsa ratione, .'qua genus est, argumenta ducuntur; et quod in genere

totum est, quod totum divisione perit, genus manet etiam partibus distributum.

A SPECIE VEL A FORMA.

A specie vel a forma ducitur argumentumg ut iidem generali faciat

quaestionip ut Cicero in Philippicis: Est quaedam actio lex. Actum enim genus

est, quod a specie, id estlege lata a caesare comprobatum est. Quod item

confirmat a similibusz „Quaere acta Gracchi, leges Semproniae profercntur;

quaere Syllaea Corneliae.“

A SIMILI.

A simili per se: „Ut Helena Trojanis, sic civibus belli semen tu fuistiu 487

отит] Virgilii locum respicit (Аеп. 4, 569),

nt deinceps ciceronis (Verf. 2, l).

qua genus] MS.l quae. G1101.- Pcrperam; sen

sus enim hie est, in loco qui sit a toto argumenta

duci ab ea notione quae in generis nomine conti

ncaturg in eo vero qui sit a genere, id ipsum

spectari quod genus sit, ut quae de genere dican

tur, ad species quoque pertinennt; totum enim par

tiendo perire, generis vim etiam per formas manare.

a specie] MS. semper ab specie: sic et infra

ab scripte. Sie in principio Arnobii pro a litibus

MS. ab litibus шьет, ut refert Mcursius noster ex

cxeerptis exemplaris regii a magno Scaligero da

tis. Стат.

genus est] Ita codices Darmstattcnsis et Mona

censis (С), non »genus est legisu, quemadmodum

in editis. Paulo nnte etiam vox Philippicis in iis

dem codicibus perscripta ш, brcviata in cditis.

Locus est Philipp. l, 7.

ut Helena] Con-exi locum e codicibus Reiche

nauensi, Darmstatlensi, et Monaccnsi (С); vulgo

enim editum erat civilibus bellís. ceterum ne haec

quidem ipsa ciceronis verba sunt; ille cnim @hi

lipp. 2, 22 f1): »ut Helena Trojanis, sic iste huic

reipublicae causa belli, causa pestis atque exitii

fuit. « Breviavit locum et Marius victorinus (р. me

РШь): »ut Helena Trojanis, sic tu, Antoni, hujus

belli semen fuisti. u

si

me Martiani capellae lib. V. §. 487.

488

489

Item: „Ut saepe homines aegri morbo gravi, quum aestu febrique jactantur“

etc. Huie dissimilitudo contraria est, quae a Cicerone differentia nominatur,

quae res inter se diversas, non adversas, ostendit; cujus Cicero ponit exem

plum in Verrem: „Sed tu idem fecisse eris existimandus, si eodem consilio

fecistifg Hoc et in personis ostenditur, et in rebus, cl; in temporibus , et in

locis, et in aliis, quae nunc memorare longissimum est.

A CONTRARIO.

А contrario, ut vita et mors, ex quibus Terentius sic: „Nam si illum

objurges, vitae qui auxilium tulit, quid facies illi, qui dederit damnum aut

шашки?“ Cicero tertio Philippicarum contra Antonium e contrario argumen

tatur dicensz „Si ille consul fustuarium meruerit, legiones quid, quae con

sulem reliqueruntim .

A CONJ UN'CTIS.

A conjunctis autem fides petitur, quum, quae singula infirma sunt, ea

jaetanlw'] Seqnuntur apud Ciceronem (in Catil.

1,15) usi aquam gelidum biberinta primo relevari

videntur, deinde multo gravius vehementiusque af

Ilictantur: sic hic morbusa qui est in republica, re

levatus istius poena vehementius vivis reliquis in

’gravesceL u

a Cicerone] Nimirum in topieis (с. il) et de

inventione (l, 44).

diversas] Sie non Grotianus tantum, sed Mo

naeensis etiam codex (С) et Reiclienauensis ha

bcnt pro divisas in editis; unde paulo inferius etiam

existimandus pro aestimandus reposui, ut apud

ipsum Ciceronem (in Ven-.5, sep legitur-g reliqua

ex solo Cicerone con-igere nolui.

in temporíbus] Scripsi e codice Monacensi (С)

pro in (empare,- alia res esset, si reliqua quoque

singulari numero dieta essent, ut apud Ciceronem

(de invent. l, 44).

пат si Щит] MS. hunc locum Tcrcntii sie cital:

»Nam ut íllum objurgesu ect.

Non absurde. GnoT.- Sed apud Tcrcntium (Andr.

il, l, 115) prorsus eadem leguntur, quae hic Mar

tianus scripsit Vitae et mortis exemplo Cicero

quoque utitur (de invent. l, 28).

fusluarium] Evloxofriav. Скот. — Miror Gro

tium non vidissc lnaec Martiaui cum ciceronis vcr

bis (in РЫЛ. 5, 6) non congruere. Statuemluui igi~

tur, verba illa ab eo in suum usum conversa, aut

prorsus omissa fuisse. Suut enim codices, a qui

bus prorsus absunt.

стукнет] Ciecroni (topic. 4 et Н) adjuncta

Шейпинг.

Martiani capellae lib. vl m 489. 427

conjuncta vim veritatisliassumuutylfutz „Quid si acccdàt, ut tenuis antea fueris?

quid si, ut avarus? quid si, ut audax? quid si , ut ejus qui occisus est

inimicusim singula haoc, quia non sufiìoiunt, idcirco congregata ponuntur,

ut ex multis junctis res aliqua confirmetun '

АВ ANTECEDENTIBUS.

Ab antecedentibus, sicut Cicero: „Quum ille non dubitaverit aperire

quid cogitaverit, vos potestis dubitare quid fcceritPu Praecessit enim praedictio,

ubi est argumentumg secutum est factum, unde est quaestio.

i A CONSEQUENTIBUS.

A consequentibus vero conversimr ut quaestio in antecedentibus sit,

i argumentum in sequontibus, hoo modo, ut, si hoc secutum est, illud prae

ccsserit, ut: si peperit, cum viro concubuit. »Exemplum de Verrinis: „Si

finem edicto praetoris afferant kalendae Jànuariae, cur non initium quoque

nascitur a kalendis lanuariis ?“

A REPUGNANTIBUS.

A repugnantibds argumcntum sumitur, quum ostenditur duo sibiico

haerere non posse, verbi causa, ut et parasitus quis sit et ridiculus non sit,

quae per negationem simul esse non posse praedicantur hoc modos non et

parasitus est Gnatho et ridiculus non est. Ejus loci exemplum est in_re magis

ut quid si] cho cum MS. »ut quid si accedat,

ut tenuia antcafueris? quid si ut avarus'l«GnoT.

vulgo enim si quill, sed accedunt codices Darm

statlcnsis et lleiclicnauensisa suntque verba Cicero

nis (рго Roscio Amerino 5l).

coyítavezíl] Rciclicnauensis codex cogilaret.

liquidi-m mc legere apud Ciccronem haec verba non

memini.

si peperil] Пос quoque cx Cie. (de inv. l, 29).

si Япет] Eodem exemplo (in Verl'. l , 42) jam

usus erat Quinctilianus (5, 10, 76; P. ms Spald.).

490.-.

491

me

штанг] Scripsi e codice Mouacensi (С) pro ‘

est, quod in editis erat

ridículus] Нос enim parasitomm oliicium crut,

ut et risum excitarcnt et se ipsos ridcndos praebe

тещ; unde Plautus (Capt. 5, l, 10):

54 *

428 Martiani Capellae lib. V. ß. 492.

ipsa quam in forma verborum, ut Cicero dicit: „Is igitur non modo a te.

periculo liberatus, sed etiam honore amplissimo ornatus, arguitur domi впав.

te interñcero voluisse.“ Et in Cornelia prima repugnare dicit, ut „divisores,

Aquos honoris sui ministros esse voluerat,;. lego ambitus vellct aßligere.“

A CA USIS.

Causarum locus late расе: et multa disputatione tractatur;

sed nunc

formam cjus satis fuerit domonstrare sub hoc cxcmplo: „Sed quum ob tua

decreta, ob judicia, ob imperia dabantur; non est ita quacrcndum cujus manu

numerarentur, sed cujus injuria cogcrentur.“ Sed etVirgilius: „Meno fugis?“

AB EFFECTIS.

Ab cifectis iit argumentum, quum in causa duhitatio est, ut: Гашиш

probetur ех‘ eo, quod homincs ctiam inviti servabanlur in vita.

»Ilícet Parasitieac arti maximum in malam сти—

ccm,

Ita juventus jam ridículos {передери a se se

gregat.«

Àddc'cundem in Sticho (1, 5, 17) ct de Gna

thone Terentium (Ennueln. 2, 1).

in forma] Амин in c codice Mouaccnsi, ра

riter ntque Verba »ut Cicero dicit«, quae ab cditis

abcrnnt; sed quod idem in sequentibus cxliibuit

domo sua co minus reciperc volui, quia vulgata

cum ipso Cicerone (pro rege Dejotaro 5) egregic

convenit.

divisores] Iidcm qui et curiarum magistri, qui

candidatorum nomine pecunias viritim inter tribus

dividebant. Notat Pedianus in II. Verrinam. Скот.

-— Confer omnino egregiam Frid. Henr. ‘veis

manni dissertationem (de divisoribus et sequestri

bus amliìtns арт! Romanos instrumentis, Heidel.

Fatum

bergae 1851), unde Grotii quoque crrorcm cog

nosces. Locum ipsum inter Cornelianae fragments

retulit Orellius (Т. IV, P. 2, P. 451).

satis [ист] Reliqua Cicero docebit (topic. 15.',

partit. 2G) et Quinctilianus (5, 10, 80 sequ).

sed финн] Locus est Ciceronis (in Vcrr.2,

10): »sed чтят ob tua decreta, оЬ edicla, ob

imperia, оЬ judieia pecuniac dabantur, non erat

quaercnduul, eujus manu numerarcntur, sed cujus

injuria cogerenturu, unde Martiano quoquc coge

renlur restitui, quod jam in anterioribus cditioni

llus erat et codice Darmstattensi confirmabatur, Pro

congcrcrelur, ut Grotius анаши. .

Virgilius] Didouis vcrba sunt (Aeneid. 4, 514):

„Мене fugís? Per ego has lacrimas dextramquc

{шит te,

Per connubía nosh-a, per inceptos IIymenaeos«

cet.

Martiani Capellae lib. V. §. 494. 429

enim est causa vel vitae vel mortis; illa vero effecta sunt fati, vifere posse

vel mori. Cicero hinc probat: „Auli Hirtii vita populo cara est, quod ei

populus plaudit." Hoc et Virgilius: „Degeneres ánimos timor arguit." Nam

timor est causa, ut degener sit animus, quod timoris effectue est.

. :/.< }]'['■ ■ .' 'Il 'О') it ïriî ' ; •'.

A COMPARATIONE MAJORUM.. , .

A comparatione majorum: „Quis dübitct a Sitíulis pelisse pecuniam 495

Verrem, quum a Marco Octavio Ligure postulant ?" Virgilius: „Tu potes

unanimes armare in proelia fratres." Ex hoc utique probat et alíenos posse,

quod minus est. Terentius^ „Nam qui mentiri aut fallero instituent patrem

aut matrem, tanto magis audebit et ceteros."

A MINORUM COMPARATIONE.

A minorum comparatione, ut est: „Publius Scipio pontifex maximus 49ti

Tiberium Gracchum mediocriter labefactantèm statum reipublicae privatus intorfecjt";

deinde jungit quaestionem, ubi modus est quidam: „Catilinam orbem

Auli Hirtii} In editis erat: »Auli Hircii vitam, generes aaimí timorem, non hic illos arguerc viquac

populo eara est.« Grotius corruptius etiam dcatnr. - ..-> -,

edidit: »Auli Hircii vitam. Auli Hircii vita populo postularit] Sic e codicibus Grotiano et Darmcara

est, quod ei populus« cet Correxit deinde etatt«nei scripsi pro postulant, quum apnd ipsnm

in notis aliquatenus, ut inquit, e MS. sao; Equi- Ciceronem (Vcrr. i, 48) legatur «poseeré pecudem

presse pede codices mcos Monaccnscm (C) et non dubitarit.^

Darmstattcnscm secutus sum. Cctcrum noster non ... , „ , ... , .

rirgiltus\ servais quoque ad ilium locum (Aen.

ipsa Ciceronis (PLU. 1, extr.) verba exscrîpsit, , , . ,

1 \ » / r 7, ooo) obscrvavit argumentan a majore ad minus.

sed libere Iioc exemple usus est

effechts] Lege effectum. GaoT. — Haud male, Terenlius] Apud ipsum poëtam (Adelph. 1,1,

quum et effecta praecedant, et auod neutram po- 30) est insuerit pro inslituerit, «bestque et ante

stulare videatur; sed tanta enra apud Martianum ceteros } recte utrumque, sed apud nostrom invitis

quaerenda non est, qui ne ipso quidem exemple codicibus corrigere nolui.

вне uti potucrit (Aencid. 4, ISf, ubi quum mani- Publius] Exemplum repetitum est e Cicerone

festo degenerado ani mi causa sit, quae timoré tan- (Catil. 1 , 7)$ il lud quod sequitiir Terentianum ex

quam effeetu prodatur, гсщ ita convertit, ut de- Andria (I, 1, 83).

430 Marti ani Capcllae lib. V.

terrae caedc atque iticcndiis vastare cupientem nos cónsules perferemus?" Ex

hoe Terentii loco illud: „Hic parvae consuetudinis causa hujus mortem tau»

fert familiariter."

■ \ : 1

A PARIUM COMPARATIONE.

498 A parium comparatione Cicero: „Et si non minus jueundi atque illu

stres sunt ii dies quibus conservamur, quam illi' quibus naseimur", et in

Pisonem: „Nihil interest utrum ipse consul improbis concionibus, perniciosis

legibus, rempublicam vexet, an alios vexare patiatur." -, f.

His igitur breviter demonstratis, ilia quae non exeogitantur ab oratore,

sed a causa aut a reis suggeruntur, in tribus, ut diximus, rebus posita sunt:

in scriptura, ut tabularum; in auetoritate, ut testium; in necessitate, ut

tormentorum.

A SCRIPTO.

499 A scripto argumentum petitur, quum ad dubiae rei probationem vel

cliirographum vel testamen tu m transactionis aut tabulae recitantur, ceteraque

hujusmodi, quae ita nota sunt, ut exempla de oratione non quacrant.

AB AUCTORITATE ET TESTIMONIO.

oOO Ab auetoritate véro, ut: Africanum dixisse jure caesum esse Tibcriuin

Gracchum; aut quum testimonium, quo Veritas nudetur, aflertur, ut Cnacum

eis»] Locus est с Catilinarüs (5, l); unde et Aristolcle (rhetor. et Cicerone (topic. 4),

verba »consrrvamnr quam illi quibus«, quae pro- qui Gracco nomine aTE%va nnneupant.

pter bomocotcleuton exciderant, boitante jam Grotio

Marlinno restituí transactionis] Fallor an exciderunt bic aliqua?

, . j , Ccrte si rcliqua omnia sana sint, transactiones 1cmprobts

conciombus] Trajecta tantuminodo nace 1

, rv •/•»»• м\ . gendum foret; nimia durum enim esset genitivnm

Tcrba, ceterum Ciceronis (in Pis. Ь) sunt. ° 7 e

non exeogitantur] Intra (§. SGI) [nos ter baec

argumenta nppcllat inarlificialia , dneibus nimirnm dfricanutn] E Cicerone (de orat. 2, 20).

‘Martiani Capellae' ’Vw> бы 500. ' »151

Pompejum de misso frumentol eeloriterwtqstemi nobis orator indueit. ‘ Auctoritas

igitur aut задаешь aut ítestis est. Huic браги adjunguntur oraoula oeteraque

r id genus. " ч

| |

д .

~.. _ ,A NECESSITATE.A y

Necessitas vero dat Едет ex tormentis aut somno aut-furore aut vi- 50!

nolentia, quae vocem alícujus rei extorq'uet invitis. "Quae omnia quum ad

conjecturam causa, persona, facto adduntur, ipsol testimonio vel confessione

vel scripto capiunt Едет vel amittunt. Nam et causa dicontis attenditur et

persona tractatur, et ipsius scripturae secum aut cum causa qualitas comparator.

DE CONCILIATIONE ANIMORUM.

Sequitur, ut ad ea, quae conciliant aut permovent auditores, intentionem 502

suam llectat assertor', quoniam ad lidem faciendam hace quoque pertinere

praediximus.

judicantis] Ita anteriores editiones codiresque

Darmstattensis et Reiclienaueusis. Grotius unde in

dicanlìs hauserit, ignoro.

таила] СопГег Quinetilinnum (5, 7, 55 et 56)

et Ciceronem (in partit. 2; topic. 20).

necessílas] Cicero (topic. 20): »Faeit elinm ne

ccssitas fidem, quae quum a eorporibus tum ab

animis nascitur. Nam et verberibns, tormentis, igni

fatigati quae dieunt, ea villetur veritas ipsa dicere,

et quae a perturbationibus animi sunt, dolore, cu

piditate, iracundia, шеш, quia necessitatis \im ha

bent, afferunt anetoritatem et Идет. Cujus generis

et Ша sunt, ex quibus nonnunquam vcrum invcni

tur, pueritia, somnus, imprudentia, vinolentìa, in

saniau cet. De tormentorum auctoritatc ерш! anti

ques vide Hudtwalckerum (de arbitris Athenien

sium р. 5|).

Conoiliantur igitur animi tum personae tum rei dignitate. Per-_

adduntur] In editis legebatnr »addncuntur id

estu; sed praetuli Darmstnttensis codicis lectionem.

ipsius] Sie seripsi e codieibus Gretiano, Darm

stattensi, et Monaccnsi (С) pri) ipsa', inlellige qua

litas. Sed graviusmendum supra ex eodem Mo

nacensi correxi et causa scribendo pro пес in editis.

concilianlur] Paulo aliter Cicero (de invent. l,

18): »Benevolentia quatuor e loeis comparatur, ab

nostra, nl) adversariorum, ab judieum persona, ab

ipsa eausa«, Aristotelem, lut videtur, sccutns (rhetor.

5, 14, 7): Zéyetal, ó`è ‘raôra 536 га ‘5013 ÃÉyov~

tog mi, roi: àxgoatoñ ха), той ngáyyaroç

ш}, той душ/йода. Propius ad nostrum aecedit

Quinctilianus (4, 1„ G; р. I4 Spalding.): nBene.

volentiam aut a решат ducimus aut a саней ac

cipimus. Sed personarum non est, ut plcrique crc

diderunt, triplex tantum ratio, cx [Шутом ct щ!—

452 êïartiam Catenae lib.' V.

sonac aut auditoria aut rei vél ipsius oratoró atU adversarii. Auditoris

sic: „Qualem te jam antea poplll#; Romano praebuisti, quum huie eidem

quacstioni judex praeesses, talem te et nobis et populo Romano hoc tempore

impertías." Rei vero, ut pro Dejotaro: „Quem ornare antea cuncto cum

503 senatu solebam pro perpetuis ejus in nostram rempublicam meritis." Oratoris

vero, quum de se non superbe, sed moderate loquitur; quale est istud:

„Quum quaestor in Sicilia fuissem, o judices, itaquc ex ea provincia decessissem,

ut Siculis "omnibus jucundam diuturnamque memoriam quaesturae

nominisque mei relinquerem, factum est, uti quum summum in veteribus patronis

multis, turn nonnullum etiam in me praesidium suis fortunis constitutum

esse arbitrarentur." Sed haec plenius in exordiorum praeceptis edisseram.

Ab adversarii vero persona conciliario fit, dum illius iniquitate aut arrogantia

demonstrata nostra modestia commendatur. Sed haec, posterius, et in principiis;

quanquam nunc nan oration is partes, sed dicendi formas et faciendae

fidei species numeramus; quo loco patheticae quoque dictionis attcndimus

facultatem, cujus vis vel in communibus locis vel in epilogis maxime contiversario

et judice; nam exordium dnci nonnun- u. pa. mu!, t. n. nu. et. i. pr. s. Г. o. a. r.« e

qnara etiam ab adore causae solet.« Scilicet ¡lio qui bus millo ncgotio ipsa Giccronis (div. in Cactcmporc

plcrumque alius pro litigatore causam age- cil. 1) verba restituí, quae Martiano omnino redbat,

etsi pro una persona babcri posscnt, node denda erant. Quis crit enim qui sibi persuadeat,

cautc nostcr »rei vel ipsius oratoris* dixit. eve m plu in a nostro allatum fuisse, quod nemo inpopulo

Romano] In editis: »pnblicae rei.« Error telligcret? pracsertim quum nee locum laudaverit

ex hotis P. R. GnoT. — Recte in codïcibus Rei- et ne aiictorcin quidem, a quo illud mtituatus esset.

cbcnaiicnsi ct Darmstattensi siglae majoribus litcris , „_ . , ,

quauquam] Magis ad sensum accommodalum

P. R. scriptae repcriuntur. Codex Monaccnsis (C), „ . , . , , , ,

4 ' tuissct quanaoquidem, quod baud scio an с breviata

voce forte cormptum fucrit.

с quo toi inn locum correxi, conformis est Ciccronis

(pro Roscio 4 f.) ipsius verbis. Vulgo enim

praetcrca jam omissum erat et et ante nobis, et patheticae] Adi Ciccronem (in oral. 57) ct

impartios scriptum erat pro impertios. Quinctiüanum (в, % 8 et 10; p. 490 sequ. Spald.);

omnibus] Post banc voccm in cditis scqiiítur ct confcr superiorem locum (§. 473).

etc., in codicibiis Sfonacensi vero, Rcîcbcnaiiensi, et vel in communibus locis] Omissa bacc apud Gro-

Darinslattcnsi bae repenuntur breviatac voces siglis tium с prioribus inscrui editionibus, quibus adstiscriptac

: »in. di. g. m. nomm. m. r. f. n, t. c. s. i. pulantur codices Rciclicnaucnsis ct Darinstallcnsis.

Martiani capellae lib. V. g. 505. ’ ` 455

netur. Nec mea primordia quidem apud veteres hac animorum permotione

caruere., quod tunc demonstrabitur, quum ordiendi praecepta tractabimus.

lnterim generatim, quibus mentes affectibus incitentur, nulla partium deii

nitione signabo. l

DE v COMMOTIONE ANIMORUM.v

Commoventur igitur auditores aut miseratione aut odio aut invidia aut 504

metu aut spe aut ira ceterisque similibus. Miseratione, quum calamitates

alicujus magno dolore tractamus; quum iniquitatem temporis vel periculi

magnitudinem memoramus, ut in septima Verrinarum: „Paires hi quos videtis

jacebant in limine, matresque miserae pernoctabant ad ostium carceris ab

extremo complexu liberum exclusaeg quae nihil aliud orabant nisi ut filiorum

extremum spiritum ore eexcipero sibi licerct.“ Ab odio , quum adversarii factum

vcl viris bonis vel judicibus ostenditur exsccrandum, ut quum judicum cor

ruptio docetur a Verre jactari; item: „Quum in avaritia , scelere , perjurio vos

nec mea prímorrlía] Nec supplevi e codice Mo- librum quintump qui a nostro oratio appellatur se

nacensi Ordicndi praeceptaa quorum meminity ptima.

infra 545) dabunßur. Идет] Hunc etiam locum in integrum restituì,

camere] Sic codices Reichenauensis, Darmstat- “Лимы“ i" editis vidi legitur Р"0 videtis addita

etc. ita ut nemo exemplum hoc intelligere possit,

tensis, Monacensis (С) et anteriorcs editiones. Gro

quod e veri-inis (5, 45) sumtum esse Martianus

tius absque sensu cavere edidit. ч

’. ipe prodidit. Siglas quamvis pluribus locis corru

comnwvenlur] Hic prac ceteris eonferendus est

_ . Ptas e Monacensi (С) hic subjieere non gravaboî',

Aristoteles, qui integro secundo libro rhetor-lectum

quae si aliud nihil hoc saltem probant, Martia

' ` l 'L . . . . . .

de commotlombus animorum ag. num cxemplum totum, sxcut ipsum edidi, дефис.

и . `

septima Vem-ínarum] lllam orationem denotat, Sunt vero siglae haec па. 1. l. p. m. a. q. m. p. a.

quae in nostris editionibus libri quinti nomine in- n. о. s. c. n.. r. a. Ь. cons. l. l. ex. q. nihil a, о,

scribitur-z quo patct, Martiani temporibus Verrina- nihil u. f. s. post s. p. ex 1.11 Paulum mutatas codices _

rum nomine primam appellatam fuissc, quae nobis Darmstattcnsis ac Reichenauensis exhibent.

in Caecilium sive divinatio dicitur; secundam, quum in сшита] Excmplum hoc et duo quae

quae actio prima in Veri-cm; tertiama quae primus sequuntur e libris in Vex-rem (l, 14. f. et 5, 4)

actionis secundae liber, et sic deinceps usque ad repetita sunt.

ss

m Martiani capellae lib. V. §. 504.

505

sui similes esse arbitratur.“ Invìdia est, quae quodam livore inficit auditores;

ut est: „Quod ad tuam ipsius amicitiam ceterorumque hominum magnorum

atque nobilium faciliorem aditum istius habet nequitia et audacia, quam cu

iusquam nostrum virtus et integritas.“ Item: „Istum rebus omnibus undique

ereptis impune eludentem circumfluere et abundare.“ Potest quidem et illa

res auditorum mentes incendere, ut si alicujus exaggeres tyrannicum spiritum,

aut`potentiam non ferendam. Metum vero excitari vel propriis vel commu

nibus periculis. Propriis, ut: „Hoc est judicium, in quo vos de reo, populus

Romanus de vobis judicabitug communibus autem, ut est: „Videor mihi

videre hanc urbem, lucem orbis terrarum, arcem omnium gentium , subito

uno incendio concidentem.“ Spe quoque animi perturbantur, quum beneficia

aut obsequia promittuntur, ut quum iidem Milonis Pompejo pollicetura et:

„Caelii in omni vita servitium obstrictum vobis ac liberis vestris habebitis.“

Ira etiam vehementer animos turbat, ut quum exaggerat et exclamat Tullius

in curia sedere socios Catilinae: „О dii immortales, ubinam gentium sumus?

quae respublica hic habetur? in qua urbe vivimus? hic, hic sunt nostro

in numero, patres conscripti.“ Similes alii permiseentur affectusz qui quum

ad persuadendum plurimum valeant, extra causam tamen sunt, nec apparere

in oratore manifestius debent, ne insidiis judicem capere, non ratione de

ducere videatur. .

s polentiam] lnsignc hujus artificii exemplum prae- caelid f.) verba vocem tamen vulgo omissam ue

bet Demosthenis oratio in Midiam, quae tota fere strís codicesRcichenauensis et Darmstattcnsis habent

in hoc loco tractando versatm'.

hoc est] Ex actione prima in Verrem (16). De

metu confer Qninctilianum (4, l, eos p. 25. 6,

1, 15; p. 421. 6,2, 21; р. sos spam).

concidenlem] Addit codex Monaccnsis (С) »si

iste liberatus fuel-it." Sed haec apud Ciccrouem (in

Cat. 4, В) mm leguntun

quum [idem] Ex oratione pro Milone (26) hoc

exemplum .sumsit.

вып-[сбит] Paululum immutavit ciceronis (pro

o dii] E notissima in catilinam oratione (l, 4).

Additae sunt in Darmstattensi et Reichenauensi sig

lae: »5. n. i. num. р. ед, unde vulgo omissa sup

plcvi.

extra causam] Sunt quae Graecc ¿gag/aina

vel ¿5w 1013 Jrgáy/.Latoç fii/ta (confer С. Fr.

Hermannum ad Lucian. de hist. scribend. р. 545),

quibus Areopagum notum est oratores prorsus ab

stinere jussisse; nam, ut ait Seneca (de ira l, 16):

»ratio nihil nisi id ipsum de quo agitur spectat

Martiani capellae lib. V. g. 506.

DE DISPOSITIONE.

His igitur ad fidem faciendam prudenter inventis ordo rerum est so- 506

ciandus, quae pars dispositio vocitatur, qua quid dicendum quove loco,

quid penitus omittendum, quomodo etiam et quando et ubi, prudenter in

spicimus. Duplex igitur hujus partis est ratio: aut enim naturalis est ordo ,

aut oratoris artilicio comparaturg naturalis, quum post principium narratio,

partitio, propositio, argumentado, conclusio, epilogusque consequitur; artificio

oratoris, quum per membra orationis quae dicenda sunt digerimus, et hoc ex ‘

causae utilitate, non ex temporis serie coaptamusg ut pro Milone factum, quum

quaestiones quasdam ante narratiouem,

non ex ordine naturae, sed ex causae

ira vanis et extra causam obversantibus commo

veturm Quanquam interdum extra causam se vagari

ipse cicero confitetur (pro Milone 5.4; pro Cae

cina 52).

' duplex] videantur Auctor ad Herenninm (5, 9),

Cicero (de orat. 2, 76), Quinctilianus (2,15; l;

p. seo Spald.) et Sulpicius victor me Pille).

post princípíum] De quatuor prioribus partibus

infra 556. 555. 557) agit, posteriores duas au

tem 565) junctas proponita quum orationis con

clusio, epilogue, et peroratio unum idemque sit

(v. Qninctilianum 6, l, l; p. 445 Spald.).

artí/icio] Cul-ius Fortunatianus (р. 69 Pith.):

„naturalem ordinem sequimur, si nihil nobis oberit

in causa; si aliquid occurrerit, necessitate utilitatis

ordinem immutabimus naturalem, sequemnr artifi

cialem.“ Monendum tamen, Auctorcm ad Heren

nium (5, 9) artí/iciosum ordinem appellate, quem

noster „щипает; siquidem »genera dispositionnm

duo essen ait, nuuum ab institutione artis profectum,

alterum ad casum temporis accommodatumc, et prius

quidem in eo spectari »ut utamur principio, nar~

ut praejudicia refutaret, induxit, quod

О

utilitate mutavit; et pro Cornelio primo

ratione, divisione, eonlìrmatione, confutatione, con

clusioneu; deinde vero: »est antem« inquit net alia

dispositio, quae, quum ab ordine artíßcíoso rece

dendum est, oratoris judicioad tempus accommo

’datnr«; quanquam in extremo capite: »his commu

tationibus et translationibus partium saepe uti ne

cesse est, quum ipsa rcs artífcíosam dispositionem

arti/ideae commutare cogita

non ex {строг-й] Quinctilianus (7, l, 2): »Sed

mcminerimus ipsam dispositionem plerumque utili

tate mutari, nec eandem semper primam quaestioo

nem ex utraque parte tractandamu cet.

pro lllilond Cicero (cap. 5): »Sed antequam ad .

eam orationem venio, quae est propria nostrae

quaestionis, videntur ea esse rcfutandap quae et

in senatu ab inimicis saepe jactata sunt, et in con

cione ab'improbis, et paulo ante ab accusatori

bus; ut omni terrore sublato rem plane quae venit

in judicium videre positis.u .

praejudícía] Adversarii enim Milonis et a senatu

judicatum esse jactabant, caedem in qua P. Clo

dius occisus essct, contra rempublieam esse factam

55 “F

456 Martiani capellae lib. V. 5. 506.

refutata sunt crimina, quae secuta sunt tribunatum, post ad ipsum tribunatum

recursus est factusg quae dispositio artificialis, ut diximus,` nominatur. In

Verrem autem naturalem temporum ordinem tenuit, ut primum quaesturam,

tum legátionem, deinde duas ei praeturas objiceretp servata temporum ratione;

quam, nisi causae repugnet utilitas, necessario prosequemur. At ubi majora

quaeque potissimum et invidiosiora purganda sunt, ab his sumitur refutationis

exordiumg ut pro Cluentio conjecturae partibus expeditis adipraescriptionem

legis accessit, ordine videlicet commutato, ne si cluentium legis assertione

defenderati fugere causam diflidentia videretur.

-' - DE ELOCUTIONE.

Duabus his officii partibus absolutis, clocutionis cura est intimanda;

quae quum constet in singulorum animadversione verborum, hoc ab eloquentiae

nomine separatur, quod illa totius operis oratorii virtus est, haec pars habetur

oiìicii. Cujus Cicero duo quasi fundamenta, duo dicit esse fastigia. F undamenta

(cap. 5), et Cn. Pompejum rogatione sua et de re

et de causa judicasse (с. 6).

ut pro Cluentío] Ut inserui e codice Darmstat

tensi, praetercaque Reiclxcnaucnsis auctoritate delevi

non , quod vulgo ante defenderat legcbatur; quod

reete me fecisse intelliget qui ipsam ciceronis ora

_tioncm (сар. 52 sequ.) inspeiierita ubi consulto se

ait Cluentii causam non lege sed facto ejus de

fcndisse, ut non saluti modo ejus verum etiam

existimationi, prospicereta factoque demum purgato

ad'legis mentionem transit, etsi videretur', si nihil

aliud volnisset, nisi ut causam obtincret, lege re

citata perorare potuisse.

elaqigentiaezl Cornelius 'Pronto (П, pag. 478

Maji): »eloquentia perfecta vis orationis, eloquium

pars supposita commode eloquendi..

Cicero] quem potissimum locum Martianus re.

spiciat, ignoro; proxime tamen accedit ille (de orat

З, 57 f.): »quasi hoc solum quoddam atque fun

damentum est, verborum usus et copia honorumg

sed quid ipse aedífìcet orator et in quo adjungat

artem, id esse a nobis quaerendum et explicandum

videturm Adde Gerardum Joannis Vossium (insli

tut. orator. 4, l, 2): »quemadmodum autem aedi

nficia, ita elocutio universa duobus constat, funda

mento et exaedífícatíone sive slructura, sub qua,

ut inferius dicemusa compositionem et dignitatem

comprehendimusn Fundamenlum cnim appellat cle

gantiam, quae secundum Auctorem ad net-ennium

(4, l2) distribuitur in Lalinitalcm atque explana

tionem. Paulo aliter Cicero (dc orat. l, 52): »au

dieram etiam quae de orationis ipsius ornamentis

tradcrcntur; in qua praecipitur primum ut pure et

Latine loqnamur, deinde ut plane et dilucx'de, tum

Martiani capellae lib: V. 9. 508. ' 4.57

sunt Latine loqui planeque dicere ; quorum unum Grammatica loquente didicistis,

quum ejus vobis insinuata est -subtilitas. Fastigia vero sunt copiosae ornatequo

dicere , quod non ingenii sed laboris est maximi, exercitatione etiam diuturnai

qua non solum uberior sed illustriorl quoque facultas acquiritur. Hujus rei

duplex ratioiestz una, qua in singulis verbis lumen appareatg altera, ut dig

nitas eloqueudi copulationis ipsius decore servetur. In'singulis vero aut pro-_

prium aut translatum mutuatumque conquiritun Propria sunt vetusta prae

cipue; nam tum, quum proceres vel nescirent haec dicendi ornamenta vel ap

petere non auderent, propriis utebantur; sed quiatverborum veterum jam

. . . p _ . . |\

'.I n

cxolevit usus, non sunt andacius usurpanda llla, quae cum aetate mutata sunt.

ut m'nale, tum ad rerum dignitatem apte et quasi

decora“, quae eadem Quinctiliani est doctrina (8,

l, l).

exercílatìone] Lege »exercitationis etiam diu

turnae.u Скот. -— Possis tamen vulgatam quoque

tueri, si pro ablativis absolutis accipias. Ceterum

in anterioribus editionibus est quia pro qua, et

acquiritur pro exquirítur, quorum posterius Rei

ehenauensi quoque codice adstipulante restitui.

duplex ratio] Quinctiliauus (8, l, l): »Igitur,

quam Graeci ¢pgá6w vocant, Latine dicimus elo

cutionem. Еаш spectamus verbis aut singulis aut

conjunctis.« Sed propius etiam ad nostrum Cicero

(de orat. 5, 57): »Omnis igitur oratio conficitur ex

verbis; quorum primum nobis ratio simpliciter vi

deuda est, deinde conjuncte. Nam est quidam or

natus orationis, qui ex singulis verbis est; alius,

qui ex eontinuatis conjunctisque constat. Ergo utc

mur verbis aut iis, quae propria sunt et certa quasi

vocabula rerum paene una nata cum rebius ipsis,

aut iis quae transferuntur et quasi alieno in loco

collocantui', aut iis quae novamus et facimus ipsiu

cet.

mutualumque] Recepi lectionem a grotio in

marginem conjectam, pro vulgata mutatumque, ut

sibi constaret Martianus, cui supra quoque 559)

mutuantur reddidi pro mutantur in simili argu

mento, praesertim quum Ciceronem ipsum (ox-nt. 27)

mutata verba a iram-latis distinguere potius vide

rem: »translala ea dico, quae per similitudinem ab

alia re aut suavitatis aut inopiae causa transferm

tnr; mutata, in quibus pro verbo proprio subjici

tur aliud, quod idem significety sumtumuex re ali

qua consequenticg licet ex codem loco appareat

mutata. aeque ac translata propriis opponi.

vetus-lal cicero (Brut. 74): »Solum quidem et

quasi fundamentum oratoris vides locutionem emeno

datam et Latinam; cujus penes quos laus adhuc

fuit, non fuit rationis aut scientiaea sed consuetu

dinis. - Actatis illius ista` fuit lans, tanquam in

noeentiaea sic Latine loquendiu cet.

exoleuit] Vide Ciceronem (de orat '5, 10 f. et

15), Senecam (epist. 58; p. 481. ер. H4; p. 649

Lips.), Quinctilianum (1, 6, 415 р. 168. 2, 5,

2i; psav Spald.), Macrobium (in Saturnal. l, 5);

Gellium (М, 7), et quos praeterea laudavit c. Fr.

Hermanus (ad Luc. de hist. couscr. p. 269).

sos

458 Martiani Capellae lib. V. §. 509.

Itaque alucinan et cerritum et caperatum similiaque praetereuntes uteraur his,

quae consuetudo recipiet; nec tamen sordidis," nisi quum rei sententiaeque

vis exigit, ut quum Cicero volens crudelitatis invidiam faceré ait: „gurgulionibus

exsectis reliqucrunt", et: „virgis plebem Roman am concidere"; nec inoiO

decore Virgilius vitandac humilitatis aucupio lychnos pro lucernis ait. Quod

si res verba propria non babeat, novanda sunt aut alicnis utendum. Novantur

autcm duobus modis verba, aut quadaiii fictione, aut dcclinatione praesumta,

alucinari] Rectius sic in codicibns Darmstattensi

ct Rcichenaaensi, quam hallucinari in editis

(Gell. 16, 12), quamvis a veter¡bus et Cicerone

ipso aliquando sic scriptum esse non sit ignotum.

cerritum] PJautinum vocabulum est, quo tamen

et Cicero (ad Att. 8, 7) et Horatius (sat 2, 5,

277) aliquando usi esse videutur, nec ipse noster

infra (§. 806) uti recusavit pro insano.

caperatum] E Pacuvii Duloreste attulit Varro

(L. L. 6, 6) » caperata fronte a caprae fronte«;

Appulcjus postliminio reduxit.

Cicero] IVuper demain Angeli Maji mé

rito (in M. T. Ciccronis sex orationnm partibns

ante nostram actatem inédita, DIediolan. 1817) reperta

est oratio in qua hoc fragmentum exstat (pro

Tullio 10, s. 21): »taut unique odii crudelitatisque

liabuerunt, ut cos omnes gurgulionibus insectis relinquerent,

ne si quem semivivum ac spirantcm

reliquissent, minor his honor baberetur.« Ñeque

tamen leclioncm insectis Martiano obtrudcre volui,

licet nec volgatam ejeclis, nec quam in margine

Grotius posuit exactis probarcm; scd quod jam

Grotius conjectura assecutus erat pracbetque codex

Reicbenaucnsis , exsectis reposai. Praeterca ante

Cicero inserui quum e codicibns Reicbenauensi,

Darmstattcnsi, et Mouacensi (C).

gurgulionibus] Obscoeno sensu dixit Persia s

(4, 38):

■ Inguinibus quare detonsus gurgulio exstat »

neque dubito quin ¡ta Haitianas queque aeeeperit,

inprimis si re vera exsectis ¡lie scripserit, quod pro

prium vocabulum est de castratione (Quinctil. 7,

\, 8); Ciceronem tamen de gutture intellexisse

manifestum est.

virgis] Ex oratione in Verrem (2,1, 47).

Virgilius] In Acncide (1, 726):

— л dependent lychni laquearibus aureis.*

verba propria] Secutus sum codicem Monacensem

(C); vulgo enim erat: »quod si sua res pro

pria verba non babeat.«

novantur] Egrcgie de bis praecipit Curius Fortunatianus

(p. 70 Pith.): »Tertins modus est, at

novemus verba, quae tamen parcius debemus attingere;

nam et aegre novum verbum faceré possis

lene ас decorum, et fere asperuantur homines quae

non recognoscuut Vir perfectissimus dixit: verbis

utendum est nt nnmis publica moneta signatis.

Verba quibus modis novantur? primo Graeca transferimus,

ul nova ex his Latina confingamus; dehinc

per congeminationem , ut Cicero «feras solivagas*

dicit; et per derivationem novare possumus,

ut ab a'ulumno Cato ait autumnitatem , et a perpetiendo

Cicero perpessionem.*

fictione] Codices secutus Darmstattensem, Reichenauensem,

et Monaccnsem (C) omisi, quod in

editis tequitur, verborum.

Martiani Capellae lib. V. §. 510. \ЪМ

aut duorura quae usitata sunt conjunctione composite. Finguntur maxime,

quum transferimus, ut qui Jtoióxrjxa qualitatem esse dixerunt, quod noincn

nunquam fuerat in Latinis; quo et auribus tempertndura, et insolentia fugienda,

quam vitans Cicero Soterem salvatorem noluit nominare, et ait: „qui salutein

dedit"; illud enim nimis insolens videbatur. Derivatione quoque fiunt verba, 511

quae grammatici paragoga uominarunt, ut dicimus florea rura, et:„campiquo

ingentes ossibus albent", quod satis crispa inflexione Horatius albicent dixit.

His plerumque Grammatice utitur, licet Tullius grandiferas possessiones dicat

et grandiloquos oratores. Huic diligenliac subjungitur translatorum cura ver- 512

qualitatem] Cicero (acad. 1,7): »Dabitis enim

pro fee to, ut in rebus inusitatis, quod Graeci ipsi

faciunt, a quibus baec jam diu tractantur, utamur

verbis interdum inauditis. — Qualitates igitur ap

pel] a vi , qnas JtoUrerjTCtç Graeci vocant, quod ipsum

apud Graecos non est vulgi verbum, sed pliilosophorum,

atque id in multis.« Adde eundem

alio loco (de nat. deor. 2, 37). Ceterum codices

Alonacensis, Reicbenauensis, Darmstattensis babent

qualitates, quod tarnen quia Graeco non respon

de!, reeipere nolni.

Soterem] Cicero enim (in Verr. 2, 2, 63),

postquam Verre m »non solum palronutn istius in

su lac , sed ctiam Satera inscriptum se vidisse Syracusis

« dixerat, «hoc, pergit, quantum est? Ita

magnum, ut Latino uno verbo exprimí non posait.

Is est nimirum Soler, qui solidem dédit. « Confer

omnino Forcellinum (in léxico), qui Cbristianos dé

nium scriptores Salvatorem dixisse monet.

paragoga] Diomedcs (p. 309 f. Putsch.): »Sunt

quaedam principalia, quae Graecis rtgcoTOTVJta

dicuntur, ut mons, fons, villa, schola, hortus ¡

ex bis uascuntur derivativa, quae apud Graecos

Ладауьууа dicuntur, ut foutanus, montanus, villaticus

, scholasticus , horticus.*

florea rura] E Virgilio (Леи. 1, 430):

»Qualis apes aestate nova per florea rura

Exercet sub sole labor.*

campique] Versus et ipse Virgilii est (Aen.

12, 36):

»Sanguine adhuc campique ingentes ossibus al

bent«

In editis quidem Martiani exemplaribus erat ví

rente* pro ingentes, sed codices Grotianus, Darm

stattensis, et Monaccnsis (C) genuinam lectionem

praebuerunt. Similis est alius Virgilii versus (Aen.

5, 865):

* Difficiles quondam, multorumque ossibus albos. «

crispa] Non vitupérât bac voce, sed laudat;

quemadmodum Gellius (1, 4) et Plinins (13, 9,

18). Horatii locus in carminibus est (1, 4, 4).

grandiferas] Ubi recentiorcs apud Ciccronem

(Phil. 2, 39 f.) grandi foenore ediderunt, Martianus

certc grandiferas legit. Sunt enim Ciceronis codi

ces, in quibus ita scriptum sit (Gracv. 3, 2; p. 612).

Alonacensis (С) perperam grandistras; Reicbenau

ensis et Darmstattensis recte grandiferas, quod re

ceñí; Grotius enim ediderat glandiferas , quod . ta

rnen ctiam defendi potest, quia illo Ciceronis loco

a quibusdam ita legitur et noster infra (§. 702) si

mili voce palmíferas utitur.

grandiloquosj Non Cicero solus (Tuse. 5, 31 f.)

440 Martiani Capellae libQV. §. 512.

borum, quum res aut sua non invenit Verba, aut quum volumus splendidius

aliquid cxplicarì. Ergo aut inopiae aut decoris causa transferuntur: inopiae,

quum dicimus gemmare viteYn et luxuriare segctcs laetasque perhibemus; de

sunt enim propria, et commodantur adscita; decoris vero, ut: bellurn subito

exarsit, quum potuerit dici exsititit. Et item

possumus ab omnibus sensibus

mutuari, ut ab oculis lux libertatis, et odor legum, et: „silent leges inter

arma“, et a gustu: „o nomen dulcis libertàtis.“ Verum non debet haec trans

latorum alienorumque verborum aflectatio sine mfoderatione captari, nec longe

petita debent esse translata, uit si dicas luxuriosam Charybdim. Vitandum

quoque ne turpis sit similitudinis usurpatio, ut si dicas „castratam Africani

morte rempublicam“ aut „Clodium stercus senatus.“ In hoc genere trans

ferendi etiam allegoriam poëtae praecipue nexuerunt, et _Ciccro, quum dicit:

„Senatum а gubernaculis dejecisses, populum Romanum e navi exturbasses,

sed Quinctilianus etîam (10, 1, 66; 13.54 Spald.) tertium cx ox'atione pro Miloue (4),` et чинит

hac 'voce utitur. Videtur autem priori minus pla» iterum e Verrina (5, 65) desumtn sunt.

cuisse, qui (orat. 5) ea usus addidit »ut ita dicaum castratam] Restitui locum e codicibus Darm

ínopíae] “заем excmpns sup" 579) “шаг, Btattensi et Monaccnsi (С); vulgo enim ridicule lc

вы vide notam gebatur ueaslratam Africani mortuam rempuhlicamu

' Bodem Cie'ero (de orat. 5, 41) exemple usus erat,

“Матч E Cicerone’ qui (de ont' 5’ 40): et post сит Quinctilianus (8, 6, 15; р. 509 Spald.).

легенд] Раи10 alitcr Cicero (de orat. 5, 41):

»nolo stercus curiae dici Glauciam.« Atque Ьос

ntrnnslatiou мидии »ad sensus {рвов admovetur, mn

xime oeulorum, qui est Sensus acerrimus. Nam et

odor urbamtahs, ct mollztudo humanltatis, et mur- nomen Sie, non Cloth-um, арт! nostrum чтите

mur maris, et dulvedo oratioms sunt ducta a cetcris scriptum гид“, cx co Colligo, quod in мощен“;

muslims” pro co legitur nClaudiumu; tunen nihil mutare

odor] Credo hic voces aliquot deesse, et le

gendum: »ut ab oculis, lux libertatis; ab отлет,

odor legum; а loquela, silent leges inter актам

Gnor.- Martinnus fortasse Наш! necessariam lmnc

additionem Putavit, arbitratus legentes ipsos facile

perspeeluros esse, cuinam sensui quodquc exem

plum essct adseribendum. Ceternm.exemplorum Pri

ora duo ex uno Ciceronis loco (in_l Успел: 5, 61),

аизив Биш

allegoriam] Hace enim tota translationibus con

stat (Cie. ont. 27). Веси: igitur Quinctilianus (8,

ß, 4; p. 505. 9, 2, 46; р. 409): »continuata дв—

гафороё facit áliiyyogiaw; quibus immodice

usurpatis totum ait (8, 5, 26; р. 228 Spald.)

prope mutari sermonem.

cum grege] Reccpi lcctioncm a Grotio in mar

Martiani Capellae lib. V. §. 512. Ш

ipse archipirata cum grege praedonum impurissimorum plenissimis velis navigares",

et in Pisonem: „ut qui in maximis tempestatibus ac fluctibus reipublicae

navim gubernassem salvamque in portu collocassem, frontis tuae nubeculam

et collegae tui contaminatum spiritum pertimescerem?" Usurpatis ergo his

similiter pluribus verbis elocutus est, quae suis ffiartasse aügustius aut humilius

diceret. Item translata quodammodo sunt, quae aut ex parte toturn, aut ex

toto partem, aut ex uno plures monstrant, aut ex pluribus singula. Ex parte

totum, ut: „in puppim ferit unda", aut: „me iisdem parictibus tuto esse tecum"

pro eadcm domo. Hunc tropum metonymiam grammatici memorant, catachresin

ctiam Graeci, quam nos abusionem dicimus, ut quum perhibemus

naturam deorum pro substantia. In conjunctis vero verbis orationisque con- 515

textu servanda sunt hace, ut constructio coagmentata et conclusio perfecta

gîne positam, quum vulgo cum deesset. Locos est pro memoraverunt in cditis. Hausit vero e Cicerone,

in orationc pro domo (cap. 10). qui (oral. 27) »hypallagen« , inquit, irhe tores, me

ut qui] Conjunxi quae Grо tins interpunctione tonymiam grammatici vocaut, quod nomina transfeseparaverat

»ut: qui«, Ciccronem secutas (in Pi- runtur; Aristoteles autcui translation! hace ipsa subson.

9). jungit ct abusionem, quam xavá^QTjócv Yocant.«

his] Grotius cdidit haec; quoniam | autcm vox Dc eadcm confer Quinctilianum (8, 2, 5; p. 199.

uswpatis pracccssit, antcriorum editionum lectio- 8, G, 54j p. 525. 9, 1, 5; p. 5G5 Spahl.),

nem omnino praetuli. coagmentata] Miror Grotium cdidissc coaugmenin

puppim] Virgilius (Aen. 1 , 115): tata, quod nihili est) nostram autcm lectioncm,

»Ipsius ante oculos ingens a vértice pontus quam etiam Monacensis codex (C), Rcichcnauensis,

In puppim ferit« ct Darmstattensis pracbent, ad marginem rejecisse.

quem hand scio an ipse nostcr respexerit. Confer modo Ciceronem (dc orat. 5, 45): »Sequiparietibus]

Cicero (dc orat. 5, 42): »Vidctis pro- tur continualio verborum, quae duas res maxime,

fecto gemís boc tolum^ quum inflexo commutato- collocationem primum, dcindc modum quendam /or

que verbo res eadcm cnunciatiir ornatius; cui sunt mamque desulcrat. Collocationis est componere et

finítima illa minus ornata, sed tarnen non ignorauda, strucre verba sic ut' neve asper eorum concursus

quum intclligi voluinns aliquid aut ел- parte totum, neve hiulcus sit, sed quodammodo coagmentatus et

ut pro aedificiis quum parieles aut tecta dicimus, levis.« Ubi quem modum formamque appcllat, no

tât ex tolo partem* cet. Exemplum et ipsum с Cice- nierum orationis spec tat, quem nostcr conclusionis

ronc (CatU. 1,8) petitum est. vocabulo significat, ipsum Ciccronem (de orat. 2,

memorant] Ita melius codex Monaccnsis (С) 9; orat. 51) seentus, infraque (§. 519 sequ.) pluri-

5G

442 ' Martiani

Capellae lib. V. §. 514.

514 proveniat, et quodam schemate dictio venustetur. Jam compositionis praecepta

percurram, cujus vitium maximum est, hiulcas et asperas voces, frenos etiam,

- iotacismos, metacismos, labdacismos, bomoeoprophorou, dysprophoron, et poly

sigma non vitare, vel cujuslibet literae assiduitatem iu odium repetitam, ut:

„sale saxa sonabaut“; et: „casus Cassandra canebat.“ Metacismus est, quum

U.'

bus tractat; collocatío autcm idem est cum сап

structione' sive cmnpositíone, de qua nox 514).

schcmale] Hace apud Quiuctilianum quoque (8,

1, 1; р. 195) tertia pars est, qui »in conjunctis

verbis illud intuendum esse“ docet, »ut emendato

sint, ut collocata, ut figuration Plura de liguria

infra 525) docebuutur. l

compositionís] De bac vide Ciceronem (orat. 44

scqu.), cui nullam partcm hujus operis magis ela

boratam esse Quinctilianus aliirmat; practercaque

Auetorem ad Herennium (4, 12), Diouysium Ha

licarnasscnsem, qui singularem libellum bac de dis

ciplina seripsit, Quinctilianum (9, 4), Curiumque

Fortunatianum (p. 75. 74 Pith.) cujus ipsa verba

eomparaudi causa subjcci: »in structura observanda

sunt, ut frequentior sit rotunda, ne liiulca sit

vocalium et maxime longarum erebra concur-sione,

ńc nspera duarum cousonantium contiictu; ne mo

nosyllaba una plura juugantur; ne brcvia multa

continueutur, ne longa multa; ne ultima syllaba

prioris verbi cadem sit quae prima posterioris; ne

prima et ultima elliciant obscocnitatem; ne multis

exilibus verbis aut syllabis vastis deformetur oratio;

110 plurcs gcnitivi pluralis jungantun cet,

frenos] Тат frenos quam frena dici notnm est

(Voss. Aristarcll. 1, 42; Op. П, p. 187; de vitiisserm.

1, 15; р. 21), sed mirus 1100 nostro loco

vocis usus; quam tamcn quum infra 518) rc

petatl` colligitur frenos intelligi impediments: ex as

perrimarum literarum collisione oriunda; quibus

orationis cursus, ut equorum frenis, inhibcatur at

que псы-1101111.

111 odìum] Pro in odìum in perilíam in editis

lege ex vestigiis MS. in odíum претит, 1100 est

ad nauseam usque iteratam. Скот. — Ita et in co

dicibus meis Reielnenauensi, Darmstattensi, et Mo

naceusi (C) scriptum est, unde repoucre non dubi

tavi. Exempla, quae sequuntur, Virgilii sunt (Aen.

5, 185):

»Sola mihi tales casus Cassandra 001101101

01 (s, 300):

»Tum rauca assiduo longe sale saxa sonabantu,

nude apparet male 31110 pro sale legi in codice

Monacensi (С), 11001 baud indocte librarius errarit.

Cctcrum animadvertendum, haec ipsa, quae nunc

Martiauus reprehendit, ab antiquioribus poêtis La»

tiuis quam maxime celebrata studioscque quaesita

esse, ut doete demonstravit Naekius (de alliterationc

sermonis Latini, in Nicbuhrii Museo Rhenano T.

III, p. 524-418); unde ct Servius (ad Aen. 5,

185): »hace eompòsitio jam vitiosa est, quae ma

joribus placuita

темами] Isidoro molacismos depravate. Скот.

~Sed

Diomedi lloc vitium est pronunciationis,

cum M profcrtur, ubi debet absorbcri: ut si vocem

elaudat et sequens 1110110 incipiat a vocali. Uterquc

autem grammaticus (Мм-111111113 01 Diomedes) corri

gcndi, quum apud eos vulgo metacx'smus 105111111- pro

mytacísmus, quia est l 1113. Mcmiuit et Isidorus

lib. 1 orig. с. 51 (1, 52, 5), ubi itideul in MSS.

Martiani Capellae lib. V. <$. 5i4. 445

verborum copjunctio M litejrae assiduitate cplliditur, ut si сЦсав: „Mammam

ipsara amo quasi шеат animam." Labdacismus est, ubi L plurimum dissonat,

ut si dicas: „Sol et Luna luce lucent alba leni láctea." Iotacismus est ut si

dicas: „Junio Juno Jovis jure irascitur." Polysigma, ubi S litera crebrius geminatur:

„Sosia in solario soleas sarciebat suas." Horaoeoprophoron est, quum

dicitur: „О Tite tule Tati tibi tanta tjranne tulisti." Dysprophoron , ut si

quis dicat „persuasitrices, praestrigiatrices, atque inductrices tigres. Asperae inter î>lî>

penultimam ultimamque verborum maxime vitandae, cujus exemplum est,

nostris est metacismus. In excusís motacismus legas, tium hoc esse (poet. 2, 52; p. 172), ас san* tarn

Quod non improbo. Imo possis similiter rescribere frequenter apud antiques invenitur, ut putidus sit,

apud Capellam et Diomedcm. IV a m literam banc qui ubique damnare velit. Confer quae a vins doetis

veteres non (¿y tantum, sed цсо quoqiic dixere. ad Euripidem (Med. 476) annotata sunt, et quae

Voss. (inst. oraL 4, 2. Op. III. p. 135). — Equi- laudat Otto (ad Ciceronein de senect. p. 102).

dem hic ut supra (§. 279) vulgatam scribendi ratio- homoeoprophoron] Editi babent homoeoprophenem

servavi, licet in codicibus Rcicbcnaucnsi et ron: rectior nostra e códice Monacensi (C) lectio

Darmstattensi moetacismus legatur. est. Excmplum, quod Eunii est et a multis gram-

Mammam] Aut 3Iammiam legendum pro mu- maticis repetitum, noster ab Auctore ad Ilerenlieris

nomine, aut Mammam sumendum pro nutricc, niuni (4, 12) mutuatus esse videtur. Plura vide

ut in ista inscriptione antiqua: apud Spengelium (art script p. IX).

D. M. persuasitrices.] Ita nos restituimos, cum antea

CAECILIAE. LITE, perperam disjunctis vocibus legeretur persuasi trices.

OFILLIA. ARESCUSA. . Grot. — Apud Plautum (Bacehid. S, 2, 47) eat

MAMMAE. SUAE. . в prob ri perlecebrae et persuastrices», quod m agis

B. M. FEC. * etiam dv6figô<poçov sonat; aed codices descrere

feui] Sic scripsl e codicibus Grotiano, Rcicbe- ncque hic volui neque mox in praestrigiatrices, quod

nauensi, Darmstattensi, et Monacensi pro levi in etsi eermonis ratio respuat, plcrosque timen manueditis,

quod jam Grotius intcllexerat metro tro- scriptae exhibera testatur Oudendorpius (ad Appui,

chaico officere, praetereaque restituí priorum edi- de mundo T. II, p. 521), quapropter ex uno Reitîonura

lectionem lucent pro lucebatit, quod nescio chenauensi praestigiatrices scriberc eo minus volai,

nnde Grotius peticrit. quia Martianum ipsum jam banc stridosiorem voiolacismus]

Confer Quinctilianum (1, S, 52) cabuli form am in mente habuisse verisimile est

cum nota Spaldingíi (p. 112). phaleras] E Cicerone (in Verr. 4, 12 f.): »ita

polysigma] Ab alna vocari hoc vitium 6iy\xa- ab se invito ablatas phaleras gratis.« Ceterum coritf

¿¿óv Vossius (inst or. 4, 2, 5. Op. Ш, p. 154) dices Monacensem (С) et Reichcnauensem secutus

observât j negat tamen Julius Caesar Scaliger vi* delevi ut ante si dicas apud Grotium.

SC*

444 .Mamani capellae lib. v-. 5. 515.

s

m

17

'si dícas: „phaleras ablatasl gratis“, aut si juret auriga „per lora, per flagellap

per frena.“ Hiulcae sunt,Á quum in ea parte quam diximus simi-les vocales

ac similiter flongae collisam hiantemque lstructuram faciaht, ut si quis dicat

suscepisse se liberos secundo omine , et lut Tullius pro Milone ait: naucto

ritate publica агтаге“; quod quidem artem idissimulans plerumque appetit

I'voluntate. vitandum similiter, ne in eodem loco tres aut quatuor longas

brevesque continue ponamus, neve in notissimos versus et maxime heroicos

structural fundatur iambicosque Versus; quamvis eos Cicero non evitet'quum

dicit.: „senatus haec intelligita consul videt“, et heroici lversus finem vel

initium non declinct, quum dicit: „о miserum cui peccare licebat“; et in

Academicisz „latent ista omnia varro magnis obscurata et circumfusa tenebrisug

et in Verrinis plenum> versum una quidem syllaba mutilum fudit, quum

dicit: „quum loquerer tanti fletus gemitusque fiebantug nec finem vitavit ele

giaci, quum ait: „oderat ille bonos“, incurrit etiam in hendecasyllabi Phalaecii

пойдите] Ita ipse Cicero de oratore Attico

(orat. 25): »Verba etiam verbis quasi coagmentare

negligatg habet enim ille tanquam hiatus concursu

vocalium molle quiddam et quod indicet non ingra

tam negligentiam de re magis hominis quam de ver

bis laborantism Loeus in Miloniana est statim ab

initio: »temeritatem concitatae multitudinis aueto

ritate publica armare.«

versus] »Multum enim interestua cicero ait

(de orat. 5, 44 Е), nutrum numerosa sit, id est

similis numerorum, an plane e numeris constet o

ratio; alterum si fit, intolerabile vitium est, alten-um

nisi lit, dissipata et inculta et fluens est oratiou

Adde alios ejusdem locos (ont. 20. 51. 68) et

Quinctilianum (9, 4, 27; р. 559 sequ.). Quan

quam ipse (от. 56): nsaepeu inquit »versus in ora

tione per imprudentiam dicimusa quod vehementer

est vitiosnm, sed non attendimus neque exaudimus

nosmet ipsosu, ejusquc negligentiae etiam plura quam

noster delibavit exempla et e Cicerone et aliis erui

possuntg qua de re peculiar-is exstat dissertatio

Loellleri (praeside I. I. Möllero, de versn inopinato

in prosa, Lips. 1688). Adde Funccium (de vir. act.

L. L. П, р. 550), Fabricium (in bibl. Lat. П. р.589

Erm), Graevium (ad Cie. epist. ad Att. I, l; р. 7),

Selueferum (ad Demosth. l. р. 189. v. p. 528),

Vocmclium (ad Dem. Phil. р. 59), Hritzium (ad

Sal. Cnt. р. 95), et Speugelium (art. script. р. 152).

in Academicis] Longe haec nliter nunc leguntur

. (Acad. 2, 59): »latent ista omnia, Lueulle, cras

sis oeeultata et circumfusa tenebrisu; nolui tamen

quidquam mutare apud nostrum, quum constet Ci

ceronem Academica secundis curis retrletlta var

roni inseripsisse, cujus operis quum primus tantum

liber exstct, reliqui injuria temporum perierint, Га

cile haec in uno sequentium legi poterant.

quam ait] Scripsi e Monacen`si (С) pro я'сш

ait , quod in editis crat.

Martiani Capellae lib. V. §. 517. 445

pemlamiam, dum dica; „successa вы Lucius Метим.“ Hic татеп vir ст“

longo Aopere e't ipsa sui majestate defenditur. Ceterum in clausulis vitiosissi

mum reperitur. Animadvertendum autom, ne quum similitudinem versus

efïugimus, bonam clausulam transeamus, ut si timeas dicere „strepitumque

plagarum“, quum pla longa sit et bonam clausulam fecerit. Vitandum etiam 518 _

in eodem loco cacemphaton vel interpositione vel commutatione verborum.

Inhonesta enim exempla sunt ut „arrige aures Pamphile“, atque „ereptae

virginis ira“ 5 in his enim sordescit oratio. Vitandi etiam freni, qui iiunt ex

asperrimis liter-is in шпиц concurrentibus, ut est illud Terentii in Несуга:

„perpol quam paucos repperias meretricibus iideles evenire amatores Syra?“

et ab iisdem liter-is incipientia, ut est: „non fuit istud judicium judicii simile

`Phalaecíí] Везти] genninam serihendi ralionem,

quum anteriores editioncs Phaleulíí, Grotius Pha

leucii cxlnibcrent. Petulantíam autem dieit, qnia

llcndecasyllabi plerumque epigrammatis lascivis atqne

frivolis componendis inscriiebant; unde Quinctili

anus (1, S, 6) amovcndos eos a pueris` censet.

Adde Plinium Secunduui (epist. 4, 14, 4): „ex

quibus tamen si nonnnlla tibi paulo petulantiora

videbunlnr, crit eruditionis tuae cogitare, summos

illes et gravissimos viros, qui talia scripserunt, non

modo laseivia rerum, sed ne verbis quidem nudis

abstinuissc.« Sed nostro loco de metro tantum ser

monem esse monere vix opus est.

plagarum] Nimirnm plaga pro discrimina sig

nificationis Penultimam tum producit tum сон-Зри;

sed eo loco qnem Martianus innuit, longa penul

tima Pro Graeco :tlf/y1) наш-рани- (Verr. 5, 62);

ubi nunc quidenl legitur: »nulla vox alia illins

miseri inter dolorem crepílumque plagarum audie

batnrc, Martianum tamen corrigere ex nostris edi

tionibns dubitavi.

cacemphaton] Sic scripsi e codice Grotiano et

vestigiis Reichenaucnsis et Darmstattensis, qui ca

cenphaton habcnt, pro vulgata cacophaton, lice't

lloc etiam in usu fuisse testetnr Vossius (insti orat.

4, 2,4). De rc ipsa vide Ciceronem (ad divers.

9, 22), Quinctilianunl (8, 5, 44; р. 245 Spald.),

Servium (ad Aen. 2, 27), unde intelliges illud

cacemphalon dictum esse, si vel ipsa verba vel

soni eorum in oliscoenum sensum detorqueri pos

sent; ut in ер quod ßTerentio attulit (Andr. 5,

4, '51) ату-{уст ad aures relatnm, quod alias de

membro virili dieitur, et in altero excmplo ereplae

virgínis,’qnod ereptae „щадить admonere Pote

rat, lieet арт! Virgilium (Аеп. 2', 415) alio sensu

dictum sit:

»Tum Danni gemítu туш: creptae virginis ira

Undz'que collecti invadunt.:

Sie enim et apud Poëtam et in prioribus nostri

editionibus legilur; Grotius quomodo cdiderit erepla

nescio. Darmstattensis quoque codex habet стерта;

Bciclnenauensis paulo aliter »ut est atquc „eine

virginisu Acet.

repperías] Sie e codice Reichenanensi ipsoque

Terentio (Нес. 1, 1, 2) restitui; vulgo теремах,

codex Monaccnsis male reperíes.

446 Martianí Capellae lib. V. §` 518.

19

judices“, et in cadem desinentia, ut: „fortissimormn, proximorum, ñdelissimo~

rumque sociorum“, in eodem vitio babentur. Item penitus fugiendum breves

syllabas continuare quamplures, ut est illud Sereni: „Perít abit avipedis ani

mula leporis.“Y

DE PEDIBUS.

His breviter intimatis podes sunt assercndi, quibus clausulae decenter

aptentur; quos quidem Cicero quadam permixta confusione perturbar, dum

dicit modo ditrochaeo concludendum, modo paeonem primum probat inci

pientibus, modo ñnientibus, modo dochniium, qui constat ex brevi, duabus

longis, brevi, et longa, cujus excmplum posuit: anlicos tenes; item amphi

macrum pcdem et rursus dactylicum numerum laudat; modo anapaesticum,

`modo dithyrambum laudat, nec tamcn certa aoientia est. Ego шатен сош

pendiosiora percurram, ut in hac silva quibusdam vidcar pracire tramitibus.

non fuit] Ciceronis (pro Clnentio 5) exemple

in eadem causa ntitur et Quinctilianus (8, 5, 51)

Serem'] In poëmatio de leporis morte, unde

citatur et illud: g

»Animale míserula properiter obit.¢

Gno'r.- Conifer Diomedem grammaticum (5, р.515,

6 Putsch.) et Santenium (ad Terentianuñ Maurum

р. 100). Cetermn in lectioue constituendn несшие

sum l. С. Scaligerum (poet. 2, 59, р. 179) ve

Ateresque editiones, in quibns est »perit avipedis

animula leporisc; Grotius contra edidit: ‚регата:

eet. Vide et ‘Verusfdorliuml (in poët. lat. min. I, 2,

p. 218).

permixla confusione] Cicero (опят. 57): »Ego

анкета, inqnit, »sentio, omnes in orntione esse

quasi permixlos et confusos pedes; nec enim спите

possemus animadversionem, si semperiisdem теге

mur, qnia ncquc numerosa esse, nt poema, neqne

extra numerum, ut senno vulgi est, debet oralio..

ditrochaeo] In edilis scqnebatur vox ionica»,

quam neque Grotianns neqne Monacensis eodex(C),

neque Reicllenauensis, neque Darmstattcnsis agnos~

cit; jure igitur eem expunxisse milii videor. De

díh'ochaeo, vel ut ipse appellat dichoreo, vide Ci

ceronem (ont. 65).

mod_o ßnientibus] Aut ipsius error est Мал-бай,

aut librariorum. Cicero enim Aristotelem secutus

(de orat. 5, 47) omnino distinguens scribit: там

pincet a superiore paeone, posteriore finire.« Sed

Mnl-lianus Гоп-(азы: aliuln loeum (они. 57) in mente

haliebat, ubi in universum pncones oratoribus сош—

luendut.

dochmíum] vulgo лишит, quae varietes

etiam in Cicerouis, Qninetiliani, multorumque ано

rum eodieibus invenitur; sed qunm ortliograplniae

potins quam lectionis discrepantie sit, rectam for

mam restituere non dubitavi. Confer Spaldingiuln

(ad Quinctilian. 9, 4, 79; p. 588) et de rc ipsa

Martiani capellae lib. v. 5. sed 447

DE MONOSYLLABIS.

In monosyllabis inspiciendum est, utrum iinalis longa brevisne sit. Si

enim longa est, praeire debet troehaeus, ut est illud Ciceronis: „non Scripta,

sed nata lex“, aut: „debet esse legum in republica prima vox“; quae tamen

pendente sensu apta conclusie. At vero si brevis fuerit monosyllaba, iambus

aut anapaestus antecedat, ut ait Sallustius: „tota autem insula modica et

cultibus yariis est.“ Brevem vero brevisaut longam longa non sine’vitupe'

ratione sectatur, ut si dicasz ista res mea est, aut contra, quod Cicsro

pro Ligario: „non tu eum patria privare, qua caret, sed vita vis“; quod

voluntate orator, non errore composait. Verum hoc de monosyllabo superius

praeceptum in colo melius collocamus aut commatei non in fine sententiae.

DE DISYLLABIS.

Disyllaba vero iambico numero non jure clauduntur, sed si penultimus

spondeu's, mox iambus aptetur, ut si dicas: tenui servos meos, aut pyrrhi

'I i l l '\

chius pro lambo, ut: consul videt. At bona clausula est ex iambo et spondeo

vel ultimo trochaeo, ut si quis dicat: patria continet bonos cives, vel: asserit

caput legis. cavendum est autem, ne aut duo iambi aut iambus et pyrrhichius

Ciceronem (ont. 6.1), quem ipsum noster ante ocu

los hahuit.

díthyrambum] Grotius deulheríambum, altera

lectione ad marginem rejecta; quod perperam fac

tum ipse facile intelligcre potuissety si Ciceronem

(de orat. З, 48; orat. 64) inspexissct. Ceterum a

codice Monaeensi (С) tota phx-asis »modo anapaesti

cum modo dithyrambum laudata abest.

scientía] Grotius in margine sententía, quod

ct codex Reichenanensis liabet; sed mutandi causa

non apparet. ""`

сметам] In Miloniana (cap. 4). Mox e codi

cibus Monaeensi (С) et Darmstattensì scripsi sensu

pro sensui, quod in editis erat.

cultìbus variis-1 Sic scripsi e codicibus quum

Groliano tum meis; vulgo enim legebatur сидит:

immís, apud col-tinm autem (in йоги]. р. 1005)

nescio unde cultoribus тат;

поп errore] quod Ciceronem defensnrus noster

ad illam orationem (рго Ligario 4) hic adnotat,

idem jam Aseonins Pedianus (ad div. in Caeeil. 7)

obsewaverata nimirum clausulam illam »vita vis.

ad exprimendam sententiam de industria duriorem

positam esse. Et vix vitium inesse lmie orationi

520

s

sal

448 Martiani` Capellae lib. V. I§. 521. '

in line ponàntur, ut si quis dicat: pugnare juvenes pro parentibus suis. Ca

vendum etiam ne pyrrhichiús post pyrrhîcliium veniat et qgatuor breves liant,

ut si quis dieat: perdidi bona mea; aut post pyrrhichium trochaeus sponde

usve, ut si dicas: conqueritur sua fata, Sed ct

trocliaeus et iambus, vel pro iambo post trochaeum pyrrhichius, malam

elausulam faciunt.

aut: imputat sibi demens.

Hunc enim ñnem elegiaci pentametri turpiter reddit.

Quid enim interest, utrurn dieas: omnia nempe vides, an vero dicas: aspice

facta mea? Bene autem ponuntur yel duo trochaei vel trochaeus et spondeus

in line clausulae, ut Si quis dicat: hace est bonorum eivium magna cura,

aut: haec sunt, quae maximi principes sola сигам. '

DE TBISYLLABIS,

Trisyllabis clausulam terminantibus lex est, si modo cam velis mollitcr

fluere, ut trochaeo praeccdente penultimo níolossus subsequatur, sive longam

habeat novissimam syllabam sive brevem jure metrico, ut illud est Tullii:

„mare Íluctuantibus,' littus ejectis.“ Fitl autem pessima clausula, si pro tro

ehaeo penultimo spondeum praelocaveris, ut si dicas:mare

Íluctuantibus rupes

ejectis; item pessima, si pro troehaeo pyrŕhichium praemiseris, ut si dicas:

mare fluctuantibus apis ejectis. Item vitiosa est eonelusio, si novissimi molossi

prima syllaba brevis fiat, 'quamvis trochaeo rite praemisso; tune enim he

roicum comma nascitur, ut si quis dicat: littus amicis. Item bona clausula

lit, si pro novissimo molosso ionicus minor ponatur post trochaeum, ut si

Шиш-15 quae Ciceronis pulcherríma dicitur in jure _ Tullií] Pro Roscio Amerino (cap. 26).

Romano (l. 2. 46 de О. upis] Nihili vox ad вспашка, unllc factum est Kllt

[Зам] Sic Pro Groliano facial reposui e codice

Monncensi

duo] Omissam a Grotio lianc voccm supplevi

e Darmstatteusi codice et anterioribus editionibus.

praecedente penultimo] In cditis erat penulti

тат; sed illud Monaccnsis codex (C) proebuit, ct

sonsus emagitavit.

et vctus ille fons, undo in margine Grotius lnausit,

et codiccs Darmstattcnsis, llciclicnauensis, ct Mo

nacensis (С) apex lcgnnt; sed sententia pyl'rliicliìum

Вадим, neque quidquam praetcrca voluissc Martia

nus vidctur, nisi ut qualecunque vocabulum dn

ашш brevium syllabarnm in peuultimum locnm sub

stitucrct.

Martiani Capellae lib. V. §. 522. 449

dicas: mare fluctuantibus littus agitanti. Sed in hac clausula cavenclum, ne

pro trochaeo penultimo spondeus ponzftur; nam tunc si solveris tertiam molossi,

in vitium cadis, quale incidit C_icero, quum dicit: „si te semel ad meas са—

psas admiserof" Si autem penultimo troch'aeolmediam molossisolveris, pul

chram clausulam feceris, ut si dicas: littus Aemiliáe'; item'trochaeo penultimo

pulchre etiam tertia molossi resolvitur, ut si vdicau:»'littus 'aequabile. Item si

trochaei penultimi longam solveris, et primam molossi .'ultimi, lit elegans

olausula, ut est: curas regere animorum. '

DE FIGURIS.

Sententiarum alßm Iiguŕae hae sunt: Ironia est simulatio, in qua

aliud verbis signifieamus, aliud re ipsa _sentimus, ut est principium pro Li

gario:r„Novum crimen Cai Caesar.“ Paralepsis _est praetoritio, quum quasi`

quale] Ita plurimi codices (Oudend. ad Appul.

l. р. 714), in quibus et Reicllenaucnsis est; nonL

»in qualca ut Grotius ctlidit. Omissne ante relativ?.

praepositionis nec арт! СгаесоЪ nec арий Roma

nos cxempla' desunt; confer modo Ciceronem ad

Altìcum (5, 19, 2): »me {пае literae nunquam in

{шпат зреш adduxerunt, quantum aliorum«, et

ad' fratrem (1, 4, 4): »quoniam in tantum luctum

et laborem detrusus es, quantum nemo unquam«;

Livium (10, 51): »socios belli in cadem fortuna

vidcbant, (lua ipsì стати cet.

Cicero] In divinatione in Caccilium (15).

de figurís] Папе inscriptionem e codice Reiche

nauensi desumsi, quum vulgo Verba sequentie изоп

tentiarum autem Bgm-ae hac suntu pro titulo posits

essentg quae a Reiclnennueusi Prorsus absunt.

sententíarum] Distinguuntur ab clocutionis lì

gm'is, de quibus infra (§. 526), pariter ut арий

Graecos 6{драга Ãéëewç под, ôßmroiaç. Confer

Quiuctilianum (9, 1, 14 sequ.), Aquilam Поша—

ппш (p. 145 вишь), et quos laudat С. Fr. Her

mannus (ad Luc. de hist. scr. 11.275). Accuratius

etiam distinguifcurius Fortunatianus (p. 75 Pilll.)

Лёгкое, 26;»017, âwwoioeç, quae жене docet

»quod 25'5er in singulis vcrbis filmt, nt nuda

genu, quas uno nomine ¿gallayàç possumns di~

cere: Zo'yov vero in elocutìonìs compositione, quae

plnrìbus modis Бит, nt JroÃerl'airqì, Елен/а

90099?, avndrgosoñ, :ragovoyaóiqc: дюн/обоев

autem in sensibus, продгроёлшбьс, обводит,

диода-90991}: quibus etium, sive elocutionem mn

taveris aut verborum ordincm inverteris, caedcn

tunen figurae permanent, vel-um atraque ‚Мёда:

et Zóyov non и... . .‚

ironia] Confer lnunc similesque locos, si libet,

cum Aquila, ex quo haec paene omnia desumta. Свет.

Cai Caesar] Sic e codicibus meis scripsi, Чуни)

vulgo hreviatum esset: C. Caesar.

paralepsís] Codices Monncensis (С) et Reiche

nauensis paralempsis habcut, atquc its etiam чин:

525

57

450 Martiani Capcllae lib. V. §. 523.

praclermittentes quaedam nihilominus dicimus. Apostrophe est in aliquem districta

conversio, frequens apud Ciceroaem ас nobilis figura. Hace est, quum

ш aliquem sic convcrtimus actionem, ut ex ea judices doceamus. Diaporesis

est addubitatio, qua figura utimur, quum veluli dubitantes ab ipsis judicibus

inchoamenti consilium postulamus, ut pro Cluentio: „equidem quo me vertam,

judices, nescio"; et pro Corneliö: „pugnem contra nobilissimorum hominum

I>24 studia, consilia, rationesque eorum aperiam" etc. Erotema est interrogalio,

qua figura utimur, quum interrogando aliquid coacervan! us et exaggeramus

. ejus invidiam. Pysma est quaesitum, quae figura a superiore eo dillert, quod

interroganti una voce tantum responden potest, quaesito autem nisi pluribus

responden non potest, ut quum dicimus: „Qua igitur ^atione bellum geremus?

dam Aquilac cditioncs. Darmetattensia codex para- addubitatio] Sic et Cicero (oral 40) et Aquila

Ictnsts, quod proximc acccdit ad veram scribendi (p. 151); dubilaliouem Auctor ad Herenuium (4,

rationem paraleipsis; rtaçâAeixfuç cniui Graccis 29) ct Quinctilianus (9, 2, l9; p. 392), qui et

est quae Romanis praeteritio. Auctori ad Iteren- codera Giceronis exemple (pro Glucntio 1) eoque

ninm (4, 27) occupatio dicitur, nisi cum Spaldin- pleniori quam noster utitiir.

xrîo (ad Ouinctil. 9, 5, 98; p. 529)* legere praestat „ -, -, „ , . . .

D 4 ^ . 7 • Pr0 ^orne"0\ Hoc quoque cxcmplum pleuiu ;

occultatio. Ceterum ex Aquila (p. 149) inserui quasi .. . ,„,4 „

* л ' ' exstat apud Aquiiam (p. 151): »l'ugnem apcrtc con

vulso omissum, sed quod vix abesse poterat. . ... . , , _ ,.

* tra nobiiissimorum hominum voluntates I stadia, conconversio]

Auctori ad Hcrennium (4, 15) eub ..... „

#J » eilia, cogitationcsquc eorum apcriami«

exclamationis nomine comprebenditur, Aquila (p.

150) aversionem nuncupate ut et Quinctilianus inleiTogatio] Aquila (p. 151) inlerrogatum ,

(4, 1, 63. 9, 2, 38) »sermonem a persona judi- Qnod emendavit nostcr, Auctorcm ad Herenuium

eis aversum«; sed mutandi apud nostrum causa 0*> ls) secutus. Verum non simplicem interroganulla,

quum si orationem ab uno avertimus, ad tîoncm intclligcndam esse recte monet, sed earn,

alteram cam converti necesse sit »quae«, ut verbis utar Ciccronis (orat 40), »uractionem]

Ruhnkcnius Martianum corrigi vult V*'* vel ut Q«"nctilianus (9, 2, 7; p.386Spald.)

ex Aquila, qui: »sie picrumque convcrtimus ora- ecnull> »instet«

tionem in reum ab judicc, qnum illa tarnen, qui- quaesito] Sic legendum esse pro vulgato quaebus

adversarium alloquimur, judici allcgeutur«, scri- sito jam Grotius intcllexit, correxique ex Aquila

bique jubet orationem, sed perperam; confer modo (p. 153), quem nostcr ad verbum fere expressif;

Rutilium (p. 75), ubi de metabasi: »aliud genus quod tameu praetcrea ex eodem reponi jussit Rubncet,

qnum ad aliam rem et actionem et orationem kenius interrógalo pro interroganti,

nostram revocamus.« non duxi.

Martiani capellae lib. V. 5. 524. nisi

Quae auxilia nebis parata erunt? Quis erit, qui subvenire velit, quum tam

acerbe socios tractavcrimusim niatyposis est descriptio vel defermatie, quum

rebus persenisque subjectis et formas ipsas et habitus exprimimus, ut Tullius

pre Milone: „si haec non gesta amliretis, facta videretis, et Milenem in rheda

sedentem penulaturn cum untere; item Cledi'um cum equo et delectis villa

egredientem etc. Antisagoge contraria inductio. 'Hace figura est, quum aliquid

difficile est, el: centrarium cenferimus, ut Cicero de rege Ptelemaee: „ВЕНЕ

cilis ratio belli gerendi, at plena fidei, plena pietatis.“ Diasyrmes est elevatio

vel impressie. In hac figura laudantes quae dicuntur ab adversariis dissol

vimus; qualis est in Mureniana tetus ille in Sulpicium locus de jure civili.

Metastasis est transmetio quaedam, hoc est quum rem a nobis alio trans-s

movemus, sed non italut ibi tetam causam constituamus, alioquin status

incipit esse, non figura.

si haec non] Lege ex Cicerone ct Aquila: »si

haec non gesta audiretis sed picta vidcrctis; et de

fermat Milonemu cet. Gne'r.- Si ciceronis locum

(с. contulerisa multa certe turbasse Martiannm

vidcbis; co tamen audaciac procedere nelui, ut

omnium codicum lectionem ad Aquilac auctoritatem

immutarem, quem liect ante oculos noster babuerit,

tamen non ita presse semper sequi voluisse vide

tur. ld tantum Aquilae tribui, ne e codice Mona

ccnsi (С) recipercm electis pro deleclis; apud Ci

ceronem enim nihil praesidii, cujus uterque con

traxit verba: »nemincm nisi ut virum a vire lectum

esse dicet-esu

anlísagoge] Obscurior factus est Martianus, dum

Aquilae verba centraxit, quae haec sunt: »Antisa

gege compensatie. Est autem lnljusmodi, ubi ali

quid diliicile et contrarium confitendum est, sed

contra {папе-Лиг non minus firmuma

Ptolemaeo] Пос exemplum inter ea fragmenta

quae cx oratione de rege Alexandrine publicai'it

B_Iajus (мамы. 1817) non exstat.

díasyrmos] Rulnnkcnius (ad Aquilam p. 155) mi

гаши- Grotium, qui nen ex Aquila cerrexerit: »ele

vatio vel irrìsío ea lignra est, qua ludenles quae

dicuntur ab adversal'iis dissolvimusia sed suum cui

que servare malui, indicate tantum fonte, unde

saniora petere liceat. Unum illud feci, ut vocem

figura insererem post in hac, quae quum in apte

rieribus editionibus exsteta a Gretio per incuriam

omissa esse vidctur. ceterum quem locum e Мц

reniana laudat vel Aquila vel noster, inde a capite

undecime lcgitur.

metastasis] Aquila (р. 155 : »Metastasin, trans

motionem, quidam inter figuras nominavit, quum

rem a nobis alio transmovcmns, non ita ut ibi eau

sam censtituamus; alioquin jam figura non crit, sed

species quaedam ejus status, quem qualitatis aut

cx accidenti appellant secundum Hermagoram.« De

hec statu vide supra (ad 446). ceterum appa

ret recte nos e Reichenaucnsi codice restituisse те

tastasis pro eo quod in editis erat melathcsis; ser

vandam autem fuisse lectionem transmotio, pro qua

57*

452 \ Martiani capellae lib. v. g. 5%.

sse

g 527

QUOT MODIS FIAT ELOCUTIO.

Hactenus de sententiarum figuris , nimc ad elocutionum figuras transc

amus. Sed volo breviter memorare, quot genera sint elocutionis, quotque

modis ea utendum sit. Est igitur familiaris omnis narrationis generi, quam

Graeci гЁродёшр/ ‚наш appellant; quae ita connectitur, ut superiorem elocutio

nem

semper proxima sequatur, et historiae convenit et narrationi, et non

eonversum neque circumscriptum eloquendi genus desiderat, sed diffusum

atque continuum, ut illa sunt in Miloniana: „occidi, occidi, non Spurium

Maelium, quod annona levanda jacturisquc“ et cetera._ Est alia quam graeci

:regioôov appellant, quae sententiam quadam circumscriptione delinit atque

determinat;I quale est in Caeciniana: „Si quantum in agris, locisque desertis

audacia potest, tantum in foro judiciisque impudentia valeret, non minus

О

alios transmulalìo scriberc Grotius in margine no

tavit.

¿ipoyg'a/fp/ яёёш] Vitiose Mart. Capella im'.

povov ¿éga/5 quod tamen ita placuit H. Gi-otio,

ut in Aquila restitui vellet Sed vir maximus illa

aetatula, qua haec scribehat, nondum legerat Ari

stotelem Rhetor. 111, 9; p. 150; qui quae sit ai

pomum zggigj pluribus docet. Пшик. (ad Aqu.

р. 158). —— Dionysii etiam Halicamassensis in ju

dieio de Thucyllitle (11, р. 140 5у1Ь.) verba haec

conferenda sunt: 5191} 6è ‘niv [торпеду .vz/@ay

yàrsiav ezponit/nv xai оЁл'ергбл‘абтои efi/am

Qeterum non apud Martianum vitiosus bic loeus est,

sed apud eos qui nostrum edidemnt Darmstaltensis

enim codex npmomax LEXÍN, unde corruptio

nis causa apparet, videlicet libraries Сгаесаз lite

ras pro Latinis legisse; neque reponere dubitavi,

quod unice rectum esse quivis concedet.

quod annonael Lege: »qui annona levanda jae

turisqueu cet. Gnor.- Ila cnim apud Ciceronem

(pro Mil. 27) Aquilnmque (р. 159) legimus; sed

Marlianum quoque sic legisse quis praestct?

circumscríplíone] Cicero (orat. 61): »toto illo

circuitu, quem graeci Wegíoâov, nos tum ambitum,

tum circuítum, tum campi-ehemionemj aut conti

„манжет, aut círcumscríptìonem dicimus.« Quinc

tilianus quoque (9, 4, 22; p. sse Spald.) in ea

interpretanda laborat, dum »vel атЬйит, vel cír

cunuluclum, vel continuationcm, vel conclusioneml'

appellat. Rulino (de compos. p. 517 Pith.) compre

hensío est; Aquila, quem noster ante oculos habuit

(11.159): »alia autcmu inquit »quae ex ambítu con

stat, quem ambítum Gracci :regioâov appellant;

est autem ea quae sententiamu et sic porro ut Mar

tinnusa qui et exemplo eodem (pro Caecin. 1) utitur.

in agrís] Sic ct Quinctilianus (9, 5, sos p.

505 Spald.) et Aquila; apud Ciceronem nunc qui

dem legitur in agro.

¿Martiani Capellae lib. V. §. 527. 455

nunc Aulus Caeciua cederet Sexti Ebuci impudentiae, qûam tum in vi faciunda

cessit audaciac.“ Quae multis constat ex metnbris, quae „(для Graeci dicunt,

et ex cacsis, quaexóppam appellant. Membrum est pars orationis ex pluribus

verbis absolute aliquid significans, hoc modo: „Etsi vereor, judices, ne turpe

sit pro fortissimo Viro dicere ineipieutem timere.“ Caesum autem est .pars

orationis _ex duobus aut pluribus verbis nondum aliquid absolute significans;

quanquam eacsam orationem dicamus, чаши singola Verba quodvis signifi

cantiaproferuntur, ut est: „Quis est iste Lollius, qui sine ferro ne nunc qui

dem tecum est? Quis est iste Lollius, armiger Catilinae, stipator tui cor

poris, concitator tabernariorum, percussor, lapidatol` curiae?“ Et in Ver

rinis: „Comites illi delecti manus erant ’tuae: accensi, medici, aruspices ,

chibae, tuae erant manus.“ Verum superior periodos constat ex duobus

membris et ex tribus et ex quatuor, interdum et sex; quamvis ex uno membro

quam tum] Quod pro llisce vel-bis арт] nos

trum legebaturnquantmm in notis jam eorrexit Gro

tius. Et quamvis арт! Aquilani legatur »quam tum

quum in faciunda cessit audacim, recte tamen noster

e Quinctiliano et Cicerone ipso defenclitur, Aqui

lae igitur loeum corruptum esse ржет.

ex membris] -Cicero (оп-ас. 62): »quae Graeci

„xóyyata et ,mila nominaut, ncseio eur nos non

reete incisa et membra dieamus.' Adde Auetorem

ad llercnnium (4, 10), Quinctilianum (9, 4, 22;

p. 555 Spald.), Aquilam (р. 159. 160), ct Isido

° rum (аут. 1, 20, 2 sequ.).

elsí vm'eor] Oratio pro Milone ab initio.

pars отдать] In editis corrupte hace legeban

tur: »pars orationis cx duobus aut pluribus verbis

(lum quiequam absolute signiÍicalnus«5 sed codex

Moniacensis (С) jam pro posterioribus verbis prac

bet »aliquid absolute significanw; unde comparato

Aquila (р. 180) vcram lcetionem restitui.

iste Lollius] Restitui e eodicibus Monaeensi (С)

et Darmstatlensi, quod арий ipsum quoquc Circro

nem (Pro domo 5) legitur; male Grotius: »quis est

Lolli.«

Iapidator] Deest Iiea'lator fori.Gno'r.- Grotii

errorem ex inepta R. Stephani emendatione ortum

jam notavit Rulmkeuius ad .Aquilam (р. 100),

ubi idem exemplum exstat, sed in extremis xerbis

Paululum immutatum: »Percussor, latrator fori, (le

populator curiae.. Ulrumquc tamen turbasse ipsius

loei Ciecroniani eomparatio docebit: »Quis est iste

Lollius? qui sine ferro ne nunc quidem teeum est,

qui te tribuna Plebis, nihil dc me dicam, sed qui

Cn.Pompejum interliciendum depoposeit. Quis est

iste Sergius? armiger Catilinae, stipator tui cor

poris, signifer seditionis, concitator tabernariorum,

damnatus injuriarum, pereussor, lapidator, fori de

populator, obsessor curiae.«

comites] Cicero (in Verr. 2, 10): »Comites illi

tui delecti manus erant tune. Praef'eeti, scribae,

medici, accensi, aruspiees, praeeones erant manus

Швед Brevior eliam nostro Aquila (р. 160 ВЫШЕ).

Vides non omnia ab istie esse exscripta, sed ea

529

AU Martiani Capellac lib. V. §. 529.

putent nonnulli posse conrpleri, quem ¡xovóxcoZov xeçioôov appellant, quum sit

colon potius. Optima igitnr oratio fiet, si nunc ex ambitu periódico, nunc

cx ilia continuatione perpetuae elocutionis aptetnr, nonnullisque caesis interrupta

îk>0 quum fuerit, aliquando colon consocietur. Differt autem figura elocutionis a

figura senteñtiae hoc, quod sententiae figura i min uta to verborum ordine manerc

potest, at vero figura elocutionis ipso verborum mutato ordine mancre non

poterit, quam vis plerumque fieri possit, ut sententiae figura conjungatur cum

elocutionis figura, ut in ironía, quae figura est sententiae, epanaphora permiscetur,

quae est elocutionis.

DE FIGURÍS ELOCUTIONIS.

551 Sunt igitur figurae elocutionis aliae ad ornandam tantum et quasi pingendam

orationem accommodatae, aliac vero ad significationis vim intimandam,

quibus nunc utimur. Antitheton, id est oppositum ex contrariis, quum verba

tantum, quae ad excmpla proferenda sufficere pu- censis (C) inclîorem nos tram euppeditarunt lectiotabauL

nom. lia ctiain quod autecedit verbum possit e Mo

co/o» consocietur] Sic scrips! e códice Mona- nacensi rcposuiiniis pro Grotiano potest.

censi (С), quum vulgo Icgeretur coló consociet, quam» ad ornandam] Corrcxi Grotiauas lectioncs >ad

que ad marginem Grotius lectionem notavit con- ornandum « et »ad pingendam orationem commodasentiet

nibili cssct. Sed quod practerea ex Aquila tae» tarn e Monaccnsi (C) quam cx antcrioribne

restituí voluit Rubnkcnins (p. 162) nonnunquam cae- editionibus, quo facto noster cum Aquila (p. 16Й)

sis interrupta fueritf neccssariiim omnino non duxi. coucinit. Cicero (Brut. 57 f.): (Т^/дага, inquit,

differt] Rcponcnduin erat elocutionis cx ante- »non tarn in verbis pingendis babent pondus, quam

rioribus editionibus pro Grotiano locutionis. Cicero in illnminandis sentenliis.« Addc quae ad Cicero-

(Brut. 17 f.): »Ornari orationem Graeci pntant, si nem (de invent. 2, lö) Marius Yictoriniis (p. 201

verborum immutationibus utantur, quos appellant Pitb.) observât

TQÔrtOvç, et sentent iarum orattonisque formis, quae oppositum] Emenda Mart. Capcllam, tibi est t

vocant б%1][1сста.* (Adde eundem c. 37 f. ct no- »compositum cx contrariis« et «verba repugnaptia.*

strum §. K23). Sed non omnes pariter distinxisse Pugnantia etiam codii-cs Lcidcnscs. Ruhmc. (ad Aqa.

docet Quinctilianus (9, 1, 3$ p. 362 Spald.). p. 167) — Ñeque Martianus repugnant ia scripsit;

ut sententiae] Grotius cum rcliquis editis male: sed Grotius banc vocem intrusit pro pugnantia,

»figurae conjungantur.« Sed Aquila (p. 164) codi- quod tarn in editis quam in Darmstattcnsi códice

cesqne Leidenses, a Rubnkcnio lauda ti, et Mona- exstai. Oppositum autem omnino reponendum erat

Martiani capellae lib. V. §. '551. o 455

puguantia'iuter se paribus vocibus colliduntur, vel paria paribus opponunlur,

ut est Ciceronis: „domus tibi deerat, at habebas; pecunia superabat, at ege

has“, aut .usi dicas: „in pace ad vexandos cives acerrimus, in bello ad ex

pugnandos hostes inertissimus.“ Isocolon exaequatum membris, quod lit non

in pugnantibus inter so verbis, sed paribus exaequatis, ut si dicas: nclassem

speciosissimam et robustissimam instruxit, exercitum pulcherrimum et fortis

simum legit, sociorum maximam et ßdelissimam manum comparavit.“ Pa`rison

prope aequatum. Haec figura differt a superiore, `quod ibi omnium

membrorum genera paria sunt numero, hic-.uno vel altero addito in quovis

loco cetera excurrunt. Homoeoptoton simile casibus; nam cx eo nomen accepit, 552

quod cola omnia in eosdem casus cadunt, ‘ut est: „huic socios vestros crimi

nanti,et

ad bellum vos cohortanti, et omnibus modis ut in tumultu essetis

volenti“. Homoeoteleuton, simili modo determinatum, differt a superiore,

quod illud et casu et sono simili postrema verba determinat, hoc vero soni

tautum .similitudine sub quacunque verbi enunciatione componibu-r. Parono

masia levis immutatio verbi ac nominis, id est quum syllaba aut litera

non solum cx Aquila (p. 166); sed ex ciceronis senscm (in judic. de lsocŕ. passim), et Quinctilianum

(ol-at. 50) etiam liisce verbis: »semper haec, quae (9, 5, 80; p. 505).

Gracci oivtiůsfa uominant, quum contrariis op- prope] Pro proprie in editis non tantum codi

ponuntur contraria, numerum elliciunt.¢ Subtilius ces Darmstattensis, llciclientiucnsiss et Grotinnus

e Rutilio (p. 125) цыпленка-‚цв (9,-5, 81; р. 506, habenis sed Aquila etiam (p168

Rubrik).

et 9, 5, seg tp. 515 Spald.) anlitheta distinguit omm'um] Corrigemlus cx Aquila Mart. Capella,

exemplum quo utitur noster, non solum apud Ci- ubi ita legitur: »quod ibi omnia membrorum genera

ceronem ipsum (oral. 67), sed apud Aquilam etiam рабам cet. MSS. Leidenscs n omnium membrorum.“

et Quiuctilianum (9, 4, 122; p. 824) legitur. Recto. Вшшк. (ad Aqu. р. 168) — Praeterea verba

aut si dicas] Ex hoc apparet, non ciceronis lmbet pro genera Aquila; sed invitis codicibus mu

exemplum esse, sed ab Aquila fictum. Пшик. (ad tare nolui.

Aqu. p. 167). valenti] Aquila 169) molientí, qnod apud

cxaequatum] Male Grotius: »est aequatum.« nostrum quoque reponi vult Ruhukenius, temere.

Non anteriores tantum cditiones veram lectionem homoeolelmton] Praetcr Aquilam 169) con

pnebebant, sed Aquila etiam (р. 167); quo magia fer Butìlium anum (р. 125), et Quinctilianum (9,

culpandus Grotius est. De ipsa figura confer Ari- 5, sos p. 505 Spald.).

»totelcm (rlict. ad Alex. 26), Dionysium llulicaruas- immutatío] Ita et cicero de oratore. In Aquila

456 Martiani capellae lib. V. 5. 552~

mutata diversa significant, ut si dicas: praetor est vel potius praedo. Ploce

est copulatio, in qua idem verbum aut nomen continuo positum diversa sig~

nilicat, ut est: „sed tamen ad illam diem Memmius erat Memmius.“ Palillogia

iteratio. Haec figura repetito verbo aut nomine non diversa vult intelligia sed

vehementius repetita significat, ut est: „поз, nos, dicolaperte, nos consules

desumus.“ Epanalepsis est repetitio. Наес figura a superiore distata quod illa

eadem parte orationis repetita conjungitur, aut uno alterove verbo interposito,

at haec non una parte interposita orationis, sed prout libuerit sociatis vorbis,

ut est: „non potest, jam non potest haec libera civitas esse.“ Anadiplosis est

replieatio optima, quum ea, quae in priore membro postrema ponuntur, in

posteriore prima repetuntuny ut est illud Terentii: „negat hanc sibi cognatam

Demipho; hanc Demipho negat esse cognatam.“

paulo sequius imíldtío.GnoT.-

correxit Ruhnlae

nius e Martiano. Exempla apud Rutilium (р. 12

ВЫШЕ), Сйьегонеш (de orat. 2, 65), et Quinctilia

num. ciceronis huc pertinet (ad Att. 1, 15): »facie

magis quam facetiis ridiculusu; et Terenlii (Andr.

1, 5, l5): »incoeplio cstianwnlìum, baud aman

Нити:

praetor] Aquila: »praetor istam Male in Ca

pella scribitur upractor ели; иЫ II. Grotius lau

dat Juvenal. XI. 195:

upraedo caballorum praetor sedet-

Quanquam illum locum alii aliter legunt et inter

pretantur. Diomedes ll, p. 441 idem pal-onoma

sine exemplum his verbis penita »si non praeto

rem yte, sed praedonem (Лейцин.- Вшшк.(а‹! Aqu.

р. 170).-

Sed ea ipsa de causa nihil apud Mar

tianum mutaudum. Nam et cicero ( in vena 1, 50)

hae figura aliis quidem utitur vel-his, scribens: »Pu

pillos et pupillas certissimam praedam esse praela

ribus.c Sed prac omnibus bic conferas velim Aucla

rem ad llerclmium (4, 21).

sed tamen] Ex Aquila Grotius restituit Mart.

Prosapodosis redditio ora»capellamp

in quo vulgo legiturz »sed tamen ad

illam diem Mcmmius, Memmius ad illud tempusa

Memmius in alio.: Additnmentuma quod in vulga

tis Capellue editionibus est, lluxit a librario mo

nente »in aliou scilicet codice legi nMemmius ad

illud tempus Menimius." Rumi. (ad Aqn. р. 171).

- veram etiam lectionem codex Monaccnsis (С)

praebuita unde non hoc solum cxemplum correxi,

sed ab initio etiam verba uid estu, ubi »idc rectius

omittitun

nos nos] Notissimus locus ciceronis (Catil.1, 1).

epanalcpsís] ’Efraválmpbç (Quinclìlian. 8, 5,

51; P250 Spui). Aliihane ¿m'çwgw appellant

(v. Krüger. ad Dem. Philipp. 1, [1.22 in Scliaef.

appa". Tom. v. p. 769). Excmpla jam apud Но

шешш (П. v. 571. X. 127) existant; plura dabunt

Auctor ad Hercnnium (4, 15), Rutilius Lupus

(р. 59), Aquila (р. 174), et Rufmianus 218. 250

ВЫШЕ).

auadílilosís] Courel' Aquilam (р. 174). Exem

plum additum apud Terentium (in Phorm. 2, 5, 5)

legitur.

Martiani Capellae lib. V. §. 533. 457

tionis, id est, quum nomen in postrema parte membri aut cadem quaecunque

pars orationis redditur, ex qua idem membrum coepit, ut si dicas: pu

blicas tibi calamitates imputare debet respublica; Epanaphora est rclatio, quo-

4iens per singula membra eadem pars orationis repetitur, hoc modo: „Verres

calumniatorcs apponebat: Verres de causa cognoecebat: Verres pronnncrabat."

Antistrophe est conversio. Haec figura hoc differt a Superiore, quod ilia ab

cadem parte orationis saepius incipit, haec in eadem terminatur, ut est pro

Fontejo: „Frumenti maximus numerus e Gallia, peditatus amplissimae copiae

i: . . ■ ' ■ • • -: ¡'.i: . . ■• \ ■ ij

publicas tibi] Citât Aquila: »Tibi sceleratis- (9, 5, 94) et Rutilio Lupo (p. 1) pronos alia Isiinc

omnium imputare о nines calamitates suas res- gura eodem hoc nomine appellator,

publica tibi.« Plenius et perfectiue, si tantum ex est relatio] E códice Monaccnsi (C) insérai est

Haitiano addas debet. Gbot. — Corrupta est lectio vulgo omissuin; equc eodem ct Darmstattensi ac

Mart. Capellae: Publicas tibi calamitates immutare Reichenatiensi mox apponebat pro opponebat, et

debes respublica, ubi non intclligo quod Grotius Aquilam (p. 177) et ipsum Ciceronem (Vcrr. % 10)

dicit, vcrbum debet с Capella Aquilae esse redden- sccutus. Quanquam ipse Ciccronis locus aliquantum

dum. Nam omncs editioues (Aquilae) illud vcrbum a nostro disccdit: «Verres calumniatorcs apponebat,

habent. Ri'iink. (p. 176) — Ipsius Martiani lectio- "Verres adesse jubebat, Verres cognoscebat, Verres

ncm Grotius corrupit, quum antecedentes cditioncs judicabat«, undc rem magis quam verba Aquilam

recte imputare bahcrcnt ct debet, quod reposai; spectassc apparet. Fignram jam ab Homero (II. ßt

longius tarnen corrigendo procederé nolui, quum 382. e, 74) usurpatam Auetor ad Hercnninm (4,

exemplum ab Aquila propositura non cx antique ali- 13) repetitionem appellat, Aquila relatum; nomen

quo scriptore depromtum sed ab ipso fictum esse ap- relationis Icgitur quidem apud Ciceronem (de orat.

parcat, quod igitur refingcre Martiano licuit. Re- 3, S4), sed ut Quinctilianus (9, 3, 97) ncget eibi

fictum autem ab со, non modo contractum esse liquere, quid accipi velit.

eo magis statuimus, quia quamvis mutatum et ipsum est conversio] Hie quoque est e códice Monatamen

justum figurac excmplum in repetita voce ecusi (C) supplcvi. De ipsa figura Auctor ad Hepublica

exhibeat. Illud tantum nobis indulsimus, rennium (4, 15): »conversio est« inquit »per quam

nt pro proapodqpis ex Aquila restitueremus prosa- non ut ante primum repetimus vcrbuin, sed ad postpodosis.

Ccterum verba,* quibns figura explicatur, rcmuin continenter revertimur.« Excmplum ex oraapud

ipsum Aquilam ¡ta corrupta sunt, ut nihil tionc Ciccronis pro Fontejo allatum inter eas iliius

indc lucis ad nostrum redundet: »quod idem nomen partes, quae integra с ad nos pervenerunt, non exin

postrema parte membri, aut eadem, qnaecunque etat; nostrum et ipsum ex Aquila tantum descripsisse

pars orationis redditur, est connexa, undc id mem- certum est, unde restitui quod vulgo omissnm

brum aut is ambitus coepit«; interpiingendo quan- erat frumenti, intcrpnnctionc quoquc, ut jam Grotuiu

potui opis afierre studui. Ccternm Quinctiliano tius suascrat, correcta.

S»

458 Martiani Capellae lib. V. $. 534.

« Rallia, équités numero plurimi e Gallia." Symploce connexio: nam et

ineipit saepius ab una parte orationis, et totiens in un a m atque eandem desinib

ut est: „Quis legem tulit? Rullus. Quis decemviros quos voluit creavit?

535 Idem Rullus." Polyptoton ex pluribus casibus, quum saepius initium ab*

eadem parte orationis fiaU > Д1а ipsa pars dcclinationibus aut nuineris imrautatur

per easus, ut est: „Senatus jussit, senatui placuit, senatum certum est

praecepissc, a senatu delectus est." Synonymia est communio nominis, quoticns

uno verbo non satis dignitatem rei aut magnitudinem demonstramus,

ideoque ad eandem significationem plura conferimus. Tautología est eadem

pluribus verbis significatio. Hoc differt a superiore, quod ibi singulis verbis

536 eadem res, in hac plurimis significatur. Climax est asccnsus, ut est Ciceronis

pro Milone: „Neque vero se populo solum, sed etiain senatui commisit;

ñeque senatui modo, sed ctiam publicis sociis et armis; neque his tantum,

verum etiam ejus potestati, cui senatus totam rempublicain commiserat." Asyn

deton est solutum, ut ademtis conjunctiouibus, quibus verba aut nomina

connectuntur, singulatim unumquodque enunciamus, ut est: „Exspecto vim

connexio] Auetori ad Ilerennium (4, 14) com

plex!о est. Exempluni allatum apud Ciceroncin (de

lege agrar. 2, 9) plcnins exstat.

polyptoton] Confer Auctorem ad Ilerennium (4,

22), Quinctilianum (9, 5, 36 ¡ p. 472 Spald.), et

Aquilam (p. 179), qui ta men aliis exemplis utitur,

ut hoc quod sequitur nostrum ipsum finxisse opiner.

tautología] Aquila (p. 180): »Eadem pluribus

verbis significat boc schema. Differt au tent pcrcxiguo

próxima a superior! figura. Ibi enim singiilac

partes ex ordine idem significantes ponuntur, hie

unius nominis aut verbi prius positi vis dt-iiiccps

pluribus verbis cxplicatiir.« Et alias qu'idem, ut ait

Quinctilianas (8, 3, 51; p. 250 Spald.), «intérim

vitinm vidcri potest, quanquaui non uiagnopere summis

auctoribus vi tata; sed hoc quoque quam а

prudentibus fit, schema dici solct.i

ascensos] Ita et Aquila (p. 181); melius ab

Auctorc ad Ilerennium (4, 25) ct Quinctiliano (9,

3, 54; p. 484 Spald.) gradatio dieitur. In exem

ple quod sequitur e Jffijoniana (25) apud Aquilam

ut apud Ciccroncm legitur pracsidiis pro sociis,

utique melius ; corrigere tarnen nostri manum noliii.

asyndeton] Ita rccte codex Reichcnaucnsis :

pcrpcram in editis asgntheton. Nam non solum

Quinctilianus (9, 3, 51 et 9, 4, 23; p. 483 et 556

Spahl.), sed Aquila ctiam (p. 184) ct Rufiniauus

(p. 240 Ruhnh.) àôvvdexov scrihunt. Auctcr ad

Hcrcnaium (4, 30) dissolutionem (licit.

singulatim] Codices Darmstattcusis, Reichcnau

cnsis, et Monacensis (C) singillatim , sed vide nos

supra (ad §. 27).

enunciamus] Mirurn est in indicativo enuncia

mus non solum vctercs cditioncs scd ctiam Mart..

Martiani Capellae lib. V. §. ¡536. 459

cdicti, severitatem praetoris, faveo oratori, cupio supplicio óctuplo damnarP

Aphroniura." Diezeugmenon disjuncfcum appellamus, quum diversis redditionibus

verborum cola disjungimus sive duo sive plura, hoc modo: „Capuam

colonia deductis occupabunt, Alellam pracsidio communient, Nuceriam cum.'

hac multitudine suorum obtinebunt, cetera oppida praesidiis devincient." Ante- 557

zeugmenon injunctum. Haec figura a superiore hoc differt, quod ibi singulis

membris singula diversa rcdduntur, hie plura in uno conjungimus, ut est:

„quorum ordo ab humili, fortuna sórdida, natura turpi ratione abhorret". Hoc

enim postremum abhorret praedicta conjunxit Pleonasmos est plus necessarium, . "'

Capclhm, in quo perperam Icgitur nunciamus, antezeugmenon] Lege ереъсидтепоп. Et sie

consentiré. Ruí.-чк. (ad Aquil. p. 185) — Rest»- Aquila, quanquam et Jiaec lectio tolcrari posait,

tuiinus с códice Darnistattcnsi enunciamus ; con.- Grot. — Sed Aquilae ipsi ex Aldina et nostro

junctivum autem rcponcre cum Rulinkcnio reli- antezeugmenon reddidit Rubnkenius (p. 188). tpsa

gio fuit, quum, si quidem mutandum sit, meñdum figura conjnnctio melius dicitur Auetori ad Heren«

in Hi potins latere videatur, pro quo libenter ubi nium (4, 27). • . ¡ ï ! ч

rcstitucriin. Pari audacia in sequcntibus etiam gras- in uno] Codex Monacensis (C) in unum, sed

satiis est Rubnkenius, ubi ex ipso Cicerone (Ycrr. Tulgatae favct Aquila.

3, 11) Aqnilac restit nit aratori, quum codices quorum ordo] Melius ita Icgitur apud Aquihtm:

omncs ut et Sfartianus oratori pracberent; eqnidem «quorum ordo bUmili, fortuna sórdida, natura turpi

nibil muto, neqne in sequentibus repono » cupio orationc abhorret«, unde natura fidenter, suadente

octupli фпппап Aproninm«, nt apnd Ciceronem Rnbnkenio, nostro qnoque reddidi; orationc an rä

tst, quia si -haec omnia temeré refingerc ad nostra tione seribendum sit, decern! in tam brevi frag'

exemplaria volumus, totus usas períbit, quem ali- mentó vix posse idem recte monuit. • •*-

quando Ciccronis critici ex nostro capere potucrint plus necessarium] Lege »plus quam neccssadisjunctum]

Sic Aquila quoquc (p. 187). Auc- flnm:« GnoT. — Minus bene emendat: nam quam

tori ad Ilcrcnnium (4, 27) disjunct™ est. snbintelligitur. Vide Pcrizoniutn ad Sanct. Minerv.'

Capuam] Haec mcmoriter citantur ex Ciccronis IV. 2; p. 529, ct interpretes ad Vellcj. Patcrc. H,

Agrar. II, 31, ubi ita: »Calenum mnnicipium com- 1, 4.Rt;ro(k. (ad Aqu. 189. 190). — Sic Tcrcntius

plebunt: Theantim oppriment: Atellam, Cumas, (Adclpli. '2, 1, 46): »plus quingentos colapbos'

Neapolim, Pompcjos, rfucériam sais praesidiis de- infregit mihi.« Pariter minus cum quarto casu usurvincient.

« RunivK. (ad Aqu. p. 187). pat ipse Cicero (in Verr. 1, 47), ut taceam Livrant,

" cum hac] Lege Nuceriam, Cumas. Grot. — Plantum, alios. IVon erat igltur, quod Hefasii

Ita ct Cicero et Aquila; sed quum sensum prac- auctoritatc a priori sententia deterritus ipse Ruhnbcat

vnlgata, quem ipse Martianus vcllc potUerit, kenins (in addendis p. 27G ad p. 190^ plus neccsmutare

cam sine codicibus nolui. - sario scribi snadcrct.

58*

460 • Martiani Capcllae lib. V. §. 557.

quum verba quaedam dicimus non enunciaudac rei ncccssaria, sed magnitadini

curaulandae, ut, si dicas „Antonius ille", quum sufFecerit nomen dixisse, ad

aroplitudincm adjicimus ille. Ellipsis est detractio, contraria superiori figura,

quum verbo aliquo minus dicto rem sentiendam potius praeterimus, ipsa

celeritate gratissimi. Hae sunt elocutionis figurae, quas quidem non oportet

velut studiose copulatas in unius conceptionis sententiam congloban.

* i

DE MEMORIA.

Nunc ordo praecepta memoriae subministrat, quam quidem constat

esse naturalem, sed et arte adjuvari posse non dubium est. Haec autem ars

brevibus praeceptis, sed magna exercitatione formatur; cujus artis hoc munus

est, ut non tantum firma, verum etiam céleri comprehensione res verbaque

percipiantur. Tenenda vero sunt non ea tantum quae a nobis inventa sunt,

sed etiam quae ab adversario in agendo tractata sunt. Simonides hujus rei

praecepta invenisse perhibetur, poeta idemque philosophus. Quum enim contnagnitudint]

E códice suo restituit hoc Grotins

pro edito magnitudinis. Foams Aquila: >non tarn

enunciandae rei ncccssaria, qoam ut ex Lis magnituilo

vel digaitas vel moralis aliqua commcndatio

vel denique species motara judicem circumponatur. «

Antonius] Grotius margini adscripsit: » til. Cato»,

idque apud Aquilam quoque exstat (p. 190), noatroque

restituí Ruhnkcnius jubet; sed quod codi

ces ille Leidcnses appellat, in quibus sit Anto Ше,

longe magis ostendit, qnomodo ab Antonio ad Catonetn

aberrare Iibrarii potucrint, neqnc ea loci Ciccroniani

(pro Plane. 8) similitude est, ut eum vel

nostro те1 Aquilae ante oculos fuisse contendí

poseít.

detractio] Hand scio, quid in mentem venerit

Grotio, ut detrectalio reponcret, quum non tan

tum anteriores editiones, sed Aquila etiam, et prae

ter codices Darmstattensem et Reichenauensem, Lei

dcnses quoque teste Ruhnkenio (p. 191) omnes vcram

lectionem praebcant.

memoria] Memoriae artificialis praecepta tradunt

Auctor ad Hercnnimn (3, 16 sequ.), Cicero (dc

orat. 1, 34 ct 2, 88), Quinctilianus (11, 2, 22;

p. 308 sequ. Spald.), Curius denique Fortunatianus

(p. 7-1. 75), quicum noster in plurimis mirum in

modum consentit.

exercitatione] Quinctilianus (11, 2, 40; pag.

323): »Si quia lamen unam maximamquc a me

artcm memoriae quacrat, exercitatio est et labor;

multa ediscere, multa cogitare, et, si fieri potest,

quotidie, potcntissimum est« cet. Adde eundem

(1, 1, 36; p. 54 Spald.) et Ciceronem (de orat. 1,

34; de senect. 11). Mox pro artis alios partis ha

bere ad marginem Grotius notavit.

Simonides] Fuse rem exponunt Cicero (de orat.

2, 86) et Quinctilianus (11, 2, 11), quos vide.

Martiani capellae lib. V. t 558. ser

vivii locus subito corruisset, nec possent propinqui obtritos internoscere, dis

cumbentium ordinem nominaque memoria recordantc suggessitg quo admonitus

intellexit ordinem esso, qui memoriae praecepta conferreL ls vero in locis

illustribus meditandus est, in quibus species rerum sententiarumque imagines

collocandae sunt, veluti nuptiarum velatam flammeo nubentem, aut homi

cidae gladium vel arma detineasg quas species locus tanquam depositas me

moriae reddat. ‚ Nam sicut id quod conscribitur cera continetur et literis, sic

quod memoriae commendatur in locis tanquam in cera paginaque signatur,

Sedhul; diximus,

magnam exercitationem res laboremque conquirit ln qua illud observari

imaginibus vero quasi literis rerum recordatio continetur.

compertum est solere, ut scribamus ipsi, quae facile volumus retinereg deinde

ut si longiora fuerint quae sunt edisconda, divisa per partes facilius inhaeres

cunt; tum apponere notas rebus singulis oportebit his, quas volumus maxime

rotinereg nec voce magna legenda suntp sed murmure potius meditandag et

nocte magis quam interdiu maturius excitari memoriam manifestum est, quum

et late silentium juvat, nec foras a sensibus vocatur intentio. Est quidem

memoria rerum atque verboruma sed non semper ediscenda sunt verbagi

nisi spatium meditandi tempus indulseritp sat erit cui res ipsas animo tenuisse,

praesertim si nihil ejus munere naturali provenerit.

locis] De his jam Aristoteles (top. 8, l2, 8),

-mnltumque iis tribuisse veteres ex Cicerone atque

Quinctiliano apparet;l at verius utique Julius Victor

(in arte rhetor. 25, р. 259 Orell): »ad hanc obti

nendam tradunt plerique locorum et simulacrorum

quasdam observationes, quae mihi nou videntur

habere eii'ectum; exercenda est memoriam cet.

cera] Hoc ex Cicerone depromtum (de orat

2, 86), qui haec praecipi ait »iis qui hanc partem

ingenii cxcrcennt: locos esse capiendos et ea, quae

memoria tenere vellent, ellingcnda animo atque in

his locis collocanda; sic fore ut ordinem rerum ef

буде: notai-et, atque ut locis pro cera, “талией:

pro literis uteremur.“ Probe igitur distingueudum

est inter locos et imagines sive simulacra , ut et

Spaldingius monuit (ad Quinct. il, 2, 2l; р. 507).

erliscenda] Lege: »longiora fuerinta sint dispos

селами VoNcK. (spec. crit. p. 85) _ Causa emen

dandi disparuit, postquam cx anteriorihus editioni

bus codicibusquc meis restitui quae, quod Grotii

incuria excidcrat.

cui res ipsas] Cw' id est a1ícui.Gno'r.-

Boete.;

itcmque recte res ipsas legi jussit pro ipsa, quod

e Darmstnttensi codice jam correxi.

sea Martiani capellae lib. V. 5. 540.

541

sua

DE PRONUNCIATIONE.

Actionem apud veteres appellabam, quam nunc pronunciationem vulgo

dici non nescio. Ea praestat oratio , ut coneilietur auditor, ut ad iidem per

suasione ducatur, ut auimorum motibus incalescat. Ejus partes sunt tres ‚›

vox, vultusy gestus. His, ut pleriquc putant, cultus vel habitus oris aceedit. Vox

et natura constat et quadam scientia modificata servatur; in natura qualitas

vocis et quantitas dispensatur, scientia vero quomodo ea utaris assequitur,

et quid oporteatvobservarm Bonitas vocis constat claritatep firmitate, suavitate;

quae omnia nutriuntur cibi, роте, coitus observantia, praecipueque ut corpus

deambulando moveatur, intra breve spatium reditu maturato, qui motus

quum digestionem facilem praestat , sine dubio purgat, el; vocem nimia excursio

vel longa deambulatio extenuat ac fatigat. Post hanc deambulationem statim

nos ad studia conferamus, priusque quam sit dicendum vocem lectione

coloremus. Nec ab initio clamandum, sed tenui murmure inchoandum, quo

appellabam] Malim appellabanl. Скот. — codices

nil mutant, nec si quid conjecturac dandum sit,

tam appellabant quam appellatam velim. ceterum

quos veteres noster dicat ignoro; siquidem jam Aue

tor ad Herennium (5, 11) pronunciationis vocabulo

utitur, quanquam Ciceronem (de orat. 5, sos orat

17) actionem practulisse certum est; videtur igitur

hic quoque Martianus solum Portunatianum (р. 75

Pith.) ante oculos habuissea quodque is recte dc

Cicerone dicita ad veteres omnes perperam exten

dissc. optime certe Quinetilianus (11, 5, 1): nPro

nuncíalío a plerisque actio dicitur; sed prius nomen

a voce, sequens a gestu videtur aceipcrc. Namque

aetionem Cicero alias quasi sermonem, alias.qnasi

eloquentiam quandam corporis dieit; idem tamen

duas ejus partes facit, quae sunt eaedcm pronun

cialionis, vocem atque motum; quapropter utraque

appellatione indiilizrenter uti Всем

parles sunt tres] Sic Curius Fortunatianus; duas

tautum numerant ct cicero (de orat. 1, 59) et

Quinetilianus (11, 5, 14), vocem ct делит; sed

ut ad gestum mox vultum quoque refer-ant (Quim:~

tilian. 5, 11, 68 coll. Аист. ad Hel-cnn. 5, 15).

vox et natura] Quinetilianus: »Prius est de

voce dieere, cui etiam gestus accommodatum ln ea

prima observatie est, qualem habeas, secunda, quo- modo

utaris. lValiwa vocis Spectatur quantitate et

фитинга cet.

сдайте] Paulo seeus Auctor ad uel-ennium

(5, 11): »Figura vocis est, quae suum quendam

possidet habitum ratione et industria comparatumg

ca dividitur in tres partesa magnitudinems firmi

tudinema mollitudinemua sed ut-vcrbis magis quam

rc a nostro vel potius Fortunatiano discrcpet.

coloremus.-1 Lege colemus, et hoe indicat MS.

GnoT.- Sed quod anteecdit conferamus alterum

‚__<`\

Mamani capellae lib. v, 5. 542", nos

д

in similem vocem possis efferre. Ad ourandam autem vocem plerique per

tinere dixeruntp ut sedentes paucissimos versus lenta et gravi proferant voce,

deinde per gradus paulatim erigant sonum, per eosdemque gradus recolligaiur

oratio, ,quo sine damh'ov ad murmur usque perveníat. vultus vero pro sen

tentiaediguitate mutandia sunt, sed non ita, ut histrionibus mos est, qui

ora torquendo ridiculos motus spectantibus praestant-p Signilieanda enim, non

spectanda sunt ista, quae actio vultusque commendatg sed oculorum in hac

parte magna moderatio est, qui tum hilaritate, tum intentione, tum minaci

moveatur adspectu. Nec nimium gravioribus superciliis premcudi, aut peten

sibi conjunctivum postulata nec minus commode

colorari orationem dicere possumus quam candidam

esse vel fuscam (Quinclil. 5, 11, 15). Inprimis

autem ciceronis locum in mente habuisse nostrum

dixerim (de orat. 2, 14): nut, quum in sole ambu

lem, etiamsi aliam ob causam amlmlem, fieri natura

tamen ut colorer, sic quum istos libros studiosius

legerim, sentio orationem meam illorum tactu quasi

садит-Е.- Curins Portunatianus (р. 76) prorsus ali

ter: »ct priusquam зет-“юге ~incipiamus, ut animus

legendo calescat, legcmus aliquid tacite vel cum

tenui murmureu cet.

z-w murmure inehoamlum] Simile praeceptum Anc

toris ad Herennium (5, 12): »utile est ad firmi

tudinem sedata vox in principioc; inque primis

ciceronis (de orat. 5, 61): »Gradatim ascendere

vocem utile et suave est; nam a principio clamare

agreste quiddam est, et idem illud ad firmandam

est vocem salutarem Adde Senecam (cpist. 15):

»Quid ergo? a clamore protinus et a summa con

tentione vox tua incipietl usque adeo natura est

paulatim incitari, ut litigantes quoque a sermone

incipient, ad vociferationem transeant. Nemo sta

tim Quiritium fidem implorata cet.

A!" quo sine дампа] nestitui quo ex anterioribus

editionibusa etiam codicibus meis addicentibusz Gro

tius enim nescio unde quae ediderat

histriouibus] Cicero (de orat. 5, 59): „Отцов

autem hos motus subsequi debet gestus, non hic

verba exprimens scenic-us, sed universam rem et

sententiam non demonstratione sed significatione

declaransa laterum inllexionc liac forti et virili, non

ab scena et histriouibusc cet.

ora дощатые] Non omnino igitur personis lxi

strioues utebantura quod et Cicero (loco citato)

siguilicare videtur, dum »in ore omnia esse, in eo

autem ipso dominatum esse oeulornmu ait ideoque

recte fecisse наелся, qui personatum ne Boscium

quidem magno opere laludarintu, unde apparet Ros

cium modo personatum modo nudo ore egisse.

Et primi quidem personati egisse dicuntur сошое

diam Ciucius et Faliscus, tragoediam Minucius et

Protbymus (Evantln. de trag. et com. 11.51 Z.) Adel

pliosque Terentii auctor est Donatns aL. Ambivium

et L. Turpionem etiam tum personatos egisse cum

suis gregibum, sed alius Terentii locus (тиф-т.

1, 4, sep clarissime probat nonnulla etiam ipso

ore vultuque significem ab histrionibus fuisse. Vide

omnino “'ollliium (de canticisp Halse 1825` p. 25).

545

464 Martiani Capellae lib. V. §. 543.

-

tibus frontem nudandi sunt oculi, quod in Pisone Tullius amare vitupérât;

nee mollius agitandi sunt gestus, aut muliebriter latera deducenda sunt, пес

jactanda deformiter cervix, ne in illas Hortensii deducatur illecebras, quibus

ctsi venuste, tamen non videbalur uti viriliter. Ad siimmam non is gestus

oratori tenendus est, quo scenae placeré videntur actores, manus in contentionibus

fusa porrectius, in sermocinatione vel narratione contracta, praecipueque

in hac parte praestandum est, ut deceant cuneta, quod prudentia inagls

quam ulla praeceptionis hujus arte servatur.

DE PARTIBUS ORATIONIS.

544 Jam nunc ordo admonet promissorum, ut partes orationis excurram :

quas quidam subtilius duas, alii quinqué, nonnulli plures esse dixerunt. Qui

in Pisone] Pluribus locis boc inímíci sui vitinm

sabe notât, non modo in orationc adversas ipsum

(cap. 7): «respondes altero ad frontem sublato, al

tero ad mcntiim depresso supercilio« ; verum etiam

pro Sextio (cap. 8): »tanta erat gravitas in oculo,

tanta contractio frontis, ut ¡lio supercilio respublica

tanquam Atlante coelum nili videretur«, ct

de provinciis consularibus (cap. 4). De snpercilii

motu in Universum vide Quinctilianum (Ii, 5, 78

sequ.) et Curium Fortiinatianum (p. 77. 78 Pith.).

Hortensii] In mente Iiabuisse videtur Ciceronis

(in Brut. 88) judicium: » motus et gestus ctîain

plus artis babebant, quam erat oratori satis. « Adde

Quinctilianum (11, 5, 8; p. 554 Spald.).

venuste] Id ipsum tanquam bistrionium vitio

vertit Auctor ad Ilcrenuium (5, Iii): »convenit igitur

in vultu pudorem ct acrimoniam esse; in gestu

nec venustatem conspiciendam nec tiirpitiidinem,

ne aut histriones aut operarü videamur esse.«

manus] Praeter Ciceronis (de orat. 5, 59) bac

de re praccepta confer Aeschinem (in Timarcb. 12),

Quinctilianum (1, 11, 8; p. 259. 1, 12, 14;

p. 248. il, 5, 89; p. 400), et Gellium (1, 5).

Sed dilucide Appulcjus (met. S; p. 142 Oud.) oratoris

gestum describit ita: »porrigit dexteram, et

ad instar oratorum conformât articulum, duobusque

infimis conclusis digttis ce tero s eminentes porrigit,

ct infesto pollicc clementer subrigens infit« cet

mí deceant] Cicero (de orat. 1, 29): »Ego enim

neminem пес motu corporis пес ipso habita atque

forma aptiorem, nec voce plcniorem aut suaviorem

mihi videor audissc; quae quibus a natura minora

data sunt, tamen illud asscqui possunt, ut iis quae

habent modice et scienter utantur, et ut ne dedeceat.

Id enim est maxime vitandiiin, ct dc boc

uno minime est facile praeciperc, non mihi modo

sed etiam ipsi illi Roscio, quem saepe audio dieere,

caput esse artis deccre, quod tamen unnm id esse,

quod tradi arte non posait. « Confer et Quine tilianum

(Ii, 5, 69 sequ.).

parles orationis] Cicero (dc invent, i, 14 f.)

sex numero eas statu! t, quem ad locum Marius

Martiani capellae lib. V. §. 544., 465

autem duas asserunty unam qua docemus judices, aliam qua movemus ad

vertunt, et in docendo tam narrationem quam confirmationem partes adscribunt,

in movendo autem prooemium et cpilogum ncxuerunt, quia et initio prae

parandus est et commovendus sententiam prolaturus audiior; qui vero quin

que dixere partes, rationalem ordinem persequuntur. Nam est exordium,

narratio, propositio, argumentado, peroratio.

DE Exonmo.`

Exordium est oratio noscendae causae praeparans auditorem; ejus 545

virtutes sunt tres, ut attentum, ut docilem, ut benevolum faciat auditorem.

Attentum facimus, si magnam rem gcri, si novamr si publicam, aut pluri

mam dicimus; docilem, si de causa aliquid strictim quo instruamus judicem

proferaturg benevolum aut a re aut a persona facimus. A persona autem

aut a nostra aut judicum aut adversariorum. vA nostra, si quod favorabile

gcssimus commemoramus, aut .si quid obest causae diluimus vel exte

С

victorinus (р. 121 Pith.): »Multi cnim quatuor

esse dixernnt, id est exordium, narrationem, quae

stionem, epilogum; Cicero autem sex esse dicit,

id est exordium, narrationem, partitionema con

iirmationem, reprelnensioncm, conclusionem.« Qua

tuor et Quinctilianus ponere videtur (4, pr. 6;

p. M), pommtque cul-ius Fortunatianus (р. 59

Pilh.), Sulpicius victor (р. 246), Isidorus (13.558),

alii; sed longe plures apud Graecos inprimis dis

tingui solitas .et Theodori Byzantii Prohat exem

Plum apud Platonem (Phaedra р. 266 f.) et Curii

Fortunatiani testimoniuma qui леоёидгбьц лео

Jtagaóxwììv, д‘её $06015 aliaque multa addi ab aliis

eommemorat; quapropter spernenda est lectio co

dicis Darmslattensis in sequentibus nulli pro non

nulli exhibentis.

movendo] Cicero (de orat. 2, 77): »his parti

bus orationis, quae etsi nihil docent argumentando,

persuadendo tamen et commovendo perliciunt plu

rimum, maxime proprius est locus et in exoriendo

et in perorando.« i

ralionalem] Forte »orationalem ordinem se

quuntur-un Gno'r.- Causam non video.

cxordium] Ciceroncm inprimis (de invent. l,

15 seqn.) sequitur, cui tamen ipsi quam proxime

accedunt Auctor ad Herennium (l, 7), Quinctilia

nus (4, l), Fortunatianus ctc.

plurimam] Res, quae plurimum accidit et in

omnium ore vcrsatur, potius parum attentum fecerit

auditoremslegc n aut ради-атм vouch'. (spec. critic.

P. 85).- nihil profecto mutandum est. le'íma

enim hic res est, quae ad plurimas atlinet. Prae

ivit cicero (де inv. l, 16) scribens: »Attentes au

tem facicmus, si demonstrabimus, ca, quae dicturi

erimus —— ad omnes pertinereaa aut (partit. 8) »cou

juncta esse cum ipsis, apud quos rcs agctum

L ' sa

aes Martiani capellae lib. V. 5. 545.

546

547

-nuamus; a judicum, si eos nobis vel ex causae ipsius blandimentis vel ex

trinsecus conciliamus; ab adversariorum autem persona tribus modis, si eos

in odium, in invidiam, in contemtum adducimus. In odium, si scelestos

crudelesve doceamlis, in invidjam, si eos impotentes esse monstremus, in

contemtum vero, si humiles. 'Ceterum exordiorum genera sunt duo, prin

cipium et insinuatio. Principium est, quo statim simpliciter palamque con

ciliamus nobis auditores; insinuatio, _quum insidioso exordio judicem circum

scribimus, in quo modi sunt quatuor. Primus, quum res ipsa mala est;

alter, quum adversum nos judex aliquid contraria opinatione praesumsit, aut

_fatigatus est, aut acclamatio vel irrisio ulla intervenit. Ante cuncta discutien

dum, quae sit forma materiae. Nam sunt quinque, honesta, turpis, dubia,

humilis, obscura. Si honesta est, aut principio non utendum, aut amplifi

catione exordium concludendumg si turpis, insinuatione uteudum; si dubia,

548 benevolus faciendus auditor; si humilis, attentus; si obscura, docilis. Insi

nuatio vero quatuormodis explicatur, quum aut personam rei subjectionc

mutamus, aut rem persona, aut remre, aut personam persona. Nam si in

causa meretricis agendum est, rem potius judicibus spectandam esse dicamus ;

commemoramus] Grotius margini adscripsit:

nal. соттепдатим, sed eo non cgemus.

impotentes] Ne potentes exspcctes, vide supra

(ad 427).

также] ciceroni (de inv. 1, 15) est .oraria

quadam dissimulatione et eircuitione subiens audi~

toris animum-g Curio Fortunatiano (p. 60 Pilh.)

»suhdolum principium, quo occultius irrepimus in

animum званые...

acclamatio] Lege occlamatx'o. VoNcK. (spec. er,

р. 85 _ Intempestivam esse conjecturam ipsa

ciceronis verba demonstrant (de invent. l, i7),

quae tamen ne Martianus quidem satis intellexisse

videtur: »sin res dabit, non inutile est, ab aliqua

re nova aut ridicula inciperea aut ex tempore quae

s

О

nata sit, quod genus strepitn, acclamah'one, au!

jam parata, quae vel apologum vel fabulam vel ali

quam contineat irrisionema

quim/uel Cicero (de inv. l, 15) paulo aliter:

»Genera causarum sunt quinque, honestuma admi~

rabile, humile, aneeps, lobscul'um«; quae Graecc

sic appellat Curins Portunatianus (р. eo Pith.):

»ëvâoêov Ломают, сЁ/мрбдоёоу anceps, :tapó

д‘оё'ои admirahile, 560501/ humile, ôvön'apaxo

101519qu obscurumuz

rem potins] Auctor ad Herennium (l, 6): »Si

causa turpitudinem habebit, exordiri poterimus his

rationibus: rem, non hominem spectari oponen-en

Adde Ciceronem ipsum (de inv. i, 17). ceterum

dicamus scripsi pro dicimus e codice Monacensi

Martiani capellae lib. v. g. 548. 467

aut si libertus alicujus aut cliens agat personam patroni, non hujus conside

randam personam esse admoneamus, atque ita cetera. Vitia vero exordiorum

ista sunt: vulgare, quod in omnes causas cadere potest; commune, quo etiam

adversarius uti potest; .contrarium, quo melius adversarius uteretur; affecta

tum, quod aut verbis inusitatis aut rebus externis profertur; supervacuum,

quod neque attentum neque docilem neque benevolum facit auditorem. Fu

giendum praeterea _ne satis longum et obscurum sit.

DE NABRATIONE.

Narrationum genera sunt quatuor, historia, fabula, argumentum, ne

gotialis vel judicialis assertio. Historia est, ut Livii; fabula neque vera est

neque verisimilis, ut Daphne“ in arborem versam; argumentum est, quod

non facta sed quae iieri potuerunt continet, ut in comoediis patrem timeri

et amari meretricem; judicialis autem narratio est rerum gestarum aut veri

similium expositio.

quo сбит] MS. quod. Non male. G1101.- Male

omnino. confer modo Auctorem ad Herennium

(l, lljzmsaltem vitiosum est, quo nihilo minus ad

versarius potest ula', quod commune appellatur-m

nan'atîonum] Auctor ad Herennium (I, 8) et

cicero (de invent. l, 19) aliquanto accuratius ita

haec exponuntz »Nnrrationum genera sunt .ti-ia:

unum in quo ipsa causa et omnis ratio controver

siae continetur; alterum in quo degressio aliqua

extra causam — interponitur; tertium genus est

remotum a civilibus causisa quod declarationis causa

non inutili cum exercitationc dicitur et scribitur.

Ejus partes sunt duae, quarum altera in ncgotiis,

altera in personis maxime versatili'. Ea, quae in ne

gotiorum expositione posita est, trcs habet partes,

fabulam, historíam, argumentum. Fabula est, in

qua nec verae nec verisimilcs res continentur _

historia est gesta res ab aetatis nostrae memoria

remota — argumcntum est fieta res, quae tamen

fieri potuita cet. Propius ad nostrum Quinctilianus

(2, 4, 2): vsnlirraitionuma excepta quain causis

utimur, tres accepimus species: fabulam , quae ver

satur in tragoediis atque carminibusy non a ‘ieri

tate modo etiam a forma veritatis remotam; argu

тешит, quod vero simile sed falsum comoediac tin

Бит; ln'storíam, in qui; est gestae rei exposition

argumentum] Quinctilianus (5, 10, 9; р. ess

Spald.): »Argumentum plura signifient. Nam et fa

bulac ad actum sccnarum compositae argumenta

dicuntura et orationum ciceronis velut thema ipse

exponens Pedianus: nr-gnlmentum, inquit, talc est,

et ipse Cicero ad Brutum scribit: ctsi

argu

mentum simile non erat Quo apparet omnem ad

scribendum dcstinatam materiam ita appellarim

549

550

Narrationis autem laudes tres sunt, ut lucida sit, ut 551

59 *

468 Martiani. Capellae lib. V. §. 551.

552

verisimilis, ut brevis,~ et his contraria vitia vocantur. Lucida est narratio,

si non confusa, si vera, si usitatis signilicationibus, si non longo circuitu

rein monstremus; verisimilis, si nihil alTectate et quasi exr natura exponere

videamur; brevis, si non ultra quam res exigit et prolixe fundatur assertio.

Narrationum aliae sunt ipsius causae et negotii, aliae incidentes. Ipsius causae

sunt, sine quibus res quae agitur intelligi non potest; incidentes, quae aut

probationis gratia aut exempli aut augendi aut invidiae aut voliiptaiisexirinseclis

afleruntur. Nonnulli quinque species narrationis esse dixerunt, ut Theodorus

Byzantius Graece discernit :r906b1iy116w, órroânj'yqáw, :rapaân/'y1y6w, ávaâtńynmv,

wataâm'yqäw. Narrationis etiam elementa sunt sex, persona, causa, locus, tempus,

materia, res. Item narrationum aliae continuac, aliae partiles vocantur; continuae,

quae perpetuo contextu sine ulla interruptione dicuntur; partiles, quibus vel

argumentum vel digressio aliqua interponitur. о Ñarramus autom modis sex:4

aut augentes aliquid, aut tenuantes, praetereuntes, aut moventes, docentes,

gratiani vel invidiam comparantes. Post narrationem quidem digressionem,

videamur] Correxi quod in editis legitur ví- numerus explcrctur, jam Grotius ávoeâm'yyßw addi

асами, codicum Monacensis (С) ct Darmstattcnsis jusserat, quam nunc c codice Darmstattensi resti

tui, Beiclicnauensi quoque adstipulante, qui Oia/a

auctoritate.

et prolixe] Lege: »nec prolixc.« Voxcn. (spec. ân'vnöw cxliibet corrupte. Curìus Foi-tunaüanus

crit. p. 85).- Ferri tamen communis omniiim co- 62) octo niimcrat, âny'yvöw, ¿vnâwy'yfìfïm

dicuiii lectio potest, modo illud non quod prae

cedit liuc etiam tralias, quo facto et non prolìxe

idem crit atque nec prolixe. Si quid mutandum,

vel commodius et ejiciemus, quod ex pl'aecedentis

vocabuli syllaba extrema oriri potuit.

aut augendi] Sic scripsi е codice Gi'otii; vulgo

agenda', liect aut, quod а Grotii cditione abest,

jam in anterioribus clare exstet.

Theodorus] Vide Suidain. Hic ille qui 20310

âaiâaioç dicebatur a Platoiic.Gnor.- Platonis

locus est in Phaedro (p.266 ß). Plura dabit Spen

gelius (art. script. p. 100). Ceterum ut quinarius

„вожди âtńyrjöw, Jragaâwíynöw, énoâmíymïw,

naraâuíyqów, ëmâL1/'y1g6w, âmöxemív, quarum

prima' sit principalis, secunda, quam adversai-ii

alïeramus narrationem converso genere, tertia,

qiium partes singulas narrationis inducanius, quarta,

quum aliqiias res gestes extra causam inducamus,

quinta, quando quaeslioncni narrativo inodo appro

Lemus, sexta, qunm sola narratione materia con

tincatur, septima, quiim latius cxsequamur res

gestas quas in narratione lireviter attigerimus, oc

tava, quae rcs gestes non tam doceat qucm cx

aggeref.

Martiani capellae lib. V. g. 552. 469.

quam Graeciqragéqçßaäw ‚часам, oportet.adjungere, quo vel incitamus judices

vel delinimus; sed quoniaml pars orationis non est et non semper arripiendai

est, cam placuit praeter-imus

DE PROPOSITIONE.

Propositio aut nostra est aut adversariorum aut communis. ' Nostra, 555

ut: caedcm objicio; adversariorum: caedem me fecisse dicit; communis: uter

nostrum caedem admiserit quaeritur. Propositiones autem principalium quae- 554

stionum sunt aut incidentiuma aut simplices aut conjunctae. Simplex, ut:

luxurialis es, meretricem amas; conjunctae autem per partitionem maxime

proponuntura quae dupliciter Бит; aut enim simpliciter quid dicturi sumus

ostendimus, aut ante quid nobis cum adversario conveniat, quid in dubium

vocetur, edicimus. Propositiones aut nudae sunt aut rationi subjectae. Nudae, 555

ut: affectasti tyrannidem; rationi subjectae: aß'éctasti tyrannidem, arma enim

domi habes. omnes autem sumuntur aut simpliciter autper inductionem.

Simplicitcr, ut si dicamz docebo proditorem; per inductionem, ut si superioris

meminimus et sequcntem introducimus, ut si dicas: quoniam docui injustam

legem, docebo inutilem. Proponimus autem per concessionem aut per prae

Jfage'zßatîw] Sic Grotio suadente inque eodi- ut et Quinctilianus (9, 2, 105); sed hic inter.

cibus legi testante reposui pro mphacmm quod

in editis erat, accedente et codice Reichenauensi,

ubi a prima manu qst parebasín, quamvis in ejus

locum incptus corrector ‚пинает sulistitucriL Eun

dem âté§oó`ov appellat Curius Fortunatiauus (p.

ea Pith.), Latine eicessum, Quiuctilianus autem

(4, 5, 12; р. 144) ct Julius 7Victor (art. rlietor.

17) egressionem sive egressum; quos vide.

proposita-ol Папе significat Cicero (orat. 2, 81),

ubi ait: nsequitur ut causa ponatura in quo viden

dum est quid in controversiam veniatu; propositio

nis tamen vocabulo in figuris tantum utitur (5, 55),

partes etiam orationis cam tractat (4, 4), linde".

multa profici ad nostri explicationcm possunt Nc

que longe discedit carius Fortunatiauus (p. (И),

nisi quod brevius eam nd finem partitionis attingit,

et id quidem multo rectius quam nosterp qui quum

supra quinque tantum orationis pertes fecisset(§.544)

nunc separata a partitione propositione ad sex de.

lapsus est!

simplex est] MS. »simplex est: luxurìalis (lege

»luxuriax'is«); composita est: meretrieem amas."

Sed dubito.. Gum'. н Nil mutavî; conjundionem

enim sententiarum dicit, non verborum.

ne Martiani capellae lib. V. 9. 555.

teritionom. Per concessionem, quum gratiam facientes ejus quod diximus

prius aliquid introducimus, ut si dicasz concedo interim occisum, sed ab hoc

interemtum nego; per praetcritionem, quum ita transimus ad alteram pro

positioncm, nesuperiorem interim concedamusa ut si dicasz nunc quoniam

docui ignominioso actionem de privatis rebus tantum negari , docebo de pro

ditionis crimine non negari

DE PARTITIONE.

Partitio est, quae ordinem totius divisionis breviter comprehenditp ut est

pro Quinctio: negamusje bona Publii Quinctii possedisse ex edicto praetoria.

Et primo sic incipit, nullam causam fuisse postulandae proscriptionis; huic

subjicita nec ex edicto possideri potuisse; ad cxtremum, nec possessa esse;

haec, inquit, tria quum docuero, perorabo. 'Animadvertis corpus totius ora

tionis per haec tria liuiamcnta digestum esse. Talia autem debet esse partitio,

ut singulae partes ejus plurimas quaestiones in se contineanti Nam si fuerit

per incidentes quaestiunculas derivata, onerabitur ipsa partitio , et cx hoc ju

dices rerum copiam fugient. ldeo et Tullius in eadem Quinctiana sic partitus

est, ut singula capita plures quaestionum articulos'continerent. Etenim primum

illud, non fuisse causam postulandae proscriptionis, vide quanta contineat:

quod pecunia debita Sexto Nàevio non fuerit, et aliter agi oportucrit, quod

Quinctius vadimonium non deseruerit; sccundum, quod ex edicto possidcrc

non potuerit, quod ct procuratorem habueritp ct absens defensus sit, et non

latitaverit, et ceteri creditores quieti sint, et quod ante missum .sit. ut fundo

communi expelleretura quam proscriptio ejus imperarctur, et quia vi dejectus

ejus quod] Melins MS.: contra quod. Gno'r.- Pitll.) etc. Exemplnm, quod ex oratione pro Quin

Num melior hace lectio sit, valde dubito. ctio añ'ert, capite m scqu. exstat

pm'tìtío] inlustrem et perspicuum totam oratio- ex hoc] Con-exi “Азиат; quae habet »ex hoc

nem eÍliccrcu nit Cicero (de invent. l, 22), quem rebunh-u- judices rerum copiam fitgiendamm Nostra

vide. Adde Auctorem ad Herenninm (l, 10),_QuincDannstnttcnsìs

codicis lectio est.

tilianum (4, 5), curium fortunatinnumo (p. ea quieli] Sic Reiclneualxcnsis el Monaccnsis (С)

,._._.__„„_ Y, _‚__

„ŕ JT“

Martiani capellae lib. V. s 556. ‘ xm

sit contra quam praetor jusserit. His igitur manifestum est, intra partitionem

quaestiones esse ponendas, quae inlcxsecutiono sint devulgandae., ut judex .et

nobis attentus fiat eticpromissorum copia nongravetun lllud etiam inspicien

dum, quae nobis cum diversa parte conveniant,_quae in controversiam'de

vocentur; et ea quaerconveniunt tunc enumeraudarsi nobis prosunt, ut Cicero

pro Marco Tullio ait: „damnumpassum eoeeÍMáTòum Tullium convenit mihi

cum adversario; vi hominibus armatis rem egestam esse non infitianturg a

familia Publii Fabii commissam negare non au'dent; an dolo malo factum

sit, ambigitunu Vides ergo hoc in partitione а concessis duxisse, quod sibi

proderat.

DE ARGUMENTATIONE. f

Argumcntatio est elocutio, qua argumenta ipsa verbis exsequimurg ar

gumenta vero, quibus causa probatur.

in coniirmationem et reprehensionem.

codicem In editis et codice Darmstattcnsi erat

Quintin', quod prorsus contrarium sensum inferebat.

M Tullio] Ita legendum esse jam e Mario

Victorino (р. 156 Pith.) apparebata qui eodem

exemplo in loco de partitione utitura quum apud

nostrum vulgo l”. Rullo scl'ibel'elur; jamque acce

dunt codices Monaccnsis (С), Reichenaucusis, et

narmstattensisp unde fidenter vulgatam correxi.

Praeterca ex Darmstattensi scripsi vi hominibus pro

ut laonninibus, quod jam Grotius corrigendum in

tellexerat, eque eodcm et Reichenaucnsi paulo ante

enumeranda pro numeranda; longius autem pro

cedere corrigendo noluia quum nec victorinus nec

noster ipse ciceronis verba fideliter transscripsisse

videantura quae nunc quoque post egregiam Maji

et Peyroni operam inter dcperditgs orationis partes

latere dolendum est.

Argumentatio dividitur in duas partes,

Argumentorum genera duo sun't, arti

argumenlatio] Ab hoc inde.eapite curium For~

tunatianum fere ad verbum sequitura ut aut ipsum

illum ante oculos habuisse, aut ex eodem 'cum illo

fonte nobis ignoto liausisse eum oporteat Quarn

vis enim et Cicero (de invent. l, ea sequ.) et

Quinctilianus (libro 5) accurate hunc locum tracta

verint ejusque doctrinae fundamenta jecerìnt, ta

men uhematismi eorum ab eo quem noster pro

posuit satis` discedunt, neque quae .ipse noster supra

475 sequ.) Topica inprimis secutus de argumen

tis exposuit, ad eundem ordinem easdemque dis

tinctiones redeuntp ut appareat multorum fontium

rivulos in unum conjunctos esse; in singulis tamen

non sine fructu superiora illa contuleris.

genera duo] vetus haec distributio, quae jam

ab Aristotele (rhetor. l, 2) facta est. Graece di~

cuntur :rióruç incipiat et ёгежиое.

557

472

Martiani Capellae lib. V. §. 557.

558

{iciale ' et inartiñciale.

circa rem, post rem.

Sed Iartificialelocos

habet quatuor: ante rem, in. rc,

Ante rem vero dividitur in locos septem: a persona,

a re, aucausa, a tempore, a loco, a modo, a materia. In re autem loci

sunt duodecimz a toto, а parte, a genere, a specie, a differential per septem

circumstantias, ' qui locus recipit iul se etiam a majore ad minus et a minore

ad nlajus, a proprio, a'deñnitione», a nomine, a multiplici appellatione, ab

initio, a progressione vel profectua a perfectione vcl consummatione. Circa

rem loci sunt доест: а simili, cujus species sunt quatuor: exemplum ,simi

locos] Una enumeratione indistincte comprehen

dit Quinetilianus (5, 10, 94): »ergo ut_ breviter

eontraham summum, ducuntur argumenta a per

sonis, causis, locis, tempore (cujus tres partes

diximusa praeccdens, conjunctum, inscquens), fa

eultatibus (quibus instrumentum subjecimus), modo

(id est nt quidque sit factum), finitionea genere,

specie, dilferentibnsa propriis, remotione, divisione,

initio, incrementis', summa, similibusa dissimilihus,

pugnantibusa consequentibuss ellieientibus, eß'ectis,

cventis, jugatisa comparatione, quae in plures di

ducitur species.“

quatuor] Cicero (de invent. 2, 15 et topic. 12)

secutus auctorem rhetoricorum ad Мешают (c.

15) tria tantum enumeratz ante rem, cum re,

post rcm. Adde Quinctilianmn (5, _8, 4; р.215):

aneque esse argumentorum loci possunt nisi in iis

quae rebus aut personis accidunlg eaque au! per se

inspici solent aut ad aliud referri; nec ulla con

firmatio nisi a'ut ex consequcntibusa aut ex repug

nantíbus, et haec necesse est aut ex praeterito

tempore aut ex conjuncta aut ex sequenti petere

(conf. et 5, 10, 102).

duodeeim] In Darmstattensi codice legitnr tre

liecìm, vulgatam tamen praeferoa quae eoneinit

etiam cum Forlunatiano, e quo, ut modo dixi, fere

omnia illa noster exscripsit.

septem circumstantias] Quid voluerìt, inferius

559) declarata ubi »per omnes: inquit »circum

stantias , id est, quum partimur per personas, tem

pora, etheet.; Status enim Graeeis бтоёбьс est,

W69Ã6Ta6tg, quae circa statum observantur, id est

circumstantíae. Quinetilianus (5, 10, 104; p.294

Spal(l.): »lloc genus argumentorum sane dicamus

ex circumstantía, quia Jrsgt'öraów dicere aliter

non possumusm Meminerat enim argumentorum

na personisa a rebus, ab antecedentibusa a junctisa

et insequentibusu, atque horum quidem exempli

tantum gratin. Alii перший; appellarunt illas cir

cumstantias, quas septem complectitur hic versus:

»Quis, quid, ubi, quibus auxiliis , cur , quo

modo, чинила?“

Conf. Marium Victoriuum (p. ua Pitli.), Aurel.

Augustinum (p. 295) et _Cun Fortunatianum (11.55).

consummatione] Lege: nad initium vel consum

mationem.« Guen-vulgo enim legebatur-z »ab initio

ad progressionem vel profectuma a profeclíone, ab

initio vel consummationem sed veriorem lcctionem,

quae apud Curium Fortunatianum (11.65) quoque

стаи, e codice Darmstattcnsi recepi.

circa rem] Hi fere iidem sunt quos cicero (de

invent. 1, 28) duci ait cx iis quae negotio шугают

sint, vel (top. 5) quae quodammodo affect“ sint ad

Martiani capellae lib. V. б. " 475

litudo, fabula, imago, item verisimile, quod de comoedia sumiturg addunt

quidam et apologos, ut sunt Aesopi. Ergo circa rem locos exsequar: qui

sunt a dissimili, a pari, a contrario per propositionem et negationem, ad

aliquidp quod liguratur casibus quatuor: genitivoa dativo, accusativo, ablativo;

ab inter se collidentibus per habitum et amissionem, a majore ad minus, a

id de quo quaeriturp attamen de his potius supra

(§. 487 sequ.).

exemplum] confer Aristotelem (rhetor. 1, 2),

Ciceronem (de invent. 1, 50), et Auctorem ad He

renninm (4, 49). Sed subtilius deinde Aristoteles

(2, 20) inter verum et fictum exemplum distinguita

quorum posterius noster mox apologomm nomine

addita Aristoteles autem alterum lieti genus esse

ait parabolae, alterum ‚Мути, ut Aesopiei et Li

byei. Marius victorinus (p. 156 Pitln.) nseriptores

artiumua inquitp »genus hoe sub similia tria ponunto

sinó, id est imaginem , парада/щи, id est colla

Налет, параметра, id est excmplumn Adde

Macrobium (Saturnal. 4, 5) et Quinctilianum (5,

11; р. 507. sos Spald.), qui: nyzlazgoidetyllmua in

quita »nostri fere similitudinem vocare maluerunt,

quod ab illis Jragaßoìnì dieitur, hoc alterum exem

‚Лит: quamquam et hoc simile est, et illud exem

plum.« oratorem abundare debere exemplorum co

pia idem docet (12, 4, 1; р. 547). De ellicacia

exemplorum Seneca (ep. 6): »longum iter esta, in

quit, »Per PraecePta; breve et eHicax per exemplam

imago] Est formae cum forma cum quadam

similitudine collatioa quae sumitur aut laudis aut

vituperatiouis causa (Auct. ad Her. 4, 4 et 49.

Cie, de invent. 1, 50). Docet autem Quinctilianus

(З, il, 24, P. 525) nrarins esse in oratione illud

genus, quod {Вида/а Graecî vocanta quo exprima

tur rerum aut personarum imagom x

item] Reposui hoc pro id est in cditis, quod

sensu caret In Darmstattensì enim codice »ídem

verisimilc« lcgitur; sed метут ítem e falsa tan

tum pronunciatione ortum esse pateta quam me

non curare identidem professus sum. Aecedit For»

tunatiani auctoritasa чти/идите similis species

cnumerat, addito exemplo verísa'milí, quod de со

moedia sumatur (vide supra 550).

армады] Quiuctilianus (5, 11, 19. eos р.518

sequ. Spalding): nlllae quoque fabellae, inquity quae,

etiamsi originem non ab Aesopo acceperunt (nam

videtur earum primus auctor Hcsiodus) nomine

tamen Aesopi maxime celebrantur, ducere ani

mos solent. _- szov Graeci voeant et «£660

л’гёоис, ut dixi, Zóyovç et движим, nostrorum

quidam, non sane recepto in usum nomine, про

logalionem.u Julius Caesar Scaliger (poët. 1, 57;

p. 122): »Reete quidam nominarunt allegorías: aliud

enim aperte dicuntp aliud ex eo innuunt ae pro

lilcntur. Ergo etiam apologos appellare nounullì ausi

sunt: quasi ¿rifà ÃO'yOv Ãóyog. Antiquissimus om

nium uesiodus alga/ov vocavita Aesopus „130011.

llabcs apud Потайная et Livium et Diodorum lio

rum duae (as) species: unam simplicem sumlam a

rebus naturalibus - introducunt enim perinde at

que in seenam non aniraalia solum, sed muta quo

quc, veluti gladios cet. loquentesg altera species

operosior _ partim enim in vocibus nudis versatur

-

alia materia est iin rebus« cet.

a díssímílí] In anterioribus quidem editionibus

legebatur a simili; sed male. lloc enim superius

jam retulerat, et Portunatianus etiam et dissimili habet

дышит] Lege habilall'oncm, E5L;'.Gno'r.llaud

eo

in

Martiani capellae lib. V. g. 559.

559

esse

minore ad majus, a praecedenti, ab eo quod simile est vel a conjunctis, a

consequentibus Post rem loci sunt duo: ab eventu, et a judicato. Sunt

alii loci ¿rn/ò nic диспут, id est a conjugatione sive a conjugatis, quod quasi

junctum est personae qualitati, ut eum qui hostilia sentiat hostem esse di

camus, item a qualitate, ut si iracunde fecit, sine ratione fecerit; a quan

titatc, ul: si servus est, eodem modo factum sit; a conjunctis, id est сёла гад—и

.fruóösaw mi боа/Митя, ut fasces et toga, ‘sella curulis, magistratuum orna

menta sunt; item a partitione,

id est ánò nic âmtgs'öswç, per- omnes circum

stantias, id est quum partimur per personas, tempora, et cetera, quae varietas

grata discriminat. Inartiticialia dividuntur in praejudicia, in rumores, in

facile intelligitur, cur repudiarit aliorum lectionem

habilum, eamque ad marginem rclegaverit, immo

correxerit, quum tamen Graecam vocem apposucrit,

quae omnino habitum sonet. Fortunatianus quidem

habitationem et amissionem dixit Ёёш xai бгёрэубш,

sed Martianus profecto e Martiano explicandus est.

Idem nempe supra '585) dixerat: »opponuntur

sibi contraria ut habitus orbatiouiua idque deinde

deinde 586 f.)1epetierat.

Ipse adeo Cicero (de

invent. I, 25): »habitum appellamus, inquit, ani

mi aut corporis constantem et absolutam aliqua in

re perfectionemm

quod simili est] Procul dubio legendum e For

tunatiano: »quod simul csh, sed codices nihil variant

ab свети] Marius victorinus (р. 157 Pilh.):

»Eventum illum aceipiamus, qui unicuique rei ua

turaliter videtur adjunctus, qui rem suam, post

quam res ipsa contigerita necesse est eonsequntur;

et tunc vere de eventu facere possumus argumcn

tum, si ipse eventus certus sita cct.

a [шпата] Nimirum ut ait Curius Fortunatia

rms (р. cs Pitll.) »quum aut omnium hominum ju

dicio nitimnr, aut plurium, aut optimorum, aut emi

nentium ex his, aut eorum qui in unaquaque arte

et scientia versati sunt. Est judicatum et religio

Бит, quod ad deos pertineLc Unde patet neuli

quam 'solam sententiam a judice latam esse intel

ligendam.

dvçvyloeg] E Cicerone (in topic. s et 9). Con

fer nostrum supra 474. 484) et curium Fortu

natianum (р. 65) quem exscripsit.

ut eum qui] MS. »ut qui eum quia Fox-tc »ut

si eum quia cet.Gno’r.-Sic

etiam Fortunatianus,

sed invitis codicibus nihil muto, praesertim quum

in sequentibus quoque legamus conjunctivos fecerit

et factum sit pro indicativis, qui apud Portunatia

num sunt, unde verisimile Gt Martianum ipsum

ul pro conjunctione accepissc.

eodem modo] Id est servíliler. Gnor.- Sed

quid hoc ad quantitatem? Procul dubio pro servus

legendum seríus, ut apud Fortunatianum est.

per personas] Per a Grotio omissum e codicibus

Monacensi (C) et Darmstattensi omnino supplen

dum erat.

{nartí/icialîa] Cicero (in topic. 4 et 9): »quae

extrinsecus assumuntur, ea maxime ex auctoritate

ducuntur. ltaque graeci tales argumentaliones duiz

vovç vocant, id est artis expertem Adde eundem

-Martiani capellae lib. V. §. 560. 475

tormenta, in tabulas, in jusjurandum, in testes; i quae similiter quemadmo

dum et artificialia tractat orator. In argumentis autem cavendum est, ne in

aliqua parte nobis noceant, ne inter se discrepeut, ne vulgaria sint, ne cum

adversario communia, ne alte rcpctita, _aut supra dignitatem causaeg aut infra

dignitatem. De confirmation-e breviter memoraví, nunc reprehensionis prae

cepta videamus. llepreheuditur enim actio adversarii aut redarguendo, quum

aut totum argumentum aut partes ejus contra facere monstrabimusg aut re

pugnando, quum docemus falsa esse pro veris assumta vel ex his non eHìci;

am compensando,‘ si contra argumentum ,.. quod adversum nos est, aliud

oppongm us.

DE QUAESTIONIBUS.

quaestionum duo sunt genera: dicitur cnim протоёщиос; quae a nobis

inducitur, ut confirmctur; ab adversariís autem quae infertur et repellenda

alio loco (partit. 2): »Testimonionlm quae sunt ge

nera? Divinum et humanum; divinum, ut oracula,

ut auspicia, ut vaticinationesa ut responsa sacer

dotum, haruspicnm, conjectorum; humannm, quod

spectatur ex auctoritate et ex voluntate et cx ora

tione aut libera aut expressa, in quo insunt Scripta,

pacta, promissa, jurata, quacsitau; et Marium Vic

toriuum 199 Pith.): »Acccdunt aliae probationes

solilconjccturae semper adjunelaez tormenta, testí

mom'a, rumores. lloc probationis genus Gracci

friótuç áréxvovç vocant, quod quum his orator

utitur, iidem quidem judici facit, sed non orationem

Multus de iis est Quinctilianus (5, 1 -7)

quem

vide. Aristoteles (rhetor. 1, 15) quinque tantum

numerat, leges, testes, pacta, tormenta, jusju

rundum,- sed praejudicia et rumores Quinctilianus

quoque addit De praejudiciis vide supra 508

not); de rumoribus utramque in partem disputari

posse jam Аист: ad net-ennium (2, 8) egregie

intellexita Aeschinisque exemplum Probat, qui eos

dem duobus locis (adv. Timarch. se et de falsa

legat. 41) diversa ratione tractat. confer et Cice

ronem (pro Plancio 25) quaeque ad eum observat

Platnerus (de Ciceron. rhetor. quae ad jus spee

tant p. 20).

reprehensíonís] Vide de ca Ciceronem (de inv.

1, 42; partita et 12) et Quinctilianum (4, 4, 6;

p.155. 5, PL2; р. 177. 5, 15, 1; pass Spald.).

Conferre etiam juvabit Priscianum (p. 525 Pitll.)

et superiores locos 456. 474). Graeci repre~

hensionem o'n/aöxwńv, confirmationem nata

dmsvviv appellarunt (Sulpicius Victor p. 241 Pitb.).

redarguendo] Recta Grotius variantem lectio

nem rem arguendo ad marginem rejecitg neque

enim modo cicero (partit. 9) »redarguere contra

riau dicit, sed et Cul-ius Fortunatianus (9.66 Pith.)

ita babet, cujus noster fere singula verba expressif.

duo sunt genera] Curius Fortunatianus (р. 66):

eo *

561

476 Martiani capellae lib. v. 561.

est igitur, dicitur ávagvxaêa. Vorum superior, quae a nobis quaestio infertur, modis

iit duobus, ut aut singulatim separatae inducantur, aut plures conjunctim. Du

cimus autom eas varie , aut per simpliccm propositionem, aut per partitionem,

aut per figuras, quas maii/mag dicunt, qui locus multiformis est; nam paene tot

sunt occasiones inducendae quaestionis in hoc genere, quot sunt figurae sen

tentiarum. Fit enim et per resolutionexn, id est nam шалит, aut per adjec

tionem, aut per praeteritionem, aut per concessionem, aut per reprehensionem,

aut per sejunctionem, id est áqzogtáuòv, aut per admonitioncm, aut per dissi

mulatam propositionem, aut pq' repetitam, aut per instructam, aut per

partitam, aut per .similitudinem superioris quaestionis aut responsionis, aut

per inversiouema id est quum primam illam quaestionem tractamus, quae

somnis quaestio qualis est? aut #gopyo'óyë'l/Oç,

quae a nobis inducitur ut confirmelur, aut ¿i1/ay

жаба, quae ab adversariis, ut rcfellaturu; quocum

comparetur alius locus (р. 59): »sed et ipsam ar

gumentationem nostrorum argumentorum, quae .11'90

цутёдеш dicuntur, et reprehensioncm eorum,

quae ab adversario proponuntur-s quae Снес? v0

cant dvayualaa Undc apparet apud nostrum quo

que primum legendum confl'rmelur, non con/z'rmel,

ut ediliones ante Grotium habenta deinde vero

apud ipsum Grotium pro ¿vae/ria rcducendum esse

dwarwwdoca quod ille deserta autecedentium editio

num auctoritate in marginem rejecit. Darmstattensis

quoque codex Latinis literis seriptum habet апапсеа.

igílur] In MS. abest (Побит Ego igitur deleri

malim.Gno'r.-

Lege

jugíler. Voch. (lect. Lat.

р. 59 Е).-—- lnterpunctione mutata omnia sana re

Pel-ientur.

per adjeclíanem] Apud Grotium haec satis con

fuse ita edita erant: »aut per praetcritionem, aut

per concessionem, aut pcr reprehensionema aut per

sejunctionem, aut per adjunclionem, id est йфдедб

шил. hac tautum nota ladditaz »Legend-.lm meo judi

cio: sejunetionem id est ásaóptößov, adjectionem

eet.« Sed primum quidem Grotius male edidit qd

junctionemj quumjam antecedentes mljectíonem recte

legercnt; deinde vero curium Portunntianum quem

inspicere neglexit, unde intelligimus primo potius

loco adjectíonem ponendam esse. Qnem quum Mar

tianus procul dubio exseripserit, reiingere locum ad

ejus exemplum non duhitnvi, ita tamen ut repre

hensz'onem, licet apud illum desita baudqunqnam eji

cerem, quae eo melius locum suum tuebitur, quod

ut adjeelio prneteritioui, ita concessioni opposita

esse videtur. Quad autem margini adscripsit Grotius

десЁЯлэбш pro сгиб/1126611, id commemorasse satis

fuel'it. à

quum prímam] Lege æquum primum illam quac

stiouem tradamusa quae prima est, dehinc quae

sea-undam Quae leclio partim eo conßrmatur, quod

quidam codices denique prael'eranl.Gnor.-quam

longissime a vero hujus loci sensu aberrat Grotius.

quilibet enim perspieiet, non esse inversionema

si primum primo loco, secundum secundo tracta

mus; sed ex inverso potius ordine invel-sionem

oriri. In eo enim maxime oratoris ars versatur n ut

l

Martiani саЪеНае ub. v. ю, 5.65. m

secunda est, dehinc primam Et eam quaestîonem, quam adversarii intulerunt, ses

iisdem modis refutare possumus, et adjicere solemusp quum aliquid aut obscure

adversarius posucrit, aut augendi potius causa dixerit quam probandix aut

quum per hypoplioram gradum facimus nostrae propositionis, aut quum ad-.

versarii propositionem in nostram partem convertimusp quam peristrophcn vo-s

Camus, aut quum secunda proposita quaestione primam tractamusg et hoc

facicndum, vel quum elegantiam varietatis affectamus, vel quum prima quaestio

adversus nos valde facit et non est in primo loco ponenda. In hypophora

cavendum est, ne plene et copiose ponatur-1 quanquam aliquando irridendi

adversarii causa, de quo nulla quaestio est, eiaggeranda a nobis est, ut

quid discrepet ostendamus. Hypophorae tribus modis imminuuntura adjectionc

verborum , immutatione, detractione. Hypophora autem est intentio adversae

partis; anthypophora est responsio ejus. Anacephalaeosis est veluti acapite causae

brevis repetitio quaestionum. Anaccpbalaeosi non semper utendum est, sed

quod primum cogitandum non utique primum di

cendumu intelligat (Quinctilian. 5, 6, 12, р. 485

speld.)

posuerît] Ita con-exi, quod in editis erat ро

щетс, codicum llarmstattcnsis et nciclienauensis

auctoritate

aut _àugendq ln editis erat дует“, pro quo jam

Grotius legere jusserat augendi, legiturquc ita in

codicibus Darmstatlensi et Monacensi (С). Quamvis

igitur cul-ius Portunatianus (1)266 PHIL), quem

noster ad verbum fere seqnitug', agendi habebata

hune tamen e Martiani potius codicibus corrigendum

esse arbitrer.

gradum facz'mus] ld est nviam sternimus.« Ita

Cicero (in Verl'. 2, l): »gratins imperii factus esta

pro »via ad imperium strata est.« Male autem apud

alios desunta notante Grotio in margine, voces

per hypophoram. Hypophora enim id ipsum antici

pationis sive occupationis genus dicitut-1 quum ipsu

nobis, nt Rufiniani verbis ( р. 270 Rulink.) Шаг,

nadvcrsariornm sententias et dicta proponimus et

substituimus, in hoc tantum, ut illis respondeamuau

vel quum prima] Quinctilianus (7, l , 2; р.9):

Scd memincrimus ipsam dispositionem plerumque

utilitate mntari, nec eundem semper primam quac

stionem ex utraque parte tractandamg cujus rei,

ut cetera exempla Praelercam, Demosthenes quoque

atque Àescliines possunt esse documento, in judi

cio ctesiphontis divex-sum secuti ordincm; quum

accusator a jure, quo videbatur potentiorp coeperita

pan-onus omnia vel paene omnia ante jus розни-ЕЕ,

quibus judicem quaestioni legum pracparareLu

anthypophora] Distinguit anllypophoram tanquam

rcsponsioucm ab hypophora tanquam intentione vel

positione; RuÍìniauo (р. 270) idem est quod nostro

vhypophora. Prorsus aliter Quinetilianus (9, 5, 87;

р. 509) qui hanc figuram dvdvnogoogdv vocari

ait: »incredibile est quod dico sed усыпил

478

MarianaCapella@

'iin v. g. 564.

quando aut partitiencm fecimus aut quando in multas quaestienes causa pre

cessit, ita tamen ut summam cujusque rei, non partes partium retexamus;

qua quidem utemur etiam in alia parte oratienis, quum judicis memoria for

tasse suceuinbcret, quae res tunc epimerismes vocatur. Anacephalaeesis tamen

nulla pars eratienis est, sed epilegi quaedam portie. Epilegus enim tres habet

partes, enumerationcm praedictain, indignatiônem, quam деятели dicimus,

miseratienem, quam взыщет vel Нет: memorainus. Sed dinosis est ex locis

argumenterum; nam bis non tantum rcs.prebamus, verum etiam augemus.

a capite] Respicit Graecam vecabuli originem

мира/11}, quae tamen ita potins explicanda erat,

llt rà »segua/laid, id est summum oralíonís, in ana

cephalaeesi repeti doccret.

processit] Grotius nescio unde processerít, quum

illam lcctionem et anteriores editienes, et codices

llciclienaucnsis et Darmstattensis, et vere etiam

Curius Fortunatianus (p. 68 Pitli.) liabeat, unde

nostra ad verbum fere exscripta sunt.

cujusrlue rei] Darmstattcnsis emiltit rei, cujus

temen tollendi causa non apparet. Apud Fortunatia

num est »summa quaeque.« Ceterum cenl'crendus

et Cicero (pai-tit. 17 С): »id ell'ugiet, qui non om

nia minima repetet, sed breů singula attingens pon

dera rerum ipsa cempreliendct.«

epílogus] Aucter ad Herennium (2, 50): »Con

clusiones, quae apud GraccoS ¿fri/loyot nominan

tur, tripartilae sunt; nam constant ex enumeratione,

amplificalione et commiserati'one.« Propius ad nestrum

Cicero (de invent. 1, 52): »Conclusie est exitus et

determinatie tetius oratienis; linee habet partes tres,

enumerationcm, indígnatìonem, conquestíonemw Pro~

xime Curius Fortuiiatianus (p. 68), qui: »partes

sunt“ inquit »epilogorum tres: anaeephalaeosis, id

est epumeratío, dinosis, id est i'ndi'gnulio, гд ê'xůoç

’sive eleos, id est miseratio.: Piura dabit Quinctilia

nus f6, 1; p. 415 sequ.).

quam дышат] Male Grotius quod, quam

jam anteriores editienes liabcrent quam, quod et

in codice Darmstattcnsi legitur. Praeterea margini

adscripsit: »al. fclosi'n', liac nota addita: »in MS.

ictosin, ex que quis non absurde oi'xtgcûÖw eliciat,

quod vire incomparabili Jes. Scaligero placuitu;

sed iiisi liaec a sequentibus verbis liuc aberrarunt,

a nostro certe loco omnine aliena sunt. Probe enim

dístîngucndum inter âstvwäw ct вбирают, ut v.

с. fecit ct Macrobius (saturn. 4, 2): »oratie pathe

tica aut ad indígnatíonem aut ad misericordiam di

rigitur,.quae a Graecis ofztoç ual. даёт/еды; ap

pellantiir.« Est autem даёт/тыс, ut Quinctiliani

verbis utar (6, 2, 24; р. 505 Spald.), »rebus in

dignis, asperis, invidiosis addens vim oratie, qua

virtute praeter alies plurimum Demostlicncs valuit.«

Adde cundem (8, 5, 88; p. 269 Spald.). 111111111:—

nus (p. 205 ними.) ciyavn'mnyäw appellat.

dinosis est] Inserui est e codice Menacensi

De re confer inprimis Ciceronem (de invent. 1,

55): »Indìgnalz'o est oratie, per quam cenßcitur,

ut in aliqiicm liemincm magnum edium aut in rem

gravis oll'ensio concitctiir. In lioc genere illud pri

mum intelligi volumus, posse omnibus ex Iocis iis,

ques in eon/îrmationís praeccptis pesuimus, trac

tari indignationeim cel. Sed Verba nostri ex Curio

potins (p.68) repetita sunt.

Martiaui Capellae lib. V. §. ж. 479

Sed eonquestio, id est miseratio, his locis argumentorum sumitur, quibus et

indignatio. Peroratione tamen non in line tantum >orationis utendum, sed

ubi- materia permiserit, id est in digreseione principiorum aut narrationis

assiduae, sed et quaestionum uonuuuquam. In epilogo generaliter observan

dum, ut brevis sit; siquidem commotus judex statim dimittenduâ est ad sen-’

teutiam proferendam, dum aut adversariis iraseitur, aut tuis míseretur 1a

crymis, aut rerum amictione commotus est.

Sie adhuc asserenti innuit ipse Cyllenius, ut ad germanarum coetum

nubentisque transiret obsequium. Quo conspeeto asserta determinans ad Phi

lologiae consessum fiducia promtiore perrexit, ejusque verticem deosculata cum

,sonitu--nihil enim silens, ас si cuperet, faciebat. sororum

se consortio so

cietatique permiscuit.

Tandem loquacis terminata paginae

Asserta cursim, quae tamen voluminis ‘

. Vix umbilicum multa opertum fascia

Turgore pinguis insuit

perorah'one] In his quoque et sequentilius Cu

rium Fortunatianum (р. 69) presso pede sequitur.

germanarum] MS. terminatarum, non male.

Gno'r.- Quasi terminatae essent quae terminarunt!

Codex Darmstattensis exhibet feminarum, at mu

‘tari non opus est, siquidem paulo infra eadem

aliis verbis repetuntur »sororum consortium

плена] Ita substantive saepe auctores novitii,

Praesertim Afri. Fulgentius: »Praecluis eruditionis

asserta cognosccre.« Gno'r.- Adde nosh-um infra

599): »immobilem stare multiplicihus monstratur

assertís.«

ac si cuperet] Id est винта: cuperet; ut арий

Terentium (adelph. 4, 7, 42):

»ipsa si cupiat Salus

Scrvm'e prorsus non poles! Kane [апатита

Plura мы: Heinrichìus (ad Cie. de republ. р. 166).

rubellulum.

tandem] Vcrborum ordo in quatuor his versibus

sic restituendus crit: »tandem asserta paginae lo

quacis terminata (sunt) cul-sim, quae tamen (pagina)

pinguis turgore vix insuit umbilicum voluminis ru

hellulum, fascia multa орех-юта, id est, ad tantam

molem accrevit adcoque omncm спад-[ат occupavit

atque implevit, ut vix umbilico, qui extremo vo

lumini adhaerebat (Ног. ерш]. 14, 8), insucndo lo~

cus rclinquerelur vacuna. I

turgore pinguís] ld est verhosior. Similiter

Persius (5, 20) »pagina turgescitu dixeraî.

rubellulum] Alludit ad veterum morem, qui

minio notabant epigraphas. Uncle et ruhricae juris

consultorum, ad quas alludit Persius (5, 80):

»Illasurí rubrica потопа

Gno'r.- Saxo Grammaticus etiam Ша voce ulitur

»volucrema appellans »rubellam.« А rubro est тв

566

480 Martiani Capella@ lib. V. 5. 566.

Quod si probatur et caret fastidio,

Nonnuila promet quae novella texuit,

Deditaque Нет; quae vetustas praeterit;

Sin sauna typhi naris imum torserís,

Pigebit arma horruisse coelites,

Formidinisque tune locus movebitur,

Silvane, falcem quum pelis Saturniam.

At tu reclamans, rhetorum sacrûm tuba,

Clangore verso 'Tulliana percrepaus

In castra abìbis, quo nec osor invidens

Nec livor ater te sequatur praecluem.

bellas et mbcllulus. Persius et Martialis Vinum ru

bellum memorant. Snam. (ad Saxon. р. 150).—

Conf'ex:l афиши infra 804).

deditaque [Ест] Нос est »tradentur in mee

opere quae a veteribus sunt omissau; tametsi rec

iius legi possit edita. Ушлых. ~Dictum

est pro

tradita potins, ut omnino ejusdem verbi composita

varie inter se confunduntur.

sanna typhi] De sauna, unde subsannare et san

níones, nulli non notum. Typhus vox Graecar(Suidas:

Tvgoòç álaçoveia) pro fastu Arnobio aliisque’usurpata;

de qua sie Isidorus: »Ulua et typhus herbae

circa fontes, Paludes, stagnaque naseuntur, ex qui

l'ms ulua, id est alga, mollior et quodammodo

funglls, dicta ab uligine; typ/uw vero quae (ш. quia

vel quod) se aquis inllet, unde et sibi Placentium

hominum tumor typhus appellatur.“ Ab eadem ori

gine et Typhones et Typhoeus dicuntur. Est autem

'r'ócpw et гйфодшь Graecis non tam {га/10, quam

fumígo et incendo. Gno'r.- Piura dabit Heinsius (ad

Ovid. met. 14, 95; р. 941 Вишь), qui et поэта)

loco ita rcñngendum conjecit:

»Sin sauna Typhum nare sima intorseríu

sed vide ne Martianus pro more suo audaciol' per

prosopopoeiam Sannam Typhi id est irrisionem arro

gantiae iiliamyoluerit, sensusque hic sit: »sin (ш)

Sanna Typhi ima naris torserisu cet. [шит :miem

naris ton/nere idem quod Horatio (epist. l, 5, 25)

nares corrugare esse potest; quapropter mutatio

nem quamvis ingeniose ab Heiusîo exeogitatam

cel-lam tamen omnino non haben.

sequqlur praeclucm] Sensus totius carm'mis lnic

esse videtur: »si sull'ragia vestra tulerit et sine

fastidio audita fuerit, disci inde poterunt nonnulll,

quae a me ipso repel-ta sunt, vetuslioribus рине

rita; sian-isum meruisse videatur, tum sane Poeni

tebit enelites illius llorroris quem ipsis adventus

Rhetoi'ieae armatae incusserat, qunm Silvanus fal

eem Salul-niam circumspieeret, neque amplius for

midini locus crit; sed tu, sacrorum rhetorum tuba,

indignata elangol-em mntabis aque praeceptis artis

tradendis ad erationes Tulliano more habemias fc

reelplcs, que gloriosam te nec oser nee invidia

nigra scquatur.«

_mr

MARTIANI

MINEI FELICIS

@ßërämäaàm

AFR! CARTHAGINIENSIS,

LIBRI NOVEM.

PARS POSTERIOR.

MARTIANI

MINEI FELICIS

ELLA

AFRI CARTHAGINIENSIS,

DE

NUPTIIS PHTLOLOGIAE et MERCURII

ET DE SEPTEM

ARTIBUS LIBERALIBUS

LIBRI NOVE M.

ч

AD CODICUM MANUSCRIPTORUM FIDEM

CUM NOTIS

BON. VULCANH, HÜG. GROTD, CASP. BARTHII, CL. SALMASII, H. J. ARIfTZEND,

СОВ1Ч. VOI4CKH, P. BONDAMI, L. WALTHARDI, JO. AD. GOEZII, HEI4R. SUSII,

MARC. МЕ1ВОМП AUORUMQUE

PAI1TIM ШТЕСШ8 ГАНПЛ1 8ELECTIS

ET COMMENTARIO PERPETUO

EDIDIT

ШЮ78 ¥ШШШШШШ КОГО

HASSUS CASSELLANUS.

MOENUM MDCCCXXXYJ

PROSTAT A P L D РВАЛ CISC UM V A R R E If TRAPP.

bu'

__..._.

MARTIANI

MINEI FELICIS

o _A Pf E '

AFRI CARTHAGINIEN SIS ,

L'LAE,

fs

GEOMETRIA

7 irgo armata, decens, rerum sapientia, Pallas,

Virgo] 110195951106. Sie peculiariter dicta Ш

nervg (Рации. 1, 25, 7. 5, 11, 4. 10, 54, 4.

вводом, 12; 9.59 вгр.Апюь. 7, „.221 sin“

9, 479), quippe aeternam professa virgînîtatem

(Lycophr. 554. 555) et уйдет! áâiâaxroç (Noun.

I 2, P. 52); unde et innuba (Luenn. 9, 665. Valen'.

Flaco. 1, 87. Anson. epigr. 106, 5 et nostro in

fra 725), ínnupta (Virg. Аеп. 2, 5l. Claudian.

in cons. Prob. 84. Масть. Saturn. 6, 9), et отёла—

no@ (Athen. 5, 20; р. 98 Casaub.).

armata] Ut omnîno sollemne ста: nntîquîs, quam

plurimìs deos eognomîuîlsus invocare (Spanheîm ad

Callîm. hymn. in Dian. 7), sic et noster Minervae

cpitheta ex omni erudita anthuîtnte conquîsita cu

mulavìt. Annata autem hic appellatnr, ut ab aliis

(Ёж/1016191); (Orpln. hymn. 51, 6), 861961597745 (Noun.

010.154, P. 881 Fam), „691, vel ,ragůévoç à'vo

:rìloç (Luc. dial. deor. 8,1).27; Philopalr. 6; р. 244

Bip.), Cwánygía (Paus.9, 17, 2. Hesych. p. 1594),

амид/ст (Podo Albinov. eleg. 1, 22. Ovid. trist.

4, 10, 15; amor. 2, В, 55; fast. 5, 681. 6, 421),

armípotens Aen. 2, 425 et 11, 485. Claud.

rapt. Proserp. 2, 142. Gall. 5, 90), armisona (Val.

Flaco. 1, 74. Virg. Acu. 5, 544). Pingî ctîam eam

Cornìíicius testntux- (ap. Fest. p. 241 Dac.) mim'.

галит armís; multiplicíque nìodo armalam Бах]:

Seneca (Again. 522). Inprimis autom .onfcratur

Procli hymnus (Bibl. d. alt. Lit. u. Hun# St. 1,.

р. 47):

Mg6avóůvßs, goégaöm, щуйбдгжь óßga

дождей,

Памдс, гдътоуёжш, 609256606, )592:660

Jrfl'ìnìë x. 1:. Z.

eujus omnia ¿olor proximo ad nostrum accedit.

гардении] Apollinaris Sidonius (carin. 6, 19):

»Protnlü ut max te patrias sapientia vertex.«

567

l:

61

482 Martiani Capellae lib. VI. $. 567,

Aetherius fomes, mens et sollertia fati,

Ingenium mundi, prudentia sacra tonantis,

Ardor doctificus, nostraeque industria sortis

Quae facis arbitrium sapientis praevia curae,

Ac rationis apex divûmque bominumque sacer vovg>

Ultra terga means rapidi ac splendentis Olympi,

Celsior una Jove, flammantis circulus aethrae,

'Елтад in numeris, prior igni, tertia Luna,

ue thcrius forties] Igncm vívificnm, cal ore m om

nia vegctantem, actlicrcum vitalcuiquc spiritum in

calore omnia vivificantem et foventem notât. Sic de

Jove ipso multid initio Arati sui Avienus. Capella

alibi de Sole:

»Ljnoli vis celsa patris vel prima propago

Fomes scusificus , mentis fans , Iuris origo.»

Barth, (ad Stat. П, p. 400). — Sic ab Artemidoro

(oneirocrit. 2, 35; p. 125 Rig.) conjungitur

jtVQ TO av&èoLOv aal *A\h¡va, Cornutoque auctore

(20 5 p. 185 Gal.) a veteribus Minerva aideçôveut

appellata est. Plora vide supra (ad §. 59).

praevia curae] Scnsns hie esse videtur, Minerram

, qnippe Jovis prudentiam ardoremque enm*

и iide sapicntia illius atque doctrina proliciscatur,

consilia ejus, quibus mundus gubcrnctur, quasi

praeccderc; quarc etiam indus tria m dicit nosier,

quae nostra с sortis arbitrium facial, id est unde

for l im ae nostrae regimen pendeat; ipsa enim Mi

nerva rCQÓvout sivc providentia divina appellahator,

nt i minen s a cruditionis mole demonstra vit

Lennepius (ad Plialar. epist. p. 142 — 150).

vovç] Conditriccm et conservatricem rernm animam

universi désignât. Barth, (ad Stat. II, p. 401).

— Non ex Piatonis hoc sed ex Aristotelis stoicornmque

doctrina explicandum , quorum consen

súa» et Cicero (14. D. 2, IG) confirmât Et Ше

qiiidcm mentem conjungit cum quinta essentia sivc

aethere, unde moveri mundum ait numinisque divini

earn sedeni facit (de coelo 1, 5j de gener.

animal. 2, 5); hi vero ipsam animam mundi ap

pellant igncm artificialem sivc spiritum igneum (Cíe.

Academ. 1, 11. Pint. plac. philosoph. 1,0. Biog.

Laert. 7, 150. Stob. cel. phys. I, p. 58), quem

et alio nomine aethera dicebant (Biog. 7, 157),

cuique summam rationem atque prudentiam tribucbant

(Cic. 14. D. 2, 22 eequ.). «

celsior una Jove] Id cnarrat etiam Macrobios

lib. HI, cap. 4, ubi de Penatibus disceptatur: »esse

autem medium aethera Jovem, Junoncm vero imum

aercm cum terra, et Minervam summum aetheris

cacumen» cet. Barth, (ad Stat. II, p. 401). — Adde

Cclsum (apud Origincm 1. 8, p. 422), Augustiuum

(de civ. dei 4, 10), et quae .docte Crcuzeriis dis

putât (Symbol. П, p. 800 sequ.).

értràç] Supra doeuimus cur értràç sacra sit

Pallad!. Quod sequitur «prior igni« est prior Vulcano,

cui octonarius sacer, qui subsequitur heptada.

Grot.— Macrobius (s. Sc. 1, 6; p. 50 Zciin.),

•Huic autem numero septenario adeo opinio virginitatis

inolevit, ut Fallas quoquc vocitetur« cet.

Plura vide supra (§. 40) et infra (§. 758).

tertia Luna] Luna tertio a coitu die apparere

incipit, et tunc Minerva dicit or 3 undc non desunt.

Mamani сарепае' lib. V1. g. 567. 485

Quam docto assimilant habita, qui agalmata iirmant:A ' '

Hinc nam tergomina'e rutilant'de vertice cristae,

О

Quod dux sanguíneo praesuìque corusca duello, ` ' qui

‘tenían/lim! Haß/20260: dietam „машин-а Hoc

innuit Arnobius quum ait, exlßranio Aristotelem

docuisse argumentis verisiinilibus Minervam eandem

cum Luna esse. çnoï.- Posteriora tantum Verba

.apud Arnobium (5, P. 118) leguntur, cui adde

Eusebium (praep. evang. 5, 4, 11; р. 115) et

Augustinum (de civ. dei 7, 16); de tertia nihil,

neque Tritoniae nomen bue referam, lieet hoc ipso

Minervam quasi Lunam -appellari multi veterum

erediderint (conf. Harpoerat. р. 287. Etymol. magn.

р. 767. Tzetz. ad Lycopbr. 519); sed vide ne ideo

potius ген-Ни Luna appelletur, quia aliae quoque

deae, ut Diana et Isis, pro Luna habebantur, fere

ut Cicero in libris de natura deorum compluria

ejusdem nominis numina numeris inter se distinguit.

fir-munt] Lege formant. Sie et in Arnobio (ni

fallor): »vel cx materiae quo genere constitutionem

ipsam confirmaverít corporumu legendum conforma

verz't, quod tamen non dissimulabo et Meursium

meum, cane‘scentis inéenii pubcdam, vidisse. Скот.

—- Recte doetissimus Grotius agalmala formant.

Doctus hubilus hieroglypbieus est, aenigmalodes.

Ratio Poëtices Capelliana, a qua istllic membrauae

nobis collatae non'abscntiunt. Вштн. (ad Stat. ll,

р. 401). — Cangius in glossario bunc nostrum lo

cum ita laudat, nt fingunt legat, qnarc quum leetio

incerta sit, malui nihil quam prave emendare. Сев

terum aliam Minervii babitus explicationem itidem

symbolicam exhibet Fulgcntius (mytliol. 2, 2; р. 667

Stam).

tergeminae] Tergemínae отшив in Palladis pic~

turia observandae sunt, indicant anim cam fulminis

etiam, quod h'íangulum {диет llic теса! Capella,

.r Ó

potestatem habere, quod traditum Sel-vio ad Aen.

1. Mendosus in bis rebus est Albricus scriptor ante

hace quatuor secula notus, ut alibi ostendimus:

nlllinervau, inquit, »pingebatur a poëtis in simili

tudinem unius dominae armatae lorica et gladio

aceinctae, cujus caput viri deciuetum circum erat,

ipsamque cassis cum crista desuper detegebat. Ipsa

autcm lanceam tenebat in деки-а, in sinistra vero

seutum crystallinum babebat, quod caput Gorgonis

а cervice serpentibus monstrosac continebat. Haec

igitur oculos habebat splendidos ириса colore.

Pallium induebat~ distinetum aureo, purpurea, et

coclesti. Juxta se babebat olivam viridem pietam,

desuper avem, quae dicitur noctua, volitantem.«

BARTH. (ad Stat. П, р. 402).- Tergeminae cristne

et alibi occurrunt, ut in Turni galca арт] Virgi

Ниш (Aen. 7, 785):

»Cui трио: crinita juba galea alla chímaeram

'Suslínetu —— — _

Minervae nec Silius (9, 445) nce Claudianus (de

rapt. Pros. 2, 21 et 145) eas tribuunt.

duello] Hinc appellatur полетим/о; (betra

chom. 267), JroÃëpL'rjtóxoç (Ürpln. hymn. 51, 10),

драга (Paus. l, 28, 5), бтрагеш (Lucian. dial.

merctr. 9; T. VIII, p. 254 Bip.) ¿lm/lám (Sui~

das р. 117), bellica (Ovid. fast. 5, 814; met. 4,

755. 5, 46), bellígera (ВЕН-На]. 7, 1,. 1. sence.

Here. fur. 501), bellalríx (Ovid. trist. 1, 5, 76;

met. 8, 264. Silius 5, 525), aspera belli (Claudian.

rapt. Pros. 2, 20), belli metuenda virage (Ovid.

met. 2, 765), belli polens (Stat. Tbeb. 2, 715),

belli praeses (Virg. Aeu. 11, 485. Auson. epigr. 1),

et regina ballot-um (Slat. Silv. 4, 5, 25),'. pugnax

568

61 *

Martiani capellae lib. VI. §. 568.

57i

Vel tibi quod fulget rapiturque triangulus ignis;

Hinc tibi dant clypeum, sapientia quod regat.orbem ,

Vel rationis opem quod spumea proelia poscant,

Hesta. etiam vibrans penetrabile monstrat acumen,

Lymphaseum magis est et scutum circulus ambit;

Hinc jam vernicomae frondent tibi munera olivaeg

Artes cura vigil per te quod discat olivo;

Glaucam dant volucrem, quod lumine concolor‘igniest,

‘ .

quoque (Ovid. trist. 5, 9, 7) et tubarum potens

(Clandian. rapt. Pros. 2, 141).

tńangulus ígrds] lgni etiam pyramidalem for

mam assiguant pliilosopbi.Gno1-.-

Vide Platonem

in Timaeo (р. se Steph). Ipsum triangulum Ру

thagoreos Minervae nomine appellasse tradit Plu

tarclms (de Isid. p. 581).

spumea proelía] Rabiosa. Rabiem enim saepe

spuma sequitur: et talia sunt capellae epitlietal

ВАМИ. (ad Stat. Theb. Il, p. 405).- Certe non re

prehendisset in Martiano boe epitheton vir doctus,

si recordatus fuisset illius apud Lucanum (5, 190)

versus: .

»Spnmea tune rabies'vesana per ora стаи.“

hasta] vibrare hastam Íingebatur Minerva, pa

rata nimirum pugnae Semper. Unde eum describens

lib. П de raptu Pros. Claudianns »hastam terribili

gpo nubes tranlscendercc dicit. Bui-m. (ad Stat.

п, р. 405).

pezoetrabíle] Reiclxenauensis codex peneh'ale,

absurde; penetrabílís etiam active usurpari Ouden

dorpius (ad Appul. Il, p. 521) satis demonstravit.

Ceterum similis est Fulgentii explicatio: »longam

etiam hastam fert, quod sapientia longe verbo

регентам

Iymphaseum] Hoe est crystallínum, ut liquet ex

Albrieo, qui omnino eadem Minervae tribuit, quae

Capella; itemque ex seholiaste Germauiei in fabula

Perseos. G1101.- Verba lymphaseum et magis cor

ruptionis non absolvo, licet crystallinum recte non

negem explicatum a summo viro Hugone Grotio.

Manuscripta duo exemplaria, quae consuluimus,

nullam litcram mutant. Dicam latere aliquid de in

genio Palladii scuti, quod vitreum ideo fingebatur,

ut transspiei posset, non se hostibus contra osten

dere. Commentarius Germanici caesaris in Aratum:

»Quidam Perseum a Minerva missum dicunt et ab

ea clypeum vitreum aecepisse, per quem videre,

nec videri а Gorgonibus possem Bm'ru. (ad Stat.

Ц, p. 405).

hinc jam] Seitius in MSS. »hinc' tuae verni

comae.« Minerva enim inventi-ix oleae vel Marone

contestante. Verm'comae, quod semper vernarc vi~

deatur. In altero meliore libro deinde legitur »tn

que liujusla ignis scilicet.BAm-u. (ad Stat. II, p.&04).

-Pro

jam et Grotius in margine aliam lectio

nem notavit nam; sed mutandi causam non video.

olivo] ld est lueernís,.quibnscum semper artium

studia Martianus conjungit. Vide supra (ad 2).

glaucam] Id est поспит, ylaôxa, quam ta

men Latino sermone nd primam declinationem re

tulit, ut supra 5l) bupedam dixit pro 6013

л'шда. Мох pro igni es, quod in editis crut,

scripsi est e margine libri Norimbergensis. Uptime

Martiani Capellae lib. VI.. 5. 571.

Tuque ignis Нов es, cluis et vmxcömç ищут ‚ни: ‚ А

An mage noctividae tibi traditur alitis usus, ` ' '

Quod vigil insomnes ducat sollertia curas?

——

. Ресъоге saxilicam dicunt horrere Medusam,

Quod pavidum stupidel: sapiens sollertia vulgum.

omnia intelliges, si lmemineris уйдет}; apud Giu@

cos non tam caesn'um vel adeo caeruleum signili

care, quod vulgo putant, quam Potins splendidum,

lucidum, ut erudite demonstravil: Lucas (de Mi

nervae cognomento ylava'cöluç, Bonn. 1851. 4)Т

Ceterum jam Diodorus Siculus (1, 12) plnysicam

cognominis )'ÃavxÓJI'Lç rationcm Щеп: 215156190“,

д’абгди xaì yiavncômv, об; ¿ic ‘rweç иду

‘Едйшау чёлёяадоц ànò ‘wö ‘ro'òç 65019012

рмЭс è'xaw ylavxoòç (тайга дёу yàg s'ô'qůeç

Ówágxsw), vili.’ ¿mi 1023 tòv ¿éga джиу 1:1)1/

#góömpw â'yyÃavxoa/z quem sequitur et Porphy

rius (ap. Euseb. praep. evang. 5, 2, 5; 11.89).

[los] Flos cnim ignis divinum aliquid putabatur,

lioc est purissimus ignis; eum alii Minervam dice~

bant. Flavmömç Идёт], n'awëygvov лорде,

unde omnium artium fons.BAu'm. (advers. p. 551).

-- Vide supra 206), ubi Philologia, Postquam

in eoelum advenernt, florem ignis toto pectore de

precatur.

an mage] In eodem libro est num age; scri

bendum puto:

»Unde age noctivagae tibi tradílur alítís щади

BAn'm. (ad Stat. Il, р. 404). —— Vulgata uptime

вене liabet. Ан quam maxime aceommodatum est

interrogationi, quae alteram respondendi viam ape

rit; noctivùlam autem vel ideo melius appellahimus

noctuam, quia ad nocturna studia et lucubrationes

refertlu', in quibus non tam vagari quam vider-e

homines oporteat.

saxi/ieam] Seneca (Here. fur. 901):

о

' 'nPallas cujus in. laeva ciet

п

¿legis feroces ore saxifieo minas.: ' ."

Multo tamen rcetius noster pectori potins quam

laevae negida tribuit, consensum Poêlarum seeutus.

Virgilins (Aen. 8, 457):

»Connexosquc angues ipsamque in pectorc divas

‘í x. «"\

Gorgonaa -

Lucanus

(9, 58):

— -— »bellumque immane бестии

Pallad'o! e medio confeeit pectore Gorgo.

Adde Propertium (2, 2, 60), "Идея-Битг Flaceum

(5, 88), Statium (Thel). 8, 519), Silium (9, 445),

Sidonium (carm. 15, 8; р. 574 Sirm.), aliosque

quam Plurimos. Solus Clundizmus (1V cons. Honor.

165) clipeum cum aegide confudisse videtur; sed

Pausanias quoque (1, 24, 7) Medusae серп! chur

neum Minervae signo наго? тд örŕgvov adilitum

fuisse ait. Controversiam notat et Wowerus (po

lymath. 10, p. 72).

stupidet] Minime hic verbo stupíalare signifi

catur »frequenter запрети, ut Vossius (de vitiis

serm. 4, 26) e glossariis refert: sed Potius »stilipidum

reddcreu, id quod inferior etiam locus

725) eonlirmat. Simili ratione verbo turbìdare Pro

»turbidum redderm monente Stephanio (ad Sax-`

P.54) usus est Saxo Grammaticus. i

sapiens] In membranis dare scrihitur замен:

tis, quod ego de glossemate introductum puto,

ct scripsisse Мах-Нанта

» uml шутит stu ide! sa ‚за; sollertía 1m .c

I P l I

*Ü

Martiani Capellae lib. VI. §. 573.

573 Arcibus urbanis veteres tibi templa dicarunt,

Quod ratio amplificet quodque illa elatior urbe est.

Hinc de patre ferunt sine inatris foedere natam,

Provida consilium quod nescit curia matrum, •

Consultisque virùm praesis, hinc dicta virago. ,

574 О sacra doctarum prudentia fontigenarum, . . .

Ваптн. (ad Stat. II, p. 404).— IVotissima enallagc »Quodque illa elatior urbe est.«

emendationem non suscipit. Et PLurnutus de Pallade: tÔQVtcci de èv Taîç

vulgum] Ita, non vulgus, codices Monaccnscs àxçortoXè6t (láZiÓTa, et rationem addit: àrto rov

(A. C) et Reichenauensîs, pltirimique ab Ouden- fieTetùQOTCtrovç y,a-&i6Tav. Grot. — Stupidiseime

in membranïs scriptum » quodque villa elatior

urbe est.« Qua prodigiosa lectione quid faciam non

video. In aliis fuit illa elatior. Sed aliae nostrae

vulgatam scripturam tuentur. Scribe:

»Quod ratio amplificet, qua villa est altior,

tirbem.*

Qua villa major est urbs, rationi debet. Sine rationis

usu priini homines habitabant villas, stabula

cum pecudibus nempe communia. At ratio urbanam

humanamque vitam instituit Ваптн. (ad S tat. П,

p. 404). — Absurdem Barthii cxplicationem vel

dorpio (ad Appui. I, p. 118) inspecti.

arcibus] 'AxQOJïôP.stç cnim Minervac sacratac.

Virgilios :

— и Pallas quas condidit arces

Ipsa colat.«

Iliuc nata âxçLaç et èrttrtvçyiôlaç cognomina.

Eleganter facit cum Martiano Hoincrus, qui canit:

• Nrjbv 'A\h¡vaÍ7]q ykavxcojtiôoç èv jíÓXel

Et Catullus de cadem diva:

»retinens in summis urbibus arces.*

Grot. — Ab Homero jam (П. 6. 505) eQVÖirtTO- retiilisse taedet. Sed nee vulgàta placuit, quae hace

mç appellate 5 ab Hcrodoto (1, 160), Aristophane

(nub. 585 sequ. 598), et Pausania (3, 17, 3) ito-

XlOV%OÇ. Addc Virgilium (Aen. 2, 615), Petronium

(c. 5, p. 22 Burra.), Glaudianum (rapt. Pros. 2, 19),

ipsosque bistoriarum scriptorcs (Liv. 31, 30. 37,

57. 45, 28. Valer. Maxim. 5, 5 f.) et Vitruvium

(1, 7), inprimis autem Aristidis orationcm in Mi-

•nervam (T. I, p. 21 Cant). Exstat practerca singuiarla

commentatio A. F. Oefclci pracside L. ЛХ.

Balhorn de Minerva nrbis praeside. Lovan. 1 754. 8.

Ceterum pro dicarunt in aliis teste Grotio est saurbe

est] Lege urbe, vcl eccundnm alia exemplaria:

erat: »quodque est elatior urbes»; qnare Grotii co

dices sccutiis sum.

consilium] Hoc est, quod feminae cxcluduntur

e curia, ubi agítantur consilia. Vulcan. — Consilium

lege e MSS. cunctis ct construe: »quod provida cu

ria nescit consilium matrum. « Oudend. (ad Appui,

mctnm. p. 372). — Grotius nimirum ediderat consilii,

alii consilia, sed nostrain lectionem jam Barthiiis

in MS. repent confirmantquc et mci codices Darm»

stattensis , Rcichenancnsis , et Monacensis utcrque

(A. C).

о sacra] Versus est Rhopalicus, a monosyllaba

crescentibiis semper vocibus in pi urisyllabas. Barth.

(ad Stat. II, p. 405).

Martiani.Capeiöae Щ>. VI. §. Й74.

Sola novcm comptens, Muais mens ómnibus una,

.I,-., Te precor, ad proprium djgnata illabere niunus,

Inspiraos nobis Grajas L a ti aliter artes. ■■

Ago tibi habeoqüé, diva, pcrsolvensque perpetes debebo grates, quae optatis í>7¿>

fulgida dignaris annuere. Nosco venerorque, quod vidi. Parent deniquc jam

ingressurae artes obsequio electissimae feminarum, quae decentem quandam

atque hyalini pulveris respersione coloratam velut mensulam gestitantes ad

medium superi senatus locum fidücia promtiore procedunt. Sed quae istae

sunt, quidve gestitent, gerendorum inscius non adverto. Hic, ut lepidula 57G

fontigenarum] Ab alüs poctis banc тосет de

Musis usurpan nondum vidi, qua nostcr et infra

(§. 908) iterum utitur; ratio tamen in apcrto est,

quam, ut Sery Ii (ad eel. 7, 31) verbis utar, .se

cundum Varroncm ipeae sint nympliae quae ct

Musae; nam et in aqua consistere dicuntur, quae

de fontibus manat, sicut cxistiinaverunt qui Camoenis

funtcm consecrarant. « Plura dabit Crcuzerus

(Symbol. Ш, p. 275 scqu.), quidquid obloquatur

Buttinannus (Mythol. I, p. 275 scqu.).

sola nouent] Scusus Lie: »0 sacra seil. Minerva,

undc prudentiam suaiu doctac fontigenae (Musae)

ipsac accepcrunt, tu sola, quae una iliis mens от-

nibiis es, complcs omucs illas. « Ne autem cum

Bartbio (p. 405) Musas pro Musis scribendum aliquis

putet, interpungendo prospext.

te precor] Sic scripsi e membranis a Bartbio

laudatis pro deprecor, quod in editis erat Marlia

nus precatur Minen am, ut in auimum su um illabi

dignetur ad munus ipsi proprium procurandum, se

que inspii'ct, ut artes Graecas Latino sermone ex

plicare possit. Ceternm colorem, ni fallor, traxit

с Virgilio (Aen. 5, 89):

»Da pater augurium atque

Stris.*

debebo] Sic scripsi e codieibue Monacensibue

(A. C) pro debeo , quoniam ei qnod est perpetes,

id est perpetuas, futurum magis convenire videbatur.

fulgida] >'ota bic usn venire, quod et saepe

alias, ut G pro G ponatur. Sic pro Glaucopis MS.

Claucopis refert. Grot. — Sylburgius (ap. Sciopp.

in gr. pbilos. p. 235 Herz.): »C pro G frequenü

jn iisu fuit. Sic cniui cenas dixerunt pro genas;

sie frucem lece pro fr идет lege; itidemque leeere,

rocato pro legere, rogato.« Quod igitnr apud Martianum

editum erat fuleida baud cunetatus correxi,

minime curans ortbograpbiam a libraras intrusam.

parent] Pro patent, quod in .editis erat, cor

rexi codicum auetoritate Bcicbenauensis, Darmstat*

tcusis, et Monacensis (G).

electissimae] Hoc pro Grotiano leetissimae re

stituí ex anterioribus editionibus, codieibus Bcicbcnaucnsi

ct Darmstattcnsi adstipulantibus.

pulveris] Quo gc и me trac utebantur. Confer

Bartbium (ad Claudian. de cons. Mall. 126; p. 128)

nosque supra (ad §. 557). Ugalinus autem est

vitreus, ut supra (§. 06. 67).

inscius] MS. inconscius. Grot. — Item Darmstattensis

contra mcliorcm plurimorum iibrorum

lectionem.

488 Martiani Capelïae lib. VI. $. S76.

est et quae totam fabellam ab inchoämentoruin motu limineque suseeperit,

Sátira jocabunda: ni fallor, inquit, Felix meus plurimum afíatimque olivi,

quantumque palaestras perluere vel sponsi ipsius posset, superfluo perdidisti,

dispendiaque lini perflagrata cassum devorante Mulcibero, qui tot gymnasiorum

ac tantorum heroum matrem Philosophiam non agnoscis, saltern quum

per* earn Jupiter dudum coelestis consultum senatus tabularaque vulgaret,

quumque ad Philologiae concilianda consortia procum affatum connubialiter

o77 allegaret, ne tunc earn noscere potuisti? Sed quia nunc Arcadicura ас Midinum

sapis, praesertimque ex quo desudatio curaque districtior tibi forensis rabuet

quae] Mal im »atque — suseepit.* Stsros (in Grot. — Quod ne necessarium putes, confer Ruhn-

Gnrlitt anlm. part. 4, p. 9). kenium (ad Rutil. Lupum p. 129) et Pluinium (ad

olivi] Pro ohi, ut Martialis (4, 89, 8): Persium 5, 172; p. 466).

»Dum parvus lycbnus modicum consumât olivi« Arcadicum] Hoc est asininum. Asinus enim

IVimirum hit quoque lucubrationem ad luccrnam pecus Arcadicum est. Sic Fulgentitis »Arcadicos

respicit; sed ut simnl et notîssimum illud рготег- sensus« dixit. Grot. — Addc »Arcadicum juvenem«

biiim tangat: operam et oleum perdidi. apud Juvenalem (7, 160).

s/iotwi] Mercurii, palaestrarum custodie et tu- Midinum] MS. Midinum. Urbis Midcae mrnrinh

toris, ut sensus sit, tantum eum olei perdidisse, Hontems:

quantum omnibus palacstris satis esset. Olei usus »Ol TS rtoXvÔzâuroXov 'Açvrjv 4xov, OL TS

in palaestris notus est. Mideuzv.

Uni] Ellyclinii, -&QvaXXi6oç. Grot. — Recte, Sed Meursio meo videtur Midinum a Mida deduelicct

eum vocabuli usum apud alios non repererim. tum, cujus stoliditas nota. Ergo »Arcadicum ас Mi-

Cetcrum, ut oinnino figuras cumulare amat Mar- din um sapis« idem est quod »asini in modum

tianus, perflagrata dispendia dixit per bypallagen stupes.« Nam asinus peens Arcadicum est, et Mipro

dispendiis perflagrati Uni, itcinque per pro- das asini anrcs habuisse dictus propter etultitiam.

lepsin junxit perflagrata devorante, quum devorando Grot. — Unice verum vidisse Mcursium, vix est

demum perflagrarcntur. • quod moncam; quapropter et Midinum rcposui pro

affalum] Reccpi e códice Monacensi (C) pro Medinum , quod in editis erat. Ccterum constructio

affatim, quod niliili erat, Darinstattensi quoque in est ut apud Persium (1, 8): »quum sapimus pa

parles veniente, ubi adfatu legitur. Sed pro supino truos.«

liabendum est, ut sensus sit, Pbilosophiam ad Phi- ex quo] Sic codex Darmstattensis ; vidgo ex

lologiae nuptias conciliandas allcgassc seil. Philo- iüo quo.

logiam, ut procum connubialiter aflarctur. Vide forensis'] Forcnsibus causis agendis Martianum

supra (§. 151 ct de senatus consulto §. 96). occupatum fuisse non ex hoc solum loco patct, sed

ne tunc] Lege nee tunc vel ne tunc quidem. ex inferiori ctiam (§. 998):

„ Martiaucapeliac lib. V1. 9. 577. - 489

lationis partibus illigata aciem industriae melioris obtudit, vamisisse mihi videris

et hujus matronae memoriam, et jam ejusdem germanam voluisse neseire.

Illa namquc'parili quam accinctam cernis ollicio, Hmôeia voeitatur,' femiua

admodum locuples et quae illas Croesias Dariasque prae suis opes gazasque

despiciat. Haecutpote talentorum conscia in Omnium rara congressus, nec

cuiquam facile primores saltem vultus superba committens plerumque tamen

adhîesit arrisitque pauperibus, magisque illis quos aut°pedibus nudos aut

intenso crine hispidos aut sordenti conspexit pallio seiilitecms;I denique si

Marcum Terentium paucosque Romuleos excipias consulares, nullus prorsus

crit, cujus ista limon intrarit. - Vides igitur utrique feminae quam insit fa

stuosa censura; tamen uti-acque Mercurialis ministrae, quae veniet, officio

praeparantur. Illud quippe quod gerulae detulerunt abacus nuncupatur, res

»Indocta rabídum ушат vídere веси!“ ‚

Jurgîs canines blateratus ,renderen

Qnaprepter ct rabzdali'onís reponendum erat pro

fabialalionís, non e Grotiano tantum sed et e Rei

clicnnucnsi, Darmstattensi et Monacensi (С) codi

cibus. Praèterea e Reiclienauensi pro allígala scripsi

ìllígata.

. germanium veluisse] Hace non satis eoliaerent,

quum illud »víden'sc ad antecedentia et sequentie

simul pertincrc nequeat. Scribe »germanam „шиши

Susrus (in Gurlitt. anim. part. 4, p. 10).- Dilli

cullatem facile cxPedivi, et jam disjunctim scribendo

Pro сбит, quod sententiarum nexum turbavit.

HaLâgLa] Est Iiberalis educatie, quam et Lu

cianus (зонт. Т. I, р. 9 Bip.) per prosepepoeïam

introduxit. Saepissime cum Philosophie jungitur,

cujus usus cxempla attulit Loersius (ad Plntouìs

Menexeuum р. 58. 60).

in emm'um] Lege alemìniì. Voxclc. (spec. crit.

p. 85).- Iuepta correctie critici sanequam teme

rarii, qui si орет nostro loco fcrre voluisset,

multe certe melius conjecisset Verba ‚пироге talen

terum consciau alieno loco intrusa adque плесе

dcntcm sententiam referenda esse. i'

magísque illís] PhilosophesV significat oie/"0.1m

âqöa'çc et scissili', ut Appulejus ait, pallíaslro, tgl,

ßwviq) uimirum atque omnino inculte corporis lia

liitu et squalore jam inde a Socratis tempore vel

insignes vel infames; qua de re vide Wyttenlia

cliium (ad Plutarchi moralia p.440).

Terentium] Yarronem videlicet, cujus multiplex

_cruditio testimonio non eget.

consulares] Quum pauperum tantum intraverit li

mina, quod ex prioribus palet, haec quadrare non vi

dentur. Lege: »paucos Romuleos (i. e. viros antiquac

nobilitatis) excipias, censularís nullusm Susius (in

Сиг]. anim. Part. 4, р. 10).- Non necesse est. Nam

antea de Graecis locutus спас; apud Romanos erudi

tienem penes primores tantum fuisse constat, ut Ci~

ceronem, Саввы-ст, Ме55а1аш; nec Renmleus apud

nostrum aliud quam Romanum signilicat (§.55ò'. 592).

_, illud шифре] Codex Monaccnsis (А) quellue,

male. Mereurialis ministra ipsa Geometria est.

abacus] Plcrumquc tabulam rationibus subdu

578

579

62

490 Martiaui Capellac lib. VI. §. 579.

580

depingendis designandisque opportuna formís; quippe ibi vel lineares ductus

Vel circulares ilexus vel triangulares arraduntur anfractus. Hic totum potis

est ambitum et circos formare mundi, elementorum facies ipsamque profun

ditatem adumbrarc telluris; vidcbis istic depingi quidquid verbis visum non

valeas explicare. Nimirum, inquam, ista quae vcniet Apellcm Polyclctumquc

trauscendit; ita quippe memoratur posse omnia efligiare, ut Labyrintheus

Daedalus eam crcdêndus sit genuissc. Et cum dicto prospicic quaudam fc

‘ С minam

luculentam, radium dextra, altera sphaeram solidam gestitantem,

581

amictamque lacvorsum pcplo, in quo siderum magnitudines et mcatus, cir

culorum mensurac connexionesque vel fol‘inac,‘umbra etiam telluris in coclum

»quoque porvenicns vel Lunae orbcs ac Solis auratos свиданья murice deco

lorans inter sidera vidcbatur; ipsum vero vcrnantis acthrae colore rcfulgcbat,

deniquc ctiam in usum germanac ipsius Astronomiae crcbrius commodatum;

reliqua vero versis illitum diversitatibus numerorum, gnomonumquc slilis,

interstitiorum, ponderum, mensurarumque formis, diversitatc colorum variata

renidcbat. Crepidas peragrandae telluris causa easdemque permenso orbc

contritas viatrix infatigata gestabat. Quae quidcm ingressa senatum dcûm,

ccndís significant, quae ad Arithmeticam Potins pcr- texissc, in dextro fibula junctam haesisse docuerunt

tineat (vide interpretes ad Persium l, 151), sed

nostro est mensa pulverc strata, cui radii ope fi

gurae geometricae inscriberentur 557. 582. 586.

715. 729).

arraduntur] Sive adradunlur; sic Grotianus,

Darmstattensis, et Reiclienauensis codiccs Pro ab.

raduntur quod in cditis crat.

radium делят] Vergilius:

»Descripsít radio давит qui genlz'bus orbem.«

Guo'r.-(

Ecl. 5, 41). Confer quae supra 557)

а nobis sunt exposita.

[топит] Ad hacc Martiaui vcrba doctissimus

Cupcrus (apoth. Hom. p. 145): »Unde раю! quo

ad formam inducndi nihil a virorum chlamyde pe

plum discrepassc; quam sinistrum quoque humcrum

Реп-“1119 ct Rubenius.« Pallium contra laevorsum

injccisse burbnrum et ridiculum llabcbnlur (Arislopli.

Aves 1574. Artemidor. Onirocrit. 5, 24).

colore] Monacensis (А) salare, quae non con

temnenda lectio est 17 not.).

reliquia] Tà lourd: adverbialiter ut celerum.

Gao-r.

остей] An non ваг-153? Gnm'.- Equidem in

tclligo »omni modo conuersl's atqne versatís diver

sitatibus. с ‚.

interslílíorum] Codiccs Darmstattensis et Mo

nacenses (А. С) inlerstitíonum, male.

variata] MS. variegata. Скот.

conh'ílas] Codices Monacenscs (А. С) ath'c'las,

quod multo minus est.

Martiani Capella@ lib. VI. §. 582. 491

licet quot stadia е terris in coelum quotque ulnas quot denique digitos per

mensa sit instanter absolvere, шатен Joviali coelestiumque majestate contacta,

ad illam abaci renudati mensulam, circumspectans сашегае exterioris oruatum

et laqueata sideribus palatia, properavit.

Constitit attonito spectans stellantia visu,

Et decuit crinis, >pulvereique pedes.

Ipsa etiam laeva sphaera fulgcbat honora, '

Assimilis mundo sidcribusque fuit.

Nam globus et circi zonaeque ao fulgida signa

Noxa recurrebant, arto locata pari.

Tellus, quae rapidum consistens suscipit orbem,

Puncti instar medio haeserat una loco.

inslanler absolvere] Suhaudi possít. VuLc. -—

Lege: absolverct, ut erratum sit ex rcpetilione:

nisi quis риге! inlinitllm hie per дай/‚(худу IDOÚÍ

pro imperfecto, vel simili, sumi, quod frequens

est. Gno'r.--

Meenmscribe:

»instan-et absolvere.«

Svsms (in Gurl. anim. part. 4. p. 10).- Codices

nihil variant, et mutare eo magis nolui, quia infini

tivus Graeeo more quasi per (Бега additus esse afl

permema sit videri potest. .

contacta] E Grotiano codice omnino melius

quam сотни-га 111 aliis. Tanto enim eoetu conspecto

commota erat. ‘

пашете] Sie vetns poëta »coeli ingentes for»

nicesu dixit. Idem enim form'x, camera, testudo.

Gama- Eandem signilieare videtur, quam 01590:

уЬош парша Plato (Phaedr. р. 247) appellavit. Те—

nendum auteln deos apud nostrum in Galaxia resi

dere 208), sphaerarum Omnium extrema et in

linihus inundi visibilis posita, quare et Susii con

jeetnra excelsioris pro exteriorís languet.

Iaqueata] Coelum stellatnm Manilins quoque (1,

276) cum laeunarihus sive teetis laqncatis comparavit:

„Наес ígìtur texunt парши sidera traclu

Ignibus in varias eoelum laqueantia formas.'

properavil] Hoe reeepi e codieibus Monaecnsi

hns (А. С), lleichenauensi, et Darmstattensi, pro

properabat, quod in editis erat. Accedit et pro

perabit in margine арт] Grotium notatunl, В et V

enim promisene usurpantur.

crínís] Restitni ex anteriorihus editionihus pro

crínes, quod Grotius edidit, licet et codex huic

Darmstattensis faveat.

nam globus] In MS. verhn illa ah »hinc nitidusc

usque ad »llamma micatu ante hunc versum inse

runtur. Скот. _ Pessime quidem; nam hoc modo

segregarcntur sphaera antecedens et globus, infraqnc

primum sic аЬ altere, quod ei respondere dehêat.

punch' instar] Similis est doctrina Cleomedis

(111 theoria cyclica 1, 11; P. 56 sequ.), бы, 1i y?)

617115201) Zóyov ёл’ёхев л‘рдс ròv образ/дм

Adde Plinium (2, 68): »hae tot Portiones terrao,

immo vero, ut plures tradidere, mundi punctus«, et

Senecam (quâest. natur. 1 praef., p. 68|. 682Lips.).

medio] lloc jam Platoni placuit (leed. р. 108

585

584

62*

I492 Mamani саршае lib. V1. 9. 584.

\’

Hanc tener et vitreis circumvolitabilis auris

Aër complectens imbrilicabat aquis:

Quae tamen immenso, quo eingitur illa, Profundo

Interrivata> marmore tellus erat;

~ s

Texerat exterior qui Ги13еъ‘сйгси1из orbis

Aetheris astriiico lumina multa peplo.

Hinc nitidus rutilum Titan succenderat orbem:

Moxque imitata Pium lactea Luna diem.

Sic igitur furvae oculos splendesccre noctis

Cerneres ex auro ut sacra fiamma micat.

f. Steph.) et Aristoteli (de coelo 2, 14) aliisqne

exinde multis (conf. Cleomed. 1, 65 P. 47 sequ.

Plutarch. Plac. Philos. 5, 11; P. 895. Euseh. Praep.

evang. 15, 57. Маек-01). in somn. Scip. 1, `19.Stob.

eel. Phys. 1, 52, 41, P. 991 Heen); unde v. c.

Lucretius (5, 555):

»Ter-roque ut in media тиши regione quiescah

et Ovidius (fast. 1, 110):

»Sederunt medio ten'a frelumque soloe

Pariterque Manilius (1, 180) de terra: .

»Sed medio suspcnsa nianet.«

Reliquornm Praeterea testimonia alio in opere (ра

laeogr. crit. Ш. 286) collegi: quibus addc no

strum infra 599).

interrívata] Id est interstincta Oceano. Ушлых.

—-— Infra 627) IlisPaniam ait »Iberi iluminis

tra'ctu ínterrz'vatam esse.«

пат-тоге] Marmor enim maris colori assignatur,

sic infra: nmarmori fluctibus concolora.“ Et supra:

»Quantus sit numerus marmoris lmustibus.“

Usurpat Petronius et alii. GnoT. -—— Vide suPra

92 not.).

peplo] Hoc imitatus est Fulgcntius (myth. 1.

p. 817 Stnv.) versn:

» Tum nox stellato mundum eircumlila 1101110.

De die oriente IIilasius (Burm. anthol. Lat. 5, 6“,

P. 502):

»Nox abit astrifero vclaniine стога micanliu

atque noster supra 11G):

l »Et jam tune roseo sublexere sidera Peplos

ut et »astrìficas noctis habenasc alio loco (§98) dixit.

pium] Pium diem, blandum Solcm.VULc. ——

Equidem pium appellari Solem arbitror, quia fra

terno amore lumen in Lunam transfert.

sie шпаг] Ratio versus Postulat, ut immutetnr

ordo verhorum et legatur: »sic oculos igitur fur

vae«, et in sequenti Pro »cernns auro utu lege »cx

auro ce1-nas щи; tametsi frequenter synaloePham

negligit.VULc.-Lectionis

varietes nulla est nisi

hie pro sie et eerneres Pro comas, {папин illam

in marginem rejecit Grotius, hanc recepit; чист

ego secutus sum, codieibus qnoque Plurilnis agl

stiPulantibus.

flamma] Hi versus ad Pindarum allndunt, qui ait:

Ирьбгоу ,uèv ëôcog ó 6è xgvöòç амбра/ау

'mig

'Ära дшлрёлев venti, ‚щупа/орд; 5550):“

mioórov.

Martiani Capellae lib. VI. 9. 585. 495

Sic Cypris 'Oceani perfuso sidere lymphis

Lucifero annuerat lumiua tota suo. .‚

Omnia compar habet paribus sub legibus ordo,

Nec minus haec mira est quam, domus alta deû-m.

Hanc mundo assimilem stupuituTriggQg-ig- tellus

Archimedea astrificante manu; . „и:

у;

I’

iO felix сига, et mentis prudentia major,

Corpore sub nöstro aequiparasse Jovom.

Tandem igitur reglutinatis ab aethrac intervibrantis admiratione -luminibus 586

decenti collustrahs divos conspectansque censura quum omnibus revorenda

venerabili dignitate et magistra ceterarum, quae погас divis sunt artibus, di

cerctur, exquisitum est eruditionis arcanum ut ab ipsis pracceptionis cunabulis

auspicata depromeret. Tum illa, remoto paululum obstaculo contorti crinis a

facie, orlsque luculenta majestate resplendens, atque abaci sui superfusum

Vides enim ibi noctem et aurum et flammam.Gno-r.

--Confer

et Horatium (Od. 1, 12, 46):

-

—-— »micat inter omnes

Julíum sidus vclut iuler ignes

Luna minoresu.

Meara pari modo et Seneca (Oedip. 45):

g »Nullum sm'enis noctibus sidus micats

idelnque (Пете. fur. 125):

»Jam rara micant siderau -~

et noster infra 911):

»Te nam flammígeri semina fomítis

Spargenlem refcrzmt astra mieantia.«

Addo Virgilium (Аеп. 2, 475) et notam superio

rem' (ad 550).

hanc mundo] Deseribit hoc cal-mine sphaeram

Arclnimedcam, de qua sie Claudianus:

-

——- »regnumque dcoruml

Ecce Sgracosius translulit arte senex¢

et postea :

»Percurríl proprium mentítus signi/‘er orbem,

Et simulata novo Cynthia mense теста

Yidetur mcminisse Ovidius:

»Arte Syracosia suspensus in aëre clause

Stat globus, immensi рати figura poli..

Gno'r.- De spliaera Arcliimedis veterum locos col

legit Fabricius [(ad Sext. Emp. 9, 2, 11/15 P.577.

578), quem vide. Ceterum e codicibus Monaconsi

bus (A. С) et Darmstattensi seripsi Árehimedea;

Grotius Archimerlaea.

reglutinatis] Eodem sensu, quo Cntullus (25, 9):

»Quae nunc luis ab unguibus reglutina etre

mitte.«

Nonnunquam enim rursus glutinare, contrarium

igitur, signifient.

contorti] Grotius contractí. Ego vero lectin

nem, quam ad margiuem relegavit, recepi, adsti

pulantibus Monacensibus (A. C) et Darmstattensi

codice.

494 Martiani Capcllae lib. VI. 5. 587.

587

589

pulvcrem movens, sic eânorsa: Licct Archimedem meum inter philosophos

conspicata Euclidcmque doctissimum in adstruendae praeceptionis excursum

potuerim subrogarc, ne impolitum quidquam subsistcret assertorum aut pro

funditas caligaret; tamen congruentius ipsa` vobiscum, quia Cyllcnium cxcludit

ornamentum, illi etiam Helladica tantummodo {асы-ваше, nihil efl'antes Latialiter,

atticissaut, quae etiam ipsos edocui, quod nunquam Геге accidit,~ Bomuleis

ut potero vocibus intimabo. Ak: prius vocabuli moi promenda ratio est, nc in

decenter et squalentior 'peragratrix coclicolarum .auratam curiam et interstinctum

cylindris gemmanlibus pavimentum rurali respersura pulverc crcdar intrasse.

Geometria dicor, quod pcrmcatam crebro admensamque tellurcm, cjusque

liguram, magnitudincm, locum, partes, ct stadia possim cum suis rationibus

oxplicare, neque ulla sit in totius terrac diversitatc partitio, quam non mcmoris

cursu descriptionis absolvam. Quo (Песо, quoniam fuerant in deorum senatu

quamplures, qui ncque toti in tcrris газет, ncque ipsi unquam dicerent se

calcasse tellurem, ipse @Liam Jupiter curiosius totius terrao latebras vcllet cx

quircre, credo necubi decentes puellas

Cyllem'um] Mercurialc ornalncntßlm luie est ars

oratoria, quam a geometria dcelaramla alicnam esse

signiÍicat. Cctcrum seripsi ornamcntum e codice

Monacensi (А); vulgo ornamen.

tellurem] Apparct igitur non eam modo geo

metriam nostro dici, quam nos lloc vocabulo sig

nificantes matllcmaticis disciplinis annumcraluus,

sed cx originationis ratione ctiam „едущими uni

versam, paritcr ut in illa Protagornc „gwygtgiglz

717€ ойющцёшус, quam Plnotius (bibliotll. cod.

188) se legissc testatur. Мох а codice Кейсы-наш

ensi abest cum ante suis, male.

мн] Aliter fuit in MS. Sanc vocalmlum tati

hic oingoâióvvöov. Gun-r. —- Variantem ‚шпат

adverti loctioncm, вы quod in coilicibus llcicllc

uaucnsi et Darmstattcnsi et in libris ante Grotium

cditis vox in omissa sit. Sed nihil muto. Псов

isto quoquc seculo is versiformis etiam

cnim, qui toti in tetris sunt, terrestres designat

(confer |67. 426. 729. 810) opponitque iis,

qui tcllurem se nunquam calcassc diccreut.

истцы-таз] Simili cognomine Plautus (Ampliitr.

[это]. 125) versípellem Jovcm appellat. Confer et

Catullum (68, 140):

anoscens omnivoli ‚Лиг—{та furla ‚общо

Inscrui autom elímn c codicilms Reiclicnauensi,

Darmstattensi, et Monaceusilius (А. С), quod nc

abundan: post укос/пе censeas, tenendum est, elc

gantcr usurpnri pro co quod vulgo male adlmc di

citur. Impcritius vero paulo ante песцы dixit°pr0

весны, licet cnim ne quoque in interrogationibus

locum llabeat (Plaut. Aulul. Prolog. 59; Captiv. I,

2, 24), tamcn ibi tantum usurpatur, ubi fieri n0

lmnus quod investigamus, quod hoc loco prorsus

contra est.

Martiani Capellae lib. VI. 5; 589. 485

О l I I i l l I q

cupxtor audiret; hoc igitur promere Geometria, prlmum )ubetur, ac demum

cetera adstruendae praecepta artis aperire. Tum illa: Formam totius terrae non 590

planam, ul; aestimaut, positioni qui cam disci diffusiori-s assimilant, neque

concavam, ut alii, qui descendere imbrem dixere vtelluris .ingremium, sed

rotundam, _globosam etiam, sicut secundus Dicaearchus asseverat. Namque 591

ortus obitusqile siderum non diversusproáerrae clatione veldinclinationibus

haberetur, si« per plana dilïusis mundanae constitutionis operibus uno codein

que tempore supra terras et aequora nituissent, autvitem si lemersi Solis cx

ortus ooneavis subduotioris terrao latebris abderetur. lSeel quoniam .posterior 592

asaertio mage despicabilis opinationis cassae vilitate tenuatur, illam priorem,

cui etiam physicus Anaxagoras accessit, praestat exigere, quamvís non папа:

lcredatur adstruere rationes; quippe dicit planam terr-‘am ortu occasuve Solis

aut Lunae perspicue comprobari, _qui

positioni] Codex Monaccnsis positionem, quod

tamen rcele constituta interpunctione non necessa

rium est. De ipsa quaestione, quam liic tangit

Martianus, eruditissime disputat Ukerlus (Geogra

phie der Griechen und Römer P. I, T. 2, p. 14

seqn.), quem vide.

агентом] [ta Lucretius (l, 251):

»Postremo регент! imbres, ubi eos pater ¿ether

In grcmium mtl-is Termï praecìpitavítu;

et Virgilius (georg. 2, 525):

я Tum pater omnipotens [гс-5411185 imbribus Авиве?

Conjugis in gremium laetae descendítu- -

Sed Graecos potins nunc Martianus significat’poètas,

inquc primis ut vidctur Euripidcm, qui talia

multa e pliilosopliorum placitis arripuerat. Vide

omnino summum valkcnarium (in diatribe in Eurip.

lifagm. p. 46 sequ.).

Dicaearchus] Messenius c Sicilia, Aristotelis

discipiilus, qnem geographiae operam dedisse e

Suida aliisque vulgo notum est. Seeumlmn tamen

cur nostcr appellet, vix apparet, nisi boe sibi vult,

mox ut primi luminís fulgorvemerserit

post alium, Aristotclcm fortasse, llaec ab illo as

severata esse.

г concavis] Fallor an Democritum innuit, qui

Plutnrelio teste (de plae. Philos. 5, 10) terrain do

cuit esse дьбиоыдб дёу щЗ mia'wel., ‚сайт: âè

‘rà yédov?

cassae] Sic scripsi pro cassa е codice Darm

stattensi, qnum отдав ejusmodi epitheto non in~

digcat; opinionís autem pro opinata'onís e codice

Monacensi (A).recipere nolui.

,Anaxagoras] Idem eonÍirmat ct Diogenes Loër

tins (2, 8). Plura eongessil: Schaubachins (Anaxag.

frngm. p. 174), neglecto tamen nostro loco, quem

solus, quantum seiam, Ukertus (Geog-r. d. Gr. u.

R. I, 2, p. 25) accuratius шашни. »

nop напав] Sic scripsi e codicibus Grotiano,

Darmstattensi, et Monacensibus (А. С) pro non

ullas, quod in editis erat, quasi пиит, quum ta

men statim rationes afferat, quas Anaxagoras ad

struxisse videatur. Alias vide apud Aristotelem (de

coclo 2, 15).

Martiani Capellae lib. VI. §. 592.

confestim ad obtutus nostros directis lineis diriguntur, quod magis indubitabilis

probamenti fiet, si in littore consistentes obstacula montium relinquamus;

quod si ita esset, cunctis supra terras degcntibus eodem tempore emergentia

viderentur, occasusque uno obitu condita cunetas valerent tenebrare terras,

ac falsa Romulei vatis cxploderetur asáertio, qua docet:

Nosque ubi primus equis Oriens afllavit anhelis,

Illic sera rubens accendit lumina Vesper.

593 Quin etiam cunctae noctes ac dies similibus interstitiis horisque semper paribus

convenirent, ñullique parti telluris vel apparerent certa vel alia sidera ncgarentur.

At quum Arctoa conversio supra verticem volvatur Hesperiae, apud

Troglodytas Aegyptumque confinem ignoto occultoque penitus sidere nescitur;

quum Canopum ac Berenices crinem Stellas admodum praenitentes Scythia

Galliaeque atque ipsa prorsus non cernât Italia, quum illae antarcticis terris

conspicuae ac praenitentes et velut perpendiculatae capkibus suspectentur; in

indubitabilis] Grotins margin! adscripsit judicabilis,

quod tamca ad probamenti non convenit.

probamenti] Codex Monacensis (A) probamentis

male. » Indubitabilis probamenti fit« dictum est ut

»commodioris valetudinis« (Quinct. 6, 5, 77) vol

»ambiguac aestimationis* (Val. Max. 9, 10, 2).

Romnlei vatis] Yirgilii (in gcorg. 1, 2£>0).

quum Arctoa] Arctoam convcrsioncni Septem

triones sive ursam majorem (aQxxov) cjusquc me

atus significare apparct. . Eadcm Plinius (2, 70,

71) bisce verbis tradidcrat: »Sic euirn (quum terra

globo similis sit) baud dnbic fit, 'ut nobis scptemtiionalis

plagac sidera nunquam occidant, contra

meridianac nunquam oriantur: rnrsusque baec illis

non cernantur, attollentc se contra medios visus

tcrrarum globo. Scptemtrioncs non ccrnit Troglodyticc

et confinis Acgyptus; ncc Canopum Italia,

et quem vocant Berenices crinem. « Distinctions

igitur signum in nostro libro inter roces Ilesperiae

et apud ponendum erat. Quae Plinius ct Martianns

bic tradunt, partim ante Aristotelem (de coelo 2,

14, 110) jam obscrvata crant.

Aegyptumque] Retraxi lectionem a Grotio in

margincm conjectam, Darmstattcnsi etiam códice

ad s tip ul aille; Grotius Aegypliumque.

Canopum] Hoc sidus suis temporibus primum

observatum esse S trabo (1, p. 5 Casaub.) testatur.

Berenices crinem] Confer Galium (epigr. 2, 0):

, o-Ç Bercniceo detonsum vértice crinem

Retulit esnriens Graecus in astra С'о поп •

ct CatiiUuin (carm.Ce); practercaque Iljgin (poët.

astronom. 2, 24) ct plura apud Bcntlcjum (ad Calliuiacbi

fragm. T. I, p. 08 1. 582 Ern.).

Scythia Galliaeque] Sic scrip si с códice Da

etattensi; vulgo Scythiae, in Monaceiisi (C)

Scythia Galliaque. Sed Galliac pliures, togata, co

rn a ta, braccala.

Martiani Capella@ lib. VI. 9.595. 497

Alexandria etiam Canopus quarta parte interstitii signi unius ultra terras emi

neat,Trionesque

genuinos ut deveXa non cernat; quum in Arabia Novembri

mense sub noctis auspicio Helice non conspecta secunda vigilia prospectetur,

О

111 Мегое solstitio tantum exiguaque. brevitate conspicitur, ubi circa ortum

Areturi cum die nascitur, quae item in India Patavitano portu prima tantum

parte noctis adspicitur, in qua etiam 111 Maleo monte quindecim tantum diebus

annuis videtur; quis igitur dubitet globi devexioris oppositu alia inconspicua

{ieri atque alia velut sphaerae eurvationibus eminere? Additur ad ñdem globi

rotundioris ambigentibus asserendum, quod Solis Lunaeque deliquia in occasu

facta orientis ineolae non Viderunt, ítemque in ortu si accidant, а tota Bri

tannia atque occasivis regionibus ignorautur; etiam in mediis plerumque re

gionibus horarum diversitatibus variantur; sicut in Magni Alexandri victoria

signi unius] Corruptum in editis voeabulum

signílis sustuli et e fonte ipso eorrexi. Plinii enim

(2, 70, 7l) Verba hace sunt: »Adeoque manifesto

assurgens fastigium curvatur, ut Canopus quartam

l'ere partem signi unius supra terrain eminerc Ale

xandrine intuentibus videatur.« Pariter paulo post

ut devexa scripsi pro et deuexa e codicibus Gro.

tiano, Darmstattensi, Reichenauensi, et Monacensi

utroque (А. С).

quum in Arabia] Àtque baec etiam ipsa fere

Plinii verba sunt de Septentrionc: »In Arabia No’

vembri mense prima vigilia occultus secunda se

ostendit: iu Merce solstilìo vesperi paulispcr apparct,

paucisque ante exortum Arcturi diebus ра

ritcr cum die cernitur.« De Heliecs nomine confer

Aratum (Pbaenom. 5G): .

Hai, “Ир: ,uèv vao'öovgav êmixlnöw za

Ãéovdt,

Tńv д’ёгёетл ‘Емити' ‘Elim ya рвёт 111/дог;

ИхшоЪ

Eìv 0121 rexyaigo'vrat iva x91) иди; oiyweïv,

et Reinliardum Stcrnium (ad Grat. Falisc. 55).

Patavitano porta] Patalitanum Plinius, unde

reliqua noster babet, cujus verbn baee sunt: »In

Indias gente Oretum mons est Maleus nomine,

juxta quem umbrae aestate in austrum, bieme in

septentrionem jaciuutur. Quindeeim tantum nocti

bus ibi apparet Septentrio. In oedem India Palalis

celeberrimo portu Sol dexter oritnr, umbrae in

meridiem cadunt.“ Codex Monaeeusis (A) absurde

Ратуша.

quod Solís] Hace quoque e Plinio, qui (2, 70,

72) paulo accuratius seripserat: »Ideoque defectus

Solis ас Lunae vespertinos orientis incolae non

matutinos ad occasum habitantes:

meridianos vero saepius.«

sentiunt: nec

occasivis] Grotius весит, licet ipse 111 notìs

anteriorum editionum lectionem probet, quam 00111—

ces quoque Darmstattensis et Reichenauensis ebn

firmant.

sicut in Magni] Juvat boe loco incredibilem

Martiani hallucinationem observare, qui quum liunc

Plinii locum: »meridianos saepìus. Nobili apud Ar

bela“ cet. cursim raptimquc transcriberct, legit »mc

594

65

498 Martiani capellae lib. VI. 5. 594.

595

‘ ч.

mem noctis secunda hora defecissei Servius Nobilis in Arabia nunciavit,

quod in Sicilia in exortus primi splendore conspectum ; Alpiano et Fontejo

consulibus undecimo Kalendas Majas defectus Solis fuit, qui in Campania

bora diei septima visus in Armenia ejusdem diei undecima comprobatur;

quod factum est utique sphaerae circuitu moras per inflexus rotunditatis subinde

variante. Denique ipsa vasa, quae boroseopa vel horologia me'morantur, pro

locorum diversitatibus immutata componuntur, alioque gnomone ultra quin

genta stadia discernuntur, umbris pro locorum aut elationibns celsis aut in

clinationibus infimatis. Hinc est quod in Meroe longissimus dies duodecim ae

quinoctiales horas et alterius bessem secat, Alexandriae quatuordceim, in Italia

ridianos. Servius Nobilis apudn ctc.ac deinde quae

de hac defectione narrantur a Plinio, ea Servio No

bili auctore plane commentieio venditat. Humm.

(ad Plin. hist. 2, 70. 72). _ Attamen in Plinii quo

que editionibus exstat Arabiam pro Arbela, quod

cx alio demum ejusdem loco (6, 12, 16) editores

nonnulli correxerunt; ut appareat inveteratum meu

dum csse. Servium Nobilem utique Martiano soli

relinquimus. с

Álpiano] Plinius: »Solis defectum Vípsam'o et

Fontejo Сове. qui fuere ante paucos annos, factum

pridie kalendas Majns, Campania hora diei inter

septimam et octavam sensih, quod et Tacitus (ann.

14, 12) iisdem consulibus factum refert; sed quum

ambiguum sit, utrum Vipsaníum au Aprom'anum

restituendum sit, quod illius in fastis cognomen

est, nihil apud nostrum quamvis eorruptum mutavi;

Jllajas tantum e codice Reichennuensi scripsi pro

На]; in editis.

dem'que] Item е Plinio, qui (2, 72, 74): »Va

sequena scribit, »horoscopa non ubique eadem sunt

usuiy in trecentis тайн, aut, ut longissime, in

quingentis mutantibus semet umbris Solis. Itaque

umbilici, quem gnomonem appellant, umbra in Ae

gypto meridiano tempore, acquinoctii die, paulo

plus quam dimidiam gnomonis mensuram eflicit; in

urbe Roma nona pars gnomunis deest umbrae; in

oppido Ancone superest quinta decima, in parte

ltaliae, quae Venetia appellatur, eisdem horis um

bra gnomoni par fit.“ Hace ille: confer-as nunc ve

lim inter se utrosquc auctores. ceterum horología

scripsi pro horologíca e codicibus Monaeensibus

(А. С). De ipsis gnomonibus confer Martininm (von

den Sonnenuhren der Alten, Lips. 1777).

z'nfìmatis] Ita infra 867 f.) ínfimalur; vox

Appulcjo familiaris (met. 1, р. 58.', de deo Soer.

p. 127 Oud.)

hinc est] Ад verbum fere quae sequuntur c

Plinio sumta sunt, quem (2, 75, 77) vide, et adde

rei agrariae auctores (p. 174 ed. Amst. icuy Vitru

viumque (9, 15 p. 281 Bip.) et ipsum nostrum

875). Accuratiora qui desiderat adeat Strabo

nem (2, p. 155).

Merce] Nearchus apud Arrianum (hist. Ind. 25,

p. 601 Raph.) anctor est »in Sycne Acgypti pu

teum ostendi qui tempore solstitii aestivi meridie

nullam faciat umbram; in Meroe quoque eodem

anni tempore nullas umbras fieri..

scent] Retraxi e margine Grotiaua, adstipulan

Martiani Capellae lib. VI. @595.1 4.99

quindeciin,iin Britannia decem et septem; solstitiali vero tempore cocli verticem

Sol invectus subjectas deorsum terras perpetui diei continuatione collustrat,

itemque brumali descensu semiannuam facil; horrere noctem, quod in insula

Thyle'compertum Pytheas Massiliensis asseruit. His temporum diversitatibus

assertum, ni fallor, globosam rotunditatis flexibus habendam esse tellurem.

Sequitur ut, quem mundi locum quamve granditatem sortita sit, approbcmus.

Circulum quidem terrae ducentis quinquaginta duobus miíllibus stadiorum’, ut

ab Eratosthene doctissimo gnomonica supputatione discussum. Quippe scaphia

dicuntur rotunda ex acre Vasa, quae horarum ductus stili in medio fundo

siti proceritatc discriminant, qui stilus gnomon appellatur, cujus umbrae

prolixitas acquinoctio centri sui» aestimatione dimensa vicies quater complicata

J

tibus codicibus Reiclienauensi, Darmstattensi, et P. 2, p. 298) confer inprimis ‘Vilhelmuin (das alte

Menacensi utroqne (A. С), pro весами.

Britannia] Vide Tncitum (in Agricola 12):

»Dierum spatie ultra nostri orbis mensuram; nox

clara et extrema Britanniae parte brevis, ut finem

atque initium lucis exigno discrimine internoscas.:

соей verticem] Grotius cum соей; sed cum

melius omissum est in Darmstattensi codice. Pa

riter mex pro laeversum e codice Menaccnsi (А)

scripsi deorsum; quod vere paulo inferius in mar

gine netavit Grotius oríri pro herrere de nocte

dictum recipere nolui.

Thyle] Sic nostri codices paritcr ut Taciti (in

Agricola 10) et Plinii (v. Salmas. ad Solîn. 11.247)

quum alii Thule» appellent, ct Graeci quoque, ut

Strabo atque Agatliemcrus (1, 7 in Gronov. geogr.

ant. p. 205. 214) 001321211 scribant.

I'ytheas] Vixit circa annum 284 ante Christum

(vid. Memoires de Гнева. Т. 19, р. 146 sequ.).

De fide ejus inde a Straboue (1, p. 65. 75. 102.

104. 114. 115.'15S. 190. 295) multum in utram

que partem disputatum est; qua de re praeter

Mannen-tum (in geest. l, p. 72) et Швед-нив I,

Germanien p. 500 sequ.), Brûclanerum (in hist.

reip. Massiliensium, Gött. 1826, p. 64 sequ.) et

Lelewelium (die Entdeckungen der Carthager und

Gricclicn auf dem atlant. Ocean, p. 55 sequ.).

ducentís] Cenveniunt cum nostro Strabo (2,

p. 152 Cas.), Plinius (2, 18. 112), Censorinus

(de die nat. 15, 2), Vitruvius (1, 6; p. 57 Bip.);

minus accuratior numerus 250,000 est secnndum

Macrebium (in somn. Sc. 2, 6) et Cleemedem, qui

(l. 2, p. 185; add. l. 1, р. 155) pal-iter ut noster

Eratostlienem aucterem laudat (§. 815.net.). Vide

tamen quae contra lianc dimensienem disputat vir

clarissimus D’Anville (in Mcm. de l’acad. T. 26.

p. 95). Appulejus (de mund? p. 505 Oud): »At

enim liujus terrac, quam nel colimus, latitude qua

draginta, prolixitas septuaginta millia висит-шпицем

scaphia] Пасс ab Aristarclio Samio inventa esse

tradit Vitruvius (1, 6. 9, 9; cont'. Bald. ad Vitr.

p. 81). Plura debit Martinius l. p. 98. 99).

siti] Recepi e codicibus Monacensibus (А. С)

et Darmstattensi pro sux' in editis.

aestimatiene] Male in editis extímatione. Ne

65 *

500 Martiani Capellae lib. VI. 9. 598.

598 circuli duplicis modum reddit. Eratosthenes 'vero a Syene ad Meroen per

mensores regios Ptolemaei certus de stadiorum numero redditus, quotaque

portio telluris esset advertens, multiplicansque pro partium ratione circul'um

mensuramque terrae, incunctanter quot millibus stadiorum ambiretur absolvit.

DE POSITIONE ТЕВВАЕ.

Comperta est terrae brevitatc rationabili magnitudo; locus ejusdem ас

positio doceatur. Quam in medio imoque mundi immobilem stare multiplicibus

monstratur assertis, °quae sibi ante constitutionem mundi in codem loco fuerit,

ex quo moveri non potuit, ас deinde divulsis а confusione prima commix

stram lectionem tuentur Reicllenauensis, Darmstat

tensis, et duo Monacenses (A. С), qui paulo infe

rius etiam uicies recte liabent pro depravato in editis

uigies, quod _e mala tantum pronunciatione ortum

lexicographi recipere non debebant.

vic-ies] »Veut-il dire que la hauteur du pôle

multipliée par 24 donne 720°, ou deux cercles?

Il était plus simple de ne la multiplier que par 12,

il aurait eu un cercle 1:1 1:1 hauteur du pôle eût

été de même 50°@ Винить: (hist. de Pasti-on. I,

p. 510).

a Sycne] MS. Semper ab Syene, ut supra ab

specie. Скот. —— Е11ашз1 Martianus sic scripserit,

cave tamen cum repreliendas. `Cicero ipse (Tusc.

5, 25) ab Syrucusanís seripsit. De dimensione ipsa

auctoritate Ptolemaei .regis facta vide Strahonem

(2. p. 95. 4, p. 155 et 17, p. 786 Casaub.) et

Frerctum (mem. de 1’аса11. 24, p. 510 sequ.).

medio imoque] Haec ut intelligas, confer Ci

ccronem (Tuscnl. В, 24): »unile terra et quibus

lilirata ponderibus, in qua omnia delata gravitate

medium тиши locum Semper expetant, qui est

ídem {уз/1111113 111 rotundo", et alio loco D. 2a

45): »id autem medium ínfmum in spllaera este

Ceterum jam Plato illud intellexerat, qui (Phaell.

p. 112 f. Steph). »âevaròv д’ёбгщ inquit, ¿xa

tégwöe ¿té/'nn 106 нёбо» цветёт/щ, .méga д"015'

à'vaweç yàg ápuporŕpoiç 'coiç êeúyaäl. ‘rà ¿za

re'pwůev )Ilya/eral. yégoç.

immobilem] Sic et Appulejus (dogm. Platon. `

p. 205 01111.) »globum tern-ae in medio situm ac

qualem loco acligura immobilem starc« ait, c Pla

tonis nimirum placito (Pliaed. p. 108), licet lume

ipsum fucrint qui alio loco (Tim. p. 40) rotari ter

ram circa axem suam statuisse arbitrarentur (Ari

stot. de coelo 2, 15. Plut. quaest. Platon. 8, 1).

Confer omnino Ruhnlienium (ad TimaeiiLex. Plat.

p. Gil-_72) et Boeclilxium (de Plat. syst. eoel. glob.

p. 7—11), qui recte Platoni immobilitatem vin

dicat; sed 111: re ipsa inprimis quae Macrobius (ad

somn. Scip. 1, 22) in illa Ciceronis verba commentatur:

»nam ea quae medía est et nona tellns,

neque movetur et ínfima est, in cam fernntur om

nia nutu suo pondera.«

deinde] Monaceusis (А), non Пешие, 111 1п cdi

tis. Mex alimenti: pro Нетели: 111 margine Grotius

notavit; male.

Martiani capellae lib. VI. 5. sse sole

tionis clementis undarum immensa et volubilis latitudo aërisque halitus undi

quesecus circa terrae stationem diffusus arctarit mediumque fecerit , quod tores

ac volubilis circumelusitg sive quod in sphaera afiicitur imum omne quod me

dium est, dum paribus ab extimae rotunditatis ambitu lineis quidquid eas`

sustinet constipatur. Imum vero jam necesse est sui extremitate consistere,

quia inferius quo decidat non est. omnia etiam pondera in eam desuper

caduntp ut imbcr, grando, nix, fulgura, atque ipse qui in ejus penita prae

Vides

igitur cam, quae undas cunctaque sustentat, arctatam ex omnibus nihil sub

cipitatur Oceanus, et Наста latential quae fundo volvuntur in imo.

jicere quo. secedat.

Шве Aristoplianes (nul). 265):

ai д‘ёблог’ ávaë, оёуёцщт' Иду, 3g ixstg

ту )niv щтёшеощ

Auaximenem fortasse seeutus; sed eam sententiam

jam Plato impugnavit (Phaed. P. los С): ¿L1/’05W

mini дегтя (uy'ts oiépog л‘едс ‘rò ш) лебеди

mira eum áváymyç unaque-cc tamen/g и.

т. Ã. quanquam etiam Maerobius (ad s. Scip. l,

22): »liane spissus aër et terrena frigori propior

quam Solis calori stupore spiraminis densioris un

diqueversum [Май et continet, nec in recessum

aut accessum moveri eam patitur vel vis circumval

lantis et ex omni parte vigore simili librautis пите,

vel ipsa sphaerae extremitaSu cet.

undiquesecus] Uno verbo: sic развесив, anle

secus; simile est, quod alibi babes, undiqueversus

seu undírlueversum.GnoT.- Saxo etiam Grammati

cus umliquesecus usurpat, similiter Martiauus utrin

quesecus.Srsru. (ad Sax. p. 22).

Oceanus] Plinius (2, 65): »Denique Oceanus,

quem fatemur ultimum, quanam alia figura cohae

reret atque non deciderct, nulla ultra margine in

cludentc? Namque quum e sublimi in inferiore

Media igitur credenda est, quia postrema; quod prae

aqnae Гепатит, et sit haec natura earum confessa,

procul dubio appurare, quo quid humilius sit,

propios' centro esse terrac, omnesque lineas, quae

emittuutur ex eo ad proximas aquasa breviores

fieri, quam quae ad extremum mare а primis aquis.

Ergo totas omnique ex parte aquas vergere in cen

trum, ideoque non decidere, quoniam in interiora

nitantuzua

Диета Iatentía] Mire huc transtulit, quae de

Titanibus dicit Virgilius (Аеп. 6, 581):

»Fulmine dejecti fundo volvuntur in imo.u

теша] Iterum e Plinio, cujus hace sunt verba

(2, 69): »Mediam esse totius mundi haud dubiis

constat argumentis: sed clarissime aequinoetii pa

ribus horis. Nam nisi in medio esseta aequales dies

noctesque habcri non posse deprehendunt et diop

trae, quae vel maxime id confirmant: quum aequin

noctiali tempore ex eadem linea ortus oecasusque

ce1-natur, solstitialis exortus per suam lineam, bru

malisque occasus. quae accidere nullo modo pos

sent, nisi in eentro sita essem Adde Strabonem

(2, p. ue Casaub.). .Media pro medio, quod est

in editis, reposui e codicibus Monacensibus (А. С)

et Darmstaltcusi.

sue

502 Martiani Capellae lib. VI. 9. 600.

601 rologia manifestant.

602

sertim aequinoetialìs temporis interstitia manifestant; nam pares horarum metas

tam antemeridialium quam etiam Postremarum, et tam diei quam noctis ho

Quo documento clarum est, tantundem undiquesecus

ab terris abesse coelum; quod idem duobus circulis edocetur solstitiali et bru

mali. Nam utique quantum interstitii dies habet, quum coeli culmina Sol

elatus illustrat., tantum spatiiA longior nox,` quum Sol in brumam decidens

repraesentat; itemque quidquid singula signa zodiaci intercapedinis luci con

tulerint, tantundem Sole e contrario rutilante umbris noctis ignoscunt; quod

utique undiqueversum probat tantundem circulos sideraque distare, mediam

que tellurem esse. Quod si congruo videtur assertum, jam partes ejus, quas

ipsa permensa sum, perhibebo.

DE QUINQUE ZONIS ТЕВВАЕ.

Orbis terrao in quinque zonas, sive melius fascias dico, pro rerum di

versitate discernitur, quarum tres intemperies multa а contrariorum nimietate

culmina] Grotius nescio unde culmine, quum

jam anteriores cditiones culmina haberent, quod et

Darmstattensi codice et aliis (Oudend. ad APPul. I,

P. 407) conlirmatur.

intercaperlinis luci] Sie scriPsi e codice Mona

censi (A), vulgo intercapedine loci, quod etsi ex

Plicari Posset, tamen nostra lectione deter-ius vide

tnr, Praesertim quum mox itidem dativus umbrís

sequatur. Construe igitur: »quidquid intercapedinis

singula signa contulerint lnei« cet.

quod si congrue] Sie codices Monacenses (A.

С) et Darmstattensis; vulgo inePte ulique Post

quod iteratur.

quinque zonas] »Primus de zonisu, inquit

Achilles Tatius (isagog. c. 51), »Parmenides di

cere instituit, de quarum numero magna dissensio

est. Nam alii sex numerant, ut Pc-lybius et Posi

douius, qui torridam in duos dividunt; quinque

malunt alii, c quibus Eratosthenes.« Itaque Pluri

mi, ut et Virgilius (georg. 1, 255):

»Quinque tenen! coelum zonne, guar-um una

corusco

Semper ab igne rubens et torrida semper ab igne,

Опят círcum extremas dexlra laeuaque trahuntur,

Caerulea glaeic concrelae algue imbribus alrisl

Tibullus (4, 1, 151), Ovidius (metam. 1, 45),

alii; inprimis antem conferendi sunt Strabo (1,

P. 64; 2, р. 110 Casaub.), Plinius (2, 68), Cleo

medes (cycl. theor. 1, P. 55 et 2, P. 189 sequ. edit.

Antv. 1555), Geminus (c. 12 et 15, р. 55 in Petav.

UranoL), Macrobius (in воща. SciP. 2, 5 et 6),

Proclus (de sphaera с. 14, P. 27), llyginus (astron.

1, 7, P. 555 Munch), et ipse повеет inferius 755).

fascina] Macrobius (ad зета. Sc. 2, 7): »Zonas

esse vel сбита“, hace enim unius rei duo sunt

nominaal

Martiani Capellae lib. VI. §. 602. 505

relegavit. Nam duae, quae axi utrique confines, algore immenso et frigoribus

occupatae, descrtionis causas pruinis ningentibus praebuere; media vero

ílammis atque anhelis ardoribus torridata propinquantes animantum amburit

accessus; aliae autem duae vitalis aurae halitu tempciatae habitationem animalibus

indulserunt, quae quidem per totius rotunditatem telluris incurvae tarn

supermini heinisphacrium quam inferius ambicrunt. Nam utique terra du as 605

sibi partes hemicycliorum quadara diversitate despicit, id est uuain habet

supernatem, quam nos habitamus et ambit Occanus, et alia m infcrnatcm.

Sed hace superior initium habet a solari ortu, ilia inchoat a eolis occasu,

quern circulum Graeci 'OçLÇovra perhibent. Verum quia iliac zonae volubili- 604

tatem utriusque partis includunt, decern utrinque circulo suo faciunt regiones,

e quibus haec, quae a nobis habitatur, est una, atque ad aquilonem versus

et septentriones adscendit; altera, quae e contrario ad meridiem atque austrum

fertur, quam habitare illi aestimantur, qui vocantur awolxoi. Similiter ex 60S

xcre, alii finientem. Adjiciendus est ad Lane meridianns

circulas, qui horizon la rcctis angulls secat.

Ex Lis quidam circuí! in transversa currunt, ct

alios interventa suo scindunt. IVecesse autem est

tot aerie discrimina esse, quot partes. Ergo hori

zon, sivc finiens, circulus quinqué illos orbes,

quos modo di xi fieri, secat, et efiicit decern partes,

quinqué ab ortu, quinqué ab occasu. ■ Plora dabit

Ukertus (T. I, P. 2, p. 118).

avToíxoi] Operae prctium erit cum Iiis et sequentibus

Gemini (in Petar. Uranolog. p. 56) doc

trinan] contulissc: »Eorum, qui in terra habitant,

alii dicuntur synocci, alii perioeci, alii antoeci,

alii antipodes. Synoeci igitur sunt, qui circa cundem

locum cjusdem zonae habitant. Perioeci vero, ,

qui in cadem nobiscum zona in circuitu circurahabitant.

Antoeci vero, qui in cadem australi zona

sub eodem bemisphaerio habitant. Antipodes vero,

qui in austral! zona in altero bemisphaerio habitant,

ningentibus] Sic scrips! e códice G rot ¡i, Darmetattensi

queque ads t ¡pulan te , qui ninguentibus ex

hibe t. Vulgo mergentibus ; alios ingruentibus scri

beve Grotius in margine notayit

amburit] Sic jam Grotius scrips! t, utroqne

nunc Monaccnsi acidícente; anteriores ediliones

imitait.

habitationem] Virgil ins (georg. 1, 237):

»duae mortalibus aegris

Muñere concessae divUrn*

despicit] Grot'nis legendum censet dispescit; sed

codices nihil mutant.

a Solis occasu] Codices Rcicbcnauensis et Darmstattensis

pro Solis babent lucis.

'OçLÇovra] Seneca (nat. qn. 5, 17; p. 76ä

Lips.): »Dimidia pars round! semper supra, diraidia

infra est Hanc lincain, quae inter aperta et occulta

est, Grace! ooiÇovra vocant: nostr! finitorem diK04

Martiani Capellae lib. VI. §. 60o.

infcrnatibus duae; sed hi qui nobis obversi, àvt'utoâeç memorantur; qui contra

illos, quos àvrolxovç diximus, otvrL%&oveç appellantur. Sed nos cura illis diversitas

temporum velut quadam contrarietate discriminât; nam quum aestate

torremur, illi frigore contrail untur; nam quum hie ver pubescit florentibus

pratis, illic edomita aestas temporibus autumnescit; hie bruma, solstitium illic

apparet; nobis Arctoa lumina spectare permissum, illis penitus denegatum.

(>06 Antipodes autem nostri unum nobiscum tractum perferunt hiemis et flagrantiam

communis aestatis, sed noctem diversam dicsque contrarios; licet aestate grandes

dios prolixasque hieme noctes, nobisque Septentrio conspicabilis illos lateat

sitie fine. Ita etiam his, qui ctwolxoc vocantur, antipodes sui quatuor anni

témpora novere communia, ас poluni, qui est ad austrum, antipodibus suis

007 nobisque penitus ignoratum soli suspiciunt. Qui autem in media fascia sunt,

his quotidie ortus occasusque mutantur; et supra quos Sol est, his citius

exoritur tardiusque mersatur. Aequinoctiali autem tempore et oriens et occidens

similiter apparebit, neque ulla astra sunt, quae illorum obtutibus denegentur,

et quae una cum illis oriuntur, simul veniunt ad occasum. Hi dies

cúnelos pares suis noctibus intuentur, nee ullas meridiano die metiuntur

umbras; eorunique antipodes dies noctesque sub eadem longitudine patiuntur.

Quum autem solstitii properantia peragendi per eosdem transeat, et jam brumam

secundum candera diametrum positi cum babitabili tatur«, ut nec Burmanní correctíone (ad Ovid. П,

nostra terra.« p. 254) nec Monacensis (A) codicîs lectione au-

KVtiJtodaç] Sic jam Cicero (Acad. 2, 59): tumni nqscituv indigcauius, licet lianc in Reiebe-

1 «nonne etiam dicitis esse e regione nobis e con- naucnseui quoquc corrector intulcrit. Fortasse tatraria

parte terrae, qui adversis vestigiis stent con- men praeferenda forma autumnascit , quam in mar-

, tra nostra vestigia, quos àvxirtodaq vocatis?« gine Grotius notavit.

yiura dedi alio loco (in Palacogr. crit. T. Ill, §. 55), ita etiam his] Etiam hausi e codicibus Darin -

ubi etiam ridicula Lactantii argumenta notavi. ' stattensi, Reicbcnaucnsi, et Monacensi utroqoe (A

diximus] Sic codices Rcichcnaueusis et Darm- С); vulgo et.

stattensis pro dieimus, quod in editis erat. Cetcrum una cum illis] Cum inserui e códice Rcicbenntichthones

esse noslro quos Gemino perioecos, nauensi; inoxquc ad occasum scripsi pro in occavix

opus est. 5,,т ex Monaccnsi altero (С).

autumnescit] Id est «in autiimnum abit vcl mn- brwnam] Forte »in brumani.« GnoT. — Idem

‚ Martiani Ca'pellac 1111-1115. 607. 505

itidcm sol revertens similiter per illos iter ducal, et, procul'ab his utrinque

secedat, dubium nonr est quin bis' hie'mem et Secundo patiantur Iaestatem;

quibus quum ortus Solis est, eorum antipodibus apparetoccasus. Vern-m illae

duae regiones, quas fascias item dixi, quarum unallvicinantis Plaustri algore

crustatur, altera transaustrini halitus desertione contrahitur, antípodas proprios

non habent, sed ipsae sibi invicem contraria _Íiunthajbitationqantipodae, nul

losque ortus siderum absque planetis utrinque noverunt; quae quidein illis

non supra вари: eunt, sed de medio lateris oriuntur. Stellae etiamlfixae eocli

sex eis videntur mensibus,sex

itidem non apparent,l ortivusque circulus ,ae-ì

quinoctialis illis est, l„senaque -ex zodiaco signa4 qconspiciunt. Denique sex

mensibus diesque noctesque patiuntur, ut> utrisque poli axisque termini supra

verticem videantur; sed haec prior Septentrionis, altera ‘Canopi Stellae illu-strata

folgore, cetera non noverunt.

DE CIRCUITU TEBRAE.

Quarum regionum habitus prodidit doctissimusPythagoras,

sed ego

ipsa peragravi, ne qua mihi ignota videretur portie superesse telluris, cujus

terrae totius habitus omnis plenusque circuitus, ut Bomanorum dimensione

inox pro secedit alios succedít legere notavit in

margine; male.

статист] Glaciatnr, xgvöralloôtat. Скот.

— Sic et Ammianus Marcellinus (15, 10, р. 108

Groß): »liieme vero humus erustata frigoribuse etc.

амбровые] Malim antipodes, sed sane confu

sas terminationcs sacpe in talibus vocibus invenias.

Sie Cic. lib. 1 de div. Druides dicit, quum alii

omnes ôpvì'ïïaç dicant. Similia sunt Macomades

Macomadae, Marmarides Marmaridae. Сто-г. —

Editiones ante Grotium praeterea male antípo

«(лег/не. .

ortivusque] Sie e Grotii conjectura reposui pro

ortibusque, quum B et V ortlxograpliica tantum ra

tione ванты, quam me non curarc.saepe pro

fessus sum. Aliam lectioncm arcticusqroe recte in

marginem Grotiug rejeeit. .

utrisque] Codex Monacensis (А) ulriusque,

male; incolae cnim utriusque zonae frigidae signi

nilicantur.

Pythagoras] Hace est harmonica ratio, quam

appellat Plinius (2, 115), »quae terram 000115055

шаш sextam totius шиш“ partcm facit.«

tolíus habítus] Sie codices Darmslattcnsis, Rei»

clienaucnsis, et Monacenses

(A. C), lectione a Gro

tio quoque dudum in margine notata; vulgo ambitus.

64

506 Martiani Capellae lib. VI. §. 609.

percenscam, quidquicl stadiorum supputatione memoravi, est in millibus passuuni

trecenties et quindecies centenis: quo loco non puto transeundam opi-

610 nationem Ptolemaei in geographico opere meinoratam. Idem quippe zodiaci

tractum omneinque cöraplexum trecentis sexaginta coeli partibus secat; quas

singulas in telluris centrum ita aestimat pervenire, ut unius partis latitude

istic quiugentorum stadiorum mensura tendatur; singula vero stadia centum

viginti quinqué passibus explicate, quae octo millenos passus absolvunt, undc

quingenta stadia,, quae sunt partis unius, millia passuum colligunt sexaginta

duo passusque quingentos. Verum illa stadia quingenta trecenties sexagesics

complicata faciunt semel millies octingentiesque sexcentena; ex quibus millia

passuum' partitione praedicta collecta faciunt ducenties vicies quinquies centena.

Hoc de totius terrae globo oportuit intim ari.

DE LONGITUDINE TERRAE.

611 Ceterum ejus longitudo ab ortu ad occasum, hoc est ab ipsius Indiae

extremitate usque ad Herculis columnas Gadibus sacratas, octuagies quinquies

pervenire] Ex iisdcm; vulgo provenire. sexaginta babcant; id tantuin mihi indulsi, nt pro

stadia] In stadü mensura conveniunt cum nostro trecentis, quod apud Grotium erat, trecenties rc-

Plinius (2, 33, 21), Censorínus (13, 2), Strabo stitiierem. Ceterum de tota mensurac ralione con-

(7, p. 322 Casaub.), Plutarchus (in vita Gracchi fer ipsiim Ptolcmaenm (Gcograpb. 1, 3. 7.11) ct

p. 838), Pflybius (5, 39); plura dabit Manncrtus oiunino Ukcrtum (T. I, P. 2, p. 49. 50).

(Gcogr. d. Gr. n. Rom. T. I, p. 199 scqu, novae longitudo] Haec quoquc ex Plinio (2, 108,

edit.). 112) bausta esse manifestum est, licet in numci-is

complicata] Id est multiplícate. ComputaJio haec discrcpent, cujus baec verba sunt: »Pars nostra

est: stadia 500 X 360 = 180000, stadia 180000 tcrrarum, de qua memoro, ambienti Océano vclut

X 125 — 22500 millia passuum; undc apparet innatans, longissimc ab ortu ad occasum patct,

non sexcentena sed centena in scqucntibus legen- hoc est, ab India ad Herculis columnas Gadibus

dum esse, sed mutarc nolui, quam codices non sacratas octuagies quinquies centena sexaginta octo

modo nibil auxilii aüerant, verum ctiam majores millia passuum, ut Artcmidoro auctori placet; ut

turbas faciant; si quidem alii, Grotio tc9te in mar- vero Isidoro, nonagies octies centena et XVIII

ginc, DCLXX stadia Icgunt, Darmstattcnsis autcm millia. Artemidorus adjicit amplius a Gadibus

et lectio IVoriinbcrgensia libri margin! adscripla circuitu Sacri promontorii ad promoutorium Arta¿

_i Martiani Capellae NJ. §. 6111. 507

centena septuagi'nta octo millia sunt,~ sieut Íetiam Artetnídorus „анаши-113300011;

пат. Isidorus nonagies octies dicit

en фасет et ‘oetoqmillia . Ver-um Artemi

dorus dimensioni praedictae adjicit quidquíd a Gadibus procurrit; nam per

Sphenis frontem circuitu Sacri promontoríi ad aliudlllìuale.promoutorium, quod

Artabrum nominatur, procedere dicit terram in nongenta nonaginta unum millia.

.‘ i Н": ` 1 il

ALIA DIMENSIO TERBAE. f

Quae dimensio-.îtem {ieri compendiosîor potest, si per maria quis vectus

excurrat. Nam a Gange iluvio ostioque ejus, quo se in Eoum eil'undit ocea

num, yper Indiam Parthienemque ad Myriandrum urbem Syriae' in Issico

sinu positain quinquagies bis quindecim millia; inde proxima navigatione Су—

prum insulam, Pataram'Lyciae, Rhodum, Astypalaeam in Carpathio mari;

111-ат, quo longissime frons procurrit llispaniae,

CCCCXCh

Ártemirloms] Eplnesius, qui mediterranei maris

circuitum scripserat. vide Ulaertum (T. l, P. l,

p. 156). Ipsum Ilispaniae liltora oculîs lustrasse

testatur Strabo (5 init. p. 157 Casaub.).

Isidorus] Characenus, Augusti aequalis, quem

narrat 'Frontinus (de coloniis 11.564) »Omnium pro

vinciarum formas et civitatum mensuras compertas

in commentarios eontulissc.« Confer Dodwclli dis~

sertationem de Isidoro Cliaraceno (in Hudson. geo

grapli. minor. T. П, p. 57 sequ.).

Sphenís] Codices variant, siquidem Darmstat

tenais exhibet Syenís, Reiclnenauensis Spínam,

quarum lectionem utramque jam in margine Gro

tius notavit, Monacenses (A. C) denique Spineam;

sed nihil mutandum esse Strabonis verba probabunt

(5, p. 157 f. Cnsaub.)= 119013101 6è 701 ìßrjgtxdc

5601/ 1121019 :rmanoöiotç 610101015 aard ‘cà

207519111 duncan/'pmu' nai, 61) xaì 1111: 119060751}

. Ё .

IQ

‘roércp ¿algauw rfi Auria/gr; «pawfl 210120661. 2015

veov, 650151101 барыши! ßovlo'asoe/ot. De Cuneo,

quem ail'eetata eruditione 1110 Sphenem noster ap

pellat, vide ct Plinium (4, 22) et Melam (5, l, 58).

promontorii] MS. sempcr promonluaríum: sie

octagínta, octuagínta.Gnor.-Idem

pro Artabrum

alios Cantabrum legere in margine notavit, male.

(lune dimensie] Plinius: »ld mensurae dupliei

currit via. А Gauge amne ostioque ejus, quo se

in Eoum oceanum clïundit, per Indiam Partliye

nenquc ad Mpiaudrum urbem Syriae in Issico sinu

Positam quinquagies bis centena XV millia pas

suum. Inde proxima navigatioue Cyprum insulam,

Pataram Lyciae, Rhodum, Astypnlaeam in Car

pathio mari insulas, Laconiac Taenarum, Lily

baeum Sicilian, Calarim Sardiniae, vicies et ваше!

centena tria millia passuum. Deinde Gades duode

cies centena et quinquaginta millia passuum; quae

mensura universa ab eo mari eflicit octogies quin

quies centena LXVIII millia passuuxn.« Adde Aga

themerum (in Gronov. geograpln. p. 186. 187).

612 '

(VL *

508 Martiani Capellae lib. VI. $. 612.

i

item in insulam Taenarum Laconicae, inde Lilybaeum Siciliac, ct Caralim

Sardiniae, tricies quater quinquaginta millia; inde Gadibus quadragies bis

quinquaginta millia. Quae mensura universa ab eo mari efficit octogies quinquies

septuaginta octo millia.

ITEM ALIA TERRAE MARISQUE DIMENSIO.

Potest item aliud terra m arique iter duci per Gangem Euphratemquc

fluvium, Cappadociam, Phrygiam, per Acgeum pelagus, et Laconicum marc;

itemque per sinus alios usque Peloponnesum, Leucadem , Corcyram, Acroccraunium,

Brundusium, Romain, Alpes et Galliam, per Pyrenaeos etiam montes

in Oceanum vespertinum, Hispaniae oram, trajcctumque per Gadesj et omnis

mensura, attestante Artemidoro assertionibus meis, habet millia octuagies

sexies centena octoginta quinqué. Habetis longitudincm multipliciter mcmoratam.

Taenarum] Forte: »item insulam Tcnaron.«

Grot. — Ipse enim facili errorc insula cdiilit. Sed

in ipso nomine mire variant codices, eiqnidcm Mo-

(A) exliibct »insulam Teuctbarum«, I) armitem

in sula tene darum laconice«, denique

Tarians lectio ad iibri Norimbcrgcnsis margincm

adscripta »Tenedarum«, ut de Tcnedo insula

cogitare lleca t, nisi Laconicae adscriptum esset,

cujus tamen non insulam sed promontorium Tae

narum fuisse satis constat.

inde Lilybaeum] Sic codices Monaccnses (A. C)

et Darmstattensis; vulgo unde.

Caralim] Restituí e códice Grotiano, qnom vulgo

Calarán legere tur, ut sibi constarct Martianus, qui

infra (§. 64S) promontorium Caralilamim appellate

quanquam ubique fere (Liv. 35, 40. Kiel. 2, 7.

Flor. 2, 6. Claudian. bell. Gildon. 521) variant

libri nec quidquam discriminis esse Ilarduinus (ad

Pliu. 3, 7, 15) docet.

potest item] Plinius (2, 108): »Ali« via, quae

certior, itinere terreno maxime patet, a Gange ad

Eupliratcm amnem quinquagies et scmcl centena

millia passuum et LXIX. Inde Cappadociae Mazaca

CCCXIX millia. Inde per Pbrygiam, Gariam, Eplicsum

CGCCXV millia j ab Epbeso per Aegeuni pe

lagus Dclum CC, Isthmum GCXII quingenti. Inde

terra, et Lecbaico mari et Corintbiaco sinn Patras

Pcloponncsi XC millia; Leucadem LXXXVII millia

quingenti: Corcyram totidem: Acroceraunia CXXXII

millia quingenti: Brundusium LXXXVII millia quin

genti: Поташ CCCLX millia. Alpes usque ad Scingomagum

vienm DVXIIIL Per Galliam ad Pyrenaeos

montes Illibcrim DCGCCXXVIL Ad Oceanum ct

Ilispaniac oram CCCXXXI. Trajectu Gadis VII

millia quingenti. Quae mensura Artemídori ratioue

cílicit octuagies пол ¡es centena XXXXY.«

Acroceraunium] Acrocerauniam exbibent codi

ces Monaccnses (Л. С) et Darmstattensis, ct lectio

in libro IVorimbei'gensi no ta ta $ sed pracstat vulgata

lectio, quae supple ta roce promontorium intclligiMartiani

Capellae lib. VI. 9. 614. 509

DE LATITUDINE TERBAE.

Latitude autem ejus a meridiano situ in septentrienis Caput 'plurimum 6M

miner est, nam utrinque intemperati a'éris nimietate centrahítur. Ео accedit,

quod a septentrienis plaga Sarmatarum gens copiosaque barbaries accessum

indagandae dimensionis excludit; attamen quidquid intrepida permeare quivit

excursie, competenter admensum est, repertaque latitude habitabilis terrae

paene dimidio minor, quam dicta est cellegisse longitude. Nam colligitur in 615

quinquagies quater centena sexaginta duo millia; quippe a littore Acthiopici

tur; quanquam plerumque Acreeeraunia plurali

numero dicuutur.

centena] Ahesse ab aliis hune Dumerum jam

Grotius in margine notavit, ahestque a eedicibus

Menacensihus (А. С), Reichenauensi, et Darmstat

tcnsi; sed male, si Pliniuln centuleris.

latitude] Plinius: »Latitude autem terrae a me

ridiano situ a_d septentrionem dimidio Ген-е minor

eolligitur; quadragies quater centena LXXXX mil

lia. Que palam lit, quantum et hine vapor abstu

lerit et illinc rigor. Neque enim deesse arbitrer

terris, aut non esse glohi formam: sed inhabita

bilia utrinque incemperta esse. Hace mensura currit

a littore Aethiopici oceani, qua modo habitatur,

ad Meroen decies centena millia. Inde Alexan

driam duedecies centena millia quinquaginta. Rho

dum DLXIII. Gnidum LXXXVII millia quingenti.

COILXXV millia. Samum С millia. Chinm LXXXXIV

millia. Mitylcnen LXV millia. Teneden XCIV mil

lia. Sigeum promontorium XII millia quingenti»

Os Penti CCCXII millia quingcnti. Caramhim pre

monterium CCCL. 0s Macetidis CCCXII millia

quingenti. Ostium Tanais CCLXXV millia, qui eur

sus compendiis maris brevior lieri petest LXXXIX

millibes. Ab estio Tanais nihil modicum diligentis

simi auctores feecre: Artemidorus ulteriora incom

perta existimavit, qnum circa Tanaim Sarmatarum

gentes «legere fatcretur ad septentrienem versus.

Isidorus adjecit duodecies centena millia quinqua~

ginta usque ad Thnlen: quae conjectura divinatienis

est. Ego non minore quam lproxime dicte spatio

Sarmatarum lines nosci intelligo. Et alioquin quan

tum esse debet, quod innumerahiles gentes subinde

sedem mutantes capiat? Unde ulteriorem mensuram

inhaliitaliilis plagne multe esse majorem arbitrer.

Nam et a Germania immensas insulas non pridem

compertas cognitum haheo.« Ohserves velim a Mar

tiano omnes numeros omissus esse, practer illum,

qui distantiam usqlie ad Tlinlen exprimat, atque

in hoc etiam dill'crre codieum lcctiones. Nam Сго

tins edidit »duedecies centena quinquaginta milliac;

Reiclienauensis autem ex his millenarium nnmcrinn

omittit: et Darmstattensis Monacensesque cediccs

(A. С) tantum »duodecies'quinquaginttw dant. Ne

que ubi infra 689) noster premontorium Caram

bim ab ostio Ponti ahessc dieit »millihus passuum

dnccntis viginti“ cum Plinio censeutit.

accedit] Godices Monacensis (С) et Darmstat

tensis accidit; sed vulgatam lectionem praestare

arbitrer.

i .._.

510 Martiani Capellae lib. VI. §. 615.

616

617

oceani, qua habitabilis primum est, ad Meroen, inde Alexandriam, Bhodum,

Chium,

Carambim promontorium, os Maeotidis, ostium

Gnidum, Coum, Samum, Mytilenem, Tenedum, Sigeumque

promontorium,~ os Ponti,

Tanaís praedicta dimensie comprobatur. Qui quidem cursus si per maria

transeatur, in compendium ducit_ millia sexcenta septuaginta octo. Huc usque

compertum progressum Artemidorus asseverat, sed Isidorus adjecit duodecies .

centena quinquaginta millia usque ad Thylen ultimam tendi, quae quidem

opinatio mibi videtur incerta; nam ipsi tantundem latitudinis inesse dico,

quantum longitudinis comprehensum. Neque enim, quum rotundum telluris

orbem adstructio superior ratioque monstrarit, impar latus globo poterit pro

venire, sed supradicti scriptores habitabilein dixerc tellurem.

DE BOTUNDITATE ТЕВВАЕ.

Rotunditatis autem ipsius extima circumfusus ambit Oceanus, sicut

navigatus undique comprobatur. Nam а Gadibus per Hispaniae Galliarumquc

Cm'ambím] Sie codices Monaccnscs (A. C) pro Са—

rnbim in cditis. Ejusdem promontorii infra 689)

itcrum mentioncm facit. Adde Dionysium (perieg.

159) 1:1 Plinium (4, 42, 2e).

liuc usque] Ita codices Monacenscs (A. C),

Darmstattensis, ct Reichenaucnsis, pro nunc usque

in editis. I

rotunditalís] Plato (

Plated. p. 108 f.) jam de

terra ».êv рёбер обрел/ф n'epigßegńg 01160“, item

Aristoteles (11е coelo 2, cap. extr.) 116117116; 6è

Ё'хгш бфшрогьд‘ёс ávdifxaïow, et Eratoslhenes

(ap. Strabon. 1, p. 48 Casauh.): »dmatpogrâûç

y1; librada. Adde Eusebium (in praep. cv. 15,

5G; р. 850), Plutarclmm (de plac. pllilosopll. 5, 10;

p. 895), et nostrum superiori loco 595 11). Е

Romanis similiter Cicero D. 2, 45): »Si mun

dus globosus est, contingcre idem terrae necessc

estu; Seneca (nat. quaest. 5, 28): »in rotundum

(ferme) orbis aequatus est.“ Plinius dcniquc (2,

70): »Reliquorum, quae miramur, causa in ipsiuß

terrae figura est, quam globo similcm, et cum ea

aquas, iisdem intelligitur argumentis.«

Oceanus] Cicero (somn. Scip. 6): »Omnis enim

terra, quae colitur 11 vobis, parva quaedam est

insula, circmnfusa 1110 mari, quod Atlanticum,

quod magnum, quem Oceauum appellatis in 101-115.

navigahls] ‘Sic Grotius unice rcctc, quum an

teriores cditiones llahcrcnt navigano', adstipulantc

ctiam, quod mireris, codice Darmstattensi. Cctcrum

navigari possct песне Oceanus, multis olìm quae

situm esse ostendit Marcus Seneca (Suasor. 1).

пат a Смыли] "асс et sequentia omnia е

Plinio (2, 67) verbis tantum mutatis liausta sunt.

Martiani Capellae lib. VI.- §.618.

‚ ` 5M

ilexum eeeidentalis plaga omnis .hodieque navigatur. Dum autem divus Au

gustus classe Germaniam circuiret, septentrionalcm tetum permeavit Oceanum;

nam primum in Cimbrieum premonterium veniens, magno dehinc permense

mari ad Seythicam plagam ac rigentes undas usque penetravit. De eonfinio

item ab erientis principio et Indico mari pars, quae pel-git in Caspium marc, а

Maccdonum elassibus remigata, dum Seleucus et Antiechus regnavissent. Palas

vere Maeotica ejusdem sinus habetur Oceani. Item laevi lateris circumflua

memerentur. Ab ipsis itaque celumnis Herculis, quae in Gaditane 'sunt littere

censeoratae, usque in Arabium sinum meridianus omnis permeatur Oceanus,

sicut plurimis asseveratur exemplis. Nain ejus maximam partem Magni Ale

xandri sulcavere victoriae. In eodem Arabice sinu constitute Cajo Calesare Au

divus Áuguslus] Ridicule erravit, dum Plinium`

exscribcret, qui »auspiciis Angustia septentrionalcm

Occannm navigatum esse tradit; Tiberii enim cx

pcditienem significari patct, cujus classem Vellcjus

.Patcrcnlns (2, 106) nal-rat »Oceani sinibus circum

navigatis ab inaudito atque incognito ante mai-i llu

mine Albi circumveetam esse«, Aneyranum autcm

menumcntum (in Oberlini Tacito T. Il, p. 847)

даст »ab estie Rlieni ad Solis orientis regienem

usque ad erbis extrema navigassc, que ncque terra

„ ncquc mari quisquam Romanorum ante id tcmpus

-adierita, quod vereor ne male Ukertus (T. I, P. 1,

р. 189) ad Germanici cenatns (Tacit. ann. 2, 24)

retulerit. Quod antcm nestcr »ad Scytliicam plaganl

ac rigcntcs undas usque penelratum“ scribit, itcrnm

male intellcxit Pliniuln, qui »prospectum tantum

aut fama cognitum mare ilmnensumu pcrhibet.

реши] Vide ne ver-git scripserit, ut Plinius

»pars tota nergens in Caspium шаге.“

Seleucus] Palroclis liaec expeditie est, quam et

alie loco (6, 2l) Plinius tangit: »Etcnim patefacta

est non mode Alexandri Magni armis regumque

qui ei successore, circumvectis eliam in Hyrcaniuln

mare et Caspinm Sclenco et Antioche pracl'ecteque

classis eernm Pnlreclc.« Phu-a de ille homine «labit

Sti-abe (2, p. 138 sequ. Casanb.).

Maeotica] Multes liec credidisse ct Plinius con

lirmat, sed ut ipse sententianl non proferat. 329155:

‘VO'Ö áßoêéoîjv appellat Maximus Tyrins (52, T.

П, р. 121 Bcisk.). Vide Ukertum (T. l, P. 2,

p. 541).

sulcavere] Plinius Iuslravere; sed ille et Vir

gilius utitnr (Acn. 5, 158):

— »et lunga sulcant vada salsa carímu

et Claudianus (VI cons. Hon. 576):

»Classis ut aùrato snlcaret remige fluclus.«

C. Caesar-e] De liac C. Caesar-is, Augusti nc

petis ac tilìi adoptìvi, expeditionc Arabien (Die

Cass. 55, 11), Plinius (6, 52) velumina scripsissc

так: ct anam Mauritaniae regem et Dienysium

Characenum »terrarnm Orbis situs recentissimum

aucterexn, quem ad cemmcntanda omnia in Orien

tem praeniiserit divus Augustus, itnre in Armeniam

ad Parthicas Arabicasque rcs majere Iilio..

618

619

620

621

512 Mariani сарепае navi; 956211

gusti 11110, Hispanicarum navium naufragium et ejectae fragmentorum reliquia'e

pervenere. Item Hanno, dum Punieum floreret imperium, Mauritaniae cir

cuitu ac dehinc meridiani flexus excursu in Arabiae terminos prolixa admodum

navigatione pervenit. Cornelius auctor aflirmat, quendam Eudoxum fugientem

regis insidias ex Arabia in Gaditana pervenisse refugia. Caelius Antipater se

hominem vidisse conlirmat, qui negotiationis ardore in Aethiopiam ex Hispania

navigasset; idem Cornelius post captos Indos per Germaniam navigavit.

naufragium] Ita codices Monaeenses (А. С) et

Darmstnttensis Pro naufragio in cditis. Pracstct

tamen naufragio.

pervenere] Ita codices Reichenauensis ct Mona

eenscs (A. С) Pro paruerunt in editis; Plinius

brevius: »signa navium cx Ilispanicnsibus naufra

giis dicuntnr agnitam

o Hanno] Cujus etiam nunc'pcriplus exstat Grae

се. Confer omnino Gosselinuln (recherches sur la

geogr. system. des anciens Р. 1, P. 61-102),

Saint-Croix (in Mcm. de 1’Аса11. des Inser. T. 42),

Hugium (in progr. Freib. 1808), Manncrtum (Geogr.

11. Gr. u. n. T. 1, P. 46 sequ.), Ukertum (T. I, P.

1, P. 61 sequ.), Lelewelium (die Entdeckungen der

Carthager etc. p. 81 sequ.). Periplum reccntissime

edidit F. ‘У. lilugc (Lips. 1829).

Cornelius auctor] Áuctor glossema est. Quod

et alibi saepc reperias, ut et in scholio Germanici,

I in Саши-1 fabula: »ut Panyasis auctor dicit.« Скот.

—— Sed ipsius Plinii verba sunt (2, 67): »Prae

terea NcPos Cornelius auctor est, Eudoxum quen

dam sun aetatc, quum Lathurlun regem l'ugerct,

Arabico sinu egressum Gades usque ременным

Emloxus] Vide Posidonium apud Straboncm

(2, P.' 98 Casaub.) et Ulaertuln (T. 1, Р. 1, P. 141

есть).

Caeh'us Antipater] Confer dissertationcs dnas

in anual. acad. Lugd. Batav. anni 1821.

negotiationis] Hoc recepi e codicibns Mona

censibus (A. С) et Darmstattcnsi, quum et Plinius

dicat »commercii gratiac; vulgo minus apte navi

galionis.

Hispania] MS. Semper Spania. Non male, ita

enim saepe vetercs, praesertim Graeci. Paulus ad

Romanos cap.XV: nig ¿dw Лоргёшдш El; 'rag'v

2am/lav, ¿Äséöoyat лед; ůyâç: et paulo Post:

тобго 0151/ ¿atreis'öaç xaì, 6909ayt6áywoç

miroîç fòv между тобгоу, áfreiezióoyat da’

25u61/ sig ‘niv Zaai/lav. Qucm loeum eo liben

tius adscribo, quod ejus mihi indieium fecerit vir

omni studiorum genere clarissimus Fr. Junins,

cujus me hospitio felicem judico; ut et illum ex

Glossario 11. ST. »Hispania firm/la', quem SUP.

Peditavit amicissimus Meursius, magnae non dicam

spei sed rei juvenis. Веры-11111- et in Scholinste

Juvenal. ad Satyr. XIV, indicante eruditissimo Ti~

liobroga. Simile est et hnie vocabulo мышью

Öaöv'frgwm'oç, (ut in Glossario legitur), quod Аг—

nobius mutile striculus dixit lib. V: „гаси sumere

habitum puriorem, et in speciem levigari nondum

duri ntque striculi Pusionisu; ut et Tcrtullianus de

Achille: »patiens certe jam striculus«, ut cmendat

Turnebus. Ne quis antem temere hirticulus emen

det in Glossario, scicndum est híslriculum endem

ratione dici qua histricem ab hirtitudine. Скот.

— Samuel Bocbartus ipsum Ilispaniae vel Spaniac

Martiani Capellae lib. VI. $. 622. ДО

DE DIVISIONE TERRAE.

Ostensum puto ambitum superioris terrae permenso in circulum mari 622

uudiquesecus navigatum; nunc ipsius divisionem terrae quantum patitur succincta

insinuatione mero or abo. Circulas omnis superae habitabilisque telluris,

sicut plerique testantur, in tres partes est dis tribu tus: Europam, Asiam, Africamque,

quarum prim am atque ultimam interruptio dispcscit Oceani. Nam 623

Atlantici profundi ex Gaditano freto vis intersecans profunda telluris Lybicum

Ibero latus abscidit et confestira se in propinqui maris fluenta diffudit; quippe

a Gaditano ostio in ingressum interioris maris per longitudinem cursus vix

cit ab Hcbraea voce Saphan, id est se profite tur. Fuerunt tarnen qui duas tantum pareuniculus}

undc Spamja nihil alind erit quam си- tes facerent, Africa vel Europae vel Asiae adjecta.

niculosa regio, quod epitheton etiam Catullus car- Unde Silius (1, 194):

mine XI dat Celtiberiae. Ccm. (Barpocr. p. 65). »Aestifero Libye torque tur subdita Cancro,

— Spaniam saepc et Darmstattensis codex praebet Aul intjens Asiae lotus, mit pars tertia terris*,

pro Hispania; immo et Atbenaeus (14, 75; p. 657 et Lucanus (9, 411):

f. Casaub.) Ejtaviav dicit »Tertia pars rerun* Libye, si credere famac

post eaptos Indos] Hand dubie corruptas hic Cuneta velis, at si ventos coelumque sequaris,

locus est; quid sibi voluerit Martian us, intclligi po- Fars erit Europae. «

test vel e Plinio (3, 67) vel e Pomponio Mela Plura dabit Ukertus (T. I, P. 2, p. 280).

(3, 5 £), qui hace narrât: »Cornelius IVepos, ut dispescit] Sic pro dissecat in editis tree antirecentior

auctor, ¡ta certior; testem autem rei Q. quissimi Leidenscs (Oudend. ad Appui. П, p. SO).

Metcllum Celcrem adjicit enmqne ita retulisse com- Atlantici] Plinius (3, 1): »Oceanus hoc quod

memorat: quam Galliis pro Consule praeesset, In- dictum est spatio Atlanticum marc infundens et

dos qnosdem a rege Baetorum dono sibi datos; ávido meatu terras, quaecunqnc venicntem iexpavcrc,

unde in eas terras devenissent requirendo cognosse demergens, resistentes quoque flexuoso littorum amvi

tanipestatum ex Indicie aequoribus abrcptos fractu lauibit« cet.

emensosque quae intererant tandem in Germaniae a Gaditano] Plinius (3 pracf.): »Quindecim

littora exiissc.« mill ¡a passuum in longitudinem fauces Oceani pasuperioris

terrae] Id est hemispbaerii nostri, tent) qU;nqUe millia in Iatitudinem, a vico Mellaría

vel ejus partis quae Océano circumfuso a reliquis Hispaniac ad Promontorium Africae album, auctorc

dirimatur. Turran ¡o Gracili juxta genito; T. Livius ac IVepos

tres partes] Antiquissima haec est dis tribut! о, Cornelius latitudinis tradiderunt, ubi minus, УП

cujus jam Herodotus (4, 45) auetorem ignorare millia passuum, ubi vero plurimum, X millia. Tarn

65

514 Martiani Capellae lib. VI. §. 625.

quindecim passuum millia numerantur, latitudo vero, ubi angustior quinqué,

ubi diffusa septem, ubi prolixior decern millibus explicatur. Hinc defluxcre

per diversos sinus subsidentesque campos tot maria, tot fragores, et quantum

624 per diversa aequora tumcscit. Undarum vero illa proruptio intcrfluentis Oceani

laeva Europam facit, Lybiamque dextra, et montibus utrinque concluditur. Nam

ab Europa Calpe, Africa Abyla monte despicitur, qui utrinque prominentes dici

columnac Herculis meruerunt, quod testimonio vetustatis laboris Herculei limes in

illis sit consecratus; siquidem ultra eum progredi consumtae telluris in via prohi-

625 bebant. Denique etiam hoc de ejus sacrae virtutis possibilitate persuasum,

quod, quum antea natura terris maria dispararet ас tanto cingi circuitu firmaret

Oceani, montium effossis radicibus divulsoque confinio camporum devexis

lacunisquc terrarum .improvisum pelagus in usum impigrae mortalitatis

626 admisit, permutans orbis faciem naturaeque discrimina. Hoc igitur freto laevorsum

Europa distenditur usque in Tañáis fluminis gurgitem, a quo inchoans

Asia Nili itidem álveo limitatur; qui quidem Nilus eandem Africamque disrumpetuo

jugo diremisse colles, atqnc ¡ta cxclusuin

antea mole montínm Oeeanum ad qnae nunc inundat

admissum.« Cetenim quod antecedebat ín editis

praedictorum , quum ab antiquissimis codicibus ab

esse testctur Oudendorpius (ad Appulcj. I, p. 54),

oniisi.

impigrae mortalitatis] Recepi lectionem jam a

Grotio ín margine notatam atque ab Oudendorpîo с

codicibus Leidcnsibus commendatam (ad Appui. I,

p. 34), Monacensibus quoque addiccntibus; vulgo

immortalitatis. y

Tanais] Hune jam Herodotus (4, 45) nonnullos

Europae conGnium faceré narrât, licet Ipse

Pliasin malle videatur; postea [magie magisque ca

opinio invaluit, nnde et Dionysius (fteçtrjy. 661):

»Обте xal EvQújjírjv àrtorèfivsTat, 'A6idoç

Confer oranino Strabonem (I, p. 65 Caeaubon.V

módico ore tam immensa aequorum vastitas panditur.

«

despicitur] Darmstattcnsis codex dispicitur, sollemuî

confusione; neque opus est lectionc ab Oudendorpio

(ad Appui. П, p. 49) proposita dispescitur,

quia sensus bic est, fretum utrinque a mon

tibus despici, id est montes ei ab utroquc latere

îmmîncrc, unde despici possit. Ccterum de colummis

Herculis omnia pervúlgate пес montium no

mina variant; quare absurda est lectio, quam a

Grotio jam in margine notatam in Reichcnauensi

quoque códice inveni, ab Aetlma pro Abyla.

testimonio] M S. testimio , sed male ; nisi ita

sumas, ut àp^ai'xwç disent еа forma, qua conturnias

supra et Fcstus aestimia. G пот.

effossis] Plinius: »creduntqtie perfossas exclusa

antea adniisisse maria et rerum naturae mutasse

faciem.« Mela (1, 5): »Herculcm junetos olini perMartiani

Capellae lib. VI. §. 626. 515

*t*

i@ .M:ï';íbf„,¿. *fa-'1'l __.,.f

Y r.- -f-v „__Mw—- -f —-—

pens telluris complexum intersccat multitudine fluviorum. Europam tamen

terminari Propontidis faucibus dixere quam plurimi, quae Propontis per au

gusta descondcns ad Maeotidem quoque perfertur.

,I JI,

DE HISPANIA.

Ortiz-_, ,Y ik

r: i' .hl

„м, im?. Р‘ wlw

" аира?

\

Епгорае Ytamen principium inchoamentique linnen Hispaníae contri-k 627

butum, fertili frugum opimaeque provinciae, metallorum aurique fetura'f

minii, marmoris, gemmarumque muneribus praedicandae; quae quidem, quod

Ibcri fluminis interrivata tractu, amnís sui meruit cognomentum. Cujus illa ’gd

toůçîuèv roïç notanoïç'tâtatgeïv a'ůtoiç, ‘rai

те Neil@ nai. ‘rai Таз/айда, mjdovç сЁл‘оераЪ—

voi/rag, rofóççre ‘coiç iöůnoiç, щ; те garage

tíç Iíaöm'ag май 177; Потап}; 86:2026677; mi.

‘tai упадёт) ‘mig égvůgáç T05 ëngq'ynaroç:

et Appulejum (de mundo p. 505. 504 Oud.): »in

divisione tcrrarum orbis Ásíam et Europam, et cum

bis, sicut plures, Africam accepimus _ Asia ab

«why augustus Pontlcl maris, usque ad alias angustias,

:lquael-inter Arabicum sinum et interior-is ambitum

pelagi jacet, eonstringiturque Oceani cingulo —

quidam ab exordio Tanais usque ad ora Nili Asiae

terminos metiuntur.«

Nílus] Strabo (l, р. 55

gantiores sinum Arabicum commodiorem finem lia

Casaub.) tamen » ele

bere ait quam Nilum, siquidem ille propemodum

ab uno mari ad alterum omnino penetret, 'Nilus

ab Oceano multis partibus longius absit«; qui enim

primi Nilum {iuem fccerant, et ipsum et Tauaim

Pbasinve cx Oceano delluere opinati erant.

Propontís] Mela (l, l): »Ubi primum se co

arctat, llcllcspontus appellatur; Propontis, ubi ex

pandit; ubi iterum pressit, Tlu-aeius Bosporus; ubi

iterum ell'nndit, Pontus Euxinus; qua paludi com

mittitur, Ciminerius Bosporus; palus ipsa Maeotis;

hoc mari et dnobus inclitis amnibns, Tanai et Nilo,

—

in tres partes universum dividitur.« Adde Strabo

nem (2, p. 124. 125 Cacaub.). "u

angusta] Sie scripsi e codicibus Monacensibus,

(А. С) et Darmstattensi eque margine libri Noriin

< bergensis pro angustum, quod Grotius de suo dc

disse videtur, quum anteriores editiones angustam

. мчат:

opimae] Confer inprimis Solinum (polybist. 25)

et Justinum (44, l): »Hinc temperato calore, inde

baberent. д Miu

fclieibus et tempestivis imbribus in omnia frugnm

genera fecunda est, adeo ut non ipsis tantum in

colis, verum etiam Italiae urbique Romae cuneta-p

rum rerum abundantia suiliciat. Hinc enim non fru

menti tantum magna copia est, verum et vini, mel-_x

lis, oleique; nec ferri solum materia praecipna est, '

sed et equorum pernices greges, nec summae tan-À2

tum terrae laudanda bona, verum et

metallorum felices divitiae. Jam lini spartique ripa.ì

ingens; minii certe nulla feracioïŕtcrran Unde si

mul apparet falsam esse сойдет гВе1с1пвпацепзйз‚

Darmstattensis, et Monacensis utriusque lectionem.'

miri pro miníi; vide et Salmasium (ad Solin.

p. 267). Gemmas.Tagum Ferre Mela (5, I) auctor

est. Plura dabit Ukertus (T. II, P. l, p. 525 sequ.).

amm's sui] Nimirum nt Iberia appellax'etur;l

vide Скептики (Т. П, P. l, p. 255).

с:

‚ч.‘

65 *

Б16 Martiani Capellae lib. VI. §. 627.

portio, 'quae Atlántico confinis océano in Gaditani freti littus excurrit, Baetica

perhibetur, etiam ipsa vocabulum proprii fluminis nuncupatione sortita; quae

ab Urcitano fine, qua citerior meat, Tarraconensis dicitur a Tarraconensi

urbe, quam Scipiones condidere; nam Poeni fundavere Carthaginem, con-

628 ditas ubicunque urbes amico sibi nomine praesignantes. Sed praedictum latus

a Pyrenaeis jugis in aliam provinciam dissecatur; siquidem Baeticae a septentrionali

confinio Lusitania sociatur, cui nomen fabula a lusu Liberi patris

vel cum eo baccbantium sociavit. Haec quoque cognominis sui fluvio per-

•4329 meatur, licet earn Tagus quoque arenis illustret auratis. Ulissipone illic op

pidum ab Ulysse conditum ferunt, ex cujus nomine Promontorium, quod

maria terrasque distinguit; nam ab ejus ambitu incboat mare Gallicura, ct

facies septentrionalis Oceanij Atlanticus vero et occiduus terminatur Oceanus,

Urcitano] Urce nrbs est Tarraconensis Hiepaniae

Ptolcmaeo. Grot.

Scipiones] Vide PoIyLium (3, 7G). Ceternm

condidere dedi e codicibus Darmstattcnsi, Reichenauensi,

et Monacensi (G) pro condiderunt.

Pyrenaeis] Ita Mo nacen sis (A) pro Pyrenaei

quod in editís erat.

lusu Liberi] Pllnius: »a Lu si et Lys in Liberi

patrie « ; sed ct ibi Helcnius lusu ct lyssa legit. Grot.

— In Plinii (5, 3) editionibus nunc legitur: »Lusum

enim Liberi patris aut Lysam cum eo baccbantem

nomen dédisse Lusitaniac et Pana praefcctiun

ejus universac«, bac Hardiiini nota addita:

»Varro niigatur, si a lusu eeu lusione, quae vox

Latina est, jam tum Baccbi aero Lusitaniam eognominatam

velit, aut a Xv66a, quae vox rabiem

aonat. Sic tarnen Martianus aeeepit.«

cognominis sui fluvio] Hunc'quem intclligat,

non perspicio.

auratis] Unde Ovidios (met 2, 251):

»Quodque suo Tagus amne vehit, fluit ignibus

et Silius (1, 155)

»Auriferi Tagus adscito cognomine fonds."

Plinius quoque alio loco (4, 35): »Tagns auriferis

arenis eclebratur.«

Ulissipone] Codex Reicbenanensis Olissipone,

ut et in lapidum titulis est (vide Ccllarium geogr.

antiqu. T. I, p.70 ct üfcertum Т. П, P.l, p. 394),

pluribusque in codicibus exstare Wesselingius (ad

Itiner. Ant. p. 416) prodit; sed vulgatam matare

nolui, nt originationis causa ne dispareret, quam

Solinus quoque (c. 23) prae se fert.

Promontorium] Plinius (4, 35): »Excurrit de

lude in altum vasto cornu pwmontorium, quod

alii ArtaJbrum appellavere (ride §. 611), alii Mag

num, multi Olissiponense ab oppido, terras, maria,

cocí um distcrminans. Illo fiuitur Uispaniae latus

et a circuitu ejus incipit irons; septentrio bine oceanusqne

Gallicus, occasus Ulinc et oceanus Atlan

ticus."

Martiani Capellae lib. VI. $. 629. 0Í7

qui tum Hispaniae limitatur excursibus. In ejus quoque cönfinio equarum

fetura vcntis inaritantibus inolcscit, vol u ores proli cursus, ipso spirante Fa*

vonio. Verum Bactica cunetas ubertate fecund itatis provincias antevenit; quae 630

quidem habet jurídicos conventus duos, Gaditanum et Cordubensem, oppida

centum septuaginta quinqué, habitantium inultitudino frequentata. Eadem 631

vero Jongitudinis dimensione distenditur a Castulonis oppidi fine in Gaditanum

oppidum, ducentis quinquaginta millibus amplior aestimatur; latitudo quoque

in ducenta vigioti quatuor millia excurrit. At universa provincia habet con- 632

ventus seplem, Carthaginensem , Tarraconensem , Caesaraugustanam , Cluniensem,

Asturum, Lucensem, Bracarumj civitates vero praeter Ínsulas

equarum] Varro (de к rustica. 2, i, 19; GENIO

p. 263 Gesn.): »In fetura res incredibilis est in CONVENT

Híspanla, sed eat vera, quod in Lnsitania ad ASTURICEIVSIS. ■ •

Oceanum in ea regione, obi est oppidum Olysippo, Grot.— Confer Gruterum (inscr. 110, 6). De con

monte Tagro, quaedam e vento concipiunt certo venta jurídico in Universum videndus Ernestius (in

tempore equae — sed ex Lis equis qui nati pulli, clavi Cicer.). ..... > .

plus triennium vivunt« Unde Silius (5, 379): universa] Imperite hace Marlianus descripsit

»Hie adeo, quum ver placiAum flalusque tepescit, ex Plinio (3, 4), quasi ad univers am Hispaniam

Concubitus servons tácitos grex perstat equarum, Vel certe ad Baeticam antecedentem pertineret,

Et Venevem occultant genitali percipit aura.* quum jam de Hispania citeriore sive provincia Tar-

Idcm Virgilius (georg. 5, 275) Bithyniac loco tri- raconensi sermo sit. For lasse tarnen sentcntiarum

boit, ubi vide Hcynium. Adde Columellam (6, 27, ordo confusns est ¡taque res ti tuend us, ut inferiora

4), Plinium (4, 33 et 8, 67), Solinum (с. 25), verba inde a »tenditnr au tern « usque ad »latitudi-

Oppianum (cyneg. 3, 556), Justinum (44, 5), qui n¡s exerementum« ante »at universa* insérant ur$

tarnen fabula ra esse ait »ex equarum feeuuditate et nam quae infra de Agrippa с errore se <p un tur, ex

gregura multitudine natam, qui tan ti in Gallaecia Plinio (5, 5 f.) apparet ad ulteriorem potins Hiset

Lueitania et tarn pernices visantur, ut non im- paniam pertinere. Ccterum Plinium secutus servavi

mérito vento ipso concept! videantur.i ia scquentibus Lucensem, licet codices Darmstat-

Baetica] Confer inprimis Strabonem (p. 142 tensis et Reicbenauensis praebeant Lucrensem, quam

Bcqu. Casaub.). , Grotius quoque in margine lectio nein no ta vi Ц Moconventus]

V. Plinium. De conventa Tarraco- nacensis (С) adeo Lttcrenensem , quod tarnen ôitnensi

exstat bacc inscriptio: »M. АСНЛО Q. F. xoyçaqiuf originem debere videtur.

Q. VED. PROCURAT. CAESARUM CONVEN- civitates vero] Verba quae in editis sequun-

TUS TARRAGON. De Asturum conventa UU: tur »in Hispania* dele vi auctoritate codicum Mo518

Martiani Capellae lib. VI. $.

atque alias contributas ducentas nonaginta quatuor tota complexione dinumcrat

Tenditur autem per longitudinem, quantum Agrippa dinumcrat, millibus quadringcntis

septuaginta quinqué, latitudine duccntis viginti quatuor, quum fines

Carthaginem usque protenderet, quae opinio- Agrippae non cxiguum admittit

653 errorem. Nam Hispania omnis citerior a Pyrenaeo in Castulonis finem per

sexcenta septem millia longitudine protrahilur, cujus ora paulo amplior aestimatur;

Jatitudo autem a Tarracone ad littus Jarsonis trecentis septem mil

libus invenitur, a radicibus Pyrenaei, ubi utriusque maris propinquitatc concluditur;

nam paulatim difFusior adjacet in latitudinis excrementum.

; . •■ . •■ ■ . .; » ■ ■ - л

DE MONTE PYRENAEO ET PROVINCIA NARBONENSI.

654 Idem igitur Pyrenacus ex alio latere Galliarum finibus admovctur, <v

cujus radicibus quidquid interjacet usque Rhenum, et item inter Oceanum

et montes Gcbennam et Juram, Gallicis regionibus attribut tim. Narbonensis

■ . -i . . .. . ■ • ..... .,в

naccnsis (C), Darmstattensis, et Reichenauensis. Sed Et promontorii nomcn est Olarso in Oceanum proitcruin

Plinium male intellexit, dum provinciae prac- fceti, quo finitiir Hispania, inquit Mariana 1. 1.

tër contributas civitates CCXCIV tribuit; Plinii List. c. 2, p. 3. Hard, (ad PKn. 4, 20, 34 n. 5).

cnim verba baec sunt s »Accedunt insulae, qua- — Alios Gersonis legere Grotins notavit in marrum

mentione seposita, praeter civitates contribvtas gine; in codicibns nihil subsidii inveni.

aliis ducentas nonaginta quatuor provincia ipsa quidquid interjacet] Eosdcm Galliae fines tribuit

continct oppida centum septuaginta novem.« Con- Suetonius (Cacs. 25), quam ait »a sal tu Pyrenaeo

tributae autem suut, quae Graecc 6vvte?.ov6ul Alpibusquc et monte Gcbcnna, fliiminibiisqnc Rhcelç

àXXt]V rtÔXlv appcllantur. no et Rhodaiio contincri.

sexcenta septem] Editi septuaginta pro septem Gebennam] Habet eadein Mela lib. 2, c. S.

liabcnt; sed nostra lectio non solum margini Gro- Gcbennam queque Caesar lib. 7 bell. Gall. p. 81.

tiauac codicibusque Monacensibus (A. C) et Darm- Gebetinas vocat Lucanns L. 1, v. 45ö; ct Gebenstaltensi,

sed Plinio etiam (3, 3, 4) conformis est. nicas montes Mela. Galli les monts des Cevennes.

Practerca ex anterioribus editionibus restituí pro- Hard, (ad Plin. 5, 4; not. 7) — Codicum lectioncs

trahitur, quum Grotins protrahit cdidisset variant, siquidem "Mouacensis (C) Gabennam, Darui-

- Iarsonis] In Plinii plerisquc codicibns Olarsonis. stattensis Uegennam, margo Norinibergcnsis Gehen-

Grot. — Oicc6co ло/.iç est Ptolcmaco 1. 2, c. 6 nam exhibct; sed mntationc non cgemus.

in Vasconum oppidis maritimis: nunc pagus Oiarr.o, Jurant] lia Film us; MS. Duris , forte Juris,

leucis a Fontarabia duabus. Martiano Jarso dicitur. ut in Solini anliquis codicibus. Ptol. iovo<(66oç.

Martiani Capellae Hb. VI. §. 634, 519

autem provincia appellator, quae interno mari alluitur; hace Braccata antea

dicebatur, quae ab Italia jugis Alpium atque aniñe Varo discernitur, cujus

longitudo, sicuti Agrippa dimensus est, trecenta septuaginta millia passuum,

latitudo autem ducenta quadraginta octo. In hac provincia Rhodanus fluvius 63o

«ж Alpibus veniens per Lemannum lacum meat, et causas fertilitatis importât

terrae germinibus ас fecundis, cujus ora diversis nominibus appellata; nam

Hispaniense unum, alterum Metapinum, tertium, quo plenior meat, Massalioticum

nuncupatur. Provincia viris, opibus, frugibus memoranda; unoque

transcurrenda piaculo, quod illic fas fuerat hostias humani generis immolare.

iy ; „ DE ITALIA.

Sed post Alpium montes, qua faciès prominentis naturae ortivi Solis 636

GaoT. — Apud Pliniura et Jura: sed MSS. omnes dend. (ad Appui. I, p. SSO). — Quodsî corrigendi

et Juribus. Mela 1. 2, c. S non «Juram montem, licentia data esset, multo facilius locus emendare*

sed Lemannum lacum fincin statuit IVarboncnsis tur dcleta copulativa ae¡ at baud scio an fecundis

provinciac. Jura pro locorum diversitatc varía sor- ex abbreviature natnm sit pro fecunditaiis.

titur nomina le Joux, le mont St. Claude, le Credo, Metapinum] Sic bacc omnia et Plinius. GnoT.

cet. Hard, (ad Plin. 4, 4, S 5 n. 8). — Variantcm lectioneni silpinum, quam margin!

Braccata] Sic scripsi ePIinio; codices Reicbe- Grotíus adsenpsit, commémorasse sufficiat.

nauensis, Darmstattensis, Monacenses (A. C) bra- Massalioticum] Codex Rcichenauensis Mastí

cala, quod codem redit; edit! male brachata. No- lioticum, sed Graccam formam servavi, quam et

minis origo a femoralibus nota est. Plinius habet: »Libyca appellantur dno ejus ora

auadraginta octo] Grotius addidit continet , módica tertium idemque amplissimnm Mass*»

quod tarnen quum et ab antcrioribus edilionibus et a lioticum.«

codicibusRcicbcnaucnsi et Darmstattcnsi absit, omis!. opibus] Codices Darmstattensis, Rcichenauen-

- Lemannum] Lucanus: sis, et Monacensis uterque pracbent oppidis, quam

»Desertiere cavo tentoria fixa Lcmanno.« lectioncm et Grotius in margine notavit; sed reti-

GaoT. — De scripture nominis vide ibidem Cor- nui vulgatam, quia apud Plinium est: » agrorum

tium (ad Lucan. 1, 596). cult и , viroriim morumqne dignatione, amplitudine

fecundü] Forte felubus , si glossarum expo- opum nulli provinciarum postferenda.«

eitiones sequamur. Ego malim fecundut. Grot. — humani] Mela (5, 2 5 p. 50 Voss.): »Gentes

Pracfcro emendationem fetubuss nisi malis fehl- superbae, superstitiosae, aliquando etiam immanes

ris, ut alibi saeptssime, vcl, quia rarior vox cor- adeo, ut bominem optimam et gratîssimam dûs vîcroptioni

causam dedil, peeudis sive peeudibus. Oc- timam caederent.« Adde et Solinum (c. 21).

520 Martiani Capellae Hb. VI. §. 636.

illuminatione perfunditur , inchoat atque descendit Italia longe ante alias omnee

037 laudibus veterum in urbis Romae gratia praedicanda. Cujus principium Li

gures tenent; dehinc quae ubertate soli sacrata occupavit Hetruria regio, tam

iudigetis Aeneae foedere, quam remediorum origine atque ipsius Tagetis exaratione

celebrata; Umbri mox, Latiumque atque ostia Tiberina dehincque

ipsa caput gentium Roma, armis, viris, sacrisque, quamdiu viguit, coeliferis

038 laudibus conferenda; haec a mari sexdecim passuum millibus disparatur. De

hinc littus in Volscorum nomen sortemque concessit; mox Campania, Picentesque,

ac Lucanum littus Brutiumque conjungitur; cujus Promontorium in

meridiem austrumque respectans in mare procurrit lacvaque alia interioris

sinus fluenta complectitur, ut si a primis Alpibus dextrum latus et prolixi

montis brachium conte in pleris, prominentias utrinque componens theatrum

quoddam spectare videaris undarum. Lunata quippe et quodam hemicyclio

in Promontorium memoratum circumfertur Italia; deuique ab ipsis Gadibus,

qua so fauces freti interfluentis aperiunt, in Brutium sinum, qui est primus

039 Europae, emissa maria conquiescunt. Interior vero tellus, quae in superum

mare Boreamque profertur, Graeciae ora, Salentinis, Pediculis, Apulis, Pe-

•

ortivi] Ita codices Darmstattcnsis, Rcichenauensis,

et Monacenses (A. C) pro ortuum in editîs.

perfunditur] Sic codicca Monaccnses (A. C) pro

profunditur in editis. Mox expnli qnod Grotius

neecio onde intrnserat sola post Italia, quum in

«eis quoque codicibus non exstct.

in urbis Romae] Aut in snperfluum, aut pro

gratia scribendum graliam, sed codices nihil variant

ubertate soli] Grotius Soli scripsit, quasi Soli

sacrata fucrit Hetruria , ted Lac dc re nihil constat;

malui igitur soli ubertalem jüngere.

Tagetis] Vide supra (ad §. 157). Pro remedio

rum vereor ne religionum legendum sit. .,

sexdecim] Alii XV. Grot.

Piceníes] Rectius Picentinos dixisset; vide Ccllarium

(T. I, p. 859).

Lucanum littus] Salraasius (ad Solin. p. 57) in

antiquis esse latus tradit, idque ct

et Darmstattcnsis codices praebent, mi

nolui, quia »littus in Volscorum« cet

laevaaue alia] Alios ala leger

gine notavit.

qui est primus] Quatuor enim cum Plinio (3, 1)

praecipuos racditerranci maria sinos numeral, «quo

rum primus а С alpe Hispaniae extimo, nt

est, monte Locros et Brutium usi

immenso ambitu flectitur.«

superum] Id est Adrialieum, at Tgrrhenum in

tern m. Vide С ell an uni (p. 636).

мамам Capillas- пъ. VI. g. 659.' '

521I

lign'is, Istris, Liburnis,` lel; tdeteris bepulis'dbscurioribus habitatur;‘ laevors'um quo

que se ilectit, et item duobus proinontoriis peltac Ámazonicae formain reddit;

dextroeornu _Leucopetram tendens, - laevo Lacinium. Unde quum lenga sit ab Al

pibus Praetoriae Augustae per urbem Capuam et Bliegiumr oppidum absque re

curvo Hexu decies centena et viginti millia ypassuum, lnusquam vero trecenta la

titudo cjus excedit. ‘A solo igitur Italico Liburnia Istriaque discretae sunt centenis

millibus passuum, quod distat ab Epiro et Illyrieo quinquaginta millia, ab

Africa intra ducenta millia, ut Varro commemorat, ab Sardinia centum viginti, a

Sicilia mille quingentis, а Corsica minus octoginta, ab Issa quinquaginta. Verum

omnis Italiae circuitus tenditur vicios centena quadragiilta novem millia; ejus

umbilicus in agro dicitur Beatino; angustior plurimum est ad portum quem

Hannibalis castra dieunt; nam vix ibi viginti millia passuuni lata est. Verum

Italia etiam Pado ilumine memoranda,

pellae] Hoc quoquc et quae sequuntur ex Plinio

(5, 6): »Est ergo folio maxime qucrno assimilata,

multo proeeritatc aiiiplior qiiam latitudine; in lacva

se Heetens cacumine, et Amazonicae forma desinens

parmae, ubi a medio exeursu Cocintlios vocatur,

per sinus lunatos duo cornua emittens, Leucopclram

dextra, Lacini'um sinistra.« Parma enim Latine

quod лёд/п] Graece. Amazonibns pariter trihuit

Ovidius (cx Pont. 5, 1, 96):

»Nec tibi Amazonia pro те sumenila весит,

Aut excisa levi pelta gerend“ manina

Fol-mam peltae videas apud Caryopliilum (de clyp.

р. 55), Seguinum (num. p. 25), Passerium (de lu

cern. Il, 97), et in museo Florenlino (Il, ’52. 55).

millibus passuum] Sie codices Monacenses (А.

С) et Darinstattensis; vulgo passibus.

octogínta] Sie dedi e Plinio et margine Gro

tiana pro вертолёта in editis, licet alioquin cor

rupta sit lectio marginis Grotianae Corcyra pro

Corsica.

Issa] Ita et Plinius. Urbs est in Lesbo. Item

о

quem Graecia dixit Eridanum; bunc

insnla in mari Adriatico adjaccns Dalmatiae. Hinc

lssieus sinus, Ptol. tab. 4. Asiae, et Herodot. l.

5: nani ròv ’Iööixòi/ надоедает/012 xóln'ov. Скот.

—— Confer Strabonem (2, p. 124 init. Casaub.).

Майя] Sie codices Monacenses (А. C), Reiche

naueusis, et Darmstaltensis, non vigies, ut in editis.

umbili'cus] Plinius (5, 17): »In agro Reatino

Cutiliae laciim, in quo lluetuet insiila, Italiae um

bilicum esse M. Varro ytraditi

bic et in sequentibus Solinuui potins (polyhist. 2,

Martianus tamen

25) ante oeulos habuisse videtur.

идти] Sie Grotius edidit nec ego mutare au

sus sum, ne temere mutasse quidquam viderer,

licet a eodicibus maximam commendationem liabeat

centum li'íginta, quod jain Grotius in margine no

tavit praebcntque Monacenscs (A. C) et Darmstat~

tensis; sed apud Solinum est (‚пиф-афиш, apud

Pliiiium (5, 10, 15) viginlí, quem quum noster

et infra 649) sequatur, sibi ipsum repugnantem

facere nolui.

640

66

522“ Martiani Capella@ lib. VI. 9, _640.

641

eminemv mons Vesulus inter montes ,Alpium elatior gignit fonte' lnirabili, qui

inLígurum

finibus flumen creat, ас ,dehin'e fluvius mersus in penita telluris

in parte agri Vibonensis einergit, canisortu diffusion Nam solutis `.Alpium

nivibus, flagrantia Solis acstivi exuberat; 'ultra-.gurgitishripas, nullique gloriae

nobilium amnium cedens, triginta receptis Huminibus, Adriaticum'mare magna

opimus granditate perfundit.' Cetera-Italiae memoranda пес poëtae tacent, ut

Seyllaeum oppidum cum Crataeide ilumine, quae Scyllae mater fuit, Cha

rybdis'q'ue voraginem ас vertigineux tortuosam; Paestana rosaria, scopulos Si

renarum: in Campaniae amoenis antiquitus nemora, Phlegraei dehinc campi,

Vibonensis] Hoe e Solino et margine Grotiana

recepi, nec reliquis codicibus refragantibus, qui

Bíbonensís Praebent sollemni confusione (vide ad

ё. 25). Vulgo Vibícm's, unde Salinasius (ad Solin.

р. 84) Víbz'ensis seribcndum conjecit, a Foro Vibz'í;

Vibonensem enim agrum in Italia nullum esse nisi

qui a Vibone Valentia dicatur.

opimus] Lectio in Norimbergensis lihri margine

notata opum; male, licet opimítas lluvio neutiquam

apte trihuatur.

снимете] Ovidius Scyllam Crataeide шпат

refert, et Homerus dixit:

»Hoaratì'u ynréga 6x6/7.212911

Substituenda itaque hoe loco MS.‘nostri lectio Gra

теме ilumine, quae Scyllae тат fuit. Стог. —

In editis enim erat qui Scyllae pater,- scd Grotiano

codici accedunt Monacenses (А. С) et Darmstatten

sis. Cont'er Homerum (Обуза. 12, 85 et 124) prae

tereaque Salmasium (in Soliu. р. 82) virosque doc

tos ad Ovidium (T. 11, p. 916 Bunn). _Lectionem

Siletum pro Seyllaeum margini Grotianae adscrip

tam, et Graleide pro Cralaeùle iu codicibus Мо

nacensibus commemorasse sulliciet.

rosaría] Certatim a poëtis inde a Virgilio (georg.

4, 119) »hiferi товар-{и Pacstia celebrantur. Pro

Pertius (4, 5, 59):

»Vidi ego adoran' uictura rosaria Раввин

Martialis (12, 51)) i

»Pi-ataque nec bifero fessura rosaria Равное.

Columella (de re rust. 10, 57):

»Nascantur )tores Paestíque rosaria gemment.«

Ansonius (idyll. 14, 11):

»Vidi Paestano gaudere rosaria сити

Campaníae] Salmasius (p. 85) locum hunc e

Solino ita refingi vult: »hine Campaniae amoenis-ß

simi traetus, Phlegraeiu cet., temere sane, quum

nihil codices varient, nisi quod pro nemora alios

Numeri“ legere margini Grotius adseripsit. Cete

rum de Campaniae amoeuitate vide Plinium (5, 9),

Dionysium Haliearnassensem (I, p. 92 Reisla.), P0

lybium (5, 91), Straboncm (5, p. 242 Cusano),

et Florum (1, 16).

Phlegraeí] Plinius (18, 29, 1): »Quantum au

tem universas terras campus Campanus antecedit,

tantum ipsum pars ejus, quae Laboriae vocantur,

quem Gracei Phlegraeum appellant. Finiuntnr La

horiae via ab utroquc latere consulari, quae а Ра

teolis et quae a Cumis Capuam dueit.« Adde Ро—

lyhium (2, 17) et de nominis origine Diodorum

Siculum (4, 21. 5, 71) et Apollodoruln (2, 7, 1)

cum nostra nota superiori (ad 425).

Martiani Capellae lib. VI. 611. 525

Sicilia continenti separata, atque in compensationem connexae telluris in in

sulam religata; Formiae etia'm Laestrygonum habitations famosae.

DE CONDITORIBUS ИВЫ UM.

1 I.

Нос loco possenl etiam urbium

eulum, a Saturno Latium, a Danae

instala] Male Solinum auctorcm secutus ad'Ter

racinamretulit,

quae Plinius (5, 9) reetius de Cir

ccjis rcl'ert, »quondam' insulam immensoqńidelń

circumdatain шах-111 fuisse, et post annum dcmum

CCCCXL urbis Romae maris vel alluvie; vel`quod

praefert (2, 87)'reeessu ltaliae aecessisse.

Rheginm]'Vide vero sitne intempestiva Megiî

Quid 0111111 -nnegium .a

Tcrraeinam? Ego, 'quum MSS. juncto vel con

juncta regioni legant, tentabam: »prius insula, nunc

in his Capcllac mentio.

juncta regioni, eujus Sicilia continenti'separataii;

sie cnim prono alveo oratio 11ссцгге1.""вз'811ьщад

(ad ltiner. Aut. p. 491).-l Lectioncm regioni jam

Grotius margini adscripsit praebclqne et codex Mo

nacensis; sed Rlxegii mcntione earere vix possumus,`

quod Solinus quoque cum Terracina comparavit.

Vide omnino Strabonem (1, p. 60; 5, p. 250),

Apollodorum (2, 5, 10), Justinum (4, 1)l quae

que docti interpretes ibi attulerunt.

religata]'lllartiani "erba sic sunt legenda: »Ter

racina prius insula nunc conjuncta: Rheginique a

Siciliac continenti separati, eaque in compensatio

nem connexae telluris in insulam relegato.: Ниш:

locum partim conjectura, pai-tim librorum auctori

tate ita correximus, quum vulgo corruptissime edi

tus sit. Dieit Terracinam prius insulam, postea con

junctam et continenti annexam; in cujus rei com

pensationem Siciliam, quae aule contincns erat, in

percurrere eonditores, ut а .Tano .lani

Ardeam, ab Hercule [Herculanium ad

insulam relegatam, Rheginosque ab ejus continente

separates'. Eleganter conjunctam terram'opponit in

sulae. Conjuncta idem'est quod continens vel con'

linùa. Ovidius: l '

»Leucada »continuum veteres habuere coloni,

Nuno freta círcumeuntu _- . ‘I

nam eontinens aut continua terra est nullo mari

interrupta.SAL.uAs. (ad Solin. p. 85) -Vellcm

in

dicasset Salmasius, quid e codice, quid ex ingenio

petierit; sic tutissimum fuit 1111111 111 textu mutare,

licel fatear relegata milii unice verum videri; reliquos

eri-ores lnaud seio an ipsi Martiano'potius tribuerim.

'l' heonditores] Нов quoque ex Solino '(polyliis't,

2,5) snmsit, quocum lsidorum (etymol. 15, 1,

50 sequ.; p. 181 Arev.) conferre licct. _

a Jano] Noti sunt Virgilii (Aen. 8, 557) versus:

'nIIanc Janus pater, liano Saturnus condidit

` l areem: ‘I

Janiculum huic, illi fuerat Saturnia nomen.¢ “I

Latium] Virgilius (Acn. 8, 522):

-

-

»Latiumque vocari

lllaluit, his (‚поташ latuissct tutus in orisnÍ

Unde et Ilcrodianus (1,' 16). ` J

Danae] Ita restitui, antea ubique Dane lege:

batur. Gno'r.- Sollemni seilicet literarum Eet AE

confusione. Ceterum hoc quoque ex Virgilio (Àen.

7, 1110): `

-— —— »quam dicitur in'bem

habitatioque Circeia Terracina, priusinsula nunc'juncta; Bhegium; quae ab'

642

60*

524 Martian! Capellae lib. VI. §. 642.

r^tdicem Vcsilvii, a quo haud procul] Pompejos, quum bourn pompam

duceret Iberorum, ex cujus laboribus in Liguria campi Lapidarii sunt appcllati,

quod ibi eodem dimicaute saxis fcrunt pluvisse coelum; idem etiam Ionio

nomen dcdit; nam Ionem Naulocbi filiam obsidentcm vias latrocinaliter intcremit.

Iapygas Iapyx Daedali filius condidit, Coram Dardanus; Agyllam

Pclasgi, Tibur Catillus praefectus classis Evandriae. Partbenope dicta ab

»regionem Tonicam ab lone Naulocliî filia. « Io

nium ab lone Italo, alü ab Ionio IHyrio, inquit

Stepbanus, dictum volunt. Serrius Ionium ístum

insulae regem fuisse (licit contra Illyricum. Nihil

boc ad Ionicain regionem. Praetcrea quia ¡He Naulochus,

cujus filia lone, vel ut alii libri appellant,

Aulochus? Iu scriptis libris Martiani Capellae dicilur

Autoclus; posset esse AvToxXog , ut Oivox-

Xog, "AvôçoxXoç , melius tarnen scribi putem Ли-

tohjci filiam, qui fur insignia ex fabulis notas ct

filiam sibi similem habuit Ionem procaciter vias insidenteni.

Adhuc tarnen baesilamus in Iónica rcgionc.

Quid si Chonica scripscrat Solinus et Chone?

Salmas, (ad Solin. p. 58). — Ionio pro Ioniae, quod

jam Grotiiis margin! adscripsit, dedi e codicibus

Reicbenauensi ct Darmstattcnsi; Autocli, quod idem

in margine legere alios notavit, recipere andacius

duxi, quum in bis juxta cum ignoranlissimis caligcm.

Naulochum Siciliae oppidum babes apud Suctonium

(Oct. 16).

Agyllam] Quae ab Etruscis postea Caere dicta

est; vide Gluvcrium (Ital. ant. T. I, p. 489 sequ.).

Culillus\ Unde »moenia Catili« apud Horatium

(Od. 1, 18, 2). Addc Virgilium (7, 670) cum c\-

cursu Heynii (T. Ill, p. loi).

pignus asserunt] Hue refer ¡líos Vcrgilii versus :

»Nec Praenestinae fundator defuit urbis

Vulcano genitum pécora inter agrestia regem,

Inventumque focis omnis quem credidit aetas,

Caeculus.t

Acrisianeis Danae fundasse colonie,

Praecipiti delata noto; locus Ardea quondam.*

Ilerculanium] Quae hic uncís inclusa sunt, dubitare

licet, num Martiani sint.' Absunt enim tam

a Solino et Isidoro, quam ab antiquis codicibus

(Salmas, ad Solin. p. 57) meisque Monaccnsibus (A.

C), Reicbenauensi, et Darmstattensi. Dc ipsa ta

rnen nominis origine constat e Dionysio Halicarnassensi

({, 44; p. Ill Reisk.), cujus hace verba

sunt: »'HgaxX-rjg âè . . . itoXi%vr¡v krtu)vv>¡wv

avTov xtL6ccç} è'v&cc ó бтоХод avrto èvavXo-

%eîxo , r¡ nal vvv vrto P(0[iaicov oixovfíévrj,

val [IIo(iJtr]îaç èv ¡xéóco xsifiévr] NeajtóXscog

re Xtfièvag èv rtavxï xaiQÜ ßsßaiovg h%ov6a

■a. t. X. De Pompejis autem praeter Solinum et

Jsidorum vide Senium (ad Virgil. Acn. 7, 662).

Lapidarii] Inter Massiliain et Rbodani ostia,

Strabone teste (4, p. 182), quem omnino vide.

quod ibi eodem] In Palatinis sebedis lectum

■mihi est quod Jovi eo dimicante, quomodo et Vi

ñetas in suis, et clarissimus Sfercerna invenerunt;

quam lectionem puto factam ex corrupta ivi pro

ibi, ut reetc babent optim i duo Rcgii, qui et

pluvisse legunt àç^alxcog pro phiisse. Salmas, (ad

Solin. p. 58) — Reccpi ibi vulgo omissum, ct plu

visse, quod etiam Oudendorpius (ad Appulcj. I,

p. 511) in antiquissirais codicibus legi testatur.

Ionio] Editar quidem passim apud Martianum

•idem Ioniae nomen dedil*, sed omnia scripta ejus

cxemplaria legunt Ionio, Aliud voluit Solinus:

Martiani Capellae lib. VI. 9. 642. 525

Sirenis sepulcro hoc nomine vocitatae, quae nunc Neapolis appellatur; Prae

neste ab Ulyssis nepote Praeneste, lieet alii velint Caeçulum conditorem, quem'

pignus asserunt fuissetlammarum. Arpos etlieneventum Diomedes, Patavium

Antenor, Pylii Metapontum condidere; sed nil mea .interest origines urbium

p'erscrutari. _

DE. INSULIS TYBRHENI MARIS. -

Nuno quoniam continentis terrao limes interiluentis freti coërcitione di

stinguitur, non alienum est inter fluenta emergentes terras, quae quod in salo

sint insulae vocitantur, praesertimque nobiles commonere. Neque ‘enim mo

rosa debet esse percursio. Transeo itaque Pityusas а silva pinea memoratas,

quae nunc Ebusus appellatur, in confinio Carthaginis novae, Baleares etiam

duas, Colubrariam, et quas Gymnasias

Graeci dicunt, vel Caprariam nau

fragalem; in Galliae quoque ora in Rhodani ostio Metina, >mex quaeiBlascorum

Explicat el: hunc loeum Solinus, qui de Cacculo

loquens ait: »quem juxta igues fortuitos invenerunt

Digitiorum sororesu; m. fortuito. Digitii autem sunt

âáxtvìol. Магов. Nisi digiti maiis quod,propius

ad Graecum accedit. Sie Cicero de N. I). de Her

cule: »Tertius est ex Idaeis Daetylisu MS. Cicero

nis babet Digitis.GuoT.-vide

inprimis Servium

ad Virgilii loeum (Acn. 7, 678) et Mythograpbos

Vaticauos 29 et 156 Bode).

Beneventum] Vel potins Maleventum, Stephano

quoque teste (p. 76 Xyland.)= Выйдет/то; priov

.dwańâovç ¿v Italia' oi 6è ¿in mina dto

guíâovç, mi, Малага/где ёЯёуето. Confer et

Plinium (5, 16): »Hirpinorum colonia una Bene

ventum, auspicatius mutato nomine, quae quondam

appellata Maleventum.«

quod in sala] Festus quoque (p. 192 Dae.) boe

etymon prodit. Adde lsidorum (ступи. 14, 6, 1;

p. 170 Arun).

silva] Plinius (5, 11) »a frutice pineo«5 sed

silva nonnnnquam pro frutice ponitur (Salmas. ad

Solin. p. 279).

Gymnasias] Vide Strabonem et Stephanum. I

Gno'r.- Easdem esse cum Balearibus vel Livii

epitome (lib. 60) docet: »quas Graeci Gymnasias

appellant, quia aestatcm nudi exigunt, Baleares

autem a teli missu aut a Balea Herculis comite ibi

relicto tune quum Hercules ad Geryonem naviga

ret.« Nisi igitur lectio nostri corrupta est, Plinium

male intellexit, cujus baee verba sunt: »Baleares

duae et Sucronem versus Colubraria. Baleares funda

bellicosas Graeei Gymnasias dixere.«

naufragalem] »lnsidiosam naufragiisu Plinius

appellat.

тих quae] Addidi тох ех Plinio et codici

bus Grotiano et Darmstattensi.

Blascorum] Alii Blascon, Ptolemaeus, Strabo

l. 10, et quidam Plinii codices.Gnor. —— Apud

526 Martiani Capellae lib. VI. 9. 615.

voeatur, et tres Steechades, quarum haee sunt nomina singularum: `prima

Themista, secu-nda Pempeniana, tertia Hypaea; eeterasque exiguas adversum

Antipolim. In Ligustice autem mari est Corsica, quam Graeci Cymen ар—

pellavere, lenga centum quinquaginta millibus passuum, lata quinquaginta.

Cireuitus ejus emnis distenditur millibus treeentis viginti quinque; habet ei-`

vitates triginta tres. Stipa autem eitra est, Oglasa infra; in sexagesimo Cersieae

Planasia Ранах navigantium mentiensque propinquitas; Urge item, et Capraria,

quam Aegilien Graeei dixerunt; item Igilium, Dianium; item Celumbaria,

ipsum nostrum alios Evasiorum legere idem in mar

gine notatit5‘in Darmstattensi est Vascorum.

Sloechacles] Graece Öz'oLza'âgç, nnde vulgaris

scriptura Stoecarles cerrigcnda erat. Plinius: »Tres

Stoecbades a vicinis Massiliensibus dictae prepter

ordincm, quas .item nominant singulis vocabulis

Protcn, et Mcsen, quae et Pomponiana vocatur,

tcrtia llypaeaa Адде Strabanem (4, p. 181), qui

tamen singularum nomina nen пап-111. Themíslam

виде llabuerit nostcr, prorsus ignoratur, quare

‘Vesselingius (ad Itiner. Anton. p. 515): »ego veren

inquit »deseruisse Plinium atquc ita scripsisse du

bito; codex-enim seriptus Prothemislo offert, unde

Proten, et cx Misto Mesen formavcrou; nostri ta

men codices nihil variant.

Ilypaea] In quibusdam Plinii codicibus Hype.

Gno'r.- Reichenauensis Ypera, Monacenses (А. С)

Hype,- Darmstattensis Ipea, ииде eenjicere quis pos

sit, Latinis literis pro Graecis acceptis Hier-a legen

ilum esse, quo nomine nunc illas insulas appellari

satis constat (vid. Ukert. T. П, Р. 2, р. 462);

mutare {швеи nihil audeo.

Slípa] Forte ut Plinium sequamur: »Sita autem

citra est Oglasa, intra in sexagcsimo Corsicae Pla

nar-ian', nisi pro Siípa legas Slim cujus meminit

Mela. Planaríam alii Planasíam dicunt, ut Ptol.

Et ita codex Vulcanii, quem nos sequimur.Gnor.

-— Codex -Monacensis (А) Slypa; praeterea in co

dicibus nibil subsidii. vcreor ne bic 'quoquc cor

rupto Plinii excmplari usus sit, et vocem Sylla, quae

apml illum antecedit, corruptam hue transtulcrit.

Plinii verba bacc sunt: »Citra est Oglasa; intra

vero sexaginta millia passuum a Corsica Planaria

a specie dicta, aequalis freto ideoque navigiis 11111“.

Planasìa] Salmasius (ad Selin. p. 96) errasse

vult Martianum, quod Planasíam eandem liabuerit

cum Plinii Plenaria, quum bujus nomen Latinum

sit a planílie ductum, illius Graecmn a пят/фи,

quod est in errorem дикие, fallere; et certe Pli

nius ipse mex alteram Planasiam commemorat,

quae XXXVIII millibus ab llva distet; sed Pliniuln

potins dixcrim dnas fccisse quae una esset, quam

apud reliques una tantum Planasx'ne nomine occur

rat, nrque Planar-iam ipsam e Latine potins quam

Gracco sermone dcrivamlam ci visam esse inde ap

paret, quod fallaccm appellat, quod Gracce est

.frias/(56ml.

Igílìum] Duas codcm nomine insulas agnoscere

Plinium patet cx ejus vcrbis, si rectc capiantur: ‘

.Capi-aria, inquit, quam Graeci Aegilion clistere;item

Aegilium et Dianiumu, quasi dicat .item aliud

Acgilium contra Cosanum littus divcrsum ab Aegi

lio quae Caprarim; sed puto cum crrare et nnuml

esse Aegilium. Sic AiûfÉZT/v et ’120130511 Ptole

Mamani capeuae nb. VI. 9. 644.

527

Venaria; item ultra Tiberinar ostia in Antiano ‘Palmaria, Sidonia; et in Fir~

miane Pontiac, Pandataria, Prochyta, Ahaeneria, Inarime a Graecis dicta

Pithecusa, ‘ct Megaris etiam in Neapelitano; a Surrento in octavo milliarie

Capreae [Senaria dicta et Telentea], item Leucothea.

.lam Africum m are

spectans a CorsicaA in octave Sardinia est, in que augusto frete sunt parvae

ínsulae, quae Cuniculariae perhibentur; item Pieton, et Fossae.

maens distingnit, quae una est. Martianus Capella,

ut bahetur in pluteariis ejus libris: „Пл-возит et

Gapraria quam Graeci Aegion dixere; item Eye.

lutin, Dianium.« Áegion est Ai'yng, ad verbum

Caprarium; Egelium scriptum pre Aegílium vel Ав

gyh'um. Nam ita scribi debet, Alf et deminutivum

aiy'óßy, parve capra, inde Aiy'ó/lwv Caprarz'a.

Diserte etiam in optimo Regio codice Aiyu/iov seri

bebatur. In Pompenii Melae scriptie exemplaribus

Ygilíum perperam pre [видит те1Аеуу1Ёит.$цщз.

(ad Solin. p. 95. 96)- Nostre favet Ilutilius Nu

matianus (itin. 1, 525):

»Emínus .Igiliisilvosa

cacumina miren,

nec nostri codices variant; pre superiore tantum

Aegilien alies Aegilen scrihere Grotius in margine

notat.

Venem'a] Vcieetinus codex et Lugdunensis Ve

naria. An Henaria cum Plinio? Vide Festum et

Melam. Скот. -— Nescio quibus Plinii editionibus

Grotium usum esse dieam, qui et Colubrariam. apud

Шиш legerit pre Columbaria, et numeros queque

interdum alies atquc in nostris exstant. Hic que

que nostrae Plinii editiones cum Mai-liano соше

niunt, nisi quod Venaria legunt, quod tamen ге

stituere, reliquis cedieihus non adstipulantibus,

dubitavi.

Firmiane] Lege Fermiane.GuoT.- Всего, sed

eedices repugnant. Plinius aliter: »adversum Fer

mías Pontiac, in Puteelane autem sinu Panda

tariau cet. L...

г l

Verum

Abaenería] Hic iterum festinanter et imperite

Plinium exseripsit, cajas verba hace sunt: »Prn-r

ehyta, non ab Aeneae nutrice, sed quia profesa ab

Аглая-{а erat; denaria

ipsa a statione navium Ae

neae, Homero Inarime dieta, Graeeis Pílliecusa.«

Inarime] Ex Homerico ¿iv Apiiwtg (Il. ß, 785)

jam a Virgilio corruptum (Acn. 9, 712):

—- —- »durumque cubile Inarime

Jevis ímperíis imposta Typhoem ,

quem certatim imitantur Ovidius (met. 14, 88),.

Silius (8, 541. 12, 148), Statius (silv. 2, 2,

76), alii.

Senaria] Quae hic uncis inclusa sunt, non mode

a Plinio, verum etiam a codieibus Monaeensibus' (A.

С) et Darmstattensi absunt, et manifesto corrupta

sunt neque ad Capreas pertinent; an pre Telenti'a

legendum Teleboea? Virgilius (Аеп. 7, 755): »Tc

leboùm Capreae regna.« _ ___;

Sardinia] Salmasio (ad Solin. p. 98) suadente

verba »jam Afrieum mare spectansu, quae vulgo

cum Leucethea eenjungebantur, liuc retuli. Plinius

(5, 15): »Mex Leucothea, extraque conspeetum,

pelagus Afrieum attingens, Sardinia, minus oeto

millibus passuum a Gersicac extremism cet. Titu

lum queque, quem vulgo peculiarem habebat, emi

si, ne series insularum interrumperctur.

Pinion] Annen Phylonís vel Pythem's fessac?

Gne'r.-

Nescio

an ipsum Plinium Grotius cerri~

gere veluerit, apud quem est Phìntonís et Fessae.

Martiani Capellae lib. VI. §. 645.

Sardinia, a Sardo filio Hcrculis appellate, habet formam humanae plantae;

denique Sandaliotes est appellata et Ichnusa , quod utrinque vestigii formam

signât. Verum ab oriente centum octoginta octo millibus patet, ab occidente

centum septuaginta quinqué, a meridie septuaginta septem, a septentrione

centum viginti quinqué millia habet; a Gorditano promontorio ínsulas duas,

quae Hcrculis memorantur, a Sulconsi Enusin, a Caralitano Ficariam Galatamque.

Quidam item non longe Balaridas dicunt,. et Callode, et Heras

lutra. Contra Paestanum Leucasia est, a Sirene ibi sepulta nominate; contra

Veliam Ocnotrides; contra Vibonem Ithacesiae ab Ulyssis specula dictae.

DE SICILIA.

046 Hinc Sicilia memoranda, quae a Thucydide Sicauia, ajnultis Trinacria

perhibetur. Sicania a Sicano rege, qui cum Ibérica manu in eandem terram

ante bella Trojana pervenit; dehinc Siculus Neptuni filius, a quo nomcn

Ptolcmaeo quoqnc <PLvTeovog vrj6oç. Codices Moliaccnses

(А. С) et Reichenaucnsis Pitonis.

Ichnusa] Vide Plinium ct Solinum. Silius:

Insula fluctisono quondam valíala profundo,

Castigalur aquis , compressaque gurgite terras

Enormes cohibet nudae sub margine (1. imagine)

plantae ,

JJmle Ichnusa prhts Grajis memórala colonis.*

Sandaliotes autcin a sandalio calceamenti genere dititur.

Нас Tacit ct Claudianus:

» Humanae speciem plantae sinuosa figurât

Insula, Sardiniam veteres dixere coloni.«

Grot. — Ichnusa reposui auctorc Grotio, qui earn

lectioneni in margine notavit; vulgo Signosa, quod

vix arbitrer fore qui ex vocabulo signât, quod scquitur,

defendat. 'l%vov6av appcllat et Pausanias

(10, 17, 2), »ort то б%гща хаг' ï%voç \mXv6rà

Í6tlv avÖQCOJtov.* Plinius (5, 13): »Sardinien!

ipsam Timaeos Sandaliotim appellavit ab effigie soleae.

« Sali и s tin s (in fragm. p. 253 Bip.): » Sardinia

in Africo mari Facie vestigii human!. « Clandianî lo*

cus est in carmine de bello Gildonico (507). Pro

utrinque codex Reichenaucnsis utrumque ,

Enusin] Anteriores Enosin, Mon

(A) Enusina.

Balaridas] Codices Reichenaucnsis et Monaccn-

8C8 (Л. С) Liberidas, Darmstattcnsis Leberides ,

marge Grotiana Heberidas, cademque Gallode pro

Callode. De veris nominiim formis judicari non po

test; Plinius Berelidas et Coüodem appellat.

Ijeucasia] Alii Lcucosiam appellant. Cellarius

(T. I, p. 954) candcin censet cum Leucot/tea, quae

supra commemorate est; sed nostcr Plinium se*

quitar.

Sicania] Haec quoque ex Plinio (3, 14); Thneydidem

enim (6 init.) Martianum legissc vix credibile

est. Ccterum adde Solinum (5, 7) et bido-

(etym. 14, 6, 52; p. 178 Arev.).

Martiani Capellae lib. VI. 5; 646. 529

eidem commutatum; nam Trinacria, quod tribus prementeriis triangula cen

seatur: quippe unum, quod a Pachyno in Peleponnesum in meridiem versum

spectat, quadringentis quadraginta millibus a Graecia disparatur; Pelorus autem

occasum Italiamque inspicit, quae frete mille quingentis passibus separatur;

Lilybaeurn Africae fines Videt in centum octeginta millibus. Ipsa autem promontoria

inter se terrene itinere disparantur sie: a Pelere Paehynum millia

centum septuaginta sex, inde Lilybaeum ducenta, inde Pelerum centum

quadraginta tria. Celeniae .in Sicilia quinque, urbes sexaginta tres, fluvii

fontesque quamplures; ас mentis Aetnae miracula noctibus tetis vementis

647

incendia; cujus crater stadiis viginti patens favilla Taurominium Catinamque .

respergit, magno strepitu mugiens et immenses fragores intonans obluctatiene

flammarum.

DE INSULIS SICULI FBETI.

In Siculo etiam freto insulas esse non dubium est. Africam versus

Gaules, Melita а Camarina ecteginta quatuor millibus passuum, a Lilybace

centum tredecim, Cessura, Hieroneses, Coene, Lepadusa, Aethusa, quam

triangula] Variis figuris geegraphi utuntur, nt

terrarum regionumvc formas describant, inprimis

Strabo, qui ut Siciliani (2, p. 85) triangulo, ita

Hispaniam (p. 127) tergori bovis, Peleponnesum (8,

р. 555) folie platani, Mesopotamiam (2, p. 79. 80)

pulvino remigum sive (16, p. 746) navigio, Aria

nam (2, p. 78) parallelogrammati, Indiam (p. 78.

87) rbombe, Pattalenem insulam, quam Indus facit

(15, p. 701) triangulo, ten-am liabitabilem (2,

p. 115. 116. 118. 119. 122) chlamydi, Penti

ambitum (p. 125) duplici curvaturae arcus Scytlxici

(add. 661), promenterium Europam ab Asia dis

tcrminans (2, p. 124 f.) capi-ae, Asiae latus ab

Aetliiepia inde ad Occanum (p. 150 f.) pardali, lli

spaniac regionem (5, p. 157 f.) navigio comparat.

Confer et nestrum supra 659. 6115). De ipso

Siciliae nomine Ovidius (fast. 4, 419):

п Terra tribus scopulis штат: procurrit in aequor

Trinacris а posilu nomen adapta locí.«

Plura dabit Cluverius (Sie. ant. p. 7 sequ.).

Pelorus] Ita Plinius et Martiani libri editi,

scripti Menacenses (А. С) et Reiclienaucnsis dant Pe

Iorías cum Solino.;~ sed causa mutandi nulla. Mex

potins quingentorum passuum lcgcrim; ablativus ex

netis librariorum per crrorem ortus videtur.

septuaginta sex] Plinius sexaginta. Guo-r. -Immo

Harduino teste ejus codices LXXXVI; mex

que CLXX, ubi noster centum (‚ать-„дым lría.

Салат] Cessurensium elegantem memoriam

babes in evationum triumplxerumque catalogo:

618

67

550 Martiani capellae lib. VI. §. 648.

alii Aegusam dixere, et ceterae. Sunt aliae citra Siciliamz ex adverso Me

tauri amnis in viginti quinque millia ab Italia septem Aeoliae, appell'atae a

nostris Vulcaniae, cum diversis nominibus: prima dicitur Lipara, secunda

Therasia, tertia Strongyle, in qua Aeolus regnassc fertur et e flamma in

proximum prorumpente vel ejus fumo qui ventus flaturus esset intellexissea

quod hodieque ejus loci incolas certum est praesentireg quarta vero insula

est Didyme, quinta Ericusa, sexta Phoenicusayuultima Euonymos.

DE PRIMO вши ЕПВбРАЕ.-_

Hic primus Еигорае sinus Ausonii maris patet nonaginta sex millibus;

SER. FULVIUS. M. F. M. N. PAETINUS А.

С - D X.

NOBILIOR. PRO COS. DE COSSURENSIBUS

NAVALEM EGIT.

Скот. —— corruptam lectionem idem in margine no

tavit: »ac Camarina a Lilyheo in MLxxxvm cen

sura in us llienu

Coene] Mela Senae. G1101.- Codex Monaccn

sis (А) Scene.

Vulcaniae] Ex Ptolemaeo videtur aliqua insu

larum peculiariter boc nomine insignita fuissc, quod

et in Lipnrae nomine accidit.Gn0'1-.

Thernsia] Seneca (nat. quaest G, 21): »Thera

siam, nostrae aetatis insulam2 spectantibus nantis

in Aegaeo mari enatam, quis dubitati quin in lucem

spiritus vcxeritîl Sed baec Gracciae est; l'licram

prope Siciliam, recte inquit Пак-(111311115 (ad Plinium

5, 9, 14) »qui Thcrasiam quoque appellarit, adhuc

auctorem qlmerimusm verisimiilimum igitur est,

Plinium per errorem nomen quoque commune de

disse duabus insulis, quae originem vulcanicam

communem baberentg confer ipsum alio loco (2,

89): »ante nos et juxta Italiam inter Aeoiias in

sulas, item juxta Cretam emersit e mari duorum

millium quingentornm passuum una cum calidis

frontibnsu

e fiamma] Rectins sic codices Monaeenses (A.

C) quam a flamma in editis. Мох etiam pro ejus

fumo marge Norimbergensis libri ex fumo exlii

bet, quod tamen recipere dubitavi. Infra autem

scripsi hodieque pro hodie quoque _e codicibus Gro

tianoa Darmstattensi, et Monacensi кип-отце. De

re ipsa vide Straboncm (6, р. 275) et niodorum

Siculum (5, 7), ubi vvesselingius nostrum quoque

in testimonium adhibuit.

Ericusa] lta Sti-abo et Plinius; Ptolemncns

’Egmcóârl vocat et Phoenicusam Фот/шайбу: Isi

dorus vero et Ericorle et Ericusam , et Phoenícorlc

et Phoenicusam nominat, ni meudosa sint exem

plaria.Gn0'r. -Solinus

Ericusam, Phoenieusama

’Egmoůäöam Фошшобббау, quae aliis Бригад—

дцс et Фошшсбдпс. Mirum tamen in omnibus li

bris constanter baberi Eriphusam, et in Martiani

scriptis codicibus Erelmsnm. Sums. (ad Sol. р. 156).

Euonymos] codices quidem Monacenses (А. C)

et Reichenanensis Donymos, sed male. Strabo enim

(6, р. 276 Cas.) foeda/www vocatum esse tradita

quia sinistra sit et solitaria.

Martiani capellae lib. VI. g. 649. 551

quique tres sinus habet. Italiae frons incipit, quae Magna graecia appellata

est, ubi amnium et oppidorum copia; ac tunc portus , qui Hannibalis castra

dicuntur, ubi latitudo Italiae viginti solis millibus aostimatur.

'- DE SEGUNDO SINU.

Dehinc a Lacinio promontorio secundus incipit sinus Europae magno

ambitu Некие, et Acroceranio Epiri terminatus promontorio, a quo abest

octoginta quinque millibus oppidum Croto. Ex hinc propter oppida sinusque

quamplures in mare Italia plurimum pergens in Hydruntum urbem venit, ubi

superum itiferumque mare decem et quatuor millibus disparatur, uude in

Gracciam brevissimus transitus. Ac dehinc ltalia per populos, sinus, urbes,

fluviosp montes, barbarosque qu.'

¿\mplures ducitur in fines Illyrici, cujus а

Ausaníi] Hic quoque omnia confusa. Plinius

enim haec habet (5, 10, 15): »Hactenus de primo

Europae sinn; a Locris italiae frons incipit, Magna

graecia appellata, in tres sinus recedens Ausonii

maris, i quoniam Ausoncs tenuere primi; Patel:

Lxxxvl M радеем; noster autem loquitura quasi

totus sinus Ausonium mare appelletur.

dícuntur] codices Reichenauensis, Darmstat.

tcnsisa et Monacensis (C) dicitur, quod correc

tionem olet. De Hannibalis castris vide supra (ad

§.640). Pro viginti hic quidem Grotius margini

adscripsit quadragintaj ut est apud Solinum (2, 25).

abest octogínta] Plinius LXXV.Gno'r. _- La

cinium scilicet, non oppidum Croto, quod sequitur,

siquidem CL stadiis, hoc est paulo minus xix

M. pass. distat a Lacinio Croto, Strahoni L. Vl,

р. 262. Ex qua nostra nnimadversione Martianum

ipsum emcndabis.HAnnUm. (ad Plin. 5, H, 15).

Стою] Hic docuit Pythagoras, unde Crotonins

dietus. Est cnim прогадаю; gentile a веранду

teste Stcplnano. Arnobius: »Vos Platoni, ‘vos Cro

tonio, vos Numenio, vel cui libuerit creditisu; ni

hil enim mutaudum sentio. Conjungit et alibi Ar»

nohius Pyllnagora'm cum Platone, ut lil). Il: »Py

thagoras numeros seit? Incorporalcs formas Plato.'

Gno'r.- Crotonis laudibus plenus est Strabo (6,

p. me Casaub.). Variantcm lectionem Crotona mar

gini Grotius adscripsit.

‚Лиз-[шит] Codex Monacensis primum ,

male; Plinium enim (5, l l, 16) nomen-sequitura apud

quem est: nquo longissime in mare excurrit Italiani

Нут-шиит] Lege Ilydmnfem; öâpovç Pto

lcmaco. Alia ab hac IIydrusa.Gn0T.-Codex

Мо

nacensis (А) Forontum, alter (C) et Darmstattensis

Ретинит, quod et llciclienuuensisa sed а correc

tore praebet. verum Plinius [Душ-шиит llabet,

quod igitur servavi, quamvis ipse Plinius paulo

inferius ab Hydrunte scribat. '

decem `et quatuor] El tres Plinius. Guo-r. -

Codex

Reichenauensis et novem, quam lectionem

jam Grotius margini adscripserat.

barbaros] Alpium incolae intelligendi esse vi

ov *

552 Mariani СареПае 1i'b.v1. 9. 650.

651

ilumine Arsia ad Нашел Drinium longitude pergit octingenta millia, a Drinio

ad promontorium Acroeeraunium centum septuaginta duo millia. Ora Illyrici

habet insulas ultra mille.

DE TERTIO SINU EUROPAE. ~

Tertius autem Europae sinus ab Acroeerauniis inchoans montibus Hel

lesponto terminatur, ac sinus habet decem et novcm, provinciasque quam

plures. Nam ibi sunt Epirus, Acarnania, Aetolia, Phocis, Locris, Achaja,

Messenia, Laconia, Argolis, Megaris, Attica, Boeotia; item ab yalio latere

alioque mari'Phocis, et Locris, Doris, Phthiotis, Thessalia, Magnesia, Ma

cedonia, Thracia, Graecia omnis. Epirus autem incipit Acroeerauniis mon»

tibus, in qua primi Chaones, a quibus dicta Chaonia; deinde mons Pindus,

Dryopes, Molossique Dodonaei .lovis fano inclyto celebrati. A tergo inter ce

teros populos Ponte junguntur Maesia ac Maedia. Thraces usque ad Pontum;

Bhodopae mox et Haemi videtur excelsitas. Tune colonia Buthrotum; Am

bracius sinus faueibus angustis aequor accipiens, in quo defertur amnis

Acheron infernae fabulae errore famosus; post aliquot gentes etiam Aetium

colonia cum Apollinis templo, ex quo ipsi quoque deo additum cognomentum,

civitasque Nicopolitana., Egressos sinu Ambracio in Ionium excipit diversitas

dentur, quos Plinius (5, 20, 24) Italiae descri

ptioni subjunxit. _

i Dríníum] Hace quoque ex Plinio 5 extr.),

unde simul apparet nihili esse quas margini Gro

tius lcctiones variantes adscripsit DV pro octogínta

et quinque pro duo тёти.

Laconia] Vulgo inepto Lycaonia, veram lectio

нет, quam jam Meursius (miscell. Lacon. 11, 16;

p. 172) conjectura assecutus erat, in vetustissimo

codice С. С. С. exstare testatur ‘Vasse (ad Thueyd.

5, 105; T. 11, р. 574 Bip), adde Salmasium

(ad Solin. p. 158).

Пассив] Sie scripsi eonfusionis vitandae causa;

vulgo llledia. Alii Maedicam appellant; confer Се!

larium (T. 1, p. 1522).

Buthrotum] Sic jam Grotius scribendum vidit

pro Butrorum in editis, inque antiqnissimo codice

legi allirmat ‘Vasse (loco modo citato).

Actium] Suetonius (Oct. 18): »urbem Mcopoh'm

apud Aetium condidit, ludosque ibi quinquennales

constituit, et ampliato vetere Apollim's templo lo

cum castrorum, cxornatum navalibus spoliis, Ne

De Apolline Actio

i. e. littorali vide ct Sti-abonen (7, p. 525 Cas.)

ptuno ae Marti consecravit.«

Mamani ,cape-11a@ lib. V-I. n.651. ' 555

populorum, et Oblique apud aques inter

oetera's urbes oppidum'inI conlinio’

maris nomine Calydon Diomedis Tydeique progeneratione notissimum. Dehinc

influens sinus Actoliam ac Peloponnesum dividit. Мох in Acarnaniay Aracynthus;

in Aetolia Ozolei, apud quos oppidum Oeanthe, in quo portus Apollinís.

Tuncvdeinde in Phocidis campis §oppidum Cirrha, portus Caleon, а quo in

septem millibus passuum intr'orsns Aoppidum Delphes sub' monte Parnasso,‘

elarum oraculis Apollinis; fonsibi Castalius. Deinde in intimo sinu angulus

Boeotiae montem. Heliconem juxta. Peloponn'esum peninsula inter duo maria 652

Aegaeum et Ionium angulososreoessus obducens; in circuitu habens quingenta

sexaginta tria millia passuum, et per sinus paene tantundem. Angustiae, und@

procedit, Isthmus appellatur. In quinque millibus passuum diversa maria

utrinque collidunt, ac latera meatuseabradunt.. In medio hoc intervallo, quod

Isthmon appellavi, colonia lest;x Corinthus, sexagcnis ab utroque littore stadiis,

а summa aree, quae dicitur Acrocorinthos, utrumqiie mare pros'pectanls. ° Ab

f

et oblique] Iucpta leetio, quam certum est 0r

tam esse ex Aetolique; in codicìbus tamen nihil

suhsidii inveni.

progencratione] Ita codices Reichenauensis et

Darmstattensis; editi prognatz'one.

Áracynthus] Mons, quem alii, ut Strabo (10,

p. 450 f. 460) et Dionysius Periegeta (451) Ac

toliae annumerant; noster Plinium (4, 2) et Soli

. num sequitur. Postcris inprimis memorabilis fuissc

videtur propter Virgilii versum (eel. 2, 24):

»Amphíon Dircaeus in Actaeo Áracynthou,

quanquam fuerunt, qui cum propter illum locum

ad Thebas vel adeo Atticam rel'errent.

Üzolei] Plinius Ozolae.GnoT.-- Codices Rei

chenauensis Ázoeli, Darinstattcnsis Azalea', marge

Norimbergcnsis libri Агат; Pausanias (10, 8, 5)

’OQ'ÓÃQL Sed major error nostri est, quod ad Ас

tolos retulit, qui Locrenses essent (Plin. 4, 4).

Ocanthe] Confcr doctos interpretes Thucydidis

(5, 101; T. II, p. 570 Bip.),.nbi Wasse nostri

quoque testimonio utitur, duosque codices mendose

Teantloe legere narrat. ‘

Galeon] Plinius С1ш1аеоп, Ptolemaeus Ха

lëaiç, codex Ileiclicnauensis male Celeon.

sexaginta tria] Codex Reichenauensis omittit

tria. Ceterum ut nostrum intelligas, confer Plinium

(4, 5): »inter duo maria, Aegaeum et Ionium, pla

tani folio Similis, propter angulosos reeessus cir

euitn DLXIII M. pass. colligit, auctore Isidoro;

eadem per sinus paene tantundem adjieit...

abradunt] Наш] scio an praestet штата, quod

alios legisse Grotius in margine notavit. Melius utique

foret meatu subradunt, quod commendat Sal

masius (ad Solin. p. 141), sed codicum auctorita

tem desidero. ь

а summa aree] Sic seripsi e codice Reichenau

'ensi et quos Salmasius (ad Solin. p. 141) comme

morat; vulgo inepte a Pisa summa arce.

554 Martiani Capellae lib. VI. $. 632.

Isthmo autem Achajae provinciae nomen incipit, quae ante Aegialos vocabatur,

propter urbes in littore per ordinem constitutas. Ibi quamplures sinus,

portus, montes, urbes, et populi. Ab ipsius Isthmos angustiis Hellas in-

6«rS5 cipit, a nostris Graecia dicta. In ea prima Attice antiquitus Acte vocitata

contingit Isthmum sui parte Megaris dicta, in ora autem portus, cui nomen

Scironia saxa, viginti sex longitudine, latitudinc quinqué millibus passuum

a Myrtoo recedentibus Athenae atque Atticae. Fontes ibi multi, inter quos

Callirhoe praedicatur. Kec Athenis cedunt Boeotiae, in quibus Epicrcne,

Arethusa, Hippocrene, Aganippe, Gargaphie; post oppida, montes, populique

quamplures.

*Ü6

DE THESSALIA.

Sequitur Aemonia, cujus a tcrgo* mons Octa, eaque etiam Thessalia

utrumque mare] Ionium, et Acgacum. Hinc

»bimaris Corinthos« Horatio et Ovidio, Graecis dl~

&àAa66oç, арнри&аХаббод. Seneca:

• Gemino Corinthvs littore opponens moras

Cremata flammis maria committet duo.*

Grot. — Confer Strabonem (8, p. 379 Casaub.).

ab ipsius Isthmos] Lege Istbmou. GnoT. — De

confusionc nominum Hclladis, Graeciae, Acbajae,

vide Salmasium (ad Solin. p. 142).

Acte] Ex Plinio (4, 11), unde simul apparct

nihili esse et quam e códice siio Grotius lectioncm

cnotavit Megaritana sui parte ct quae in Reicheíiaucnsi

exstat partem pro parte. De Actes nomine

praeter geograpbos vide Apollodorum (3, 14, 1),

Gcffium (14, C), Eusebium (cbron. p. 66 ct 76

Scalig.), et Epipbanium (cum not. Petavii p. 16).

Athenae atque Atticae] Error exceptionc; lege

Athenae Atticae. Sic Appnlejus: »Et secta, licet

Athenis Atticis confírmate, tarnen bic incboata

est.« Et forte non frustra Atticae additur si lis credimus,

qui alias in Euboca Atlicnas statiinnt, quarum

cives à^Tjvrjrat, non àdrjvuïot. dicantur.

Grot. — De Athenis Atticis abunde Mciirsins pe

culiar! libelle ; sed totus locus corruptus ct turbatus,

cujus ut ratio apparcat, ipsa Plinii verba (4,

7, 11), unde imperite ct mutile excerptus est, apposui:

»In ora au te in portus Schocnus. Oppida Si

das, Cremniyon, Scironia saxa VI M. longitudine,

Geranea, Mcgara, Elcusin. Fuere et Oenoa, Probalinthus;

nunc sunt ab Ist Inno LV M. pass. Pi

raeus et Pbalera porlue, quinqué M. pass, muro

recedentibus Atbenis juneti.«

Epicrene] PI ¡ni us (4, 12) Epicrane, dórica

forma ; unde corrupta lectio , quam Grotius in mar

gine notavit, Epigrane; quam vero ipse in Plinio

cxstare vult Epigranea, ut Calliopea pro Calliope,

supra jam dixi me nescirc qua editione usus sit.

Celemín confer Burmannum (in antbol. Lat. II,

p. 511).

Gargaphie] Alii Gargaphiae. Sic örjßtj , -дг,-

fMartiani capellae lib. VI. 5. 654-.

nuncupatur.'` Ibi natus rex nomine Graecus, a quo graecia dicta; ibi Hellen,

a quo Hellenes appellati. In Thessalia montes notissimi Olympus, Pierius,

Ossa, cujus ex adverso Pindus et othrys Lapitharum sedes, occasum verti

cibus intuentes; nam Pelios ortum viden Hi omnes montes theatrali more

eurvanturp ante quos septuaginta quinque urbes sunt memorandae. Thessaliae'y

vicina Magnesía, cujus fons est Lihethris, poëtici haustus nomine celebratus.

l l I l ‚О. I О

Longitude Thessahae habet millia quadrlngenta octogintap latitudo ducenta

ni

nonaginta septem.

DE MACÉ1301\IIÁ.v

Macedonia postea centum quinquaginta populoruma maximis regibus in

clyta, praesertimque `Alexandro, qui Philippo quum natus crederetur, ejus

mater olympias dracone eum conceptum esse mcmorabatg victor Orbis: nam

easdem peragrationis et victoriae metas habuit, quas Liber et Hercules. Heee

tamen Macedonia populos, qui Edonii dicebantur, totamque Mygdoniam, Pie

Наш, Emathiamque recepit in nomen. Наес in Thraeium limitem terminum

ducit; a meridie Epirotis habitatur, a vespera a Dardanis et Illyriis, a sep

tentrione Paphlagonia ac Paeonia. Inter ipsam et Thraciam amnis Strymon

‚ваг gwmy'wj, триба/ш. Gnor.- Gargaphîa val

lis Hygino (fab. 181), Gargaphie Plinio (1, 7, 21).

Alios Gargane legere Grotius in margine notavih

Стасом] confer Aristotelem (metapll. 4, 28

et meteoroL 1, 14) et Apollodorum (l, 7, 5); sed

noster Plinium tantum (4, 14) ante oculos liabuit.

штифта] Plinius (lenario parcior. GnoT.- Pro

antecedenti quoque octoginta alios nonaginta legere

idem margini adscripsît.

Olympias] Нос ex Solino (9, 20): »Philippus

Magnum procreat, quamlibet Olympias Alexandri

mater nobiliorem ei patrem acquirere affectaverit,

quum se coitu draconis consatam aflil'maretu cet.

'Adde Plutarehum (in Alexandro p. 665).

victor] Lege victore.Gnor.- Non neeesse.

Emathíam] Propriae lioc Macedoniae nomen

antiquissimum (Geli. 14, 6. Justin. 7, 1), reliqua

nomina adjectae. ceterum omnia haec et ipsa e

Solino (9, 1): »Qui Edonii olim populi, quaeque

Mygdonia erat terra, aut Pierium soluma vel Ema

thium, nunc omne uniformi vocabulo Macedonica

res est, et partitiones, quae specialiter antea se

jugabantura Macedonum nomini contributae factae

sunt corpus unum. Igîtur Macedoniam praecingit

Thracius limesu cet. con-exi autem vulg. Amatha'am.

Paphlagonía] Immo Pelagom'a, ut et ex Plinio

(4, 10, 17) let ex Solino apparet, quibus adde

Diodorum (T. X, p. eae Bip), sed. mutare nolui,

556 Martiani Capellae'liprI. Q'. 655.

pro limite est, abß Haemi mentis vertice defluens. In ‘ea Rbodope, quem

`Mygdonium asserunt montem, et Athos abscissus a continenti, Хегхе viribus

utente Persarum: et Orestidem terrain“, ab Orestis et Hermionis ñlie quam

veeitari non dubium est. Ibi Phlegra mune reivitas ,-‘itunc Gigantum preelie

rumque immanium temeritate- fanmsa; quae' ‘sola ‘etiam diluvio mundi asse

ritur non operta, quod utique praestitit mentium celsitude.

i

l t.. ._‘

д

DE THRACIA.

Sequitur Thr aeia, 'eujus ineelae bardi appetitum habent maximum mortis;

et qui a dextra parte Strymenis deglunt Bossi, et Denselatae, Nestusque amnis,

Nam Hebrum

verses barbares fluens etiam Cieenas

I .

qui Pangaeum ambit.

ne ipsum scriptorem corrigerem, praesertim quuln

араб. Plinium quoque corruptam lectioncm in co

dicibus exstare viilissem.

Rhodope] MS. »in ea continentis Rhodope..

Скот. '

Orestidem] Urbs liacc alie nomine ёиатоуго

xatgioc dicitur. Vide Stephanum h. v. Gr.01. —

Nihil ibi video nisi fabulam de Orestis lilie cum

Hermione, unile nomen terra accepisse diccbatur;

nec urbs erat Orestís, sed regio Macedoniae (Liv.

27, 55. 51, ÍAO). Verum omnia noster ex Selino

liabet, etiam quae scquuntur de Phlegra, quam

postea Pallenen dictam esse constat (Ilcyn. ad

Apolled. 1, 6, 1).

barili] Meminit Bardorum Gloss.: »Bardei,

IÃÃ'UQLOl, доб/”Сом Et alibi: »Bardcs (l. Вал-(1115)

âop'z'mrqtoç, ¿Zivgtòç âoélog.« Aliosnc indient

Lucanus quum ait:

»Pluríma securi fmlistis carmina Bardí?«

Illi (ni fallor) in Galliis. Eosdcm innuit Isid. Gloss.:

»Bardus carminum conditor.« Скот. -— Bardi, si

il;

Odrysiae nives cemplent, qui inter di

perluit; quorum cenlinio Haemus sex

quid omnino, stupides signifieat; sed vide ne bar

bari potins legendum sit, collate Selini loco, cu

jus et llic vestigia noster pressit (10, 1): »Non

diiñculter cempreliendent, Tbracibus barbari.; incsse

conlemtum vitae cx quadam naturalis sapientiae

disciplina. Concordant elnnes ad interitum volun

tarium, dum nennulli corum putant obcuntium

animas reverti', alii non exstingui, sed beatas ma

gis fieri.: De immortalitatis persuasione apud Tlira

ces finitinlasquc gentes vide Herodotum (4, 94 et

5, 4).

Denselatae] Huic populo mirum quam dill'crcn

tes nppellatiencs, dum alii лещ/‚вши, quidam

Dentllelethas, nennulli Densalalas aut Denselelas

nominant. Ptolcmacus rcgionem âaz'ůfjiquanìv

appellat. Pro IVeslus MS. мыт, Ptolemaeus Nes

sus.GnoT.- Codex Reiclicnaucnsis et marge libri

Norimbergensis corrupte dens eleusque mesías. YSed

nos Solinum sequimur,

parlait] Genfer Oudendorpium (ad Appul. I,

p. 401).

Martiani Capellae lib. VI.' 9.656. 557

millibus passuum cac-umen extellens viciniaperflatur austrorumi :iCujusitem

terga diversae gentes tenent, inter quas gentes Sarmatae, Scythae. @Dein Рои.

tum Sithonia gens

habet, quae gleriam Orphei pregeniti vatis perfectione

sortita est; nam in Spartio promontorio ille vitam aut sacris, ut ajunt, im

pendit aut fidibus. Mex regio Mai'eneaV ac Tyrida eppidum, in que equi

Diomedei stabulati. `Circa cum Abdera, _cui censtructae Diomedis soror suum

nomen adscripsit, quod oppidum Democriti physici' ertu potins decoratum:

Eandem Thraciam _Pelydori sepulcro-’_signatam nec pe'étae praetereu'nt. Illic

promontorium’ Ceras chryseon Byzantie> oppido celebratumaqued a Dyrrhachio

septingentis undecim millibus distat. Eo enim interstitio a se utraque maria.

recesserunt, >id. est Adria et Propontis.. Illic Hellespouttls angustior est, per

О

657

stadia septcm ab Europa Asiam dividit. Hic queque duae civitates, quarum una, 658

id est Sestos, Europee est, Abydos Asiac: Deinde promemoria contraria Cherronesi,

визит—им] Пасе de sue addidit Martianus;

sed vide ne scrihcndum sit aslrerum.

Spartie] Solinas Sperchíve; schedae Palatinac

Spar-give,- in prima editione Sparchíne, ceterae editie

nes Sperchie. Martianus, qui hine habet, Зрел—На;

seripti ejus eediees ques vidimus, ibi habent Spertíe

et Sperchi'o. Sed promontorium hoe nomine in illis

locis nullum est. — Quum multa e Pomponio sum

sei-it, et hoc etiam ab ille mutuatus est; sed qua tide

vidcamus. Eadem certe qua et in aliis selitus est.

Sie ille scribit: »deinde promontorium Serrìum, ex

que canentem Orphea secuta narrantur nemora, et

Zene.« Ita hedie legitur apud Mclam ex emenda

tiene Hermolai; nam ante Hermelaum legcbatur:

»deinde promontorium Serípíu-mu, atque ita hodie

scriptum praeferunt quantum est ubique veterum

cxelnplarinm; quin tamen reete ab Hermolao ita

fuerit emendatum, neme ausit dubitare. Зет—Нит et

Zonen Plinius etiam junctim et in propinquo penit.

Quomodo apud Pomponium legerit Solinas nescie,

sed apparet cum in mcndosos codiees incidisse

scripts Pompenii exemplaria, quae inspexi, sie lo

cum illum legendum menstrant: »deinde premon

torium Serrinm, et que canentem Orpheum secuta

narrantur etiam nemera, Zone.« Sie non una ani

madvertcnda est hoe loco exerratio Selini; Sper

chi'u-m pre Sen-ie dixit, deinde Serrio tribuit ex

male acceptis Pompenii verbis, quod ille de Zone

scripsit.SALMAs. (ad Solin. p. 159).

Tyritla] In vetustis quidem Plinii codicibus

Tynda: sed in Ptel. Tvgiööa. Gno'l'.- Equidem

apud Plinium (4, 11, 48) lege Tirida.

Pelyrlori] Priami filii, de que vide Euripidem in

Hecuba. Geterum Strabo (2, p. 121 Cas.) geogra

phe incumbere contcmlit memerare ct ‘Koizpovç иди

ЁФ/ддёап/ 021169611, quod quidem consilium noster

et hic sequitur, et inferius etiam sepulera Петей

660), Memnonis (§.686), Achillis 665), Han

nibalis 687 f.) eemmemerat. Pot-'las autem hee

loco intellige цшпц Virgilinm (Aen. 5, 22 sequ.).

68

558 Martiani Capellae lib. VI. 9. 658.

ess

in quel terminatur Europas sinus tertius et Asiae Aegeum in que Cynossema

dicitur locus Hecubae sepulcro tumulatus. In 001111010 insula Tenedos, a

qua usque in Chium diii'usior sinus interjacet; cujus dexteriorAntandros,

exiguitas insularum denique navigantibus caprae similitudine divulgatur, ab

eaque Aegacum pelagus appellatur, sed in Corcyrae Phalarie promontorio

elligiem navis scopulus imitatur, in. quem Ulyxis navim vcrsam fabulosa

ceniinxit anbiquitas. Nam Creta centum urbibus opulenta in ortum occasumque

perrigitur, cui nomen suum Hesperidis lilia Nympharum pulclira concessit,

aut Curetum rex Cretas, a que Creta prime, mex Curetis nuncupata; deinde

prepter ceeli temperiem Macareuesos

Ácgeum] Lege. Sígeum ex Solino, quem 1110

quoque misere 1105101- mutilavit: »Deinde contraria

inter se promontoria, Mastusia Cliersoncsi, nbi 11

nitur Europee sinus tertius, Sigcum Asiae, in que

tumulns est Cyuessema dietus, Hecnbae sepulcrnmu;

ubi videatur Salmasius (p. 167). Pre C_x/nossema

codices Monacenses (А. С) et Beichenauensis itidem

corrupte praebent Cimasema, libri Norimbergensis

marge Cysena.

Tenedos] Lege Tenes. Conl'er cum Plinio aliis»

que. Gno'r.- Male libri Plinii »inter Tcnum et

Cliiumu legunt. Tcnedum veram esse lectionem

Solinus docet, et Мэн-111111115, qui in bac parte,

qua Solinum expressit, vulgo inemendatissimus cir

euml'ertur, et sic ut mendis liberetur legendus est:

»in eenliuie insula Tenedos, a qua usque in Chinm

dill'usior sinus interjaeet,’eujus a dextera versus

Antandron exigna est insula Aex nomine, quae a

navigantibus caprae similitudine divulgatur, ab eaque

Aegenm pelagns appellatur.' Saunas. (ad Solin. p.

168). Martiani errer, que Àntandrum ipsaln insu

lam sibi linxit, ex ambiguitate Selini explicandus

est, cujus vcrba baec sunt (e. 11): »Inter Tcnedum

et Cbium, qua Aegaeus sinus panditur, ab dextera

лишат". navíganlibus saxum est — 1100 enim

est appellata. Hace in longitudinem

verius quam insnla mernit cog'neminari _ id que

niam v'isentibus procul caprae simile creditur, quam

Graeci aiya nuncupant, Aegacus sinus dictus est.'l

Clarier ntiquc Plinius (4, 11, 18): »Aegaee mari

nemen dcdit scopulus inter Tcnnm et Cbium vc

rius quam insula, .flex nomine a specie caprae

quae ita Graecis appellatur, repente e medio mari

exsiliens.« De re adde Strabanem (15, p. 615 Cas.).

exiguílas] Forte »exiguitasque insularum.« Cy

cladas innuit. Gne'r. -Munclacrus emendaudum ccn

set (ad Hygin. fab. 45, y р. 92) »exiguissima.« Opc

resiorem emendationem Salmasii in nota praecedenti

legeris. Nonne antcm noster pro adjective saepe

numero substantivi appositiene utitur? Quaproptcr

nihil corrigendnm esse arbitratus sum.

амфибии] Ita codices Monacenses (A. C),

Darmstattensis, et Gretianus; perperam in editis

aucton'tas. Solinas (11) neque boe neque illud, sed

tantum crediderunl scripsit. .Promontorinm ipsum

Strabo (7, p. 524), Plinius (4, 12“, 19), Ptole

macus, alii Phalacrum potins appellant; nester bie

quoque Soliuum scquitur.

Macaronesus] Ita ct Isidorns, et alii omnes:

in Plinii tamen codicibus mutilc Macaron legitur.

Gao'r.- Confer omnino Meursium (in Creta c. 2).

Martiani Capellae lib. VI. §. 659. 55g)

tenditur millibus ducentis septuagintag latitudo quinquaginta millia non excedit;

circuitus omnis quingentis octoginta оспа millibus расы, montibus Idaeo et

Dictynnaeo sublimibus. Euboea vero Boeotiae continenti modico atque ita

exiguo mari interŕluente discernitur, ut plerumque ponte jungatur. Duobus

promontoriis, ad Attioam versus Gerasto, et ad Hellespontum Caphareo deco

ratur. Hujus latitudo ultra secundinn milliarium intra quadragesimum con

trahitur, longitudo totius Boeotiae ab Attica usque Thessaliam centum quin

quaginta millibus numeratur; .circumferentia vero trecentis sexagínta quinque

millibus explicata. Hujus oppidum Calcida ex adverso Aulis, et Carystos

marmoreis Huctibus concolora. In Myrtoo autem mari Cyclades, quarum

notiores Delos et -Antaudrosz quae nomina 'a cireulata ordinatione sortitae;

octogìnta acto] Monade lax-gior Plinius. Скот.

Diclynnaeo] Рок-10 Diete. Meminit Plolcmaeus

et poëtae.GnoT.-Ad

librum`Nori|nbergcnsem ad

scriptum legi Dictímueo; sed male. Nomen cnim

Dianae арт! Cl'etenscs Diclynna erat, quapropter

omnino Dìclynnaeo legendum, nt арий Solinum

quoque (11, 6).

Бегали] Lege Бешено. Mela. Gno'r.- Ге—

еабтд; quideln Etymologus et Lihanius oration.

р. 245. Neuter satis emcndatc. Schol. et Geographi,

Suidas, Arístides l, 59, Homerus, Herodotus,

Plutarclms Camill. 158, alii, Героиб‘гди seribunt.

Procopius B. G. lV, 629 év Г@gmini corrupte.

Martianus »Gerasto et Capliarco.« At Solinus, quem

ibi cxscribit, Бешено post Melnm et Plinium ex

liibct. In Martiano non variant tres MSS. nerlue

in Solino Pctrcnsis.WAssn (ad Tlmcyd.5, '5).

tolius Boeolìae] Euboeae vult, sed imperite Pli

nium exscripsit, qui sie (4, 12, 21): »sed in

longitudinem universae Boeolíae ab Attica Thessa

liam usque praetenla in CL millia развит.

Calcilla] Lege Cluilcída pro Clnalcis. Vide in

fra. Скот. — СагузЮр et Chalcida Mela quoque

(2, 7; р. 45 E Voss.) tanquam opidentíssímas con

‘jungit

marmoreís Листинг] M S. marmore. Lege »mar

mol-i Huctibus.« (Бот. —— Lege: »et Carystos nuir

more iluctibus coucoloreu, quae marmol' habet vi

ride et lluctihus concolor. Statius de Carystio

marmol-e:

-—— —— —— »et concolor allo ‚.

Vena maria

Sums. (ad Solin. р. 177)— Magis etiam ad vul

gatam accedit BartlIii (advers. p. 1488) conjectura:

»marmora cis fluctilmswoncolorau; quapropter in

re incerta serval'e vulgatam quamvis corruptam sa

tins duxi. De Carystio marmore plura dnbit Cel

larius (T..I, р. 12535); mare autcm тати-13 n0

mine significar-i saepius monui _92. 584. 908).

circulala] Mela (2, 7; p. 44 Voss): »quin in or»

bem jacent, Cyclades dictae sunt.' Eandem nominis

rationem profert Dionysius (pel'icg. 526). Adde Stra

Ьопеш (10, р. 474. 485. 488) ct Ammianum (22,

7; р. 228 Lindenbrog.). Cetcrum Plnrima помет,

dum Plinium (4, 12, 25 ~ct 24) festiuanter ex

scripsit, imperitissime tux-lmvit. Primum, quod .4n-A

68*

340 Martiani Çapellae üb. VI. $. 660.

item Strophados, quarum Naxo Horaeri sepulcro veneranda, aliaeque quamplures

per septuaginta longitudinem et per duceuta latitudinem ducunt. Inter

Cherronesum et Samothracen quaedam loca vasta, nunc Barbárica.

DE QUARTO SINU EUROPAE.

661 ; Quartus vero et magnus Europae sinus ab Hellesponto incipiens Maeotis

ostio terminatur. Nam arcturn mare inter Europam et Asiam in angustias

septem stadiorum interfluens coarctatur; quas angustias Hellespontum dicunt,

ubi Xerxes Pcrsidis rex aggregatis navibus ponteque constructo exercitum

duxit. Verum haec angustiora quadam interrivatione per octoginta sex millia

distenduntur, ac rursum diffunditur mare latissimum, iterumque contrahitur;

sed maris ilia diffusio Propontis dicitur, secundaeque angustiae Bosphoros appellantur,

quae quingentis passibus patent." Item hac Darius Xerxis pater

copias ponte transmisit; cujus ab Hellesponto lougitudo ducentis triginta novem

662 millibus invenitur. Dcinde Scythicus diffusi maris sinus; in quo medio

Maeotis ostio jungitur lacus Cimmerius, Bosphorus idem vocatur: is duobus

millibus et quingentis passibus, inter quos Bosphoros, id est Cimmerium ct

Thracium latus, interpatent millia quingenta. Circuitus vero totius Ponti vicies

semel quinquaginta millibus, ut Varro quoque non reticet; quia dicit Europac

iandron inter insalas retulit pro Andró; deinde Grotius censuit. Cctcrum dc Homcri sepulcro in

quod Slrophades dixit, quae Sporades appcllaban- Io insula -vide Nitzscbium (meletcm. dc List. Hotur,

qaum Strophades longe diversis in part ¡luis meri p. 127).

sitae sint (Apollodor. 1 , 9, 21. Strabo 8, p. 5S9. loca vasta] Post nunc codices Monacenscs (A.

Virgil. Aen. 3, 2I0)j porro quod Naxon, quae C) et Darmstattcnsis inscrnnt quae, quod tamcn

inter Cyclades est, ad Sporades retulit; postremo si quem scnsiim babcat, pro que accipiendum erit.

omnium atrocissimum , quod Humeri sepulcro m ex quartus] Haec quoque partim ex Plinio (4,

Io insula in Naxmn transtulit. Scilicet apud Pli- 12, 24) partim ex Solino (12) conscribillata sunt,

nium Iegerat: »los a Naxo viginti quatuor millia quorum interpretes de singulis conféras,

passunm Homer! sepulcro veneranda», unde simal vicies semel] Decst centenis , tit ex Plinio ар-

apparat, unde formam nominis inauditam Naxo lia- paret; sed liujus quoque codices antiqni nonnulli

iHicrit, quam tarnen injuria mutandam in Naxos hoc vocabulo carent.

Martiani Capellac lib, VI, $. 662. Sil

totius longitudinem habere sexagies ter triginta septem millia passusque quingentos.

Hister fluvius ortus in Germania de cacumine raontis ad novem soxaginta

aniñes assumons ctiam Danubius vocitatur. Dehinc litus Scythicum con- 660

fertum multiplici diversitate Barbárica; nam illic Getae, Daci, Sarmatae,

Amaxobii, Troglodytae, Alani, Germaniaeque omnis tractus. Ab Histro ad

Oceanum bis decies centum millium passuum est, in latitudine millibus " quadringentis

usque ad Armeniae solitudines. Nec procul fluvius, lacus, oppidum,

sub uno cuneta nomine Borysthenes, propter Achillis insulam ejus sepulcro

celebratam. Introrsus degunt Auchetae, apud quos Hypanis nascitur, et

Neurae, apud quos Borysthenes; Geloni, Agathyrsi, Anthropophagi, et a

tergo corum Arimaspi; tunc Riphaei montes, et regio caligantibus tenebris

inumbrata. Post eosdem montes trans Aquilonem Hyperborei, apud quos 661

mundi axis continua motione torquctur, gens moribus, prolixitate vitae, deorum

cultu, aëris dementia, semestri die, fine ctiam habitationis humanae praedicanda.

Verum Sarmatiae, Scythiae, Tauricae tractus in longitudinem habet

millia nongenta octoginta, latitudine septingenta decern. Jam nil in Europa

aestimo memorandum; quoniara et Hyperboreos sibi Asia vindicavit.

ad novem] Procul dubio legendum Abnobae ex hac insula, quae et Leuce et cursuê Achillis sire

emendatione Saluiasii (ad Solin. p. 186), sed codi- stadium appellabatur , disserta tiouem,

cum auctoritatem require. De Abnoba et Tacitus Neurae] Alii Neutri, lege Neuri. Ia Plinii

(German. 1) »Danubius molli et dementer edito mon- tarnen codicibus Neurae invenio.« Grot. — Retinui

tie Abnobae jugo e flu su s « cet Sexaginta fluviorum antiquarum editionum lectio ncm 5 nam apud Gronumerum

Ammianus (22, 8 ; p. 234 Lind.) confirmât, tium baud scio an errore Neutrae erat. Quanquam

Achillis itisulam] *A%t,Xkeiav vocant. Pomp, non solum Plinio sed et Dionysio (in perieg. 510)

L. 2. Propter autein bic est juxta. GnoT. — Confer iidem sunt NevQoL, Neuri. Mela (2, 1, 90; p. 28

Pansaniam (5, 19, 11), Plinium (4, 12, 26), Voss.): »IVeuris statum singulis tempus est, quo,

Ammiannm (22, 85 p. 555. 541 G ron.), Diony- sí velint, in lupos, itcrumque in eos qui fuere

eium (perieg. 545), Euripidcm (Androm. 1260; mutentur«; ubi vide Vossium (p. 115).

Ipb. Tanr. 456), Maximum Tyrium (13, 7; T. I, septingenta decern] Plinius DCCXVH. Grotiut

p. 281 Reisk.), Pbilostratum (beroic. p. 743), quos- margin! adscripsit: »al. additur octo , al. octoginta.*

que laudat Baclimannus (ad Lycopbr. 188, p. 55), Nos cum Plinio dicimns: »ego incertam in bac tcr-

¡npnmís antera rcccntcm doctissinû Koeblcri de rarum parte mensurain arbitror. «

542 Mariani Capella@ 113111365.

666

ALIA DIMENSIO EUROPAE A SEPTENTBIONE.

.‚ Si autem laevorsum post Biphaees montes redeas per Oceani septentrio

nalis tractus, te denuo per G-ermaniae, Galliarumque, et Iberos populos in

Gaditanum ostium revocabis. Aripbaei quippe jam in Asia constituti parilcm

Hyperboreis vitam degunt, cunctis gentibusvenerandi, ut ad ees velut ad

quoddam asylum cenfugiant metuentes. Ultra hos Cimmerii et Amazones ad

Caspium mare, quod in conlinio ortus aestivi Scythicum perrumpit oceanum.

Pest prelixa terrarum et Hyrcania reperitur. Ceterum in Atlanticum littus

Oceani remeantes per Aquitaniam extremam extremaque Europae in Britanniam

revertuntur; quae insula jacet inter septentrionem et occasum, lenga millibus

octingentis, lata trecentis. Circuitus tricies octies viginti quinque millia tenet.

In ultimo ejus silva Caledonia, insulaeque quamplures, inter quas Orchades

Oceani septentrionalis] Plinius (4, 15, 27):

»Exeundum deinde est, ut cxtera Europae dican

tur transgressisque Biphacos montes littus Oceani

septentrionalis in laeva, donec perveniatur Gades,

legendum.u l

Ara'phaeí] Solinus (17): altera in /Isia gens

ad initium orßntis aestivi, ubi deiiciunt Riphaco

rum montiun. juga, Буры-1101013 similcs; dicunt

Án'mphaeos. Sacri habcntur, attrectarique eos etiam

Reiche

naucnsis quoquc codex zlrímphaei, vulgatam tamen

a ferocissimis nationihus nefas habetur.«

servare malui, quia haud scio an ab ipsis Biphaeis

montibus addito a privativo nomen traxerint.

ortus певцы] Sic scripsi ex emendatione Sal

masii (ad Solin. р. 200), quum in vulgatis cor

rupte legerctur ortum est ibi, quod frustra resti

tuere studuit Grotius corrigendo ubi. Et ortus qui

dem in codicibus exstarc Salinasius testatur, reliqua

mutatie orthographiae tantum est. Ceterum recte

monet Salmasius Gaspium mare non irrumpere Sey

tliieum oceanum, quod ex Solino nostcr quoquc

hausit, sed erumpere e Scythico, laudatque Diony

sium (perieg. [17):

»Aeótepoç mit’ ôit'yoç 11111 cità@ профе

péömroç äÃZwv,

‘061’ ásroxtôváuevoç xpm/ing á/ìòç eig ßo- .

géao

Hamrin aìn'òèêeůpov cis-rongeí'ndtůalo'cdóy.

Coul'er in universum Strabonem (11, p.508 sequ.)

de ea opinione, quae Caspium mare cum septen

trionali Oceano conjungit, licet Macrohio teste (ad

somnium Scip. 2, 9) cssent etiam nonnulli, qui

ci de Oceano ingressum ncgarent.

Britannia] Hace et sequentia vel ex Plinio

(4, 16, 50) vel Solino (22) hausla, quibuscum

confer Dionysium (perieg. 565 sequ.) et Taeitum

(Agricola 10).

in ultimo Codiccs Reichenauensis et Darm

stattensis in vicínío; male.

Orchades] Solinus tres tantum Orchades ponit

contra omnîum seriptorum senteutiam, qui licct

inter se discrepeut, consentiunt tamcn in numero

Martiani capellae lib. VI. §.'666. 545

quadraginta paene conjunctae; item Electrides, in quibus electrum gignitur;

sed ultima omnium Thyle, in qua solstitiali tempore continuus dies, bruma

lique nox perennis exigiturp ultra quam navigation@ unius diei mare concretum

est. 'Sed infra conlinis est Gallia@ Hispaniaeque, quibus, nisi oceani Atlantici

prohiberet irruptio, Africa misceretur. Nam Velonensis Baeticae civitas tri

ginta tribus millibus a Tingi oppido disparatur, quae colonia est Mauritaniae

Cacsaricnsis. Hujus auctor oppidi Antaeus dicitur.

DE AFRICA.l

Africa vero ac Libya dicta ab Afro Libe, Hcrculis НПО. In confinio

est Elissos colonia, in qua regia Antaei luctamenque cum Hercule celebratur,

ct Hesperidum hortis illic aestuarium Ílexuosum, quem dracońcm vigilem

Plinius el: Martianus quadraginla; Атлет] Ннпс et Mela longe majori. (1, 5) conditorem tra

Ptolemaeus nagi тешит/га, lsidorus viginti tres,

qual-um duodecim desertne sunt, tredecim coluntur.

SALMAS. (ad Solin. р. 219)-Pro

Orchades codex

Darmstattensis exhibet Orcades, quae vusilatior scri

ptura est (Tacit. Agric. 10. Eutrop. 7, .8); sed

Solini exemplum deserere nolui. Celcrum de illis

insulis peculiarem librum scripsit Tliormodus Thof

faeus (Hauniae 1697 fol.), quem consulas.

_confínís est] Nimirum Britannia, quam Tacitus

quoque (Agr. 10) in occidentem Hispaniae obtendi

narrat, qua de opinione sane perversa confer Man

nertum (T. П, р. 9).

Velonensís] Aliis Befon appellantura ut et Pli

nio (5, 1) et Solino (24), cujus haec verba sunt:

»De Hispania est excursus in Libyam; nam belone

progresses, quod Baeticae oppidum est, ultra in

ten-jacens fretum trium et triginta millium passuum

Tiuga' excipit машинам, nunc colonia, sed cujus

primus auctor Antaeus мы ceterum Plinius tri

ginta tantum millium trajectum statuit

dit. Paulo aliter rem narrat Plutarchus (in Sertorio

p. 572).

Libya] Quam incerta omnia sint de liujus no

minis origine, dissensus prodit scriptorum (Apol

lodor. 2, 1, 4. Solin. 24. Hygin. fab. 160). Le

ctionem tamen apud nostrum corruptam esse So

lini eomparatio ostendit: »quidam tamen Libyam a

Libye Epaphi lilia, Africani autem ab Afro Liliyis

Herculis filio potius dictam receperuntm De Africae

nomine vide conjecturas in Journal Asiatique (l854

Mars; T. XIII, No. 75, р. 194 вепрь).

Eh'ssos] Plinio Líxos, Solino [Ел-5 de reliquis

cum nostro conveniunta neque probanda est lectio

regio pro regia, quam Grotiusulnargini adscripsiL

Hesperidum ‚ют-Н] De situ eorum dubios nos

reliquerunt scriptores (llcsiod. Иксов. 215. Diodor.

4, 2c. Apollodon 2, 5, и. Strabo 2, p. 125.

5, р. 150. 4, p. 185. 7, р. 299. 17, р. 856 et

858 Casauh. Plin. 5, 1 ab in. et 6, 51, ac

Lucret. 5, sa Virg. Aen. 4, 484. Claudinn. land.

667

544 Martiani Capellac lib. VI. §. .

rumor vetustatis allusit; nec longe mons Atlas de gremio cacumen proferens

arcuarum. Hunc incolae Adirim vocant; is usque in coniinia lunaris circuli

cvectus ultra nubium potestatem, qui ab occasus parte littora prospectat

Oceani, ncmorosus, fontibus scatens, sed rupibus infecundus; qua vero Africam

spectat, opimus omnis; arbores praeteroa gignit cupresso similes, odore graves',

quae lauam obdueunt instar serici pretiosam. Per diem silet, nocte et ignibus

micat, tibiis, fistula, cymbalis, tympanisque percrepat, Satyris Aegipanisque

bacchantibus. Ultra ipsum ad occasum littus per quadringenta nonaginta sex

millia, saltus fcris Lybicis occupati; nec plurimum distant septem montes, qui

а parilitate cacuminis fratres sunt appellati; sed elephantorum pleni sunt,

ас ultra provinciam Tingîtanam, cnjus longitude eentum septuaginta millium

est. Item ëíga oppidum e regione Malacam urbem Hispaniae contemplatur.

In littore. Vquoque Carcenua, majusque oppidum Caesarea; item Icosium

Stil. l, 252. Mela 5, 10, 4 et 15; 11.64. 63. 0129, ¿v 6è fogón] 511760; ¿répw sig 'Íjv oidoßáw

Voss. Salmas. ad Solin. p. 572 sequ. Spanhem. ad 15g ¿Mégaç „Ь; oůâèv á¢pgwg¢5ysv бы y?) 1321111,

СаШш. p. 669. Musgrav. ad Euripid. llìppol. 742 vvm'òç 6è „upd те :wild: zatólteva май фа)

et Valkcnaer. ad eund.). иду aúicôv ńxoóousv, xvußáßwv те nai ‘rvu

Adirim] Lege Dirím. Idem ex Solino monuit „душу ‚утащили, mi, „раздуть; yvgiav x.‘r.2..

Meursius. Скот. -— Sed Solini libri omnes Addi- Propius ad Hannonem aecedit Mela (5, 9; р. 65

п'т vel Айда-гм. Error est ipsius Solini, qui Ad- Voss); noster Plininm (5, 1) et Solinum (24)

dir-im unica. voce in Plinio legit pro ad Dirím in potins sequitnr.

his verbis: »mox amnem quem voeant Fut, et ab Aeyipaniwluc] De his fuse egit Vossius (ad

e0 ad Dyrim- hoc enim nomen Atlanti esse eornm Melam p. 46 Chores eorum descriliit Lneretius

lingua convenit-dueenta millia passuurn.« In exem- (4, 584 sequ.). Vide et nostrum infra 674).

plaribus Plinii mannscriptis etiam llodieque inveni- зори-т montes] Septem fratrum monumeuta ap

tur exaratum Abdírim aut Addirím. Stralioni dii- pclink Slflllw (17, р. 897). Noster Solinum sequi

ptg.S.u.ms. (ad Splin. p. 505).- Atlantis ipsius tur (c.

deseriptìonem vide apud Maximum Tyrium (8, 7; орртит] Verbllm est, quod perperam additur

p. 141 Reisk) in editis, non agnoseunt codices Monacenses (А.

\ noctc et гашиш] Пасс ex IInnnonis periplo ad C), Reiclnenauensis, ct Darmstatlcnsis.

Atlantcm translate esse videntur, licet illic de Ае- Carcenna] Plinius Cartenna, sed varianti quo

tlniopiae potins он вегшо Sit: ёи Ó`È гойпр *vi/'60g que lectione Carcemm. Nostro Grotius ad mnrginem

1711 щупы”, nal. ¿if п? with? Ziyi/1] ůalaöóai- adscripsit »al.Carnem¢a«, similesque lectioucs ‘Ves

l ъ

Martiańi Capcllae lib. VI. 5. 668. 545

acque coloniam; item Busconiae et Buscurius, Saldac etiam, ceteraeque ci

’l

vitates, atque Igilgili, Tubusuptu, et Rusarus; flumen vero Ampsaga abest a

Caesarea trecentis viginti duobus millibus. ß

DE DUABUS MAURITANIIS.

Utriusquo Mauritaniae longitudo decies quadraginta trium millium, la

titudo quadringcntorum sexaginta septem. Ab Ampsaga Numidia est nomine

_celebrata Numidae Nomades dicti, cujus in mediterraneis colonia Cirta,

et interius Sicca ,

selingius V(ad Itin. Ат. р. 11i) in MSS. invcnit Car

nennae vel Cmmennea, sed quod Cartennae inde

relingit, temere factum arbitror.

[солит] Sic rectc jam Grotius scripserat ad

dicuntquc codices nostri Monaccnses (А. С) et Durm

stattensis; anteriores Iocosium. М

coloníum] Forte colonia. Скот. — Pal-iter et

supra provincia Tíngitana legere malim quam ac

cusativo casu províncìam Tingitanam; sed codiccs

nihil variant.

Ruscuríus] Rusncurium Plinio, Ptolemaco Роп

бшибрш. Скот.

Tubusuptu] Deest haec civitas Martiano, sed

contra MSS. Едет; sic cnim illi: »ceteraeque ci

vitatcs atquc Igilyilubusuptm ctc. Dederat Capella

Igilgelí, Tubusuptu. YVESSELING. (ad ltiner. Ant.

p. 52).

Вишню] Lege Rusazus. fPov6aC05ç Ptol.

Gno'r.- Ita et Plinius (5, 2); in Itinerario An

tonini (р. 17 VVesseling.) est Нищий; sed invitis

codicibus mutare nolo.

trecentis viginti] Sic etialn Plinii editio prin

.cepsg nunc ducenla tantum lcgunt.

decies quadraginta trium] Plinius octíngenta

trígínta novem,_ quo facit id quod alias legitur decies

atque Bulla regia; in ora vero littoris Hippo regius,

h'igínta ома. Scriptum fuit d. treo. tríg. VIIIL

D valet quingcnta: hoc illi fungi decies interpretati

sunt, quod non seme] accidit. GnoT.- Sed in -Har

duiniana Plinii editione legitur: _ndecies triginta n0

vcm millia.« Alios legere decies triginla ocio Gro

tius margini adscripsit.

Numìdia] Lege et supple: nab Ampsaga Nu

midia est Masinissae nomine celebrata. Numidae

Nomades dieu“ сев. confer снш Plinio пь. v. из,

Опот.— Ila lcècndum. Alldit licic Solinus Numi

diae incolas »quamdiu errarunt palmlationihus vaga

hnnllis Nomadas fuisse dictosc; ut incptns est, 1/1

detur sentire Nomadas dictos, quum pabula vage

passimque sequercntnr, postea Numidas, quasi Nu.

midae et Nomades diversa sint nomina.- Inductus

Plinii his vorbis: »Numiclae vero Nomades, а ре!

mutandis pabulis, mapalia sua, lioc est domus, plau

stl'is circumferentes.« Graecum est Атддад‘гс, La

_linum ex eo parum detortum Nnmidae, ut 102170669

Japidcs; sic âgóyaâeç, cameli, dromidae et 'dro

medac dicti. Samus. (ad Soliu. p. 509). -- Invitis

codicibus nihil mutare ausus sum. 'a

Balla regia] Ptolemaeus ßovlßagß'a. Lege

ßovÃ/ìapm'ioe. Gao'r.-Vide

Младенца: (Т. Х,

Р. 2, p. 514).

09

546 Martiani Capellae lib. VI. §. 669.

ac Tabraca.Interius

Zeugitana regie, Iquae proprie vecatur Africa, habet

haec tria prementeria, Apellinis adversum Sardiniam, Mercurii respectans

Siciliam, quae ib altum proeurrentia dues ellicìunt sinus ab Hippone Diarrhyto.

O ‚ . . s . . . .

Delnde prementorlum Apollinls, et 1n alle sinn Utica Catenls morte meme

randa, Ílumen Bagrada, ас prepinqua Carthage, inclita pridem armis, nunc

felicitate reverenda; demum Maxula, Carpi, Messua, Clypeaque in promon

torio Mercurii; item Curubis, Neapolis.

Tabraca] MS. Tubi-echa, ex Plinio. Gnor. ——

vulgo enim Tabrachía. Sed Plinius babet Tabraca

adstipnlanturque codices Darmstattensis et Mona

ecnsis (C), praetereaqne ques Wesselingius (ad

Itin.'Ant. p. 21) Tabracca legere auctor est, quem

vide. In Itinerario_ est Thabraca.

quae proprie] Plinius (5, 4, 5): »Zengitana

regio, et quae proprie vocetur Africa cst.¢ Mela

(1, 4): »Proxima Nilo provincia quam Cvrenas vo

cant, deinde cui totius regionis vocabulo eognomen

inditum est Africa,- cetera Numidae ae Mauri te

nentu, et alio loco (1, 7): »Africa propria a Me

leagrino promontorio 1111 aras Pbilaenorum.« Adde

Salmasium (ad Solin. p. 518).

fría promontorio] Eorum primum ineertnm Mar

tiani an librariornm incuria excedit, Camlùlum; ne

que enim substituendum esse pro altere Apollinis,

quae Grotii sententia esse videtur, apparet ex Pli

nio, quem Martianus scquitur: »Tria promenteria,

Candidum, mex Apollinis adversnm Sardiniae, Mer

eurii adversum Siciliae, in altum procurrentia (lues

eüiciunt sinus, Hipponensem proximnm ab oppido

quod Hipponem dirutum vocant, Diarrbytum a Grae

cis dictum propter aquarnm irrigua, cui Íinitimum

Tbcudalis immune oppidum longius a litore; dein

promontorium Apollinis, et in altere sinn Utica-5

nude simul verisimile tit etiam ante »ab Hippone»

excidisse Ilípponensem. In codicibus nihil subsidii.

Bayr-alla] Sie scripsi e lectiene a Grotio in

margine notata pro Бич/111111, quod in editis erat,

siquidem illud nomen apud reliques omnes exslnt

(Strab. 17, p. 852 Casanb. Polyb. 1, 74. Ptolem.

4, 6 et 6, 4. Атш1ап. Marcell. 25).

felícilate] Pariter infra 999) bealam apellat,

nt Appulcjus (florid. 4, 20; р. 98 Oudend.) »pro

vinciae magistraln venerabilcm, Africne Musam coe

lestem, Camoenam togatorumi, Solinus autem (27,

11) nalterum post urbem Поташ terrarum decusu,

neque Ausenius (de claris urb. 2) cum Constanti

nopoli eam comparare recusat. Mela (1, 7): »nunc

populi Romani colonia, elim imperii ejus pcrtinaï

aemnla; jam quidem itcrum opulenta, etiam nunc

tamen priorum excidio rerum quam ope praesentium

clarion: Felíeís cognomen in numis etiam gel-it

(Bandur. num. Il, 158. 629. Occus. et Mediob.

p. 560. Seguin. num. »15. 1/16. Spanbem. num. l,

p. 556 f. Il,` р. 445. Genfer. ct Cnper. de elephant.

in Salengrii tbcs. novo lll, p. 166).

Messua] Ptolcmacus vlöova.Gno'r.- Plinius

Misua, quam ipsum lectioncm Grotius quoque in

margine enotavit, sed vulgatam tuentur codiceg

Darmstattensis et Monaeensis prior, neque repug

nat alter, qui corrupte babet Carpimc sua.

Martiani Capellae lib. VI. §. 670. 547

DE SEGUNDO SINU AFRICAE.

Mex alia distinctie: Lìbypbeenices vocantur, qui Byzacìum incoluut, 670

quae regio ducentis quinquaginta niillibus passuum circuitur, cujus satie cen

tesimo messis incremento foeneratui. Hic oppida Pu'ppup, Adrumetus, Leptis,

Ruspae, Tapsus, Thenae, Macomades, Tacape, Sabrata contingens Syrtim

minorem, ad quam Numidae, et Afrieae ab Ampsaga longitude sunt millia

quiugenta ectoginta', latitude ducenta.

О

DE TERTIO SINU.

Tertius sinus dividitur in'geminos duaruml Syrtium recessus, vadese 671

ae reciproco mari; sed miner Syrtis а Carthagine abest trecentis millibus; ad

majorem vere per deserta pergitur, quae serpentibus diversis ac feris habi

tantur. Post hace Garamantes, super hos fuere Psylli. In deilexu civitas

distinclie] Lego et distinguo: ullon alia di

stinctio: Libia' Pheenices vocanturu ex Plin.Gno'r.

Vulge

enim: »mex alia distinctie Libyae. Phoe

nices vecanturu; sed Plinius (5, 5, 5): »mex Afri

cae ipsius alia distinctio. Libypheenices vecantur

qui Byzacium ineelunt. Ita appellatur regio CCL

mill. pass. per eircuitum, fertilitatis eximiae, cum

ceutesima fruge agricolis foenus reddcnte terra',

unde et Byzacium restitui, codice Monacensi (С)

adstipulante. Genfer Salmasium (ad Selin. p. 520 Е),

Casanbonum (ad Strabon. p. 56), Barthium (in ad

vers. p. 225), et Drakenberchium (ad Silium p.461).

Puppup] In reliquis Pntput habetur. Infra vici

edgnomine ab Antonino censetur, at Martiano inter

eppida recensetur; —- quae nomina cum reliquia

quum ex Plinii descriptiene fdecerp'ta sint, ipse

Puppap adjecit.SUm'rA (ad ltiner. Ant. р. 52 Wess.)

--

Adde Машин-Шт (Т. Х, P. 2, p. 247).

Admamelus] Plinius Аду-стишка; Ptelemaeus

ââovptïtoç. Geer. -— Sallustîus (Jug. 19) »Ha

drumetnm et Leplimii jungit.

Thenae] Thaeae, ita et alii. Ptolemaeus Üëat

val. @divanGuo'L - Menacensis unus (А) Tenaea,

а11ег›(С)‘Тепеа, sed nos Plinium sequimur.

Sabrata] Ita Plinius. Ptelemaeus lib. 4 dá

ßaůga. Gnor.- Piura dabit Surila (ad ltinerar.

Ant. p. 61 VVesscl.)

Garamantes] Vide Lucianum (in Dipsad. T. 8,

p. 159 Bip.), et ques Elmenherstius (in 'Arneln

p. 175) laudat Strabenem, Plinium, Melam, Se

linum, nostrumquc paulo inferius 674).

Раут] Menaeenses (A. С) Spylli, editi Psyllii;

sed absque dnbio ‘Psylli intelligendi (Salmas. ad

ISelin. p. '186), de quibus Elmenherstius (ad Arno'b.

p. 80) multos excitat scripten-es, quibus adde Pli

nium (7,2, 2), Àelianum (hist. animal, 16, 27

с! 28), е! annum (is, ii).

69 *

548 Martiani Capellae lib. VI. §. 671.

Oeensis, et Leptis magna. Inde Syrtis major, circuitus 'sexcentorum viginti

672 quinque-milliuin. Tunc Cyrcnaica regie, eadem est Pentapólitana, Ammenis

oracule memorata, quod a Cyrenis abest quadringentis millibus passuum. Urbes

maximae ibi quinque, I_ïierenice, Arsinee; Ptolemaida, Apollonia, ipsaque

Cyrene. Berenice autem in extremo Syrlis согни, ubi Hesperidum horti,

fluvius Lethon, Lucus sacer, abest a Lepti trecentis septuaginta quinque

millibus; ab ea Arsinoe quadraginta tribus, et deinceps Ptolemais viginti duobus,

proculque Catabatbmen et Marmarides, et in era Syrtis Nasamones; deinde

Mareotis, Mareteuium; inde Apis Aegypti locus, a que Paractonium in ìexa

ginta duebus millibus, inde Alexandriam ducenta millia. Totius autem Africac

а mari Atlantico longitude cum inferiore Argypto tricies quadraginta millia,

ab Oceano ad Carthaginem magnam undecies millies; ab ea ad Canepum Nili

proximum estium sexdecies millics ectuaginta octo millia.

Oeensìs] Sic Plinius (5, 5, 4), cui adstipula

tur codex Reichenauensis; vulgo Ocensís.

Cyrenaíca] Ex Plinio (5, 5, 5): »Cyrenaica

eadem Pentapolitana regio illustratur Hammenis ora

culoa cet., unde vide ne est apud nostrnm tollen

dum vel in et mutandum sit. De Ammonis oracnlo

plura Strabo (1, p. 49. 56; 17, p. 815. 858

Casanb.).

Ptolemaida] Pro Ptolemais. Sic Persida pro

Persis, Clialcida pro Cbalcis, vide inl'ra Trito

nida. Gaor.- Atque supra 51 et 550).

Ларингит] An Paretlionium? GnoT.- Turba

tum esse aliquid certnm est, Maretonium enim op»

pidum non exstat; Martiani tainen ipsius magis

quam librariorum culpa esse vidctur. Mareae et

дрыг: in eenlinio Libyae mentionem fecit ctiam

Herodotus (2, 18). .

sexagínla duobus] In quibusdam codicibus Pli

nianis duollecim. Nota qninqnagenarii addita dem

tave dissidiqm facit. Guo-r. _ Plinius (5, 6, 6):

.Mensura a Catabatbmo ad Paraetonium octoginta

sex millia passuum. In eo tractn Apis interest,

nobilis religione Aegypti locus. Ab eo Paraeto

nium sexaginta duo Inillia развитии, undc Parae

tom'um scripsi pro Parelhoníum, quod librariis or

tliograpliiae nesciis debetur; Strabo (17, р. 798),

Падший/сои vel rectîus Hapatro'wov (vide Dor

villiuln ad Cbariton. p. 526).

Alexandríam ducenta] Plinius ccntum. Legen

dnm autem bic Alexandriam pro Alea-madrina.

Guo-r, _ Álexamlrina enim Grotius edidit, ante

riores Alexandria, omissa videlicct lineola in ex

trema litera, quae m significarct. Ceterum apud

Plinium dudum «lucenla lcgilur.

trícies quadragínla] Plinius ex Agrippa шаг:

LXXXV mill. pass. Gno'r. _ Corrupta leclie du

dnm apud Plinium (5, 6,76) correcta est, cujris

hace omnia ita jam legnntur: »Agrippa totius АГРЕ—

сае a mari Atlantico cum inferiori Acgypte iricícs

centena et тать-афиш mill. pass. longitudinem,

Pelybius et Eratostlicncs diligcntissimi existimati ab

Oceano ad Cartbaginem magnum undecies centena

Martiani Capellae lib. VI. 5. 675. 549

~

DE INTERIORI AFRICA.

‘ Interior autom Africa ad meridiem versus intervenientibus desertis habet

Leucaethiopas, Nigritas, et ceteros monstruosae novitatis, post quos solitudines

fugiendae; ad orientem versus fluvius Niger, ejus eujus Nilus naturae est

prorsus. Inter solitudines degunt, Atlantes, qui neque ulla inter se nomina

habent, et Soli impreeantur, quod eos cum messibus Semper amburat.

Troglodytae in speeubus nunquam somniare videntur. manent, vescunturque

Hi

serpentibus, striduntque potius quam loquuntur. Garamantes vnlgo feminis

sine matrimonio sociantur.

imbelles externis nuuquam misccntur.

mill. pass., ab ca Canopicum Nili proximuln ostium

quíndecies centena et viginti octo M. pass. fccerunt.«

Inde qui volet nosh-um cmcndct; codices nihil va

riant, nisi quod Darmstuttcnsis trícíes male omittit.

Сапорит] Qninctilianus (l, 5, 54; pag. 95

speld): »Cicero Canopílarum exercitum dicit, ipsi

Canobon vocant.« Sed constantem codicum scriptu

ram ct hic ct postea retinui.

Lcucaethiopas] Ita Reichenauensis codex. In

editis male Leucas Aethíopes. Ptolcmaeus etiam

Агоишдёодвс, Plinius (5, 8, 8) Leucaellziopes;

Pumponius Mela (l , 4; р. 6 Voss.) Leucoaethíopes.

тати—погас] Quae hoc capite monstra narran

tur, pariter et Plinius (5, 8, 8) et Mela (l, 8)

tradunt, ut Solinum (5l) taceam, qui acque atqne

noster Plinium tantum cxscripsit, ‘sed Plinius ipse

sua e Mela habere viilctur, cujus auctores ignora

шин; арт] llerodotum cnim (4, 168 sequ.) minima

tantum eorum pars lcgitnr.

Soli imprecantur] Hace ut cetera de Atlantibus

cx Herodoti fontibns derivata sunt (4, 184), ubi

quod nunc lcgitur Htágavtsç, ex Salmasii (Петит.

conjectura (ad Solin. 11.291) invectum est; codices

Augilae inferos colunt. Gamphasantes nudi el:

Blemmyae sine capite sunt„atquo osV

enim invctcrato mendo habent urina/feg, щи]:

Melae ct Plinii error explicatur, qui in unam gen

tem conferunt, quae de dnalms Herodotus narra

vit (adde Saalium ad Rliiani Bennei quae super

sunt, Bouliac 1851, р. 50). Ceterum cndcm sine

gentis nomine narrat Strabo (17, р. 822): ‘n.511 6è

кеда ‘mi âmxexav/.Lévg rwèç хай-5619501, voui

Cowal.' 0i' ya на), ‘ròv 'íjñwv êxůaigew, mi

шкоде Ãáyew èn'euîàv :rpoçiôwöw душист—а,

nig хают/га мой. надгробии a'ůtoïg: sieut et

Silius (2, 60) Cyrenenses »iniquo Soler calentesu

appellavit.

Gamphasantes] Restitui аптек-Богат editionum

lcctioncm, quacum ct Mela, Plinius, Solinus con

veniunt; ерш! alios llaec gens omnino non com

memoratur. Grotius edidit Camphasanles, margini

apposuit Campasanles, quod et codiccs Monaccnses

(А. С) llalnent, Reichenauensis Capasantes..

Blemmyae] Sic scripsi cx Mela et Plinio pro

Blcmx'ae, quod orlllograplliac tantum mendum erat.

Graccc enim Бди/‚иге sive ВЯешЗш, quod hand

scio an ex verbis ßiéirz'w et ,unico derivandum sit.

_Dionysius (рек-3:35. 220):

674

550 Martiani Capellae lib. VI. 9. 674.

676

et oculos in pectore gerunt. Satyri hominum nihil habent nisi faeiem. Ae

gipanes quales pinguntur exsistunt. Himantopedes debilitate pedum serpunt

potius quam incedunt. Pharusi comites Herculis fuere; post hos finis est Africaie.

DE AEGYPTO QUAE EST ASIAE CAPUT.

Aegyptus dehinc, hoc est Asiae caput; quae una ab ostio Canepi

ad ostium Ponti habet vicies sexies centum quadraginta tria passuum, ab ere

autem Ponti ad es Maeotis sexdecies centena septuagìnta quinque millia pas

suum. Verum Aegyptus intrersum ad meridiem tendit, dence a tergo Aethiopes

ebversentur, cujus inferiorem situm Nilus dextra laevaque divisus amplectitur,

ut Aegyptum Nili pessis insulam vocitare. Nam ab ambitu circumiluentis

amnis etiam Delta literae liguram creditur detinere; sed a principio Iissurae

ipsius fluvialis ad Canopicum estium inillia centum quadraginta sex. Summa

autem ejus pars centerinina Aethiepiae eppidorum multas praefecturas habet,

О

»Taiv Jroigoç атаман, Bßeyůwv vii/¿zoudt

xoña'ivat.

Quae fabulosa noster tradit, mittimns; mirabilem

tamen eorum visum l'uisse Flavius quoquc Vopiscus

(in Probo 17, p. 658 Obr.) tastatur, qui Probum

imperatorem eos subegisse captivosque Romain trans

missos stupenti popula ostcndisse narrat. Confcr et

Zosimum (1, 71).

Plum-usi] Mela Phantsîí. Gno'r.- Codex Darm

stattensis male Frausí. Ceterum conferendus Sal

lustius (Jugurth. 18): »Sed postquam in Hispania

Hercules, sicut Afri putant, interiit, exercitus ejus`

compositus ex variis gentibus amisso duce brevi

dilabituv. Ex co numero Medi, Persac, et Arme

nii, navibus in Àfl'icam transvceti, proxumos nostro

mari locos occupavere. Ili. paulatim per conuubia

Gaetulos secum miscuercn eet.

Asiae caput] Hoc est princîpïum, qua in rc

Piinium sequitnr, cujus haee verba sunt (5, 9, 9): .

»Àdhaeret Asia, quam patere a Canopico ostio ad

Ponti ostium Timotheus vicies sexies centena et

triginla novem millia passuum tradidit, ab ore autem

Ponti ad os Maeotis Eratosthcnes scdecies centena

et quadraginta quinque millia passuum«, numerorum

tantum aliqua diversitate, quae а codicum auc'tori

tate pendel; nostri nihil variant, nisi quod pro

quadrngînla tria Grotius margini adscripsit trigínla

octo apnd alios legi. Ceterum Acgvptus utrum Asiae

an Africae essct, jam “erodoti (4, 59. 4|) ambi

guum judicium est; quibus чтят plerique Nilum

conÍinÍum darent(

vide ad 626), pronti Canopi

cuin vel Pelusioticum ejus ostium spectarctur, an

ceps >inter utramque hacrcbat (conf. et Нет-одой. 2,

16 cum nota Bachrii). l

Delta] Herodotus (2, 15), Plinius (5, 9, 9),

Strabo 15, p. 701. 16, p. 768. 17, р. 788. 80|.

818 Casaub.), Ptolcmacus (4, 5), Ammianus (22,

15; 13.564 Своими), Mela (1, 9, 16; p. 12 Voss).

Martiani capellae lib. VI. 5. 676. 551

quas Nomos vocant, inter quas Menelaitem Alexandriae regionem, item

Libyae Mareotim. Heracleopolis autem insula Nili est, in qua oppida Herculis,

Arsinoita et Mcmphita, quae ad summum Delta perveniunt. Nilus autem

ipse incertis . ortus fontibus crcditur, quum iuba rcx eum a monte inferioris

Mauritaniae de lacu Nilide oriri significeta .quod.auimalibus iisdem et argu

mentis feturae parilis approbatur. In omni autem Delta Nili oppida ducenta

quinquaginta fuisse Artemidorus attestatur. In littore tamen Aegyptii maris

praestantior urbium Alexandria constituta, ab Alexandro Magno condita, a

Canopioo ostio in duodecim millibus passuum juxta Mareotim lacum, qui

complures insulas habet trajectusque quadringentos, cujus tam longitudo quam

Unde ultra Pelu

siacum ostium Arabia est, ad Rubrum pertinens mare, quod Erythraeum ab

etiam latitudo centena quinquagena millia passuum tenent.

Erythra rege Persei et Andromedae filio vocitatum, a colore etiam dictum

Rubrum; nam fons est in littore, quem quum greges biberint, in rubrum

colorem incipiunt mutare lanas; hujus maris oppidum Arsinoe.

Напишет] Sic scripsi codices secutus Darm

stattensema Reichenauensem, et Monaeensem (С);

vulgo inepte Menala, item Ala, item Alexandrine.

Reliquos cnim qnos Plinius enumerat Nomos omisit

nosler, extrema tantum recepit, quae apud Plinium

ita sonant: »Menelaiten Alexandrine regione; item Li

hyaoMarcotisu; latius tamen eorrigendo progredi nolui.

oppida Herculis] vereor ne hic quoque РН—

nium male intellexerit, cujus haec verba sunt:

»Heracleopolites (scil. Пошив) est in insula Nili,

longa passnum quinquaginta millia, in qua et op

pidum Herculís appellatum. Arsinoitae duo sunt;

hi et Memphites ad summum Delta репетиции

íncertís fontibus] Sie [Ierodotus (2, 54), Dio

dorus (l, 52), Claudianus (Idyll. 4, 10):

сР'ЬдсЩш: ignotis nostrum promu-rit in orbem

Secreto de fonte cadena, qui semper inani

Quaerendus ratione latet nec contigit alli.:

Varias antiquorum opiniones eollegitLetronne (Jonrn.

d. Sav. 185|).

нише] Sic codices Reichenauensis, Ватага!

tensis, Monacenses (А. С) pro correpto in editis

nomine Hih'de, quod ex similitudine literarum И

et N natum (palaeogr. crit. III, р. 205); eadem

apud Plinium quoque (5, 9, 10) lectionis varietes.

регбист] Pro perlingens in editis praebent co

dices Monaeenses (А. C), Darmstattensis, aliique

(Опасна. ad Appul. T. 2, р. 268); Plinius prae

terea (5, H, 12), Solinus (55), et Me'a (I, 10).

Persei] con-exi quod in editis erat Persae, au

etoritate non solum codicum Monacensis (С) et

Darmstattensis, sed etiam Solini (55) et Photii

(250, a. 5; p. 1525).

rubrum color-em] Eanclcm fabulam Solinns (55)

tradiderat post Ctesiam apud Strabonem (16, р. 765.

779 Casaub)

677

Martiani Capellac lib. VI. f. 678.

DE ARABIA ET SYRIA.

678 Verum Arabia tenditur usque ad odoriferam ac divitem terrain, sed

juxta est Syria multis distincta nominibus. Nam ct Palaestina est, qua conlingit

Arabiam, et Judaea, et Phoenicia, et quantum interior habetur Da

mascene, in meridiem vergens Babylonia; ex eadem Mesopotamia inter Euphraten

et Tigrin; qua vero transit Taurum montem, Sophene, citra vero

etiam Commagene, et ultra Armeniam Adiabene, Assyria ante dicta; et ubi

Ciliciam attingit, Antiochia. Longitudo ejus inter Ciliciam et Arabiam quadringentorum

septuaginta millium passuum est; latitudo autom a Seleucia ad

679 oppidum Euphratis Zeugma centum septuaginta quinqué millium passuum. Ostracinc

Arabia finitur, a Pelusio sexaginta sex millibus passuum. Apollonia

Palaestinae per centum octuaginta octo millia passuum procédons, supra Idudivitem

tervam] Quid sibi velit, ex Plînio (5, 12, 13) convcnírct; vulgo quingenta viginti, fa

ll, 12) apparcbit: «Ultra Pelusîacum Arabia est cili crrorc DXX pro CLXX.

ad Rubrum mare pcrtinens ct odoriferam illaui ac Ostracine] Iii Plinii loco interpungendo Lalludivitcm

ct bcatac cognominc insulam.« Confer Stra- cinatus est Martianus. Sic cnim distiaitit: »a Pclu-

Loncra (16, p. 778) ct Diodorum (5, 46. 47). eio Cliabriac castra, Casiiis mons, delubrum Jo

diía contingil] Ita codex Grolianiis, vulgo quae, vis Casii, tumulus magni Pompeji; Ostracine Ara-

Sophene] Quidam codices Sophone, male. Lu- bia finitur a Pelusio LXY millibus passuum. « Quan

tum ad rem attinet, certe verum est juxta Plinii

scntentiam, finiri Afabiam Ostracine et ab ea incipcrc

Iduniacam. Dicit Arabiam finir! a Pelusio

Grot. — Vide ibi Cortium (ad Pbars. 2, 593 J sexaginta sex millibus passuum, ita cnim legcndiim

canus :

»Et dedita sacris

Incerti Judaea dei, mollisque Sophene.*

p. 286 Weberi).

• Zeugma] In editis Zeuma, sed contra rd i quo

rum scriptorum ipsiusqnc originationis auctoritatcm,

quae a fluvio ponte juncto, èÇevy/iévco, ducta

est. Confer Plutarcbtim (in Crasso p. 554. 561),

Sí rabo nom (14, p. 664; 16, p. 756 Casaub.),

Попил (3, 11), et quos laudat Harduinus (ad Ergo a Pelusio ad Ostracincn Arabia erat, ab Ostra-

Pliuium 5, 24, 21).

centum septuaginta] Rcrocavi lectionem а Сго-

tio ¡n margine notatani, ut noster cum Plînio (5,

ex Martianoj mos Iduinacam inciperc. Atqui tot

sunt millia passuum a Pelusio ad Ostracinen. Iti-

Ostracina Caesium XXVI.

Pentascboenon XX.

Pclusium XX.

cine Idumaca. Salmas, (ad Solin. p. 569). —

omnia; sed ballucinationem Martiani non video.

octuaginta octo] Plinius novem. Grot. — Sed

Martiani Oapcllae lib. VI. §. 679. 555 '

fflacam et Samaríam Judaea longe latcque fundilur. Pars ejus Syriae juncta

Galilaea vocatur, a ceteris ejus partibus Jordane amnc discreta, qui fluviue

oritur de fonte Paneado. Secunda elatio Judaeae ab Ilierosolymis, in quo

latere est fons Callirrhoe; ab occidente Esseni, qui sine concubitu et cunctis

cupiditatibus vivunt. Hinc aliquanto interius Masada castellum, in quo Ju

daeae finis est. Jungitur Decapolis, dicta a numero civitatum. Redeuntibus 680

ad oram Phoeniciae colonia Ptoleinais; a tergo Libanus et Antilibanus montes,

et interjacentibus campis Bargilus item mons scdet. Item Syria desinente inter oppida

Pboeniciae Antiochia, quae Oronte amnc dividitur; super earn nions nomine

Casitis, cujus altitudo quarta vigilia Solem per tencbras videt. In Syria fluvius 681

Euphrates nascitur a monte qui vocatur Capotes; ibi quoque Marsyas alius

Laec minima d ¡Incultas; totns locus miscrc mutilus. Euscbium (pracp. cvang. 2, 2; p. CO); apud rcli-

Pliuius (.'>, 14, 15): » I ndc Apollonia, Sti-atonis tur- qtios cnini, Herodotum, Straboncin, Plinium, ct

ris, cadeni Caesarea . . . finis Palacstincs CLXXXIX hnjus ct cognominis in Aegypti finibus positi monmill,

pass, a con finio Arabiae, deindc Phoeniec« etc. tie no men ¡ta scribitur ut nos exhibuiiniis. Confc-

Corruption» culpain quis sustineat, baud facile de- rendus inpríiuis Ammianus Marccllinus (22, 14)t

cernas;.- ' . »Cäsium montero adscendit ncinorosum ct tcrcti

Paneade] Joscpbus Pannium appellat. Aliis aml>itu in sublime porrcclum, unde eecundis galli-

Pannetts dicitur. Cum Capclla est Plinius. Gkot. ciniis vidctur primo Solis exortus«, ubi plura Va-

Callirrhoe] Mcniinit et Joecphus. Grot. lesius (p. 559 cd. Gronov.); et Solinus (56)s »In

Esseni] Iidem qui ab aliis Essaei appellanlnr Sclcucia alter Casius mons est, Antiocbiac pro-

(Plin. 5, 17, IS. Solin. 55. Pbilo in op. p. 876 pinquus, cujus e vértice vigilia adliuc quarta conct

ap. Eiiseb. in praep. ev. 8, 4. 11. Porphyr, de spicitur globus Solis, ct brevi corporis circumacla,

abstin. 4, 11; p. 555 Rimer, sequ.). radiis caligiuem dissipantibus, illinc nox, hie dies

Masada] Sic ct Solinus (15 f.): » Judaeae ter- cernilur; talis e Casio specula est, ut luccm prius

minas Massada castellum • , quod tarnen rectc mo- videas, quam auspicetur dies.«

net Salmasius (p. 616) ex Plinii verbis (5, 17, 15) Euphrates] Dc ejus cursu vide Straboncm (2,

non sequi: »inde Masada castellum in rape et ipsiim p. 89 Casaub.), Polybium (9, 55; p. 797 sequ.),

hand procnl Aepbaltitc; ct ha%tentis Judaea est.« Plinium (5, 54), ct Pomponium Mclam (5, 8). Ce

ntone sedet] Forte mons se edit. Grot. — Nihil ternm dele vi inscriptioncm , quae in edit is eratc

corrigendum; ita Silius (12, 62): » Campo Nola »de Euphrate magno fluvio«, quia in transcursu

»edet.« tantum inter cetera bunc quoque Martianus Ungit,

Castus] MS. et Plinius Cassius et ¡ta omnes multaque sequuntur, quae ad eum non pertincaat.

anotares. G нот. — Ncscio quos dicat, nisi forte Capotes] Ita códices II с ich en au en sis. Darmstat-

70

554' Martiani Capellae lib. VI. §. 681.

682

685

amnis; inter Syriam et Partbiam eppidum Palmyra, mexqueEuphrates' flnvius,A

enjus deeem dierum navigatiene in ipsam Seleuciam Partherum urbem maxi-‘i

mam pervenitur. Sed scissus- Euphrates laeversum in Mesopotamian) vadit

et Tigridi infunditur, dextre autem meatu Babyloniam petit, quae Chaldaeae

capnt est. Sed redeundum ad eram Syriae, cui ceniinis est Cilieia, in qua

eppidum Veneris, et Cypres insula, Huviusque Paradisus. -Ciliciae Pamphyliaseeiatur,

cujus ultima Phaselis; deliincque Lycaonia in Asiaticam jurisdictio

nem versa, quae ab illa parte, qua Galatiae centermina est, habet civitates

quatuerdecim. Verum Pampbyliae juncta Lycia, a qua incipit mens Taurus,

paene mediatenus erbis censeius, quem peragraret, uisi maria restitissent',

qui aliquande flexuesus evadit, et in Riphaeerum mentium juga sub nominum

diversitate pretenditur. Nam inter cetera nomina _idem Niphates est, Cauca

sus, et SarpedengûPertarum etiam nomine censetur, et alibi Armeniae, alibiy

. . . ' , ‘ ».

l

tensis., et Monacenses (À. C), atque etiam Plinius

(5, 24 ,_ 20); vulgo Capodes.

Машут] Plinius: »a Samosatis autem, latere

Syriae, Marsyas amnis inlluit.: vide Mannertnm

(Т. VI, P. 1, p. 507).

et Parthiam] Plinius: »Palmyra urbs nobilis

situ, divitiis soli et aquis amoenis, ‘aste ambita

privata sorte inter duo imperia summa Romauorum

Parthorumqne _ abest a Seleueia Partliorum, quae

vocatur ad T'igrin, CCCXXXVIII mill. passnum,

a proximo vero Syriae littore ОС"! |nillibns.«

Paradisus] Alii tamen nrbem apnd Libanum

montcm esse ajunt, non lluvinm, inter qnos Pli

nius.Gno'r.-Ne

credas. Ille cnim (5, 27, 22)

Paradisum inter iluvios refert.

medialcnus] Nimis anget Martianns quae dixerat

Plinius (5, 27q 27): »mediamquc distrallcns Asiam,

nisi вши-111111111 terras occurrerent marian Pre enn

acîus ран-11111 aberam quin rewcarem, quod in mar

ginem Grotius rejeeit, constituían, nisi in mentem

м .

\

veniret Martianum perperam intellexisse quod apud

Plinium est »innumerarum gentium arbitern

nominum diversilale] Vide et Dionysium (perieg,

im).

v»013 ¿Liv гит/0112017 nizw Ellazsv, 0122

¿al ¿xáörn

Оба/ом, Ёж“ drgmpáhyyl.' 'rà ô'civ пей/0161

- i lié/iowa

Hvâgaów, 0i.' :carol ‚ждет: ôyoóetoypfxov

¿ÚM/raul..

Niphalem] ville Servium ad illnd Virgilii:

»Addani urbes Asíae ilomitas pulsumque Mplw

. ь. lema

et Strabonem lib. Il. Скот. —— Male Grotius Ny

phatem et A'iplmlerh, quae сон-0111 е Р11010 (5,

27, 27) et Virgilio (georg.5, 50). Monaccnses (A.

С) Nífales.

Рот-111111111] Omisit Cil-.'cias, quae proprio n0

mine Tauri pylae vocantur a Cicerone (ad Att. 5,

20). Confer Cellarinm (T. ll, p. 262).

‚ l

Martiani Capellae lib. VI. $. 685/ 5oo

Caspiae; el idem Hyrcanius, Coraxicus, Scythicus, Ccraunius appellatur.

In Lycia alius mons Chimacra, noctibus flagrans. Haec habuit oppida scp- 684

tuaginta; nunc triginta sex sunt. Telmesus oppidum dicitur, quo finitur.

Hinc Asiaticmn sive Carpathium mare, et quae proprie vocatur Asia, cui

ab oriente Phrygia et Lycaonia, a septentrione Paphlagonia est. Hujus longitudo

quadringentis septuaginta millibus passuum, latitudo trecentis. Armenia 685

altera ab oriente, a septentrione Pontiea. In proximo Caria est, inox Ionia;

ultra cam Aeolis, media Doride. In Phrygia Celaene antea, in Apameam

commutata; illic Marsyas et natus et occidit et fluvio nomen dedit et cum

Apolline decertavitj denique pars ejus Aulocrene vocitatur, undo Maeander

amnis exoritur.

DE PHRYGIA PROVINCIA.

. Phrygia Troadi imminet, ab aquilone Galalia est, a meridie Lycaonia 686

put quondam Plirygiae fuit; migratnm inde band

procul vctrribus Cclaents, novaeque nrbi Apamcae

nomen inditum ab Арашса sororc Sclciici regis.

Et Marsyas amnis baud procnl a Macandri fontibtis

oriens in Macandrnm cadit, famaqnc ¡ta tenet Celaenis

Marsyam cum Apolline tibiaruin canta ccrtassc.

Maeander ex arce summa Celacnarum ortus

media urbe decurrens per Caras primum dein Jo*

nas in sinnm maris editur«; et qtios laudat Casaubonus

(ad Slrabonem 12, p. î>77). Ccterum Celae-.

narum nomen postmodo quoqne durasse ostendit

Dionis Cltrysostomi oratio ibidem babita (35, p. 429

sequ. Morell.).

Apameam] ¿irtáfieca Straboni. G пот. — Male

apud Martianum et in antcrioribus Solini editionibus

scribitur Apamaea. Gracce est 'Artáfieia, Latine

Apamia. Libri Pliniani vocaht Apamiam. Sal

mis, (ad Solin. p. 826). — Sic et Ammianus (23

p. 270 Lindenbr.), sed malui Apameam scribere,

quae or'bograpliiac tantum mntatio erat.

Ifyrcanins] Lege Ifi/rcantis. Скот. — PHnius

nostrum tuctur.

mons Chimaera] Coufercndi praeter gcograpbos

I.-, id or и s (etym. 14, 5, 46) et Servius ad Vírgilií

versam (Aen. 6, 288):

, —r*-.,— nflammisque ármala Chimaera*'.

•Reverá mons est Lyciae, cujus liodieqiic ardet

cacumen, jux ta quod sunt leones; media au lern

pascua sunt, quae capris abundant; ima vero mon

tra serpentinos plcna.« Plura debit Ccllariua (II,

p. 117).- • ■ • ' .•

Celaene] Lege Celoene ex MS. et Plinio. Vide

Strabonem lib. XII. Sosibius:" 1

• Ov& Ol lííÁCtivai jtarçiç адуею. ítoÁiq

Mldov yépovroç oçxiç cor"1 £%cov <h>ov

"Hva66s.«

Grot. — Vulgo enim Celene'; restituí Celaene,

quae ortliograpbiac tantum mutalio erat. De ipsa

urbe confer Liviiim (58, 13): »Celacnac urbs ca-

70 *

356 Martiani Capellae lib. VI. §. 686.

et Pisidiae Mygdoniae confinis est, ab oriente Lyciae, a septcntrione Mysiae

et Cariac. Dehinc Traolus croco florens, amnisque Pactolus. Ioniae MUetos

caput. Ibi etiam Colophon, oráculo Clarii Apollinis celebrata. Maconiac

principium Sipylus; Smyrna etiain Homero notissima, quam circumíiuit Meies

fluvius; nam Smyrnaeos campos Hcrmus intcrsecat, qui ortus Dorylao Phry

gian! Cariamque dispescit. Juxta Ilium sepulcrum Memnonis jacet. Supra

Troadem in mediterráneo Teutrania Cayco ilumine alluilur. Ibi inter omnes

687 Asiae civitates Pergamum clarius. Nam Bithynia initium Ponti est, et ab ortu

Thraciae adversa, a Sagari flu mine primos habitatores habet, qui fluvius

Lycaonia] Lege Lycaoniae. Grot. — Rectc; oriente Coppadocinm atlingit», nnde facilis suspíeío

sed si fotiim Lune locum întegrîtati rcstilucrc со- sit, aptid Soliniini maliirc aliquid excidisse.

nemur, vercor nc Martianuin ipsum polius quam croco florens] Virgilius:

libros ejus corrigamiis. Quid qnod ipse jam ejus nonne vides creceos ut Tmolus odores,

tona corrupfus fuisse T¡de(nr Solinus (40, 9), cujus India tniltit ebur, molles sua turn Sabaei.*

verba iu MSS. Salmasio teste omnibus sic legun- Grot. — Male in cditis loco florens; sed croco

tur: u Ipsa Pbrygia Troadi supcrjecta est, aquilonia pracbent codices Mouacenses (Л. C), Darmstattenparte

Galatiae collimitanca, meridiana Lycaoniae, sis, ct Rciclicnauensis; idem tamcu excepto Mo-

Pisidiae, Mygdoniacquc contérmina; cadem ab ori- nacensi altero (С) male Moins pro Tmolus. I)c

ente vicina Lydiae, a scptentrione Mysiae, Cariae croco vide J. H. Vossiuni (ad Virg. Georg. 1, SO),

a parte qua dies medius est«; Salmasii demura con- Dorylao] Corrcxi ex Solino (40, 15); vulgo

jecturâ (p. 837) restitutuui est: »eidein ab oriente Dorilao; Plinius (5, 29, 31) Doi-ylaeum. """

vktaa Lydia« cet.; sed jam Martianum illa apnd Soli- dispescit] Sic codices antiquissimi Leidcnsc*

«um legisse apparct, quae deindc niajoribus etiam tres (Oiidcndorp. ad Appui. I, p. 296; II, p. 50)

erroribua inquina vit, Lycia pro Lydia substiluta, et margo libri IXoritnhcrgcnsis; vulgo dispartit, Gre

et Caria pro meridie ad seplenlrionem relata. De tius in margine dissecat. ¡

Lydiae cniin finibus scrinoncm esse ct scqiicntia Bithynia] Hace qnoquc ex Solino (42), qiiandocent

et Plinii (5, 29, 30) comparatio: »Lydia quam assiimta ex Plinio (5,. 32, 43) Gallorum.

autcm Pbrygiae ab cxortii Solis vicina , ad scp- nomiuis originatione, quaiu confirmât et Ilerodianus

tentrioncm Mysiae, meridiana parte (Jariani am- (1, II; p. 35 Bocel.). . : ^ ¿ . • .. ;

plcctens — cclebratur maxime Sardibus in latere Sayari] Hie apud auctorcs nunc Sagaris, nunc

Tmoli mentis « cet.; quae autcm dc Phrygia Iiabcnt Sangarius, nunc Sagarins, nunc Sangaris nuncu-

Solinus et nostcr, corum fons apud Plinium exslat patur, bodiequc Zayari appcllatur. Ptolcmacus Z«-

¡nferius (5, 52, 41): » Pbrygia Troadi supcrjecta yag.ov nominat. Pro Capelle est Oridius:

— septcntrionaii sua parte Galatiae contermina, шНцс Lycus, hue Sagaris, ГепеИзуие Hupanismeridiana

Lycaoniae, Pisidiae, Mygdoniacquc, ab ...... Чие Cratesque

Martiani CapeUaeJib. VI. $. 687. 357

alii fluvio Gallo miscctur, г^ quo Qalli diountur mi.nistri matris deûra. Hace

et Bebrycia et MygpV^ia , dicta est; a; Bithyna rege Bithynia. Iñ ea ci vitas

Prusias, quam Ну las inundat Jacus, quo puer cjusdem Hominis dicitur interceptus.

Ibi Libyssa locus, Kjcomediae proximus, in со sepulcrum Hannibalis

тетогаЩг. Dehinc Ponti ora, post fauces Bosphori et amnem Bhcsum 688

Sagarimquc sinus Mariandyni, in quo Heraclea civitas, portus Aconc, ubi berba

veneni aconitum procreatur, specus Acherusius, qui mergitur in profunda

telluris, Inde Paphlagonia, ubi a tcrgo Galatia est; sed hic* Henetösa ctiain 68î)

civitas, a cujus civibus in Italia ortos Vénetos asserunt. Ibi Promontorium

Carambis, quod a Ponti ostio afcest millibus passuum ducentis viginti, tantundem

a Cimmerio. Ibi etiam mons Cytorus, et civitas Eupatoria, quam

Mithridatcs fecerat: séd eo victo Pompcjopolis appcllata. .

•' \¡í'-l-u' . '•''••|''/'''0к1сШьь-йл;'т ""ú"'"'

/. )•: !» ••«*■. • ; i" ■ j : i; - ¡- » Oí: •»>'/ >: --j ciip. . i;t .« !»-****1п!о"» т».'::м:;;|1

Cappadocia autem intro versus recedit, quae laevorsum ambas Armenias 6í)0

hifluit, et crebro vorlive tortus Ilalys.* . , Venctorum origine plurcs opiniones affert Strabo

GnoT. — Plinius (G, 1): «Sagaris fluvius ex inclutis. (;>, p. 212. 12, p. 545 f. í>í>2 f. Cesaub.); sed ad-

Oritur ¡n l'lirjgia, aceipit vastos amnes; idem San- de «minino bacc Mcssalaq Corvini (de Aug. progejarius

a plcrisque diclus.. lMura dabit Ccllarius nie 10, p. 540 Bip.-) de Anlcnore: »Is inter ce-

(T. II, p. 293). , .<-•')/ teros comités Enetormn multftudineui nunierosam

.JPonti ora] Ilaec ex Plinio (G, 1) et Solino (43). secum duxerat: <ju¡ Papblagonia orti, patria pul si,

Inscrui autem past ex margine Grotiana. , , exsules ad Troja ni, quae bello tune laboraba!,

Jleraclea] De ca vide Memnonis bistoriarum conccsscrant. Hi in próxima linitimorum praedia

fragmenta a Pbotio (cod. 224) serva ta (cd. J. Ç. longe llegue diflusi, quia muUitudine cuneta cont-

Orcllius, Lips. 18IG), et II. L. Polsberwii diss, ule verán t, ex sc gentibus nomen dederunt et Veuctia

de rebus IIer»dcae P^ntícj»e (Bra4denbu^v 1833^ re*ie dicta, ^д, • >(.., ,„.,„,„,. i ni ,.,

JIcnclosa ] Codex Monaccnsis (С) Enctvsa , , ducentis Pliniue* »Promontorium, Ca-

Darmetattcusis F'euelusa, et ad Jibri Лопт bergen- rambis vasto exenrsn abcs t a Ponti ostio CCCXXV

sis marginem adscriptup legitur Henelovum. Pli- millibus passuum, vel ut alüs placuit CCCL, tan

nins vero (6, 2, 2) ad Papblagoniajn sçribit: »quo hindern a Cimnierio, aut ut aliqui main ere CCCXII

loco llénelos adjieit IVepos Cornelius, a quibus in millibus quingentis.« ,

Italia ortos cognomines eorum Vénetos credi postu- Cappadocia] E Solino (45) ct Plinio (G, .3, 3)^

Ut.» Solinus (44) »locum llene tum« appcllat. De adde Salmasium (p. 890) et Strab^neai (12 init).

858 Maniant Capellao lib, VI. $. G90.

Coimnagcnemquo transcurrit, dextrbrsurri plurimos Astee populos ambiens.

Ad jnga Tauri succrcscit ill ortu. ,;t?r«ietèrit l/ycaoniam, Pisidiam, Ciliciam,

super tractum Syriae means, Antioebiae papterii in Scythiam pertendens. Ab

Armenia majore dividitur Euphrate flu4io,' Jqnae Armenia inchoat a montibus

tfiiü Päriedris. In Cappadocia multac urbes 'exirtHaë, inter 'quas Mclita, quam

Semiratnis condidit, et Mazaca{ quam' dfeünt1 urbittm matrem; cui Argaeus

mons imminct, qui nives verticis albreantis né acstivis quidem Solibus super-

ь 'О fuudit. In hac Cappadocia longitudo Asiae'imdecic3 centena quadraginta millia.

mi ti. ."•../ ':-r:».f. --...и [DE ASSYRIA].' ¡" > »»''-»'¿ '* I. m»» _ . -...«м.г ... )

091 Assyrii Adiabenc incipiunt, quos cxcipit Media in prospectu Caspii maris,

quae Caucaseis montibus cingiturj sed Caucasus portas habet, quas Caspias

di cunt, cau ti um praecisiones etiam ferréis trabibus obseratas ad externorum

7 \ \ l > i ' • Aß ¡ce

transitum cohibendum, quam vis verno etiam serpentibus occludantur; a quibus

ad Pontum ducenta millia passuuin esáe non dubium est. In Ponto autem

Pariedris] Plinius (G, 9, 9) Paryadris; Strabo undecies centena] Plinius (G, 8, 8) duodecies

(II, p. 527; 12, р. ;>ÍS. ;;:;.') Casaub.) TIctQvá- centena quinqMginta.

âçtjÇ'- nostri margin! fi rotins adscripsit Panedrysin. Assyrii Adiabenc] MS. Assyrii Adiabene in-

Mazaca] Ita cf Plinius in Cappadocia -.AfaÇaxa cipinnt, non niafc. Sic et supra dixit: »Epiros

Stcpbatio, iriide ait dici fiaÇaxSVÇ et iiaÇaxrjvbç. autem încipit Acroccrauniís montibus. « GnoT. —

Suetonius tarnen in Nerone » turba Mazacum« dicit. Sed s'c in anterioribiis editionibns jam legebatur;

Grot. — Videatur de hac urbe Vaillant (Гп num. cur igitur cdidîl ab Adiabenel ï)e Caspiis portîs

maximi moduli p. 64). Sextus Riifhs (in brcviar. confer Straboncm (I, p. G4 Casaiib. 2, p. 78. 79.

ti, p.219 Bip.): »Semper in auxilia nostra fuere 89. 91. 92). De Adiabenc autem sic Amniiaiiiis

Cappadoces et ita inajcstateni c'oliicrc Romanam, (23, p. 270 Líndenbr.): »A dtaßaivsiv , transiré,

ut in bonorcin August! Caesaris Mazaca, civitas appellatam esse veteres quidem arbitrantnr: nos

Gdppadociae maxima, Caesarea nuneuparetur.« Ad de autem dieimus, quod in bis terris aniñes sunt duo

Entropium (7, 5 et 6). PI и ra dabit Celtáríus (T. perpetul, quos transiVimus, Dia vas et Adía vas,

II, p. 542). • jiincti nâvalibus pontibus, îdcoque întelligi Adiavc-

Argaens] Vide Slraboncm lib. XII. Grot.'— nam cognominatam.« Cctorum noster Solinum cx-

Opcrac pretium crit couferre Salinasiiim (ad Solin. scripsit (46 et 47), amplificata tarnen ex Plinio

p.891). Mons ipse in numo apparet (Vaillant, num. (6, II, 12) portaruni dcscriplîoric.

inai. moduli ad p. 75).

Martiani Capellae lib. VI. §. 691.

sunt insulac Symplegades, mox regio Margiane sola in eo tractu vitífera, in

clusa montibus stadiorum mille qüingentorum , difficilis aditu propter solitibdines

arenosas, quae sunt per centum vigititi millia passuum. Regionis prae- 4 ;"

dictae amocnitatem Alexander Magnus dclegbr&t; '&< ibi primo nominis sui

condiderat civitatem, quae excisa est, êt' ab Autiocho Seleuci filio reparata

cum nomine patris ejusdem, cujus circuitüs hàfeèt1 stadia septuaginta quinquc.

Inde Oaxis amnis, qui circa 'Bactram cum ë)ù¥ nominis óppido fluvioque; 692

ultra Panda oppidum Sogdianorum, ubi Alexander tértiam Alexandriam condidit

ad contcständam Üiheris prolix itatem; quippe emensi ibi a Libero, dehinc ab

Hercule, arae sunt coustitutac in testimonium laboris immensi. Ulam terrarum

partem Jaxartes fluvius secat, qui Tanais putabatur, quem Demodamas dux

transccndit aliumquc esse perdocuit, et ultra Didymaeo Apollini aras cxstruxit.

.. ■ ■ * . '_ г '..< t .-'•.». T •' ■ i. ' ■ ■ ' '

¡.■•' . .1 I' ■•»*' • » t-tl , ... : • . .. . ! • . •■..»!

Symplegades] Dc his insulis \ide fa lui laш apnd Reichenaucnsis Oxis. Laudat Grotiiis Plinium et

Apollodorum (1, 9, 22), Ammiauam (22, 8} p. Servian) ad illud Viigilii (cel. 1, 66):

337Gron.), Strabonem (1, p. 21 Casaub. 3, p. 140) — »et rapidutn Cretae veniemus Oaxein.«

et Ëaripidcm (in Medea 1263). Nosier Pl¡a¡um(6, Sed dubitat Salmasiiis (ad Solin. p. 984) an idem

12, 13) ante octilos habuit. . •,, .г.: ■■ ■...■« sit Oaxis cuui Oaxo vel Oxo. Strabonem (2. p. 75

Margiane] Editi volgo Mattianae, libri Norim- Casaub.) et Ptoleinaeuni (6, 11) sequi si volueris,

bcrgensis margo Marijana, codices Darmstattensis Oxum (S2$Qv) legere debebis.

ct Monacensis alter (A) Mattianae, alter (C) Mar- cum ejus Hominis] Sic scripsi e códice Reichecianae,

uade ortliograpliia tantnm emendata resti- nanensi pro vulgata Icctione: »circa Bactram ejus

tut cum Salmasio (ad Solin. p. 983) quod apud oppidum nominis fluvioque.« Plinius (6, 16, 18)¿

Plinium et Solinum legitur. Adde Strabonem (2, »Bactri, quorum oppidum Zariaspc, quod postea

p. 73 Casaub.). ' .■ Bactrum a fiumine appcllutum est.« Solinus (49);

Antioch*] Plinius (6, 16, 18): » — in qua »Bactris practerea est propios omni« Bactros, unde

Alexander Alexandriam сопЛЙсгаЦ qua diruta a et oppidum quod incolunt Lactrum.» ¡. ,

barbaris, Antiochns Seleuci filius eodem loco re- ibi a Libero] Interposui particulam ibi auctorietitnit

Syriam; nam inferfluente Margo, qui corri- täte Reichcnaiiensis codicis; viditque ia suo etiam

vatur in Zotale, is maluerat illam Antiochiam ap- Salmasiiis (ad Solin. p. 985).

pellari.« Antiochiam dicunt et alii (Cellar. Т. П, Ja.vartes] Grotiiis ad margin cm Jaxates, Reip.

827) ct Strabo (П, p. 316); Solinus tarnen (48), cbenanensis Luxates ; sed Plinius (6, -IS f.), Soliquem

nosier sequi tur, Seleuciam appellatam ait nus (49, Ii), et Ammianiis (25, 6; p. 4?! Gron.),

Oaxis] Sic Grotianns codex. Editi Oaxus; wte Jaxartes cum Slrabone (1 1 , p. i>U7 Casaab.).

360 Martiani Capeila« ¡ 4ib< "VÉ- $'. 693.

lù . • Г- ■",■»■ i ч ; •:' ')<î; i «-¡ -i ,n :i ,..■■•!••, ( : ;."''í.i ".

[DE PERSIDE.]

b*95 „OÍ;jn Hic Persicus limee jßtiyitfiis jqpgitur; sed Scythico оссацр et> Caspio

mari, qua oceanum Eoum cu-r.sua profundaeiq exordio mv.es*,. (J eh i neque

longa descrtio; ppst ^flpaqi^ ДвЛгррор!^^ excursus in vios rcddidere.,

post quos Seres;,::qui undis, ^d&pçrguqt arbores suas, ut lanugo, quae sericum

-, créât,,, possit, admitti. ; Hi .aliaj.um gqntiqm homines asper^antur, et apposkiono

merci um sine, colloquio gaude^t.-implere-xontractuu^. ; Hinp. Attacorus sinus,

Hyperboreis beatitatc consimilis, quo incolae gratulantur., .qui circuitu. vallium

auras nesciunt pestilentes. r -\ ,., ; .. • , , ),U;, ., .

Eereictis limes] Ex Soliiio (49, 6). Inscription contractual, i Quae quam falsa sint vidcbis si fonncm

de Persidc inepto loco intcrpositam uncis in-, tes mide hoster baiisit coraparavcris (Solin. 50 f.

cjusi ut supra (§. 091) ríe Assyria. Mel am 3, 7. PJin. 6, 22, 24. Ammian. 25, 6}

Scythico océano] Ex Plinio (6, 17, 20) ct So- p. 415 Gron. Appulej. in flor. p. 21 Oud.).

lino (00). ' ' Attacorus sinus] Vide Plininm. GnoT. — Attalanugo]

Ammianus Marcelliiius (25, G): »Abinde cenum omnino Solinus scripsit, qui sinura Attacesil

vac stiblucidae, a qiiibus arbornm fetus aquarum пит ab Attaeis populie putavit dictum, ut Astaasperyinibus

crebris vclut quaedam vellera molli en- cenus sinus in Ponto apud Plinium ab Astaeo.

tes ex lanuyine ct liqnorc inislam subtilitatcm te- Martianus, qui Solini simius est, ut ipse Soliuua

nemmam pectunt nentcsque subtcmina conficiunt Plinii, bcic cum sequitur-: »Ilinc Attacenus sinus «

sericum.« Adde Ilerodotum (5, 106), Straboncm cet. Ita scribendum с veteri libro, qui babct Adle-

(15, p. 694. 715 Casaub.), Melam (5, 7$ p. 58 genus; nam iu vulgatis babetnr Atlacorus. Plinianl

Voss.), dementem Alcxandriiium (paedag.2, p. 200 tarnen libri haben t: »Chryse sinus, Cyrnaba flumen,

Sjlb.), poctasquc Virgilium (georg. 2, 121): \> Atianos sinus ct gens bominum Attacorum.« Vc-

»Velleraquc ut foliis depectant tenuia Seres « rcor ne hic more suo hallucinates sit Solinus ct

et Glaudianum (cons. Prob, et Ol ybrii 179): ■ "> *-: Attacorum ab Attacis populis formatum putarit,

— waned molli tondent tie stipitc Seres, atque inde ipse Attaccnum sinum formant. Atqui

vFrondea lanígera* carpentes vellera silvae* genitivos ¡He AttacJrum ab Attacorae descendit,

alîosquc ejHsdcm locos (in Eutrop. 1, 226$ III non a recto Altaci, oí 'Awaxóoai, idquc ipse

cons. Honor, cxtr.), quae dcniqiic supra (§. 114) tes tat ur Plinius statim: »ab Attacorie gentes Thori.t

dc lysso annotata sunt. Ergo Greece sunt 'Attuxoocci, non Axxàv.Ol. S-U>

appositione] Ita correxi, cmendavique etiam in- mas. (ad Solin. p. 989). — Lectioucm Attacenus

terpnnctioitcm. In cditis cnim locus sic Icgcbatur: Grotius quoquc notavit in margine; corrigcrc tarnen

»Iii aliariim gentium homines aspernautur, et ар- nolui, quia ipsius Martiani error esse videtur ex.

positionem mercituu. Sine colloquio gaudent implore Plinii verbis male intellects Solini verbis Ulatus.

Martiani Capellae lib. VI. 9.694. 561

DE INDIA.

Dehine India; nam Ciconas in medio error adstruxit; sed а Mediis

montibus inchoat India; nam in Eoum mare а mediterraneo porrecta, salubris

Favonii vegetabilibus flabris, secunda aestate annis singulis vegetatur bisque

frugem metit; pro hieme Etesias perfert. Quinque millia habuit oppidorum,

el: mundi pars tertia credebatur. Liber primus ingressus Indiam triumphavit.

In ea maximi iluviorum Indus et Ganges; sed ab Scythicis monlibus Ganges

venit. Et Hypanis ibi amnis immodicus, qui Alexandri Magni iter inclusit,

sicut in ejus ripa locatae testantur arae. Latitudo Gangis, ubi dili'usior, viginti

millia passuum; ubi angustus, octo millia; profundus pedibus centum. Ibi

reges gentiumque diversitas, tam exercitibus quam elephantis copiosa. Ultra

Palibotram urbem mons Malous, in quo hieme in septentriones umbrae, in

austros aestate oadunt, senis alternatae mensibus. In eo loco per annum

qilindecim diebus tantuñl Septentriones apparent. Homines fuscîores; nam

Pygmaei montibus habitant, et qui confines Oceano sine.regibus degunt.

Pandeam gentem feminae tenant, cui prior regina Herculis ñlia. In eo tractu

qui circuitu] An quin? Gno'r.- Non neeesse.

Cíconas] Solinus (52): »Inter hos et lndiam

gnarissa'mi Cieonas locaverunt«, prorsus contrai-ius

liquis alieno loco intrusum legitur post сетам, ubi

tamen jam Grotius in margine notavit ab aliis abesse.

mons Molens] Vide supra 595).

nostro, nisi hune ignm'issimi legissc conjieiamus

cum Salmasio (p. 990).

Jlledíis] Legendum puto Emodis. vide Plinium

lib. 6, e. 175 Ptolemaeum lib. 5, e. 14. Скот.—

Quantum ad rem recte, ut coniirmant Dionysius

(perieg. 1165), Strabo (15, p. 719), alii, sed in

veteratum mcndum esse Solini (52) codiees osten

dnnt, qui et ipsi Medís legunt teste Salmasio (p.

990), qui recte monet ipsi potins Martiano quam

librariis hoc peecatum imputandum esse.

ocio millia] Supplevi millia ex codice Reiche

nauensi, Plinio et Solino adstipulantibus, in re

Pygmaei] De eorum cum gruibus pugna fabella

antiquissima est (Homer. Il.‘»y 6) et a recentioribus

saepe repetita (Strabo l. 1, p. 55. 57. 45. l. 2,

p. 70. l. 7, р. 299. l. 9, p. 590. 17, p. 821 Ca

saub. Aristot. hist. animal. 8, 12. Oppian. halieut.

1, 625. Plin. 4, 11. 7, 2. 10, 25. Juvenal. 15,

167. Mela 5, 8. aL). Maximus autem Scriptol-um

dissensus deprehenditur de regione, quam inhabi

tasse PJ/gmaeos fabulantur (Ilerodot. 4, 45. Aristot. а

hist. animal. 8,_15. Ctesias 11. Plin. 5, 29. 6,

19 et 50. Geil. 9, 4 f. Mela 5, 8. Stephan. v.4

Hoir'rovçoe. Hesych. v. Aloißm).

n’.

694

71

562 Martiani Capellae lib. VI. §. 695.

etiam Nysam urbem esse Libero patri sacram, montemque Merum Jovi, unde

lfabula est eum .levis femine _precreatulm Ibi etiam insulas duas auri argen

tique metallis ac fetura praedicandas, etiam veeabulis apprebatur; nam una

696 Chrysea, Argyrea altera nuncupatûr. Omnes Indi comarum fuco decerantur,

alii caeruleis, alii creeinis fulgoribus tincti, gemmis comuntur. Funeratienes

negligunt, elephantisque vehi eximium putant; sed in Taprebane insula ma»

jores elephanti quam Indici, ampliores etiam margaritae sunt; quae patet

in longitudine stadierum septem millibus, in latitudine quinque millibus.

Scinditur iluvie interfluente, atque Iudiae praetenta est; in quam septem dierum

iter, ut Bomanis navibus apprebatum._ Illic et illud mare absque canalibus

prefundis senûm passuum altitudine depriniitur. Ibi Septentrienes non apparent,

Vergiliae -nunquam; Lunam ab octava in sedeeimam tantum supra terras

vident. Ibi sidus elarissimum Canepes; Sel ortivus in laeva censpicitur. In

navigando nullum sidus observant, aviumque velatus sequuntur. Quaternis

per annos mensibus navigant. IIemines ibi cerpere grandieres ultra heminum

Jovis femine] Alludit ad vocem „деде; Ca

pella autem semper feminis dieit, non femorís, uti

supra diximus 244). Conferendus Plinius, qui

ait: »Nec non et Nysam urbem plerique lndiae ad

scribunt, montemque Merum Libero patri sacrum:

unde origo fabulae Jovis femine editum.« Et So

linns: »Mons etiam Jovi sacer Meres nomine, in

cnjns speen nutritum Liberum patrem veteres Indi

atlirmanti ex eujus vocabuli argumento laseivienti

falnae creditur Liberum l'emine procreatum.« Скот.

—— vulgo semina,- sed veram lectioncm jam Grotius

conjectnra asseeutus est, quam confirmant cediees

Darmstattensis, Vossianus, et vetustissimi duo Lug

dunenses (Arntzen. mise. p. 172) claris literis exlii

bentes femíne. Adde Strabonem 15, p. 687.Cas.),

Melam (5, 7), Cnrtium (8, 10, 12), et qui nostrum

vicissim respexit, Mytbograpbum Vaticanum (p. 215

Bode): nquia ut refert in Cosmograpbia Martianns,

est in quadam regione urbs Nysa Libero patri sacra

monsque Merus Jovi засев; unde et ipsum, inquit,

fabula est e Jovis femore proereatnm.¢

elephanti] Dionysius (in Jz'epniy. 595):

»Mqrs'poe Tanpoßawìv ’Amaya/¿wv ¿26500211

fwv. l

Plura vide apud Plinium (6, 22, 24) et Solinum (55).

margaritae] De iis Plinius etiam aliis locis (9,

55, 51; 52, 11, 55).

Lunam] Sie scripsi ex codice Reichenauensi;

vulgo Luna. Plinius: »Septentriones Vergiliasque

apud nos velut novo coelo mirabantur, ne Lunam

quidem apud ipsos nisi ab VIII ad XVI supra ter

ram adspiei fatentes; Canopum lucere noctibus,

sidus ingens et clarnm.« Cf. et Diodorum (2, 55).

aviumque] Ita codex Monacenses (A): perpe

ram in editis видит quas vehunt.

Martiani Capellae lib. VI. 5. 697. 565

mensuram, rutilis comis, caeruleis oculis, trucioris soni, nullo linguae сот

mercio genti alteri sociantur; culn negotiatoribus aliis in ripa fluminis lnerces

apponunt, ac vix complacitas mutant. Aetas illi ultra humanam fragilitatem

prolixa, ut immature решат,“ qui centenarius moritur; nulli per diem som->

Vitem

nesciunt; redundant pomis. Herculem colunt; regeln cum, qui nlitior gravior

nus; annona eodem semper tenore; aedificia humilia parvaque.

ас sine prole fuerit, eligunt; et si in regno prolem susceperit, removent,

hereditarium formidantcs imperium; .cum quo tamen alii triginta cognoscunt,

et si fuerit provocatum septuaginta judices liunt. Bex Liberi patris cultu com

ponitur, et si peccaverit, interdicto omni usu et colloquio jugulatur. Culturas

et venatus amant, verum tigridum aut elephantorum; piscationibus delectantur,

praesertim testudinum, quarum superñcie domes familiarum capaces operiunt.

Dehinc habitant Ichthyophagi, quos Alexander vesci piscibus vetuit; nec longe

insula Solis quae dicitur, et Nympharum cubile rubens, in qua 'olnne animal

homínum mensuram] Beicllenauensis codex pro

hominum exllibet omnium, solita confusione.

trucíorl's] Plinius: »oris sono truci, nullo com

mercio linguac.« Sic legendum, item apud Martia

num: »caeruleis oculis, truci oris sono.« Sums.

(ad Solin. p. 1118). _'- Invitis codicibus nihil muto,

nec mutandi causam video, quum Martianus мере

auctorum suorum vcrba aliorsum flcctat.

negotiator-illus] Id est cum Serillus, ut ex Pli

nio apparet, quorum consuetudinem supra jam

9. 695) narraverat. De Taprollancnsium commercio

in universum vide Hecrenii diss. de Ceylonc insula

per vigiilti fere secula communi terrarum marium

que australium cmporio (Göttingae 1851. 4).

immature] Codex quidem Monacensis (А) та

turae, alterque (С) et Darmstattensis mature ex

hibent: sed vulgatam rctinui, quia Solinus (55), e ‚

quo Martianus plerumque sua llabet, de immaturo

morte illud tradit. Utrumque defendi posse Salma

Ч

sills (ad Solin. p. 1118) evicit. Lucretius (5, 222);

_ _ »guur anni tempera morbos

Árlportant? (lua re mors immatura uagatur?«

De duplici vi vocabuli mature vide Gellium (10,

11). Ceterum pro illi vcl illis vcl illic legcndum

vidctur, nisi ad gentem referamus.

in regno] E codice Rcicllenauensi; Grotius edi

dit »in тупите. Solinns (55) »dum regnat«, cui

adde Plinium (6, 22 В), unde haec omnia petite

sunt.

буддист] Solinas (с. 55): »Venationillus indul.

gent, nec plebejas agunt praedas, quippe quum

tigres aut eleplmnti tantum requirantur. Maria чао.

que expiscantur; marinas testudines capere gau

dentu Grotius »tigridum aut elepllantorum pisco

tionibusu jllnxerat.

Ichthyophagl'] Confer Arl-ianum (in lnllic. 51,

p. 612) et Strabonem (2, p. 96; 15, p. 720 Сиз.)

insula Solis] Pompenius post mentiollcm Тарт—

71 *

698

me Martiani capellae lib. VI. 5. 699.

700

.f

vi fervoris absumitur. Мох Hypanis Carmaniae fluvius, a quo primum adspici

Septentriones incipiunt. Deinde tres insulae, in quibus hydri marini vicenûm

sunt eubitorum. In his Bubrum mare littoribus sinu gemino disparaturg verum

ortivus Persicus dicitur propter habitationem Persaruma qui sinus vicies et

sexaginta millia circuitu patetg ex adverso alter Arabieus vocatur. Carmaniae

quoque Persis adjungitura quae ab insula Aphrodisia inchoat, quae translata

est in Parthicum nomen. Littore quo occasui objaeet, millium est quingen

torum quinquaginta. Oppidum ibi noliile Susa, in quo templum Dianae.Y

Susa juxta Tarbile sive Babitace in centum trigintaimillibusy in qua sunt

homines, qui aurum in profunda defodiunta ne cui sit in usu. Parthici vero

regni nongenta quadraginta quatuor millia passuum.

banae statim {имам Solis commemorat Martinnus

quoque in pari .peccato depreliendilur. At deus

bone! quam longe tum Iclntllyoplxagi, tum insula

Solis illa dissident а Taprobanel SALMAS. (ad Solin.

р. 1179).- Non recte sentiunt, qui hic mendum

esse suspicantur, ac cum Salmasio lcguntz ncubile

Nympliarum unius.« Multo minus credenduma Pli

nium hic tam ridiculum fuisse interpretemp qualem

ipse fingit. Nymplnarum Oceanitidum cubilia sub

Sole oriente et in ipsis insulis Solis. Qniilni ejus

dem sinticoloris atque illa Ангогае? llujus vero

cubile quis nescit modo croceuma modo roseum dici

a poëtis? Nee cubile tantum, sed et vultusa veslis,

llironus, brachiaa omnia denique illic rubere dicun

Voss. (ad Mclam 5, 7; р. 281).

vícíes et sexagintn] Solinus (54) habet »vicies

tur.

et sexagies centena millia passuumv, ad quae Sal

masius (р. 1191): »Non ita loquuntur auctores.

Aut igitur legendum nvicies et sexies ccntcna mil

lia тешит“, aut, quemadmodum est apud Mar

tianum, »vicies et sexaginta.' lla ille de sinu Pcr

sico: »qui sinus vicies etßsexaginta millia circuitu

раки. u

verum omnis Media ,

Aphrodísía] Lege Aphrodisias ex Plinio.Gno-r.

— Solinus (54) Aphrodisia lnabet; sed mirum quod

codices Reiclienaueusis, Monacenses (А. С), et Darm

stattcnsis pariter omnes Frondisía praebent pro

Aphrodísía. l

littore quo] Male pro quo in editis legitur

quoquc.' Meliorcm quam dedimus lectionem codices

praebucrunt Monacenses (А. С), Darmstattensis, ct

Reichenauensis.

Susa] Lege et distingue: »in quo templum Di

anae Susiae; juxtau cet.Gn0'r.-Solinus:

»a Susis

Carbyle sive Barbyte oppidum.« Quo tutius possis

credere ita Solinum scripsisse, en tibi Marlianum,

qui ex hoc loco ita quoque scripsit: »Susa juxta

Carbile sive Bal-liitace in centum triginta millibusLn

Sic etiam omnia ejus exemplarin scriptum exhibent,r

et vidi antiquissîma. fugae-rotatn Stephano „дм;

Пгрб'ип}.$цщз. (ad Sol. р. 1194). — Ad haec et

quae sequuntur conferendi sunt Strabo (15, р. 727;

16, р. 745 Cas.) et Plinius (6, 27, 51).

centum triginta millìbus] Addit Plinius quinqut.

Gno'r.- Ita et Solinus (с. 54 f.).

Martiani Capellae lib. VI. 700. 565 «

Parthia, et Persida all oriente ilumine Indo, ab occidente Tigri, a septentriong

Tauro Caueasio, a meridie Rubro mari terminantur; quae omnes per longitu

dinem patent ter decies viginti millia passuum, per latitudinem octingenta triginta.

DE BABYLON IA.

Sed Chaldaeae genti; Babylonia Caput est, denique Assyria et Mesopo

tamia propter illius claritatem Babylonia vocatur. Urbs ipsa sexaginta millia

passuum niuris amplectitur, qui ducentis pedibus alti, quinquagenis lati sunt,

nisi quid

amplius; nam terni digiti singulis mensurae nostrae pedibus appli

cantur. Haec

interluitur Euphrate; ibi .levis Вей teinpluin, qui inventor fuit

' disciplinae sideralis. Hace nunc ad solitudincm rediit exhaustae Seleuciae. Item

in hunc usum etiam Ctesiphontem tertio ab ea lapide condidere Parthi, ac

nunc Caput regnorum est. Habitantur etiam abdita Aethiopiae et adusta

Troglodytarum et Ichthyophagorum gentibus; sed primi feras cursu praeter

cunt; alteri nando marinas beluas vincunt. Sunt et Gorgades insulae, obversae

ceras; has incoluisse promontorio quod vocatur Hesperion Gorgonas ferunt,

in quas a continenti biduo navigatur. Ultra has Hesperidum insulae, quae

restitiiendum esse vidit Gorgades, legiturque in

omnibus libris scriptis, Monacensibus (А. С), Rei

chenaucnsi, et Darmstattcnsi; neqiie alitcr apud

Plinium (6, 51, 5l) el: Mclam (5, 9 fi), qui sicut

noster addunt, lias liabitatas olim finisse a Gorgo

ocli'ngenla Мути] In latitudine liac dimetienda

auctior denario Plinius.GnoT.

ducenti's pedíbus] Sie et Plinius (6, 26, 50)

et Solinus (56), inepta lcctio in margine Gi'otiana

passi'bus. . nibug (add. Strab. 1, р. 225 7, p. 299 Casaiib.).

exhaust“ Sele'wme] Lege: “exlim'ls'ta a Selen' Ilesperíon ceras] Ita Ptolemaeus et Plinius:

cia.«Gno1‘.-

Plinius: »exliaiista vicinitate Scleu- male MS "тритии“. GMT__ вытащив (ad

ciaea, quod in textum reccëissem, si iillus codex

addixissct.

Ctesi'phontem] In cditis Tesíphontem. Lege Cle

si'phonlem. Ita omnes auctores, inter qiios Strabo

et Plinius. Gno'r.- Atqiie ita in libri etiam Norim

bergensis margine notatiim, unde reccpi.

Бот-дали] In editie Ботами; sed jam Grotius

Solin. lp. 1296) apud Plinium et Martianum legi

vult Ilesperuceras, ¿671'6'9017 xê'gaç, quemadmo

dum in Hannonis periplo (p. 5 Bocci), ad quem

confer quod Hugius (in progr. de Hannon. peripl.

1808 p. 50) observavit; sed qnnm eodem redest

¿önégtov дефис, codicuin auctoritatcm secutus

701

702

566 Martiauî Capellae lib. VI. 6. 702.

' 705

in intimo admodum mari sunt. Fortunatas autem insulqs in laeva Mauritaniae

constitutas inter meridiem occasumque non dubium est; quarum prima Ombriona

dicitur, seeunda J unonia , tertia Theode, quarta Capraria; alia Nivaria, quae

aëre nebuloso et concreto est; Inox Canaria, canibus immensae magnitudinis

plena. Omnes avibus plenae, nemorosae, palmiferae, nuce pinea, mellis

copia, amnibus, ae siluris piscibus abundantes

о .l

’ 1ТЕМ BREVIS BEPETITIO.

Percursus breviter terrarum situs, licet ignobilia quaeque praetervolans

immorari non potuerim, tamen ut orbem terrae mariaque Iadmensa cognoscar,

mensuram omnem breviter intimabo. А Gaditano freto per longitudincm di

quae in intimo] E codicibus Monacensibus (А.

С), Darmstattensi, et Reichenauensi supplevi quod

in editis omissum est in.

Гепатита] Genfer itlelam (5, 10), Plinium

(6, 52, 57), Straboncm (1, p. 5; 5, р. 150 Ca

sauli.), et Apollodorum (5, 10, 1).

Ombriona] Lege Embion ex Solino et Plinio, in

cujus tamen codicibus quibusdam Ombrios legitnr.

Eadem hace Latina interpretatione Pluuíalía dicta.

Ptolemaeus in enumeratione harum insularum .1r/iov

LTaÄa, lege я’ЯошаЯёа. Guo'r. —— In Martiani li

bris, qui sumsit a Solino, legitur: »rilembrion di

спит... Vernm itaque Ombrion. Ptolemaeo £201)

дылда. Simms. (ad Solin. р. 1298) -In

codici

bus quidcm Monacensibus (А. С), Darmstattcnsi,

et Reiclienauensi lcgitur lllembriona, quod jam

Grotius margini adscripsit; sed malui vulgatam От

briona retincre, quae propios certe ad Plinii (6,

52, 57) Ombríon accedit.

Theode] Etiam hace Junonia dicta, ut ex Pli

nio eolligo. Скот. — Plinius: »Alteram insulam

Junom'am appellari- ab ea in vicino eodem nomine

minoremu; Solinus (56, 15): »Tertia liuic proximat

eodem nomine, nuda omnia“, undc ridiculam ac jocn

larem nostri liallucinationcm fluxisse Salmasius (ad

Solin. 11.1515) annotat, qui Teodem nomine legerit;

sed quid si Plinii potins ac Solini codices corrupti

sint, Martiauus verum servarit? Duas insulas prope

se sitas codem nomine appellatas esse vix credibile.

Capraria] Ptolemaeus Кабинет, lege На—

:maglia: ita cnim alii omnes. Скот.

Na'varia] Пасс et сЁл‘рдбЬ‘гос dicta videtur ex

Ptolemaco, quasi per nives inaccessa.Gno‘r.

mensuram omnem] Ех Plinio (6, 58, 55),

sed cum numerorum ditferentiis, in quibus nec ipsi

Plinii codices sibi constant. Nostri nihil variant;

Grotius tamen marginii adscripsit pro tricíes et ter

viginli вернет millía quingenta alios legere tricíes

et quater trigínta верит millia; deinde pro centics

octies alios centi'es ocluagíes; pro nongentu bis

nonagínta; pro sexagíes ter potius septuagies ter;

pro octies „души quinque denique septies víginti

quinque,- quae partim magis cum Plinio conveniunt,

sed quum ex hoc correcta esse possiut, rceiperenolui.

Martiani Capellae lib. VI. J. 703. 567

recto cursu ad os Maeotis tricies et ter viginti septem millia quingenta passuum.

Universus autem circuitus ab eodem exordio per sinus dictos intra Maeotin

lacum centum quinquaginta septem, cum ipsa vero Maeotide centies octies

bis nongenta, Europae solius mensura octogies bis nongenta quatuor. Africae

Jongitudo tricies septies nongenta quatuor, latitude in Cyrenaicam ejus partem

nongenta et decern; Asiae vero longitudo sexagies ter septingenta quinquaginta,

latitudo ab Aethiopico mari ad Alexandriam juxta Nilum sitam per Mcroen et

Syenem decies octies viginti quinqué millia. Exposita est terrae, quam ipsa

peragravi, aequorumque mensura; nunc ad artis praeeepta, ut jussum est,

veniemus.

I

Dixerat, at Paphic paulo contractior ore 70-1

Mora intricante laeditur,

Nixaque mox famulis marcentia terga reclinat,

Magis quod lassa рикЬфг.

Hic dudum roseas inter resoluta puellas

Voluptas inquit anxia:

Undo haec tarn duris immitis rustica membris

Peregit orbis circulum,

Et tantos montes, fluvios, fréta, compita currens

Delere venit taedia?

Hanc ego crediderim sentis spinescere membris,

Neque hirta crura vollere;

л

Fttphic] Sic jam С rotins scribendum intellcxit; IVisi forte telare mal is legere, pro eodem, qnemvulgo

Paphiae inepte. admodum protelare dieimus, arto TOV Xr¡XÓ-&{v vel

magi* quod] Lege quo. Confercndus liic locu9 zrjXov. Vide Festum in voce Telum. Grot. Scncuin

illo, qui infra est: »ipsaqnc rclabcntcm lassitude sus Lie esse \idetur, Geomctriara taedii delendi

decueraL« Grot. — IVon magis liac emendatione causa tot terras percurrissc.

opus est, quam lectione ad marginem ab eodem ad- vettere] Opprobrat Geometriae rusticitatem, ideoecripta

lapsa pro lassa. que dicit earn liirsuto esse corpore, neque illam

delere] Si Glossarum ел posit iones scquamar, mcmbrorum asperitatcm deponere. Solcbant

legcndum esset differre; exponunt cnim prolongare, homines delicatiores crura alinque corporis

568 Martiani Capella@ 'lib. VI. 5. 704.

“05

. Namque ita pulvcrea est agresti et' robore fortis,

Лиге ut putetur mascula.

Quo diclo .locus ministris Vcncris suscitatur ipsique Cythereae, cuide

pro

ximo, susurratim decentcr arrisit; quam Arcas ниш hilaro et quo cam solitus

íntueri propter divûm reprehensiones circumspectus inhibuit. Vcrum Pronuba.

losa psilotlu'o pemngère pilosque nascentes evellerc,

quo laeviores glnhriorcsque reddcrcntur. llinc Ju~

venalis:

»lvec vellemlas jam praebuit alas.“

Homines ei operan destinati pracsertim in balncis

Álípili, ii quibus liebst Alípilarii dicunturg circa

alas cnim pill maxime crcscunt. Glossarium: »Ali

pílan'us Öpfaframótńçq Seneca: »Alipìlnm cogila

“внеш, et stridulam voccm quo sit notabilior sub

indc cxprimentcm, ucc unquam taccntem, nisi quum

alas veliit, et alium pro se clamarc cogit.“ micitur

autem âgwyraxuïtrìg a âgw'iraë, quod est unguen

tum quoddam picatum, fluo ’en in te utebantur.

Martialis: .

»Laeuis dropace tu quotidiano,

Ilírsulis ego cruribus утащив“;

ct alibi:

»Psilolhro faciemque Iauas et flropace vuluamnl

vidcndus llac de re Suidas in voce MëxaÃÃer66

¿Léa/og ¿Za/1)@ Арии! Grnccos id ollicium feminis

magis quam viris datum, ideoquc парии/11:91:16

dictac. Sacpc invchitur in has delicias ciuaedorum

Clemens Alexandrinus, ut quum ait.- дао? 10:51:01);

yá@ min'gug ai zróZeLç mrtoówwv etc. Item;

oi 6q2áç шагали-коим, mi, пёс ‘rgixoeç ‘wie

ávaófraiár. :roh/w гудят: :tapé/youth. Et alibi:

xwaiâovç ëvůáâs JrólZovç év бёбтгь пальпа

полцмёуоис. De cruribus vellcndis, uti hic Ca

pella, ita ct Lucianus: 'ri/'v yá@ .erTTOÓyât/a ‘tà

6;:¿27/ май 16 баб/„ш 5201/. Depilabant vero чай—

dam etiam obscaenas Partes. Martialis:

»Quum depilatos Chreste coleos parles.'

Et hnec quidam de depilatione dicta sulliciant а};

Év n'agégycg, quibus conjunge ca quae ‘Уоште

rius ad Petronium. Скот. — Addc Jnvcnalem (8,

16):

»Tenerum attrìlus pumice lumbuma

et contrai-iam alio loco (9, 15):

»Frutícante pila немеет et squalída crurau

qnaeque praetcrca interpretes ad Persium (4, 56)

attulcrunt.

pulelur] Codiccs Reiclienaucnsis, Darnistatten

sis, ct Monacenses (А. С) credatur, sed repugnante

metro.

О

mascula] Masculus Íirmum fol-tem audentem de

siguat; Ausonins:

„Мазала Pieriís Sappho soror сайта ,MiasísJ

BARTH. (advers. р. 1591). —— Milli taulen lloc loco

Voluptas simpliciter ad sexum rcspcxisse vidctur,

non pro fcmina sed pro viro se Gcomctriam ветви:

significans.

Jocus] Hunc Veneri comitcm jam lloratius ad

didit (od. l, 2, 54):

»Quam Jocus círcumuolat et Cupidou,

quod an alibi герои-Занят, Mitscherlichius Se nes

cire ait.

Адам] Ita noster anepe 726. 804) cum ce

teris serioris nevi scriptoribus (Опасна. ad Appulcj.

I, р. lil/1); quamvis lloc loco cudices Monaccnscs

(А. С) magis usitatum hilari cxliilbcant.

магнат; СареПае lib. VI. g. 705. 389

ргоръег assidens: nihil mirum, inquit, si propere Venus cum 'deliciis fa

lmulitioqlue tam comi appulsa est lascivire; nam et nuptialiter laeta est, et

blanda Semper arridente Cyllenio. Et elim dicto Geometria praecipitur ad pro

missa preparare; sed ita, ut summa quaeque perstringens fastidium non suscitet

tarditate. Tum illa: osais mea quae in inlinitum'fpropagatur assortie, nu

meris lineisque discernitur, quae nunc corporea tuur incorporea com-probantur.

Nam unum est, quod animi sola contemplation'ef.conspieimus, aliud, quod

etiam oculis intuemur. ,Verum prior pars, quae numerorum regulisrationi

busque concipitur, germanae meae Arithmeticae deputatur; alia est linearis

atque apodictica hujus pulveris erudita eognitio, quae quidem ab incorporeis

procreata ac sensim iu multiplices formas eliigiata tenui ас Vix intellectuali

principio in coelum quoque subvehitur. Quod quidem incorporeum invisibi

leque prixnordium commune mihi cum Arithmetica reperitur. Nam monas

ejusdem inseeabilis procreatio numerorum est, mihique Signum vocatur, quod

praecípítur] Vide superiorem locum 4|),

Мох summa reposui ex libris scriptis et anteriori

llus editionibus pro Grotiano summae.

tum illu] Tum scripsi e codicibus Monaecnsibus

(А. С) et Darmstattcnsi pro time in editis.

propagaluŕ] Lcctioncul a Grotio in marginem

rejectam c codicibus Monaccnsibus (А. С), Reiche

naucnsi, et Darinstaltensi restilui pro peragratur

in editis. .

numem's líneísque] Quinctilianus (1, 10, 54

et 55; p. 220 Spald.), postquam »acui geometria

ingeniau observar-at, pergit: »Nam quum sit geome

tria divisa iu numeros et formas, numerorum qui

llcm notitia non oratori modo, sed cuicunquc pri

mis saltem literis erudito necessaria est.”

corporea] Пасс duo genera Plato quoque di

stinguit (republ. 7, p. 525): nóg 6<póò`ga душ :roi

буев ‘niv Форта! mi. :regi aótcôv иду оЁрьд

дабы àvayxoìçeo âwße'yedůoea, аббат?) диоде—

хдишои êáv ‘ug mini ôparà 1? oirrrà батата

ê'xovraç cignůyoòç левит/диета; д‘щяёуцгш

и. t'. 2. Addc Theonem Smymaeum (de arithmetica

5, p. 24).

apodictica] Alii libri орбите, quod est optica,

sed male ni fallor. Сияют.

siguum] Frontinus (in Goesii rci agrar. script.

р. 5I) lloc ait esse »suae Partis initium, a quo om

nia iucipiant.« Nimirum idem est quod alias pun

ctum, Graece бурами, de quo Arístides Quincti

lianus (ар. МеЁЬ. de re mus. app. р. 52): 611548201!

6è mlsïraa, дед тд ápepèç efvai, xaůò ка},

oí yewpe'rpm ‘rò :ragni 6<pL6w ¿yegèç буднего»

яросцудршбау. Adda Diogenem Laertium (5,

107), Sextum Empiricum (hypot. Pyrrh. 5, 18;

р. 165:, adv. matlnem. 7, 100; p. 590), Macro

bium (ad somn. Scip. 2, 14), iuque primis Eucli

dem, cujus jam Grotius deiinitionem atlulit: 612

ßéíóv Èótw mi pw'goç o'óâs'v.>`

706

707

72

570.

Martiani Capellae lib. VI. 5. 707.

708

709

тросе incomprehensibile parte nulla discernitur, apud illam dyas lineam facit,

‚мы linea in leugitudinem ducta latitudinis nilvprersus acquirit; superñcies

item mihi tam longe lateque diffusa 'sine profunditate censettrr, illi numerus,

qui cunctis accedere speciebusl gregatim singulatimque petest, nisi rebus in

- . ` А, ч - - _ _ ‘~

E' . . s

eldat lncorporeus inventtura. IErgo incorporea utriusque principle.

i ì... .

E PLANIS FIGUBIS. ||\

Verum primae apud me formanderum schematum partes duae sunt:

una quae dicitur planaris, quam ênia'eâov ‘Graecc soleo memorare, alia

solida, quam órsgeòv dicimus; et prieris principium> тщету, quod punctum

vel Signum Latialiter appellatur, consequentis superficies, quae ¿1ra/navata di

citur. Punctum vero est, cujus pars nihil est, quae si duo fucrint, linea

interjacente junguntur. Linea vere est, quam ygapwìv vocamus, sine latitu

dine longitudo. Linearum aliae directas sunt, quas навага; dico, aliae in

gyrum reflexae, quas stemmig, nonnullas etiam е‘яшогьдегс, alias милым

íncídat] Ita pro теша: in editis omnes libri

scripti, Monacenses (А. С), Darmstattensis, et

Reichenauensis. Adde Ondendorpinm (ad Appnlej.

1, p. 501). Praeterea paulo ante видимым scripsi

pro sigillatim (vide ad 27). Spectat autem dif

ferentiam табу áptůuaîv nai. (Ёрш/4711612. ‘

дист-рота] Bidet llaec Lucianus (in Hermot.

745 T. IV, p. 100 Bip): xázeiw] yd@ ‘rmiç év

¿917i áßiózorá тша aim'óaóa ain/'nata o'óôè

ovotñvaß âvváueva, öqueïá frwa einem) nai.

ygayuàç án'lareiç ‘xxi rà Totaôra, ¿ifi 6a

19goîç roi; деизмом; ro'órotç oixoâopeî fà гов—

абга x. т. i.. Adde Ciceronem (academ. 2, 56):

»Nam quaero ex bis illa initio. mathematicorum,

'quibus non eeneessis ldigitum progredi non pessunt;

punctum quod magnitudinem ‚шиш liabeat; extre

„таит et quasi librameiitum, 4in que nulla omni

по crassitudo sit; Ia'neamcntum longitudinem lati

tudine carentem“ cet.

de plam's figura'c] Hane solam iinscriptionem

servavi, reliques, nt 709) de Швей, mex

710) «le plano angulo, deinde 714) de genere

schematis secundo, denique 715) de ergaslíeís

schemati'bus, ßilstuli, quia non sufiiciebant et sin

gula potins quam nniversa spectabant.

partes dune] Plato (in Menene p. 76): zi 0E

ênizrsâo'v ‚шлаг; n mi. ërspov mi бгергди,

oïov тайга ‘rà ¿v ‘raiç yewgusz'piatç; _ шато?

yàg лап/где бхбшхгос toôt'o Душ, sic ö rò

otspsòv «spalla/at, 10131" afval. Эйлер

civ баз/124281601 гдтоьщ, 61698013 :répag 6¿fina

еда/ш. СопЁзг Perpliyrium (apud Stein. eel. phys.

p. 554 ed. Heeren): битье? ¿61W ènupa'vua

mi. -fregtyparpfìì хай лёрас баб/штоф

магъзацягсаренае 1gb. v1. Igjm. -m

-.‚___‚‚‚ .__ u

pro ‘obliquitate discrimina Оше tamen lineae punctis utrinqu'esenuß Енот-г

cluntur, sicuti ipsaet quoquof'su.IzaerlìoilmlA circumoíngunt. Superficies est,4 quae

longitudinem et latitudinem tantumhabetr pnofunditate deseritun щ: est color'.

in сырок-е. Hanc ¿fvwm/sian Graecißdixere, et ut dixi ejus-termini sunt

lineae sive planae sive sinuosaeg Y Plantroaun'om angulus iit in planitie duabus

lineis so invicem tangentibus et non nuuam facientibus ad alterutrnum- inclina

tionem. Quando autem aeque intra se tenent angulum lineae etdimctaefuerintp

directilineus dicitur angulos et Graece -âvů'óypayuoa Quando autem vidit-acta

super directam jacentem stans dextralaevaquesangulos aequales fecerit, directus

uterque est angulus, et illa~superstans perpendicularis dicitur, »rsed graece

260306109- Angulus major directo obtusus dicitur, minor directo .'acutus.

Deŕlnitio est res, quae alicujus est terminus Forma est res, quae ex ali

quo vel aliquibus terminis continelur. Circulus cst planaris Бзик-а, quae

una linea contineturg haec linea лерирёрвш appollatur, ad quam ex una nota`

intra circulum posita omnes directae ductae- lineae aequales sunt. Punctu_m

autem circuli est circuli media nota.Diametros

est directa linea quaedam,

per punctum supradictum duc'ta, quae orbem aequalibus partibus dividit

Hemioycliur'n est figura, quae diametro et periphería'mcdia, quam eadem

diametros distinguit, continetur. Lineae tres directae- diversa positione faciunt

trigonum, quatuor tctragonum, multae polygonum. Et liac planae figurae

dicuntur, quarum sunt genera tria. Quorum unum directis lineis clanditur,

color in сотрет] Нос` quoque «заднице ex-ушные]

Hace omnia consequenter usque _ad

plicandum,cnjus haec verba sunt (in Menone 75): llemicycliì definitionem ex Euclide sunt desumm.y

ё‘бтш yàg aa тайга #uw ogi/iuy ò' uda/ov rév Скот.

övtwv талией/га ¿propaan aiel дядин/отл. Adde ‘ et Отсев] Sic scripsi e codice narmstattensi

Ariston-lem (metaphys. 4, р. 112, 8; 7, р. 174, pro ut Graece quod in editis crat.

22; и ‚ р. 245, eo Brani). ' ‘ deßnitío] graece ögoç, lit forma 625155112.

planus autem angulus] Euclides: ¿itineâoc дЁ genera iria] 'Hace quoque jam apud Platonem

yan/ia iariv ¿1f ênuréâcp 6150 ygqypcöv длто— (Pannen. р. 145): xai 6xqm-vog mi nvoç, alg

navant duritiam xal mi ¿if гпдгёас метёт/(07 ŕ'ome, fowñfov ò'v peragat á'v ra ё‘цэй'тоь 88195

ярдс ¿zZ/bilde 1:51/ уращмбу autem Guo-r. ag, órgoyyóio'v, ‘n1/og шитой tg ápupoív. ‘

vet ’

711

ne

l а "

m Martiani capellae lib. VI. 9. 7M.

quod Graeci seminatum vocanti aliud quod inflexis, quod штифтами?

dicunt; tertium quod directis simul Curvisque lineis aptatur, quod литий! dicunt.

712 Eéôóygaßuoç igitur et ‘rgin'lwgoç el; nrgdmlwgog et помидоров dicitur. Tgimìwgoç

tres habet formas; nam trigonus est aut 5665261290:, quod Latine aequilaterum

dicitur. quod tribus paribus lineisllateribusque eoncurrit; aut íóoöxehìç, quod

ex tribus lineis duas aequales habet, quibus quasi cruribus insistit, denique

aequicrurium vocitatur; aut unuim/og quod omnes tres lineas inter se inae

quales habet. Eůůůyeoemwc item тифа/1612909 quinque species habet: primam,

quae quatuor aequalibus lineis et directis angulis sustentatur, quod schema

rtetragonum dicitur; secunda species, quae directiangula est, non aequilatera,

et dicitur freeowimzcs tertia aequilatera est, non tamen directiangula, et dicitur

éóußvç; item quae ex adverso sibi latere aequalia et contrarios angulos invicem

sibi aequales habet, et neque omnia latera invicem sibi aequalia, neque

angulos directos, et dicitur éoußvuâńc; item quae nec latera sibi invicem ae

qualia nec angulos directos, sed acutos et obtusos, et dicitur timam/levem

Extra has formas quidquid quadrilaterum est, rganéë'wv vocatur. Parallelae

sunt directae lineae, quaelin eadem planitie constitutae atque productae in

infinitum nulla parte in se incidunt. Dictum de tetrapleuris, qu'orum Simili

tudoApolypleura Schemata potest docere; in his autem pentagona, hexagona,

ns et cetera euthygiammi generis continentur. Sequitur secundum schematum

genus,_ quod curvis lineis informatur, quod mmvlóygaylwv appellatum cujus

species duae sunt: una, quae integri circuli rationes tenet, nam integer cir

culus est, quum ad ejus circumferentiam ab uno centro lineae protentae un

714 dique aequales sibi sunt; alia, quae obducti circuli diversitates ostendit. Ter

denique „суша-иным] Forte per transpositio- integer circulus] Рази-сшит vocem inserui e

nem гида/ш: aequícrurium. Gnu-r. -Sed

haec codicibus Monacensi (С) et Darmstattensi.

ipsa n's particulae denique apud scrioris aevi scri- семга] Sic codex Monaeensis (А). Sine sensu

ptores est, ut consecutionem aliquam signilicet; editi habent centrali.

quam rectc explicavit Handius (in Tursellino T. Il, сшит] ld est obliquati, ut in ciceronis versn

pan мачт). D. 2, 45):

Martiani Capellae lib. VI. 5. 714. 575

«in_.wwv

tium genus est planorum schematum, quod partim curvis lineis partim directis

includitur, ut est semicirculus, cujus ut supra dixi gyrum curva linea facit,

et alia directa, quae linea sicut dixi магистров dicitur, Latine distermina, quae

si in circulo pleno sit, per centrum ejus ad utramque circumferentiam pervenit.

In his-generibus planorum alia Schemata dicuntur ergastica, alia'apodictica. Er

gastica sunt, quae faciendae cujuslibet formae praecepta continent; apodictica,

quae probandi quod asseverant afferunt documenta. Verum Graecis nomini

bus sic appellantur: primus óvdrarwòc, secundus iüueuarmòç, tertius áváypaqvoc,

quartus ê'yygagooç, quintus aspiygagooç, sextus лишивший, septimus простра—

rmóc. Хватит est, qui docet quibus argumentis lineas praecidamus ad

imperatum modum. ’lůpepanxòc dicitur, quo docetur, quibus argumentis

propositae lineae adjungi et scribi possint. Mváygaçwç dicitur, quo docetur,

quemodo concludendum sit reliquum schema, quod imperatum est. Тушите

est, qui monstrat, quibus argumentis dato circulo verbi gratîa imperatum

trigouum vel .quid aliud in medio possimus convenienter adscribere. Hepíygmpoc

tropus,est, qui docet, quemadmodum datum circululn verbi gratia quadrato

concludamus schemate. Надежда/102669 est, qui docet quemadmodum verbi

»Sub [иена Gemínorum obductus parte [ер-агата, rem Graecae vocis transpositae supra in Rhetorîea

ùbi male nonnulli conjecere abductus.

quae linea] Expuuxi vocem est, quae perpcram

inserta erst in editis, anctoritnte codieum Monacen

sium (А. С), Darmstattcnsis, ct Bcicllenaucnsis.

dístermína] lloc vocabulo quis praeter Martia

num sie usns sit ignoro; quod enim apud Silium

legìtur (5, 599): ~

»Audit Tarlessos latz's distermina terris',

longe lalius generis est.

6v61anxòç] Lege et патроне: »Zvóranxòç

dieitur, que doccturquibus argumentis propositae li

neae adjungi et scribi (umlim adserl'bl') possint. TIM]

дштшд; est, qui docet, quibus argumentis lineas

pnecidamus ad imperatum modum.« Similcm erro

ostcndimus. GnoT.- Monaccnsis codex (С) pro

'tiörauxòç praellet 6L6rattxòç, nnde rectum lec

tionem reposui; relique quamvìs vere a Grotio степ—

data essc videantur, invitis eodicillns mutare nolui.

дужки/юс] Vide Enel. idem lib. 1 fregi. 105

¿yygokpadůat »ai :regtygásoaäůatlìnon

dato circulo] Hoc queque hand scio an ex Pla

tonis Menone (р. 87) petitum sit, ubi llaec ipsa

quacstio proponîtur, el oîóv Ts ¿ç 161108 1611

mixlov ‘róôs ‘rà zoegíov трёхсот/011 êvraůfijvall;

quo de loco practer multos alies egit Vvexius (de

loco matllematico in Platonis Menonc, llalae 1825,

et in Jalinii Anual, philol. 1850, T. XII, p. 190

sequ.). i _

715

574 Martiani Capellae lib. VI. 5. 715.

116

gratia dato tetrageno immittamus datum trigonum, 'ut tetragoni spatia crescant,

non schema mutetur. Heoswpmxòç tropus est, qui docet, quemadmodum verbi

gratia inter datas impares lineas inveniamus mediam, quae tantum cedat

majori lineae quantum praecedit minorcm. Hi sunt tropi generales ergastieorum

schematum. Apodictici autem tropi idee transeúntur, quum mihi cum Dia~

lectica, quam audistis, communes sint. Sed omnia schemata quinque partibus

communibus intexuntur, quae a Graecis sie appellantur: prima weóůëöoe, se

cunda âweböuòc, tertia погибший, quarta àffóâeßêw, quinta бомёоабш. Latine

etiam sic possumus interpretari; prima schematis propositum, secunda deter

minatio quaestionis,ltertia dispositio argumentorum, quarta demonstratie com

probatioque sententiae, postrema ceniinis conclusie. Нос de generibus plane

rum dictum sit; nunc ad theorematum membra redeamus. Nam utique

membra sunt linea et angulus. Angulorum natura triplex est; nam aut justus

est aut augustus aut latus. Justus est, qui directus et semper idem; augustus

autem acutus est et semper mobilis; latus vero obtusus mebilisque similiter;

nam quum latior fuerit directe sive multum sive exiguum, obtusus tamen

crit, et quum meveris in eadem forma permanebit, quae mobilitas in lineis

constat, quum majores minor-esque formantur. Hujus autem collationis quatuorY

шт; spgcies; prima dicitur даёте, secunda бритое, tertia Федотов, quarta

dioyvc. ’Mómc est, quum collata consentiunt; 5416203206, quum duae lineae

líneas] Codex Menaccnsis (C) Iineam, quod eo conßnis] Supplevi e codice Monaeeusi (С), quod

dem redit (conf. Lobeela. ad Soph. Ajac. p. 261). vulgo aberat, lieet insolito signiiicatu usurpatum.

Смешил hace est quam Graeci dicunt цёбц; vel

диоду дёбош ¿voiloyov ¿iufw (Шов. L. 5, 75.

Pint. (lat-lll. Secr. 7).

пройде-[54:11 Center Quinctilianum (1, 10, 58;

pag.250): »probationum quae sunt potentissimac

)rgaputxaì áfroäsiëuç vulgo dicuntur...

quinque] Pro quoque in editis exhibent codices

Mouncensis (С), Darmstatt/ensis, et Beichcnanensis.

Ceterum confer partes eraliones 544).

nunc ad theorematum] Omissum in editis nunc

inserui c ellicibns Monaccnsi (C) et Darmstattensi.

angulus] Codex Darmstattensis angulì, praetcr

necessitatem.

таит-55] Ita anteriores cditienes codicesque,

Grotius neseio unde moveríl. Paulo post Mona

ccnsis (C) qm'a -pre quae, et minoresvc pro тб

noresque, sed nelui vulgatam deserere.

ióo'nfç] Vide Euclidean lib. V et VI. Скот.

О

' Martiani capellae lib. VI. g. 717. 575

pares unimediael duplo parilive conferunturg мисс, quum linea ab alia

duplo victa aliam tantundem superatg dioyoc vero est, quae neque aequalitate

vel media 'tertiave ’parte neque duplo triplove alteri ullave parte consentit.

omnis autem linea aut @nvidicitur aut á'ioyvç; domi autem illa вы}, quae prior

proponitur, aut quae propositae lineae communi mensura confertur 5 дптду autem

dicitur quidquid convenit. Proposita autem linea, quamvis collata non sit, tamen

quia adhuc non est ¿flog/0c alii collata, et habet quiddam, quod ex se sola perficiat

rationabiliter, appellatur @5mi/5 â'ioyoc autem jam collata linea -efíicitur, si

dissonare per omnia reperitur. Lineas autem quae sibi consentiunt бпииётрощ

dicimusa quae non consentiunt, ”йбшиётеоосэ et non mensura sola, sed et

potentia övuyŕrev'bc' facit, et dicuntur dva/aima óóyperpoß; in mensura autem

рагез'щбоббишеоь appellatur. Ergo quum tam mensura quam potentia cou

fcrantur, omnes quae vel potentia 'vel mensura discrepant âöůmwfew sunt.

Ex his alogae tredecim Hunt, ' quarum prima dicitur ¿ux-561; à'ßoyoç; secunda

iz 0150 нёбат à'ßvyoc, hujus species sunt sex, quarum prima dicitur кради;

¿iva/0€, secunda similiter дешёвое, item rein; et ceterae deincepss item tertium

genus dicitur ёи 6150 иёбт леди; битое, et similiter ut supra; quartum ¿n

dio uéówv denrée@ damma quintum genus dicitur шкал! dloyocg sextum ¿n otio

нёба)!» avva/ityn à'ńoyoc; septimus Jui nam два/идёте diloyocs octavum битком}

сите, hujus species sunt sex, prima, secunda, tertia, et deinceps dicuntur

án'orpmì лрсдщ, superal] Sic codices Monaccnses (А. С) pro decima um àn'otom; dw

тёоос, undecima êlátrwv, duodecima щи} (5,7705

supere! in editis.

óvuyétgovç] Vide Enel. lib. Х. Gnor.

alogae lredecim] Totidcm enumerat Euclides

(10, lll; ¿UMH ed. Basil.), sed ut nostrum ap

pareat velsua vel librariorum culpa insignitcr cor

иёо‘оу тд 5209/ новой—бое, decima tertia ¿wird

[LÉöov yéóm/ тд ÖÀOV л‘оибба: unde qui volet

nostrum col-rigat; nos codices sequimur.

pelioni âloyoç] Sic scripsi e codicibus Mo

rnptum esse; prima enim illi “£6”, secunda Ем

6150 биотит, tertia ¿n oio нёба”! леди],

quarta ¿n duo дёбши âwrs'ga, quinta psicen/p

nexta éqròv mi nam дот/щит], septima 0150

нёба ôvvapém, `осип daaromì, nona дёбп

nacensibus (А. С), qui luc-ov Pracbcnl; vulgo

gung'. Sequenlibus Grotius in margine Швед-Брей:

„1. adam.' pri-rov et ждут; sumar., amie

tamen nihil prolicimus.

dui мёда] Omissa hace verba sunt in codice

718

749

m

576 K Martianì Capellae lib. VI. §. 720.

ut supra; nona pádv; àn'oromf несёт à'loyoç; decima мощна ôwrs'pa äloyoç;

uudecim ¿u нёба”: â'Ãoyoç; duodecima „его? дцтоб péó'oev ‘rà 32.011 л’ошйба äloyoç;

decima tertia ряд: [Lë'öwv 57ml поюбби äloyvc» Hae omnes .mixtae ceteris lineis

dum aut trahunt suas aut alienas vires accipiunt, diversis rationibus certes

spatiorum modos, quos Graeci хсбеас appellant, demonstrant.

DE SOLIDIS FIG UBIS.

721 y Haee de planis dixisse sullìeiat, nunc de solidis, quae örepeà dicimus,

122

videamus. ergeòv schema, quod longitudine, latitudine, altitudine constat,

cujus extremum superlicies est, ut in planis linea. Subsistit autem solidum

schema planorum schematum superficie. Nam subjacenti trígono pyramis im

ponitur, circulo conus aut cylindres, quadro cubus, et cetera similiter. Sphaera

sane intrinsecus capax omnium circulis subsistit, in quos resolvitur. Soliditas

vero efficit sehemata generalia, quae dicuntur a Graecis pyrames; item prisma,

id est seetio, quae instar schematis est; item cubus; item conus; item cylin

drus; item sphaera. His adduntur nobilia Schemata ex his composita, бита?

eâpoç, item выдвигаем, item simóaéôpoc, quae cuneta ut opdine suo mon

Monacensi Legendum esse 6150 ye'óa Superiora 550 Heer.) et nostrum 754) de soliditatis per

ostendunt. fectione. '

zaigaç] Hnec enim dilferentia est inter 6117114: quod longitudine] Becepi quod ex margine Ст»

et xwglov sive жабрами apud Graecos, quod Шт! liana; vulgo abcrat.

formam sive Íiguram significant lincis circumscriplam, сарах omnium] Plato (Timeeo p. 55): 6¿IÖW

tà .fragtuinrpòç ¿v шёгф Jrá'vta ón'óöa 611}

linens contineatur, cujusque non tam ligure quam рига, дед на), бфшроидёс‚ Ёж ‚иёбоо Лога/т!)

magnitudo sive quantitas in censuu: veniat; confer Jrgòç тдсс Tëievràç i601/ oilráz

VVul-mium (in Jahnii Anual. 1829, T. IX, р. 225

hoe autom spatíum sive aream, quae intra eas

nobilia Schemata] Пасс sunt corpora’illa regu

sequ.) et Fingerum (de primordiis geometriae apud laria a Platone (in Timaeo p. 54-57) tradita di

Graecos, Heidelbergne 1851, р.41). cam an inventa? de quihus confer Boeckhium (diss.

бтгргд] Vide Euelidem lib. X. Gno'r. -— Con- de Platonica corporis mundani fabrica, Нема.

fer Plutarehum (in plnc. pliilos. 1, 125 p. 882. 2, hergae 1810).

. 0; Р. 887), Stobacum (in „105, l ‚ 15, i; P. 540. ш ordine] Anteriores editionea cum ordine, male.

Martiani Capellae lib. VI. §. 722. 577

stremus in pulvere, haec primitus concedenda fas sit. Ab omni signo ad

omne Signum directam lineam ducerc, et terminatam directam per continuum

in directam emittere; et omni centro et interstitio circulum scribere; et omnes

directos angulos invicem aequales sibiesse;

:et omnem directam lineam ter

minatam quantum videtur producere; et lvsi in duasfr directas lineas directa

linea incidet intus et eadem parte duos angulos duobus rectis :n_ínores fa

yciat, ex illa parte qua sunt minores 'duobus rectis directas lineas conve

nire. Communes animi conceptienes sunt tres: quae eidem aequalia sunt,

et invicem sibi aequalia sunt; si aequalibus aequalia addas, tota aequalia

esse; et si aequalibus aequalia adimas, aequalia sunt reliqua. Haec quum

permissa conspiceret, lineam in abaco rectam ducens, sie ait: Quemadmodum

potest super datam directam terminatam lineam trigonum aequilaterum con

stituí? Quo dicte quum plures philosophi, qui undiquesecus constipato agmine

consistebant, primum Euclidis theorema formare eam velle cognoscerent, con

festim acclamare Euclidi plaudereque eoeperunt. Cujus laudibus etiam ipsa

Geometria'plurimum gratulata, se per sectantis gloriam sublimari provehique

cognescens ab eodem, libros ejus, ques casu apportari conspexerat, festina

corripuit, atque in ceterae adstructionis dectrinaeque documentum Jovi an

senatui coelitum offerens intimavit. Quo facto et dectissima cunctarum et

benignissima comprobatur. l .

ab omni signo] Hace l. l Euclidì aifq'ttara in data linea constitlli triangula _acquis lateribus

vocantur. Скот. possint ‘In

communes conceptíoloes] Hawai. ёиюшь. E001

lib. LGnor.- Sunt ex disciplina Stoicorum, quae

ab omnibus llominibus ’paritcr verae llabentur.

quemadmodum рыси] Eucl. lib. l: вёл}, zíìç

Joůeió'lyç eůôsiaç :renegaduévnç rgiywl/ov

Идя/1512901! 6v611j'6a63a1.. Скот. — Eadem

Quinctilianus (1, 10, 5; p. 210): »quclnadmodum

quo dícto quam] Sic codices Monacenses (A.

C), Reicllenaucnsis et Darmstattensis. In editis:

»que dato complures«,sed

quo dicta jam Grotius

in margine notavit.

uridiqllesecus] Sie Monacensis (C) et Reiche

naucnsis; male in editis secum (add. Oudcnd. ad

Appulcj. T. 1, 11.92).

«Mw-___.

725

724

‘75

M A R T I A N I

E,

MINEI FELICIS

С A P E L L A

AFRI CARTHAGLNIENSIS,

DE

ARITHMETICA

liber m

P„StqUa,„ conticuit prude. p_io tTO

Innuba, sollertes curam quae instigat in artes,

Sic abacum perstare jubet, sic tegmine glauco

Pandere pulvereum formarum ductibus aequor.

Altera tunc etiam gerularum accire jubetur

Germanam, doctae mundum quae admensa sororis.

Nec mora, digreditur. Tune rursus dia Voluptas

Ipsius aetherea Cylleni immurmurat aure:

Quum doctas superis admirandasque puellas

*

Innuba] Palladis epitheton (Lucan. 9, 663. altera] Paedia, ut inox (§. 72S) apparet; de qua

Val. Flacc. 1, 87. Ansonius epigr. 106, 3), item supra (§. 378).

innupta (Virg. Aen. 2, 3i), Graccis (Enrip. Troad. doctae mundum quae] Codex Darmstattensis

536) aÇvyoç. Quod enim Grotius margin! adscri- doctae mundumque, maie. Significatif Arithmctica,

psit incuba, quae quasi incumbat artibus, insolen- cujus ope Geometrie mensuras computat.

tins at que frigid i п.s dictum foret ne que nos Iris codi- aure] Stutiiis (Theb. if 332):

cibus confirmatur. »Imperat acciri tacituque immurmurat aure.«

Martiaui Capellae lib. VII. §. 725. 579

Approbat armipotens, tu optati lentus amoris

Gaudia longa trahis, captumque eludis honorem?

Seria marcentem stupidant commenta maritum.

Talia complacita spectat fastidia virgo,

Nec te cura tori, nec te puer ambit herilis,

Nec mea mella rapis; quaenam haec hymeneïa lex est?

In Veueris agro Pallas sibi vindicat usum; Quam

melius thalamo dulcis petulantia fervet!

Casta maritalem reprimit 'I-‘ritouia mentem, i

Et nuptae non acqua venit; poscenda Dione est,

Conveniensque tibi potius celebrare Priapum.

His Atlantiades auditis, licet risum iuhibere Vix posse't, ne infacetus tamen et 726

' impar lepidulis haberetur, hilaro susurramine sic respondit:

Licet urgeas , Voluptas ,

Thalamos iuire

Tamen exseret

armípotens] Sic Grotius addit confirmatque co

dex Darmstattensis cum utroque Monacensi; male

anteriores omnipotens, quod miruni est ipsum Gro

tinm probasse, quasi de Jove sermo cssct! Miner

vam euim iutelligi satis patet, quam annipotentem

dici supra (ad 567) abunda probatum est.

optati] Codex Darmstatteusis оргии, contra

metrum.

eludis] Grotius in margine: nal. captum (рвет

lundis honorem', sine sensu, quanquam et Reiche

nauensis codex et Monaceusis uterque laudís ex

hibeaut.

stupidant] Vide superiorem lociini 572 u0t.).

fastidia] Margo Grotiana et codex Reiclienaucu

sis fasligìa, ineptc.

herilís] Amor, filius Veneris, quae Voliqilatis

liera est.

suadeus, I ‘

peritas

[тег] Codex Mouacensis (C) servit; non opus.

Priapum] Priape iu niiptiis sacrificatum Festus

docet, idqiie logis pi'aetextatis; quein illustrabo,

eadcmque opera Martianum nostrum, quibusdam

Cliristianorum seriptoriim locis. Aruobius Lib. IV:

»Mutiinus, cujiis iminanibus piidcndis horrendo

qne fascino veslras ineqiiitare matronas et auspi

cabile diicitis<i cet. Lactautiiis: nMutiniis, in cujiis

siuu pudendo uiibentes pracsident, ut illaruui pu

dicitiam prior deus delibasse videretur.« Augustinus:

»Sed quid hoc, qlium ibi sit et Priapus nimis mas

culus, super cujiis inimanissimiim et turpissimum

fascinum sedere uova nupta jubetur more lionestis

simo niatronaruin?« Скот.

Iepídulís] вершина ‘rà oidteïa, á6r£ï6uoL

енот.

perítas] Margo Crotiana paratas. Ambitum in

75 *

Martiani Capellae lib. VII. §. 726.

727

Brevis ambitus puellas:

l)

emumque nec jugalis

Cessator intricatus

Tardabe fulcra lecti,

Et si quid illa nostrae

Ven cris feret voluptas

Nec vobis abnegabo;

Furtis modo allubescat,

д С Et clam roseta parvae

Liliaque det papillae.

Ne nunc sexus jugalis ‚

Сига ferale _mersum

Et vulsa pellis acre Laceros

trahat capillos.

Quo dicte renidens et plus solito laetior Voluptas ad Venerem regressa

cuneta ejus auribus intimavit; quae deliciosa mollitíe et interrumpente genas

rubore paene prodidit susurrata, tuncque marcidulis decenter pacta luminibus

telligo lde mora, quasi ambages; possit tamen .etiam

ad orbem disciplinarum, quae hic preponuntur, re

ferri.

furtís] Transtulit ad legitimi tori voluptates,

quod alioquiu de elandestinis tantum usurpatur.

et clam] Recepi e codicibus Reichenauensi,

Darmstattensi, et Monacensi (С), quod jam Gro

tius in margine ex aliis cnotavcrat; vulgo ut.

ne mme] Cautissimum duxi locum ebscurissi

mum integrum relinquere, licct codiees Darmstat

tensis, Reichenaucnsis, et Monaeensis uterque longe

aliam lectionem exliibcant:

»Ne nunc scnsus jugalís

Feralis cura morsum

Et valsa fellis ati-ou

quae tamen non minores dillicultates eontiuet. Hoe

tantum apparet, sermonem esse de contumacia по.

vae nuptae mariti amplexibus renitentis pudieitiam

que virginalem defendentis, sive de colluctatioue

illa Venerea, quam xltvozralòv dixisse Demitia

num Suetonius (in vita 22) refert.

пишем] Codex Monacensis (С) renitens; in

epte.

pacta] Hoc Vencri peculiare. Priapeïa (56, 4):

»Dlinerva flavo lumirie est , Venus paeto.«

Ovidius (in arte amandi 2, 659):

»Si pacta est, Veneri similia, si Дана, Ш

петаеи,

ubi vide Ileinsium (T. I, p. 464 Виши.) male cor

rigentem. Adda Osannum (anal. crit. p. 194).

Martiani Capellae lib. Упув. 727. 581

Majugenam conspicatur et quodam adspectu promittentis illexit; quam Satur

nia de propinquo velut deprehendentis castigabat obtutibus. Quae dum

geruntur, Baedia, quae egressa dudum, cumalia fomina miri decoris in

greditur,l cui »quaedam majestas nobilissimae vetustatis et ipsìus Tonantis

natalibus ortuque praecelsior vultus ipsius lumine renidebat; quae etiam mi

raculis quibusdam capitis revereuda videbatur. Nam primo a fronte uno sed

Vix intelligibili radio candicabat; ex quo ítem alter erumpens quadam ex

primo linea defluebat; dehinc tertius et quartus, tumque etiam nonus decu

riatusque primus, honorum reverendumque verticem duplis triplisque varie

tatibus ciroulabant; sed innumerabili radios multitudine prorumpentes in unum

denuo tenuatos miris quibusdam defectibus contrahebat. Hujus autom multi

plicem pluriformemque vestem quoddam velamen, quo totius naturae opera

tegebantur, abdiderat; digiti vero virginie` recursantes et quadam incompre

henaae mobilitatis scaturigine Vermiculati. Quae mox ingressa septingcntos

decem et septem numeros complicatis in eos digitis Jovem salutabunda subrexit.

Tum Philosophia, ut Tr'itonidem proptcr adstabat, quid numero tali Arith

«nolica intulisseti, exquirit. Cui Pallas: proprio, inquit, Jovcm nomine salu

Pnedìa, quae] Sic scripsi, orllnographin tantum quas Cicero (ont. 18) dicit, id est motus celeri

ct interpunctionc mutata, pro Paedíaque, ut apo- tatem minutissimis intervallis distinctam. Bartlnius

dosin sententia nancisccretur, qua in vulgatis carchnt.

natalibus] Quia Jupiter monos 75l), ut

ipsius quasi natales in Arithmetica incssc videantur.

candicabat] Utilur et libro I lloc vocabulo:

.lpsius autom canities pruinosis nivibus candicabat..

Скот.

pluriformem1Alios plurímx'formem legere margini

Grotius adscripsit. Cetcrum ex Pythagorcorum hace

placitis cxplicauda sunt, quibus numeri Pro ipsa

rerum natura erant (Ан-15101. metaphys. 1, 5).

digiti] Confcr superiorem notam 102) no

strumque infra 745 f.) et Procopii allecdota (р.

216 Eichel). Vermiculati dicuntur propter игуаны,

(advers. р. 1591 ll): »Apud Lucilinm distinctum

variis spiris velut sonat, at mobilitatcm {Юхновс

rum anguium designat apud Capcllam.« _

seplingentos] Putaveram quondnm pro CCCC»

CCCXVII legendum CCCCCCXII, ut sit Себе,

aut minori mutatione DCCXVI, ut sit хата;

sed revera comperi nihil mutandum, sunt cnim hic

indicatae hac voces П АРХП, idque ad (inem

Capcllae MS. cxarntum vidi. GnoT.`-Confcr

Pa

lacograplliam mcam (nl, р. 28|).

залп-ежи] Editioncs ante Grotium запел-й,

male. Subrigere idem est quod erigere, ut арт!

Scnecam (Пете. fur. 592): „гит-Едем caput.«

728

729

582 Martiani Capellae lib. VII. §. 720.

tavit. Ас tunc illi radius, qui primus emerserat, colliniatae lucis nitore porrecto

ipsius `lovis verticem luminavit. Quibus miraculis radiorum innumera repente

multitudine prorumpente, nonnulli tellustres silvicolaeque divi Herculem con

spicati, opinantes cam hydreo germine pullulare. Ас tunc oborto 'terrigenis

mussantibus murmure puer ille piceus jussus admonere Silentium. Verum

feminam Pythagoras, ut inter sapientes adstabat, usque abacum consecutus,

idemque jam artem premere cupienti quandam lactei luminis facem officíoso

consistens munere praeferebat. Tum illa, antequam juberetur quid apportet

expromere, sic exorsa:

Non ignota coelo, nec rebus mundanis ignorata, quas genui, adveni

super vestrum quidem nihil dediguata concilium, quamvis singulos vos uni

versosque recenseam ex meis ramalibus germinare; tuque potissimum, quem

principalís ante cunetas procreavit emissio, tuae singularis primigeniaeque

qui primas] Sie ex codice Grotiano, ipso Gro

tiano suadente, scripsi; vulgozradìus prímus emer

serat qui etc.

telluslres] Codices Monaccnsis (С) ct Darm

stattensis tem'estrcs, quod tamcn quia correctio

nem olet, nolui reciperc; nec licet tellustrís, quan

tum cquidcm sciam, alibi non legatur, analogiae

contrarium est. Basilius Faber undc llabuerit, quod

in v'l'hesauro scripsit, alios legere штатив, ig

noro; Grotius margini adscripsit tellurístoes, quod

ex ôtrroypagnlflz ortum vidctur.

piceus] lil est Harpociatcs, quippc Aegyptins

90). Nigl'os fuisse Aegyptios complures tcstan~

tur, ut Ammianus Marcellinus 22 cxtr. p. 577

Сюита): »homines autem Aegyptii plerique sub

[Змеи]; sunt et alrali.« llinc et Propertius (2,

24, 15):

»An (ibi non satis est fuscis Aegyptus alumnís?«

et Martialis (10, 12, 12):

»Nilinco redeas т 1100! ore nich

Quam Grotius margini adseripsit lcctioncm spiceus,

nihili est; ut ct in sequentibus exslabal pro arista

bat et conseclatus pro consecutus.

Iacleí Iumím's] ld est candidi, indeqne splen.

dcntis. Supra 1/1) nostcr similiter »lactis instar

candidaeque lueis« dixcrat.

apportet] Sic codices Grotianus, Reielienauensis,

Darlllstattcnsis, Monaccnses (А. С), aliique арий

Burmannum (ad Ovid. Ш, p. 828) laudati; vulgo

perpcram арапа.

ramalibus] Ovidius:

»Ramalia arida [ее-[од

Persius:

»Ut ramale velus „стати subere coclum.“

In Grammatica ipse Martianus: »densis obumbrata

ramalibusu et lib. I: »ramale laureum.« Скот. —

Adde inferiorem locum 917) ct confer Saxonem

Grammaticum (p. 126 Steph) In scqnentibns pro

germinari substitui mcliorem lectionem e codicibus

Monacensibns (А. С) et Darmstattensi.

Martiaux' capellae lib. VII. g. 750. 585

vestrum omnium i matrem

naturae fontem Jupiter recognosce; 'nee despieabilem

Mercuriale quod habeo me faxit officiuma quum prosapiam arcanae sortis

originisque primordialem vobis studeam comprobareg quae quum in terris exer

ceor, astrorum populus recognoscat honorandam suae multitudinis gcnitricem.

DE MONADE.

Prae cunctis igitur affata sacra monas esto, quam ante cuncta vibrantem

sociati postmodum numeri principia docuerunt. Quae si species est accidens

cuilibet exstantium primo, priusque est quod numerat quam illud numeran

dum, rite eam ante ipsum, quem principem dixere, Veneramur. Nec dis

simulabo ex'eo, quod monas retractantibus unum est solum, ipsam esse, ab

despicabilem] Glossa Isidori: ndispieabilisa con

temtibilis, dispectnsæa quo in loco bis I pro Е

positum.Gnor.-Sensus

hic est: »neve ideo me

vestram omnium matrem contcmnitea quia Mcrcu

rio servies cet.

sortis] Retraxi lectionem, quam Grotius in

marginem rejecita adstipulantibus codicibus Darm

stattensip Reichenauensi, et Monacensi utroque

(А. C); vulgo artis.

de тамаде] Ad ea quae nunc de singulorum nu

merorum vi el potestate sequuntur, conferenda sunt

inprimis Tlieologumena Arithmcticac ab Astio edita

(Lips. 1817. 8), et quae ex simili Nicomachi libro

Photius servavit (bibi. n. 187), praelereaque Са

merarius ad Jamhlichum (in Nicom. arithm. p. 45

sequ. Tenuul.) et Meursius (in denario Pythagorico

in Gronov. Tlies. T. De ipsa monadc specia

tim vide Pytliagoreos apud Stobaeum (р. c sequ.

Heer.) et Hermetem (ibid. l, il, asa p.506),

practercaquc Macrobium (in somn. Scip. l, 6).

vibrantem] Grotius in margine libranlem, male;

radium enim supra dixerat. Sensus autem hic est:

»quam sociati postmodum numeri docuerunt ante

cuncta principia vihrarea, id est, quam principem

omnium esse inde apparet, quia omnes inde nu

meri per consociationem orti sunt.

quae si] Probat monadcm omnium primama quia

primo cuique in quoque genere respondeta deindc

etiam, quia numerans numerato prius. Стат.—

Distinctionem e Darmstattcnsi codice correxi, et ex

codcm duobusquc Monacensibus (А. С) reposui vc

neramur pro venerantur.

species] ld est gîâog, sensu Platonieoa forma,

qua, quidquid ejus nomen gerit, hujus ipsius no

minis vim ac potestatem nancisciturg ut nostro loco

quidquid unum vel primum appcllatura id ipsum

ut sit, a monade accepit. Adde Tennulium (ad Шаш

blicli. p. 95).

nec dissimulabo] Lego: »Nec dissinmlabo ex

eo (ita in MS.) quod monas retractantibus unum est,

solum ipsam (ita in MS.) esse, ab eaque singula

procreari.u Novum argumcntum hoc modo: illud

quoque, inquita non est silentio praetcrcundum,

quod vel ex eo satis liqucat monadem solam pro

prie esse, aliisque esse essentiae causama quod

utcunque revolvatur semper unum manclg semel

75l

.

. 584 Martiani Capellae lib. VII. 9. 751.

eaquc singula procreari, omniumque numerorum solam seminarium esse, so

lamque mensuram, et incrementorum causam statumque detrimentorum; quae

tamen ubique pars est, ubique totum, dum per cuneta perpetua; neque

enim, quae est ante exstantia et quae post absumta non absconditur, potest

non esse perpetua. Hanc igitur patrem omnium Jovem rite esse memoratum;

ad

cujus exemplum unum deum, unum mundum, unumque Selem, singularemque

quod quidem idealis illius intellectualisque speciei vis causativa testatur;

Lunam, elcmenta etiam in quo exstant singula memorari. Licet Aristoteles,

unus e sectatoribus meis, ex eo quod unum selum ipsa sit, et se quaeri

semper velit, cupidinem asserat nominatam, quod se cupiat; siquidem ultra

nihil habeat, et expers totius elationis aut copulae in se preprios detorquet

enim

unnm unum est. Gno'r.- Cum hisce conspi

rant etiam Monacenscs (А. С) et Darmstattensis,

unde recepi. vulgo enim ita eral: »nec dissimulabo,

quod menus retractantibus unum solum ipsa esse

ab ea atque cetera procreari.«

seminal-iam] Jamblichns (ad Nicom, p. 12 Ten

nul.): ein’ mittig yá@ eig durò блёрцатос xa).

' cit'ât'ov @tçqç ёф’ éxárepov civrmenovůótwc

идёт/ша об Ãóyot и. т. я.

absconditur] Sensus vidctur poatulare absumítur.

G1101.- Idem margini adscripsit alies legere as

cemh'tur, quod etiam in Monacensi utroque exstat;

sed mutandi causa non appard, quoniam abscomli

commode explicari potest perire, uccidere, eva

nescere. Sensus est, perpetuam esse oportere, и]

tra quam minnende pnrecedcre non possimus. Cen

fer Moderatum (ap. Steh. T. I, p. 18): бис [181.017

¿tévov ‘rmi Литое); жито? ‘nìv ‘òtpaigsöw .vrai/

ròg âgtůyoô örquůeío'a uom/qv те mi 6rd

бш Zaußávst.

memoratum] Codices Reiclnenauensis, Ват

stattensis, et Monacensis uterque потащит; non

lleCCSSe,

idealis] Unus ille solusque ac summus dens,

quem Appnlejus nltramundanum appellat, ex doctri

na Platenis est ipsa unites, a qua unnm quod

exsistit progreditur, quae et omne deeruln genus

progeneravit, tam intelligibile, quam intellectuale,

quod supramundanum est, et quod mundanum,

eeelicelarum nempe deorum. Unitas illa ante em

nia entia. АЬ unitate igitur illa sive ab uno solo

que deo profluxcre dii primo „тугой et 1105902,

énepxátîutot et ëyxótîpuot. Proclus cap. X libri

primi: вйш miv дружба/пс sìlftwuav, rò 2v 5v

119651.61. ‚цёу ¿mò ‘nig éváâog ‘nig лед ‘miv

ô'vrwv’ :roi-v ó`è тд 1955011 yŕvoç отсудит/92,

zó те иоцтдщ nai. tà тверди, xaì rò тЗл'ерои

goh/tov, ‚ша ‘rà мёртв табу ёуиобдёат ярое

яцярвдсд Эммы. (epist. ad Mena". p. 21).

unnm deum] Unum quidem denm pllilosophi

credebant, sed variis eum nominibus varieque sexn

appellabant juxta illmn usmn Valcrii Sorani.Gl.oss.s

(ced. Monac.

ultra nihil] Nihil apud Gretium per errorcm

omissum ipso monente restitui. Ceterum Aristoteles

ubi hace dixerit ignoro.

Martiani Capellae lib. VII. $. 731. 080

ardores. Hanc quoque alii concordiam, banc pietatem amicitiamquc dixere,

quod ita. nectatur, ut non secetur in partes j tarnen rectius Jupiter nuncupatur,

quod sit idem caput ac pater deorum. . •■<

DE DYADE. i,

Denique quum.unum facta in quodcunque defluxerit, licet ejus linea 732

insecabilis ac sine latitudinis significatione fundatur, dyadem tampn facit.

Quae dyas, quod sit prima procreado, a nonnullis genesis dicta; quod autem

inter cam |BC nionadem prima conjunctio est consortiumque consimile, Juno

perhibetur vel conjunx vcl germana praecedentis. Est autem medietatis capax;

nam bona malaque participât: cadem discordia, ex qua adversa oriantur,

utpote quae prima poterit ab adhacrentc scparari; in bonis vero cadem juslitia,

quod duobus acquis gaudcat pariter pondcratis; cadcmque socictas, quod

vinculum, quo media connectantur, habeatur utrinquc commune. Ab bac

numerus auspicatur; et est opinabilis corporatio rootueque primi probaraentum;

clementorum etiam mater, nam de dyade quarlus elementorum numerus procreatur;

primaque forma paritatis est.

DE TJ\JÄDE.

Trias vero princeps imparium numerus, perfeclusque censendus; nam 733

prior initium medium fineinque sortitur, et centrum medietatis ad initiam

tamen rcctins] Macrobiiis: »IIa с o monas priu- justillo] TLcolaguinena Aritlimcticae (p. 12, i):

cipium finisque omnium, nun ipsa principii aut finis àrto dï xrjç. eiç âvo TOfirjç А1щ otoyel di%rr

sciens, ad summum refertur deum.« Et Syncsius Justitia aiitcm Pythagoreis erat xà àvtirtertovdoç

cpîscopus Platonicus sacpn dcuin piovàô'^iQQr¡xr¡v (Aristot. Magn. Мог. I, 54).

nominal. G пот. elementorum] Incptuni est quod alios legere

tle/Iuxerit] Sic recle anteriores; de monade Grotius margini adsciipsit alionan.

eniin, quae unnm facta est, scrino estj Grotius perfectus] Tlieon (aritlini. 52, p. 72 extr.): Xinescio

unde defiuxerint. yexai dï xcà ¿ TçLa xéZstoç, èrtetôîj îîqcùxoç

quae prima] la códice Darmstattensi ana est ¿tQ%r¡y xcà [ХЁбсс ;:cà rtèçaç ê%ei. Adde eundem

pro quae; male. de música (40, p. li>7), Piiitarchum (qn. eympos.

74

586 Martiani Capellae lib. VII. §. 755.

finemque interstitiorum aequalitate componit. Denique Fata, Gratiarumque germanitas,

et quaedam virgo, quam dicunt coeloque ereboque potentem, Jiuic nu

mero colligatur. Ex eo etiam perfectus, quod perfectos gignit senarium novenariumque;

cujus auspicio preces tertio ас libamina repetuntur. Tres symphonies

continet harmonía, id est diapason, hemiolion, diatessaron. In tria se spatia

temporis cursus alternat, ideoque tribus divinatio memoratur. Idem mundana

perfectio est; nam monadem fabricatori dco, dyadem materiae procréant!,

9, 5; p. 758), Laurentuim Lyduni (die Martis

p. 52 scqu. Roctli.), Stobaenm (cel. phys. 1, 2),

Jiistinuni Märtyrern (op. p. 2Í), Bocthiuni (de mú

sica 3, 5), Ausonium (idyll, il), et quae olim (in

palacogr. crit. III, §. 267 sequ.) larga îaanu dcdi.

Nonnalla et ipse noster jam supra (§. 105) attulit.

interstitîorum] Codices Muuaccnses (A et G)

et Darmstattcnsis interslitionum ; maie (ride §.581).

aequalitate] Codex Darmstattcnsis e qualitate;

Monacenscs (A. C) aequalitatem , quod jam Grotius

margini adscripsit; maie utruraque.

Fata] Parcac (vide ad §. 560). а

coeloque] E Virgilio (Aen. 6, 567); Hecate*

jgitur, scilicet triformis (Hör. od. 5, 22, 4) sive

tergemina (Virgil. Aen. 4, 511). Ausonîus (în grypLo

ternarii nu m cri v. 18):

» Tergemina est Hécate , tria virginis ora Dianae-

y

Tres Charités, tria Fata«

tertio] Confer palacograpliîam mcain (Ш, §.

269). Spcctat Luc et proverbinm то XQÍtov тол

Ôcovrjçt.

hemiolion] Id est diapente (§. 107. 954).

divinatio] Ita infra (§. 895) »tripodem« scribit

• trim cursus praesagia polliccri, exstantis, instan

tia, et rapti.« Scd jam Horneros ^liad. a, 70)

Calcliantis va lis arlcin ita describit, nt tres tem

poris partes compre hernial :

Oç i¡drj Tu т' èovTa rà <У' ¿66óueva rtoó г

sóvra.

idem] Nerope numerus. Darmstattcnsis qiiidcm

codex exhibet item; sed praefero vulgatam.

mundana perfectio] Vulgo praefectio, sed rccepi

lectionem a Grotio in mnrgine notatam. Ausonius

(idyll. 11, 48):

»In physicis tria prima T dens, mundus , data

forma. «

Séneca (enist. 65): ullaec omnia mundus qiioqnc,

ut ait Plato, habet. Fadens hie den s est; cx (|uo

fit bacc materia est; forma hie est Labitus et ordo

mundi quem videmus, exemplar scilicet, ad quod

deiis hanc magnitudinem operis piilchcrriini fecit. «

Confer IM alune m ipsum (in Pliilcbo p. 25 — 27

Stcpli.).

fabricatori] ¿Jr¡fj.ioVQya>} ut apud Plalouciii

est (Phileb. p. 27; Tim. p. 68).

materiae] TlieoTognmcna (p. 7, 18): etí Xr¡v

v>Xr¡v Trj dvâôc JtQOçaotJiÔTTovÔLv oí Tlv&ayôgetoL'

ётедотт/Тод yàç ¿xeivi) yXv iv q>v6sit

âvàç de èv àoi&ficù улхтао%б1, ubi plu ra Astius

(p. 162).

Martiani Capellae lib. VII. §. 735. 587

triadem idealibus formis consequenter aptamus; animara vero rationis et iracundiac

cupiditatisque distribuere trigario.

DE TETRADE.

Quid tetradem dicam? in qua soliditatis certa perfectio; nam *cx Ion- 734

gitudine ac profunditate componitur, decasque plena his quatuor numeris

gradatira plicatis integratur, id est uno, duobus, tribus, quatuor. Item hecatontas

a decade quaternario cumulatur, id est decern, viginti, triginta,

quadraginta, qui sunt centum; et item a centum quatuor numeri reddunt

mille, id est centum, ducenti, trecenti, quadringenti. Sic decern millia

ceteraque excrementa complentur. Quid quod quatuor auni témpora, frontesque

coeli, elementorumque principia esse non dubium' est? Hominum ctiam

quatuor aetates, quatuor vitia, quatuorque virtutes. Hie numerus quadratus

ipsi Cyllenio deputatur, quod quadratus deus solus habeatur.

DE PENTADE.

Sequitur pentas, qui numerus mundo est attributus. Nam si ex qua- 735

triffario] In editis erat tricarlo. Forte trigario, ut Хеш. Plura debit Astius (ad Platen. Protag. in oper.

supra [nit ida [>ro fulgida. Libro músico: »demum tri- edit. T. IX, p. loi).

garium supplicantis semper germanitatis adveniat« ; plicatis] Male in editis plicitis. JXostrain lectioubi

de Xixaiç sermo. fino-r. — Spcctant illa Mar- ncni dedit codex Monaccnsie (A). De tetraety Pvtiani

ad Piatonis doctrinan!, qua anima dividitiir tbagorica supra jam cginius (ad §.107).

in XoyiÖXixov , dvnoeiôeç, et èïtl&0(ir)Xl7iOV Cyllenio] Hoc quoque supra (§. 10G) jam atti-

(de R. P. 4, p. 456; 9, p. 580; Tim. p. 69$ gimus. Addc Plutarcbum (qu. symp. 9, 5; p. 758):

Phacdr. р. 246; de Legibus 9, p. 863; adde Dio- 'Eçueï de fiaXiÖxa xoov aQi&fiiöv r¡ rexQaç

3, 90). àvàxetxcu' jtoXXoï de xcà xexçàâi fir¡vog ióxasolidilatis]

Сате xà бхереа (§. 721) intelligas, fiévov yevé(ï&ai xov &eov USxoQovÖr- et Macrout

latitudo in scquentibiis excidisset; sed de qua- bîum (Saturn. 1, 19): »Pleraque ctiam simulacra

drato loquitur, quod et ipsnm perfeeti et omnibus Mercurii quadrilla slálu iigurantur — quippe sigaeris

absoluti vim gerit; confer inprimis Aristo- uificat bic numerus vel totidem plagas mundi ,

(rhetor. 3, 11): xov àya-âov àvdqa <pcsvai Tel quatuor vice« temporum, quibus аппш

eZvai xexQaytovov {iexa<poç>à' afiyxo yàp xà- ditur« cet. ...

74*

588 Mamani Capena@ lib. VII. ç. 755.

.se Semper ostendit.

756

tuer elementis ipse sub elia forma est quintus, pentade est rationabiliter iu

signitus; qui quidem permixtione naturali copulatur. Nam constat ex utrius

que sexus numero; trias quippe virilis est, dyas femineus aestimatur. Etiam

apocatastieus dieitur, et sive cum aliis imparibus sive cum suo `genere sociatus

Nam quinque per quinque habes viginti quinque, et

quinquies terni quindecim, et quinquies septeni trigies quinquies, et quin

quies noveni quadragies quinquies. Item zonae terrae quinque; in homine

Sensus quinque, tetidemque habitatores mundi generibus, ut homines, qua'

drupedes, reptantes, natantes, volantes. Hune numerum quis negct esse

diametrum? Nam decadis perfectie circulusque hujus hemisphaerio dissecatur.

DE ПЕХ А DE.

Senarium vero perfectum analogicumque esse quis dubitet, quum suis

partibus impleatur?

quínlus] Codices Cantabrigiensis, lieiclicnauen

sis, Darlnstattcnsis (рангам; sed luutandi causam

non video, modo ad mundum refet-atur. Ncquc cnim

de 'Aristotelis quinta слепни Martianus loquitur,

sed de dodecaëllro Platonis, quod universi formant

refcrl (Tim. p. 55 с); quanquaxu lloc quoque multi

pro aetherc acccpcrint (vide поевшим in Philolao

p. 162; Astium ad Plat. Epinolu. p. 601). Addc

Straboncm (15, p. 715 Сизиф): .rtgòg 6è тог;

tètragdl, б‘соьжгёоьс лёдлтц ‘rig ¿en qniötç,

55 fig ó обет/д;- xaì ‘cà à'örga x. r. i..

utríusque scxus] Unde etinm áz'âpoyvvia ct

»yfiqwg appellabatur a Pythagoreis (Plut. de Ei

арт! Delphes 8, p. 587).

врос-Магнит] ~Nisi corrupta lectio est, per syn

copcn dictum pro oin'oxata'ötauxqî, qui semper

ad se rceurrit, in se ipsum revertitur, ut ait Ni

conmclius (instit. arithm. 2, 175 p. 151 Ast): абак

yd@ âv 6:13511'666011 a'ůêńtíw, ¿lg тд aůrò бщл

Nam et sextam sui intra se continet, quod4 est unus;

:réparti/.1.a ‘takeoff/'661. mii/twg. Addel J amblichum

(p. 12 Tcunul.) ct Tliconem Smyruacum (arithm.

21, p. 61). »

запас] Vide nostrum supra 602).

quadmpedes] Sic codex Darmslattensis; vulgo

quadrupedesque. Ceterum confer Настанет (in Ti

maeo p. 91. 92).

шатен-ат] Simili de causa ¿511.05011 appellant

Theologumcna (p. 52), 5u ‘wö âéxa 19de» би

to; битые? ёбгш.

vero] Sic codiccs Monacenses (А. С), Darmstat

tensis, ct Reiclicunuensis pro aulem in editis.

perfeclum] lsidorus llispalensis: »Senarius suis

раните peri'cctus esta Macrolvius: »Scimrius vero,

qui cum une septenarium.facit, variac ac multipli.

cis religionis ас polentiac est. Primum, quod so

lum (malim solas) cx omnibus unmet-is, qui infra

decem sunt, de suis рая-Шлю constan cet.Gun1‘.

-~ lu meo Маек-01:31 cxemplm-i (scum. Scip. 1, 6)

._‘Martiani capellae lib. VII. §. 756.

589

ъ

et tertiam, quod duo; et medietatem, quod tria. Item naturalia oHicia, sine

quibus esse nihil potest, sunt sex: magnitudo, color, figura, intervallum,

°status,r motus Item motusxtotidem ditferentiae sunt; nam movemur prorsum

retrorsumve, dextra laevaque, sursum dcorsumqueg nam ille aeternus qui

dam motus est обл-01111. Hic autem numerus Veneri est attributus, quod ex

utriusque sexus commixtione conlicitur, id est ex triade, qui mas, quody

impar ’est-numerus, habetur, et dyadea quae femina paritate; nam bis terni

hexasvfit. 'Solida' etiam figura quadrati sexsuperlicics habet. Totius harmoniae

toni sunt sex, id est quinque toni et duo hemitonia.

motum , hoc est dyadem, collatus duodecim facit; inter quos duos numeros

duo medii inveniuntur, id est octo et novem. Quorum unus ex meo nomine

regulaque censetura nam arithmeticus memoratur, id est novenarius; eodem

enim numero superatur a duodecim, 'quot numeris superat senarium, id est

tribus. Alius autem numerus, id est octo, musica ratione confertur. Ea enim

parte superatur a duodecim, qua ipse superat sextum, id est tertias nam

sexti tertia duo sunt, duodecimi tertia quatuor. Quod geometrica ratione

Idem per primum 757

solus legitur, non salam. Alio etiam loco idcm

Macrobius (Sat. 7, 15) ex Aegypto refert nsenarium

numerum omnifariam-plenulu, perfcelmu, atque di

vinum esse.“ Adde Vitruvium (5, 1), Lydnm (die

Ven. 10, р. (iS Носим), Censorinnm (de die natali

и, 4). д

malus totídem] Sex motus genera praeter orbi

cnlarem etiam Plato enumerat (Tim. р. sa Steph.)

Алис Macrobinm (in somn. Scip. 1, s f. Saturn. 7,

9). Sed alia sunt quae Aristoteles statuita licet

itotidem numero (Categ. 11;-‘confer Sext. Empir.

adv. mathcm. 10, 57; р..840).

Veneri] nicomachus (apml Pholinm p. suo

Hoesehel.): xai тафта осётр „дми- imiagoain/

(нуга те xai yay'rylia xai Lh/dpoyvvia 06020

убё’гш. lline etiam Pythagoras Чехией sexto men

sis enjuque die sacra fieri jussit, teste Jamhlicho

(de vita Pythag. 28, 152), ubi Rustcrus (p. 128)

lectores ad Tennulium (ad даты. in Nicam. arithm.

р. 151) remisit. Plura dabit Astius (ad Theolo

ваш. р. 177).

hexas [it] Grotius margini adscripsit alios le

gere sexis faciunt , male.

id est nouenara'us] Sic scripsi e codicibus Gro

tiano et Reichenauensi; vulgo idem novenarius.

ne utraque ratione arithmetiea et musica sive har.

monica vide quae ad Platonis Timaeum (P, 56

Steph.) ohservavit Bocelzhius (in Dauhii et Creu

zeri studiis T. lll, р. 56), Astiumqne ad Theolo

вашем (6, р. 178), quae eodem hoeinomine hexa

dem [эк-нечисть

590 Martiaux Capellae lib. VII. §. 757.

eomponitur. Ea enim possunt per collatienem media, id est octo per novem,

quae extrema, id est sex per duedecim; nam utraque faciunt septuaginta duo. t

Item in majoribus numeris media extremerum rationibus componuntur sub.

praedicta senaria ratione. Nam sexies septuagesies dipondius facil; quadrin

gentos trigies dipondius; similiter octies septuagesies dipondius quingentos se

ptuagiuta sex; item novios septuaginta duo faciunt sexcentos quadraginta ecto;

similiter duedecies faciunt octingenta sexaginta quatuor; quae media inter se

moltiplicata reddunt numeros extremorum inter se convenientium. Hic primus

numerus, id est senarius, harmonies ostenditur genuisse; quippe sex ad duo

decim est symphoniadiapasen; sex ad novem hemielios; sex ad ecte epitrites,

id est Symphonia diatessaren; unde Venus Harmoniae mater perhibetur. Item

bic senarius quadrato et solido quaternarie seciatus horas diei nectisque dime

titur; nam quater seni viessisquadrussis faciunt.

per collationem] Grotius margini adscripsit post;

male. Collatie hic multiplicatiouem sive potentiaal

significat codem usu que Festus (s. v. oeius) com

paratienis gradus eollationum vocabulo appellat.

atraque] Sie codices Monacenses (А. С) et

Darmstattensis; vulgo ulraeque sine sensu.

dipondius] Grotius per errorem ut videtur edidit

гидроксиды, quod corrcxi; sed ipsi huic vocabulo

locus hic nullus est, ut c nota tantum male intel

lecta ortum esse videatur, quanqnam invitis codi

cibus nihil muto. Cetcruux scusus hic est, pro

portioncm geemctricam, quam modo proposait:

6 : 8 = 9 : 12

cujus extrema acque ac media весит eollata facinnt

72, спит si omnia septuagesies bis augcas, can

dem manerc:

452 : 576 = 648 = 864.

id est senarius] Паве pro glossemate tollenda

censct Grotius; sed si demseris, unus c majoribus

potins numeris, qui antecedunt, intelligeudus l'nerit.

hemi'olíos] Grotius liemiolos, quod e eodicibus

correxi.

IIarmoniae] Hyginus: »Ex venere et Marte

Harmonia et Formido.u Harmonia мнет, quan

qnam Capella suo mode aliter interpretatur, est

Hermione. Gne'r.- Nescio quid contra eommunem

fabulam (Apollodor. 5, 4, 2. Diodor. 5, »18 f.)

Grotius sentiat. Pro mater alios legere major idem

margini adseripsit; inepte.

viessis унитаз faciunt] Forte vit-essis vel

vigessís, ut sexis, septuagessis et similia buie yau

ctori usurpata. Скот. — Saris supra 505) et

infra 767) lcgitur. Godiccs Menaccnses (А. С),

Darmstattensis, et Rciehenaucusis vies

quarlìs, quod jam Grotius margini adscripsit, ut

habent

supra tries pro trigies; praelereaque Beichenaucu-sis

praebet facil pro fncíunl. Proeul dubie numeri

librarierum inscitia vel scribendi compendiorum ig

norantia sunt corrupti, legemlumqlze hic nviginti

quatuon, et supra »sexies septuaginta duo faciuut

quadringenta triginla dum cet.

infinitum~ СареПае lib. VII. g. 758.

„r *__-„_

DE HEPTA DE.

Quid autom te lle-ptas veneranda commemorem? quae quod naturae

opera sine feturarum contagione conformas, inter deos Tritoniae virginia>

vocabulum possedisti. Nam quum omnes numeri intra decad'em positi aut

gignant alios aliisque gignantur aut procreentur; hexas, cotas generantur

tantummodo; totras autem et creat et creatur; at heptas, quod nihil gignit,

eo par virgini perhibetur; sed quod a nullo nasoitur, hinc Minerva est, et

quod ex numerís tam niasculinis quam femininis constet, Pallas 'virago est

Nam ex tribus et quatuor septem' appellata. Бит; qui numerus formam

Lunae complectitur; nam primo est corniculata, quam рта/осада} Graeci vocant;

[игрив] De pracstautia numeri перинах-П Prac»

ter Tlieologumcna confcrcndi sunt Gellius (5, 10),

Macroliius (in somn. Scip. 1, 6), Philo (op` T. l,

p. 80). Quanquam fortnitam Potins censct Aristo

tclcs (metaphys. 14, р. 505 Brani): ¿Urrà угу

фит/Лёша, ¿sità да ,yogôaì ¿9pol/iat, én'toì

6è ai miam'âeg, £1/ ¿lità ó`è войди ôâávrag ёж

á ys, ë'vtoe д’об‘ ¿lità 6è об ¿fri Оттуда" eig’

miv бы rowçâi a' ágtůuò-g л’ёфоие, ó`w`¢ тобго

1i Ежи/ш èyévowo ¿lità 1; n'ÃeLàç ¿Itzá

áórégaw êötiv; 0:1 yèoe/ дао? ‘tàc n'v'Zaç 7?

6522111; ‘rm/à airimf, тёти âè 155165; 0'5er

àgtüyo-ûnw, “тёти âè дёрни: ya âaiâem и. 1.2.

veneramla] Nam. (testo Macrobio) én'fàç оЁлд

T013 66'ß660at dicta. Votet-cs cnim dan'ïàç dicc

bant, idque comprobatur cx isto fragmento Jonis

арий Euclidem in Harmonica, a рапс meo elegan

tissime correcto et concinnato:

»T0211 âsxaßo'c/„wva тоёёш гусек; ¿el £1/ те

тоихдедчь

Tàç ёщиршуоёбас vip/.Lovioeç rptóâo'vç.

11in uèv áanro'novw фсёиош д‘штёббиеи

:rm/teg

"Бит/гс 6mm/¿av „оббит оЁгьрсЁщуош

Gnor.- Addo Appulcjum, qui (met. 11 ab init.)

»enm numerumu, inquit7 »Praecipuc rcligionibus

aptissimum esse diviuus Pythagoras prodiditv; et

quos Astius laudat (ad Tlxeologumena р. 181. 185)

et Crenzcrus (ad Olympiodori comm. ad Platon. Al

cibiadcm р. 158).

confor-mas] Lege confm'marís. Скот. — Neuli

qnamo i

Trilom'ae] Confer superiorem locnm 568

. not).

par vírgl'ni] In M S. pmírgo, lloc est vulde

[Негодяев (il:

¿ßâoyàç cog

файлов) xaì Jmpůe'voç -— 051€ yàp уши/(3217016

¿è фиброй 'n1/og иду êwòç âsxáâog- oů'z's

yew/q? ‘rw/a иду èvz'òç âexáâoç. .Piura

Astius'(ad Theologumena P. 181).

[шипе] Theologumena (р. 45): гЕ'з'г’т'огсарщ miv

ai réööagsç балт/ишиас), «páöuç ůnágzavtîaa.

6vMÃ/lygmiöw eů/ìo'yoeç ròv той ¿tirégog raó»

‘rou (Lijm, тираду дуга ё’ууьбга x0. 21:22.0

угбабдш 6è дед mi. пёс ¿Urrà будтшттсёс

virgo Gloss. Gno'r.- Удава“: sulla.

Pytlmg. aux'. carm. P. 226): Ó`È

758

592 v Martiani Capellae lib. VII. 9. 758.

deinde medilunia, quam dicunt ôwìwuov: dehinc dimidiato major, quae dicitur

(штифта: mex plena, quae dicitur лит/битов: item tres formas praedictas

deficiens repetit. Hic numerus Lun'ae cursum signilicat; nam unum, duo,

tria, quatuor, quinque, sex, septem, viginti octo faciunt. Item septeln sunt

circuli, et tot planetas, tot dies, totque transfusiones elementorum; nam ex

informi materie primus ignis, ex igni a'ér, ex аёге aqua, ex aqua terra;

item fit adscensio, et cx terra aqua est, ex aqua a'ér, ex aëre ignis; ex

igui in materiem incomprehensam jam non poterit perveniri. Quid? Omnium

natura nonne huic probatur numero deservire? In principio septimani partus

.

иорфдсс и}; ös/'trl'wyç tergáât, ym'ostâi, дь—

хдгоцощ оЁщоёищэтощ .1mi/64521111011, .mi/2W

¿ZZ/iov ¿ufpizvgrov, ¿n ůare'pov, uépovç (рво—

тьё'оуёшус aůnîç, ха), :rá/"m ôtxótoy'ov наго?

ratito?, май ¿Minn [оптовый]. Similis apud'Ma

erobium leguutur.

gnìvostâñ] Sic legendum pro дот/062017 ìn

editis.GnoT.-Immo

ex ipso Martiano 865 f.)

corrigeudam crat. .

Itas'öéim'oç] MS. .miqgoöéirp/oç. Скот.—

Eodeln redit.

tot dies] "Еве satis liqnet non tam novum esse

liunc morem, quo dies numerare solemus per se.

ptimanas et planetaruln nomina, quam quidam vo

lliiit.GnoT.- Prefecto non erat, cur 1Martianum

adliiberet ad liujus moris :inliquitatcxn prolmndam,

quem multo nntiquiorcm esse, et perpcram a pla

netarum uominihus nomina dierum repeti, alio loco

(palacogr. crit. lll, 51.4 sequ.) demonstravi. Addc

Seuccam (ap. Augustin. de civ. dei 6, 11) et quae

doctus Auglus nupcr attuiit (in Museo pliilologico

Cantabrigiensi T. l. p. 1-75).

transfusiones elcmcnlorum] Ovidius (metam.15,

245): ~

—— -—- nresolutaque tellus

In líquidas rm'escil aguas,- (шпаги: in auras

Áëraque livzmor abit, demlo quoquc pondere

rursus

In supero.; aër lenuissìmus emicat дула.

Inde retro redeunt, idemque relexitur orda;

Ignis cnim densum spissalus in aëra transit ,

Hic in miams; lellus glomerata cogítu-r atada.“

Adde Platoncm (Tim. p. 49), Cllrysippum (apud

Stobacum 1, 12, 16; p. 512 sequ.), Lucretium

(1, 785 вепрь), Ciccronem (N. D. 5, '12), Hera

clideln Ponticum (alleg. Homer. p. 452)Gale), Ma

nilium (l, 149 ночки), Diogenem Laertium’ (9, 9;

p. 555 Meibom.). Paulo aliter Tlleoïogul'nena (p. 50):

on sic réodaga ‘rà mia/ra бюджет, граде: âè

mim'w ai uetaëúmrsg, s'ßâouàç ¿iv xàvraôůa

èn'tupatoby табу ö/Íwv.

omnímn natura] ПсЁътап‘ muótç. Eleganter

ct proprie a nascendogmturam dixit pro успел-«Наш: ;

nam ct apud Gellium Varro »ad homines nascen

dos vim nulncri istius porrigi pertinerequm ait;

et Maci-obius: »denique est numeros, qui homincm

concipi Гоп-тайн ctc. Скот. -—- "Шиит tamen uni

versam liolninis natur-am siguilicarc, eo sensu quo

Maerobius (in зонт. Scip. 1, 6 f.) geptcnarium nu

merum »totius fabrieae dispensatoreln ac domiuuma

appellavit; qui quidcm' omnino ad sequentie con

ferendus est. 'I

Martiani ; Ppp^ae^fcb, VJI; §. 759.

'л 1 * i ■ г

homiaem absolutiim pcrfcctumquc, djmittunt. Dehinc ideo homo septem meatus

Labet in capite sensibus praeparatos, , düos oculos , auresque et nares totidem^

et os unum. Dehinc mense séptimo parvulis dentes emergunt, ac séptimo anno

mutantur; item secunda hebdomas pubertatem movet gignendique possibilitatem;

tertia florem genarum; qnarta incrementa staturae finiuntur; quinta

juvenalis aetatis plena perfectio est. Septem etiam natura abstrusit membra

vitalia, linguam, cor, pulmonem, lienem, jécur, et, duos renes. Item Septem

septimani partus] Explica ex Tcrbis istís Varronis

apud Gcllium: »Illain quoque vím nuuieri liujus

obserratam refert, quod ante mensem eeptimum

ñeque inascnlHS ñeque femina salubriter ac secun

dum iiaturain nasci potest. « Paulus quoque jurisconsultus

ait: « Séptimo mense nasci perfectum partum

jam reccptuin est propter auctoritatem doctissimí virí

Hippocratis« (ff. de statu Ьогаышш, 1. Séptimo).

Et id intclligcnduni de mense séptimo incipiente

liquet ex 1. 5 in fine ff. de suis, ubi Ulpianus doeet

similiter ex Hippocratis auetoritate justo tempore

natuin videri cum, qui centesimo octogésimo secundo

die nains est. Est autein Hippocratis locus lib. Epid.

5, sect. 270. Censorious quoque ait: » Séptimo

partus jam maturus est, со quod in omnibus numeris

septcnarius plnrimuin possit. « Tide Plinium

libro séptimo cap. quinto, et Plut. lib. V de pliilosopborum

placitis cap. XVIII. Grot. — Diodoriis

tarnen (I, 25) ÇcùoyoveïÔ&ai ovx doiükvai то

TOt-ovtov ait, ubi vide ^Vcsselingium (T. I, p. 27).

septem meatus] Favonius p. 1G: » ministros cidem

sensus septem veluti feues tris emitti manife

stum est.« Septem notarunt foramina vetercs, ex

quibus sensus bumani opereutur. AJcimus Avitus

pulcre :

»Dehinc areem capUts sublîmi in vértice signât

Sepliforem vultum t alionis sensibus aptans.*

Harth, (advers. p. 222. 223).

osVíimn] Transposita in editis hace crant verba;

sed codiciiin Rciclienaucnsis et Darmstattcnsis lectioncni

praetuli.

pubertatem ] AJü ubertatem , teste Grotio in

margine; male. •

giynendi possibilitatem] Utitnr boc vocabulo et

ipse alibi, sed et Aruobiiis, Isidorus, aliiqne patres;

ipse quoque Justiuianus in coniirmationc digestorum.

Et sane quemadmodum bi omnes possibilitatem

pro potentia dixere, ita Fulgcntiura impbssibilern

pro impotenti dixisse puto. Locura, quia sin

gulars et cximiiis quodavimodo est, adscribo. Is

est [iw&OÄoyix. üb. II, de Caco et Hercule: »Triplici

etiam modo nocet malitia, ant in cvidciiti,

ut potentior, aut subtilitcr, ut falsus amicus, aut

occulte, ut impossi'oilis latro.n Quod autem bic ait

anno bis séptimo pubertatem inciperc censeri, congruit

cuín constiíutionc ista imperatoris Justinianî

ad Mennan practorio praefectum missa quae bodic

est 1. 5 C. Quomodo tutores vel curatores esse

desinant, cujus sententia repetita est bist. (?)

Quibus modis tutela Gnitiir in principio, quos locos

coufer cum Macrobio. GnoT. — Adde Lipsium (ad

Sen. de benef. 7, 1 , p. 5C7).

septem etiam] E Darmstattcnsi códice pro íeptima

in cdilis.

duos renes] MS. ¿Q^ai'xcog »dtw renes. « Grot.

— Ita et Monacenscs (A. C).

73

594 Martiani Capellaelib. VII. 9. 759.`

740

corperis partes heminem períiciunt: Caput tenus imo collo, pectus, Venter,

duae manus, tetidemquc podes. Tetid'emque stellae in vertice axis Coelestis.

DE OCTADE.

At ectonarius numerus primus cubus est et perfectas, Vulcano dicatus;

nam ex primo motu, id.est.dyade, quae Juno est, constat. Nam dyas per

dyadem facit tetradem; at bisductafacit octadem. Perfectus item, quod a

senario tegitur; omnis enim cubus sex superßcies habet. Item ex imparibus

consecutis impletur.

ectadem faciunt.

Nam primus impariuln trias, secundus pentas; ambo

Item cubum, qui a triade venit, id est viginti septem,

sequentes impares reddunt, id est heptas, enneas, et hendecas, qui omnes

tenus imo collo] Recepi lectienem a Grotie in

margine notatam; vulgo tenus ímum collum.

center, duae manus] Sie scripsi e co'dice Darm

statterisi pro ventrem dnas mamas,- sed quod pro

sequentibus totidemrlue pedes in Reichenauensi ех

stat°pedesquc recipere nomi. Ceterum confer Theo

logqmena paueis mutatis eadem tradentia (p. 50):

örtláyxva te yá@ ‘tot мудры/а ¿té/i1] ¿lità

naar’ сайта: ёшгёфоиги ńaiv' уЯсбгт, xagât'a,

inap, либрации, бляди, wát/2901. ôv'o' mi.

rà падайте? #1591] roóaůra, än'sg ¿dri ив

фал), ůaigaë, xsîgeç 6130, :róâeç 6150, mi.

aiâot'ov’ starà uégoç dè ätatgq'âetg ¿v asv гф’

:rpoöw'frcp s'n'tcì, ófpůoeiucäi/ âv'o, ail'aiv ôv'o,

(3m/aiu âv'o, 6to'uaz'oç ïv и. t'. я.

Vulcano] Alii Neptuno dicatum tradunt, nt

Plutarchus (in vita Thesei extr.): ya?? ôyÖOtìç,

xv'ßoç dit’ ágriov несёт; 0560: mi. 1013 :recá

‘mv rsrgayw'vov âLJr/iaäia, rà #ói/tuev mi,

âvçm'wjrm/ oìneïev .ligen ‘nig 1013 19605 dvi/oi

(tswg, 51! ’Aäqaá/‘ltov mi Tatq'oygov :toegevo

yáçoysv. 'l

встает] Lege ogdoadem. Gnor. - Neutiquam:

promiscue enim nester hisce vocibus utitur, et

illa quidam tam superiori loco 758) quam in

feriori 745). Nicomachus etiam apud Photium

öxtáâoe арены.

a senario] Sie codices Monacensis (С), Rei

chenauensis, Darmstattensis, et Gretianus; nec re

fragatnr alter Monaccnsis (A) qui habct in запах-505

vulgo enim septenarío.

ímparibus consecutis] Confer Nieomaehunl

(arithm. 2, 20 12): об mißol. града} дшбгатой

ô'vrsç zal ‘ravw'rfjroç ¿nl #Mov дохода/тес

{taré/'gew ïgyov eióì nsgtöóaiif, 02M.’ min áp

‘rt'aw — ёжгдёутш yá@ табу durò дот/0200; ën"

cifratgov 6vvexc5v nsgtöócöa/ ¿möxo'rret обиде ‘

ô пробив ‘ròv âvváyst mißov Hotel?, об ó`è

0150 шт’ дива/012 бттэдёигс ròv ôeótegov,

0i 6è ¿ai roútotç rgsiç ‘ròv тёти, 0i âè

61W@)565g Toutotç тёббаёес ròv réraprov x. 1:. 2..

secundus] vulgo secunlum; ego codices Dann

stattensem, Reielnenauensem, et Menacensem utrum

que secutus sum.

Martiani Capellae Hb. VfL $. 740.

faciunt viginli Septem. Item tertius cubus, qui a tétrade venit, id eet sexaginta

quatuor; nam quater quaterni sunt sedecira, hoc quater sexaginta quatuor

fiunt, et hic ex imparibus Quatuor, qui superiores sequuutur, id est, tredccim,

quindecim, septendecim, undoviginti, fiunt simul sexaginta quatuor;

et sic omnes cubi per imparium incrementa inveniuntnr sui duntaxat numcri.

Sane hie octonarius cubus ita omnium cuborum primus est, ut monas om

nium numerorum. Cubus autem omnis etiam matri deûm tribuitur, nam

ideo Cybele nominatur.

DE ENNEADE.

Enneas quoque perfecta est, et perfectior dicitur, quoniam ex triade 741

perfecta forma ejus multiplicata perficitur; deinde quod primi versus finem

fiunt] E

fit.

(A) 5 prave in

Cybele] Solidum, onde Cybele. Nihil enim terra

solidáis. Glossa (cod. Mon. В). — Codex Reichenaucnsis

Cybebe sollemni variolate. Bei ipsius Tons

apud Platoncm (Tim. p. 55) quaerendus est, qui

terrae, quam matris deorum nomine appellatam esse

constat, eubicam formain assignavit; conferenda

tarnen acutissimi Boeckhii annotatio (in comm. de

Plat. corp. mund. fahr. p. 51): »Tiedemannns quidem

(in Gracciae antiqnissimis philosophis p. -418 ex

IVicoinaclio apud Phot bibl. 187) Pythagoricam ho-

. _ ... • i . • j_

orígincni demonstrare inde couatur,

quod cum mythologica Pythagorcorum doctrina

de numeris consentient, vcluti quum cubus octo

ángulos habeos terra est, numerus autem octona

rius Cybele appellator, — verum quis obsecro spoponderit,

mythica haec numerorum cognomenta apud

antiques et primitivos Pythagoricos jam obtinuissc

neque dcmuin a Nicomacfao, ingenioso nimia niigatorc,

inventa esse?«

perfectior dicitur] Lego perfectio. De enneade

talla babes apod Phiirntitum, ubi de Musis agil:

ivvia de £Í6l dcà то rergaycovovg cog <pr¡6í rig

(Simonidcm innuit ut puto) xai Jtsçivzovç (ita

enim lego, non tCíqÍttov) rtQOÇ7]xovTaç avTalç

àrtoreXelv tolovtoç yàç ¿6tiv o xoov èvvéa

аоь&цод 6wi6xà{iEVOÇ хата то è<p' avzov

yewaô&ai, xal то xov rtocoTov tî/ç TeZeiôttjtoç

хата Tivaç {ieTè%eiv ôoxovv âotôfiov,

quae mire ad hojas auctoris expositionem faciunt. Gr.

—Vide Gale um (opuse, p. 157). Sed Grotii correctío

neccssaria non est, nt ex nota sequent! apparcbit,

perfecta] Inscitc vulgo legi (иг »cx triade per

fecta forma.« Dicere enim vtilt triplicatam triadem

hunc terminum prlmi versus faceré. Lego pro» per

fecta potius 1er facta. Bahtb. (ad Statü Tlieb. 4,

451). — Vulgatam retinui codicum omnium auctorîtatc

firmatam. Nihil aliud vult Ufartianus, nisi perfecliorem

esse deberé, quae ex triade jam perfecta

per multiplicationem si ve collationcm (v. §. 757)

oriatur. Iiinc perfeclissimus dicitur LXXXI apud

75 *

596

Martianf capellae lib. V11'. 5. 741.

xl

ixte

`tenet; et ideo 'Maïs appellata, a quo ñ'nis omnium rerum. quadratus quoque

linis est сошки; quae per collationem augenturq Nam et harmoniae ultima

pars est; ад} >ermcadem enim ab oetade collatio percussionis sonus eflicltur.

`Non minus novem Musas dixere. In mundo etiam novem sunt zonae, id

est

sphaeraea et deorum вершат, et terrao.A

illi

1

DE DECADE.

Decas vero ultra omnes habenda, quae omnes numeros diversae virtutis

Senccnm (epist. 58), »quem novem novies multi

Plicata componunt. и

primi versus] Favonius Eulogius.(ap. Barth. in

Papin. Stat. T. П, р. 1090): »Inter coelum et tcr

ram novem intervalla ipse consideres lieet, sie:

quoniam primi versus absolutio novcnario numero

continetur-g neque ipsa decimum circulum natura

rcquircbæihu Addc haec Sex-vii (ad geul-g. 4, 480):

»quin qui altius de mundi ratione quaesiverunta

y(lic'unt, intra novem hos mundi circulos inclusas

esse virtutesu cet.

Mars] Forte Dlors. Sed sane non facile alteram

lectionem quis rejiciat, qui eonsideret Martis epi

theta ßgoroiobyòç, уши/26109, ai/Lozpagrpg et

similia. Gnor.- Non dubitare debebat de Marte tol~

lendo cl: Morte i'estituendo doctissimus Grotius.

generalis enim Mors Omnium, Mars aliquorum tan

tum iuterl'ector. Numeri autem ratio ad onmino

omnes pertinet. Вып“. (ad Statii ТЬеЬ. 4, 451;

Т. 11, р. 1089. 1091).- Apud Nicomachum (in

Pbotii bibL p. 2/10 lïoeseh.) inter plurium alia 7Em;

ußim; quoque cognomen ёИ/гсгдь tribuitura quare

nihil mulo.

sonus отжиг} Macrobius (in somn. scip. 2, 1):

»Epogdous est numerusa qui intra se babet mi

norem et insuper ejus octavam ранен], ut novem

r .

` " musici vocaverunt.« vide et supra 108).

ad octo - bic numerus запит parit, quem tono»

id est sphaerae] Lege id est splineru. Sphaera

non" sagax-liv dicitur ànÃaoe/éaw Бёбгости. Gnor.

—— Ad sensum гене; sed inconsideratius correxit,

quum sequantur alii gcnitivi deorum ct tewae. Nec

melius pro dem-um codices bneielienauensis et Mo

nacensis (A) praebent deorsumg planetas enim pro

diis babitos esse quis ignorant? ceterum zonas np

pellat возлег, quae cunctae alias sphaerae dieuntur,

ut apud Macrobium (in somn. Se. 2, 4): »Ergo uni

versi mundani corporis sphuerae novem sunt; pri

ma illa slellifera, quae proprio nomine coelum di

citur et «planes apud Graeeos vocelur-subjectae

septem quas vagas dicimus -

nona terra sine mom..

Addc Appulejum (десна Plat. р. 205 Опасна.)

ultra onmcs] Clemens Alexandrinns (strom. 6.

р. 656): »17ç âexàç ¿gâoloysiraa navrs'kwç «SÍ-4

ищ- Sed de boc numero omnino eonferendi Ovi

. dii (fast. 5, 121) hi versus:

»Anims eral, clecìmum quum Luna replevernt

orbem..

Hic numerus magno tunc in honore fuit;`

Seu quia tot digiti, per quos numerum solemus,

Seu quia bis quina femina mense parit ,

Seu quod adusque decem numero crescente vc

nitur 5

Martiani Capellae lib. VII. $. 742. 597

ac perfectionis intra se habet; quae licet primi versus finis sit, secundae monadis

implet auxilium. Haec primi versus numerorum regulas, analogías,

genera, species, differentiae, perfectiones et imperfecta concludit, daturque

Jano, quam vis earn plurimi apocatastasim mcmorarint.

Vrincipium spatiis sumitur inde novis.«

Plnres ejus praestantiae causas exponit Vitruvîus

(3, 1) et Pbilolaus (îu Stob. eel. 1, 2, 3; p. 8

Heer.), ad quem confer Bocckhium (p. 138. 146).

} -, emites numéros] Decadcm cos intra se Labere

dicit, vcl quia denarius pro omni ponitur (Bartb.

advers. p. 2287 f.), vcl potitis, quia decas omnes

siinplices ab I usque ad IX continet. Laurentius Lydus

(iu excerpt IS, p. 16 Roctb.) »decas«, ecribit,

»plenus numerus est, nude et perfecta vocattir,

quippc quae omnes reliqiiorum numerorum ct ratioiium

atqiic proportionum consonantiarumqne ideas

complcctatur« cet. Et porro (de mensib. 2, p. 82):

»Orbis omnis numeri et finis decas est: circuiu

illum enim sesc torquentes ct convcrScntcs quasi

circtim flexuin currunt numeri.« Uiulc Porphyrins

(in vita Pythag. p. 48 Kust.) âsxàâa olov de%àôa

dictam esse ait. Plura dabit Astius (ad Thcologunicna

p. 199).

primi versus fini»] Versus dicunt arithmetici

ordincs numerorum. Hoc ¡ta capiendum, ut finis

versus semper sit X. Nam XX duo versus sunt ct

ita dcincepa; p. 13 Favonii Eulogii commcntarioli

in somuium Scipionis. Влптн. (advers. p. 222). —

Adde Camerarium (ad ЛЧсошасЫ aritbm. p. 53).

secundae monadis] Hoc est, auxilio secundae

monadis est, ad construendum alias: nam secunda

monas non prima dicitiir, sed undécima, ¡taque,

licet prima sit alterlus versus, e praccedciitis la

men ultima babet aoxiliiiui. Favonios p. 15: »quia

ut monas in primo verso, sic in secundo decasobtüict

funxlamciitunu« Barth, (advers. p. 222). —■

ßrcriter, sed aperte Lydus (de mensib. 2, p. 82):

»A monade usque ad dccade^solam si numeravimus

atque substitimtis, rnreoA ad ipsam monadem

revertiniur.« Addc Pbiloponiim (ap. Tennul. p. 129

ad Jnmbl. aritbm.) qui scribit: »Pcrfcctus numerus est

denarius, quippc omnem in sc numerum comprebendit.

Postquain enim ad deiiariuin pervencrunt,

ad eos numéros, qui scqiiuntur, rtirsus ad mona

dem reçu mint.«

Jano] Quippe clavijero (Ovid. fast. 1, 228),

nt ipsa xXsidov%OÇ appellabatur(Tbeologum. p. GO),

apocatastasim] Rcctc denàç dicitur ájtoxavá-

бтабед. Est enim ccjtoxarâôtaÔLÇ nihil ferne

aliud quam in pristînam formant restitutio ct restauratio

ejus quod ante fuit, unde Gregorios de

B»|>iismo: xai такта ovx ovôijç ôevTsoaç yevvrfizaiç,

ovâè àvartXâôscoQ , ovôè eiç то ào-

%uîov аЛокатабтабссод. Eiç то àç%aïov àrtoxaráÓTaóiv

voeat in integrum rcstitiitionem. Eodem

modo Fl и tardais aliique complurcs о то ni tu s

siderum, quae anno suo л oriente ad idem signimi:

redeunt, àjtoxaTaôrâôSiç dici produnt. Sic etiaui

monas primo numeri versu terminato quasi redintegrator

in decade. Sirpra quoque pentada cutO-

хатабтьщу dictam docuit, an аЛохатабтатшг^

vobicrit dubitem sane, qua ratiouc nescio, nisi

qnod forte (ut ipse docet) dya» el trias numen

torn paris tum im pa ris principia, in quinario re

stauren tor intercedente tétrade: semper enim ad

(XJtoxaTaÖTaöiv intervallum requhitur. Gkot. —

Vide nos supra (ad §. 736).

598 Martiani scapellae llib. VII. 5. 745.

745 ~

744

745

QUID SIT NUMERUS.

Dictum breviter, qui numerus primum versum facit, quos deorum

contineat quasque virtules; jam nunc quid _ipse numerus sit, quasve inter

se analogías servet et formas, breviter intimabo. Numerus est congregatio

monadum, vel a monade venien's multitudop atque in monadem desinens.

Sunt autem meri simplicis regulae quatuor: prima est, quae appellatur a

paribus par, secunda a paribus impar, tertia ab imparibus par, quarta ab

imparibus impar, quas inferius.memorabo. Sunt' etiam qui primi numeri

appellanturp qui a nullo numero dividi-possunta nisi a monade tantum non

dividi, sed componi videntur, ul; puta soptem, undeeim, tredecim, septen

decim et cetera similia; nullus enim eos numerus dividere uno ordine potest,

quapropter primi appellantura quoniam a nullo numero exoriuntur nec aequis

portionibus discernuntur. A semer igitur nati alios ex se creant numeros,

quoniam ab imparibus paria liunt, a pari-bus impar fieri nullo modo potestg

ergo et primi numeri necessario habendi pulchrique.

qui numerus] codices lleichenauensis et Mo

naeenses (А. С) fluis; non necesse (vide Beierum

ad Cie. anl. р. seg Rritzium ad Sallust. Саш.

p. eum ‘Valtllerum ad Tac. ann. l, 48).

numerus est] Sollemnis haec definitio est apud

Pytllagoreos et qui eorum vestigia sequuntur, ut

Nieomaelmm (aritbm. l, 7), Butlierum (арт! Slob.

eel. pbys. I, p. m Heen), Aristoxenum (ibid. p. IG),

inque primis Modcralum (ibid. р.18)‚ cujus ipsa

verba noster expressissc videîur: êdz'i, 6è ¿igLůluòç

uic rón'cp eimzlv бёбгтш uováâwv, 1? :rgano

д‘ьбцд; nlvy'ůgvç áfrò ,um/02604* ágzóye'voç xal

(Ёуалодьбидс sig yováâa xatalofywm

primi numeri] cassiodorus (Op. р.570 ediL

Gen. 1685): »Qui numerus secundum se conside

Чаи", putatur esse, qui e nullo numero «lividi po

мы, nisi а monade tantum, quum tamen componi

Sed omnes num eros

posse videalur: ut puta vn XI. XIII. xwl et

cetera. quapropter ejusmodi numeri appellantur

primi, quoniam a nullo numero nnseantur, nec ae

quis analogiis dislinguautur. Qui "cro numeri ab

ejusmodi fluunt, et ab illis exoriuntur. Ab impa

ribus enim paria Бит, пес a pari impar iieri potesta

Паес ille: et facile perspicies eum nostrumquea

modo vera apud Cassiodorum lectioa eadem via pro

cedere. Scd diñ'ert Bcnedietina editio: in ea enim

(p. 554 Garn.) idem locus sie legitur: »Primus ct

simplex numerus est, qui monadicam mensuram

solam recipere potest, ut verbi gratia III, V, vlL

Xl, XI", XVII et bis similizmr

eos numerus] Posteriorem vocem vulgo emissem

inserui c codice Reicllenauensi; pariterque paulo post

ex antcrioribus editionibus reslitui numero, quod apud

Grolium nescio utrum consilio an casu exciderat.

Martiani capellae lib. VII. g. 745. 599

primi versus. sub his regulis retractemusz monas quidem numerus non est;

dyas par est; trias et ordine et virtute Primus; tetras a paribus par; pentas

primusg hexas a paribus impar et аЪ imparibus par, unde et perfectus no

minatur; heptas primas; octasa paribus par; enneas ab imparibus impar;

decas ab imparibus par. Sicut in primo versu ita et sequentibus hae regulae

colliguntur. Primus igitur versus est a monade usque ad enneadem; secundus

a decade usque ad nonaginta'; tertius vero ab hecatontade usque ad nongentosg

quartus, qui et ultimas, a mille usque ad novem millia, licet nonnulli Graeci

et моего? adjecisse videantur. Mihi vero solus numerus approbatur, qui

digitis coërcctur; alias quaedam brachiorum contorta saltatio lit, ut numeros

germana@ praecedentis formis ac lineis concinnamus. Nam mihi in primo

versu топаз, illi in signo principium, quod non habet partos; in secundo

Q

versu a decem numeri velut lmea distendunturg m tertio versu quadrati ex

bentum reliquisque Hunt, quae velut latitudo primae longitudini sociatur;

in quarto versu jam cubi sunt, idco ex mille reliq-uisque soliditas-. Finis

braeha'orum] Decem enim menas Читал] ldem apud Jamblichum legitur millia jam non digitis

(ad Nieom. nrillml. р. 18 Тспп.): xal rd ваша solis indicari possuntp sed alia quadam corporis

6ьа5гатоу zal I:towoìâag i'âlov zal. summam

xòv 1023 ¿L1/'rtw ágtůgßòv mihiy afval. и. “Ё. Ã.

parte opus esse ad lume et sequenles numeros ex

primendos Noviomagus (ad Bedne op. I, p. 155)

quippe 029351) alg/.1951,05 habebatur (vide Aristoxe

mum apud Stob. cel. p. 16). Addc Mnerobium (in

somn. Scip. l, 6): nuuum autem, quod you/dc id

est unilas dieitura et mas idem et femina est, par

idem atque impar; ipse non numerusp sed fons et

origo numerorumu

шумя] Non decem primi tantum, ut aliquis

opinari possit, sed omnes potius numeri a monade

inde usque ad novem millia digitis coereenlur; quod

quo pacto Iiat, е libris hac de re scriptis el: tabulis

acre incisis, a me alibi (pal. crit. lll, ё. 250) lau

datis, disci potest E quibus praesertim eonfcras

velim Bedum (de indigitat. in Oper. l, p. 152) ad

dnsquc superiorcm notam (ad 109).

doeuil. Sallata'onem autem non pedum modo esse

sed omnem quam nos dicimus gesliculationem sig

nificare notum est l(vide Boettigerum in Sabina l,

p. 517).

numeros] In MS. fuit numeris: reele, si pro

concínnamns leges concinamuszcnon-v Martianus

ipse bic aliquid turbassc videtur; quos enim ait

numeros lineares, quadratos, et cubicos, cum de

nariisa centenariis et millenariis nihil commune ba

benL ceterum confer ipsum supra (ё. 707).

dístemluntur] Ita in codicibus Mouacensibus (А.

С), Reichennuensi, ac Dannstattensi: male in editis

disciurluntur, quod ad lineae proprietatem minus

bene convertit.

(>00 Martiani Capellae lib. VII. $. 746.

ergo vol limites mihi sunt monas, decas, hecatontas, et mille; geometriae

vero nota, linea, figura, solicitas. Nam monas ita individua est, ut nota;

decas vero in numeris, ut linea longitudinis solius; hecatontas quadratus,

qui est superficies, et in latitudinem longitudinemve dividitur. Item decas per

747 decas "fit centum quadratus; hoc per decern fit cubus mille. Omnis impar

progrcssus a monade per singulas positiones necessario quadratos efficit.

Prima ipsa monas; adde triadem, facit quatuor, primum quadratum; associas

quinqué, fecisti secundum quadratum novem; junge septem, implesti quadra

tum sedecim; adjicis item nonas ad sedecim, et perficis quadratum viginti

quinqué. Eodem modo progrcditur ratio usque in infinitum. Sed ad superius

divisa regrediar. Omnem numcrum aut parem, aut imparem esse, aut utroque

finiri certum est; quidquid numero adjiciatur finito, finitum adjici; neque

ex finitis finitum fieri posse.

DE PARI ET IMPARI EX IISQÇE COMPOSITIS.

74в Omnis vero numerus aut par aut impar est. Par est, qui in duas

latitudinem] Addc ex NSrlongitudinemve. Grot, dcre factum, celcrîiiscule di«cmus«, et sacpissinic

— Sic etîaiu Rcichcnaucnsis, unde recepi, quan- apud ora tu res et philosophes Graccos (vide Schacquam

jam ante Grotiiiiii in editis erat et in longi- ferum ad Lanrb. Bosiuin île cllips. p. 7Ö8, et ad

tudinem. Cassiodorus (Op. p. üííií Gam.): «Super- Dcmosth. T. II, p. 551). Cetcrum spectaut hace

fidalis aameriM est, qui non solum longitiidiiic, sed doctrinan! Pythagoricam de g'noinonibiis, de qua cru

et latitudiuc conlinetur, ut trígonos numerus, qua- dite, tit solct, Bocckliius (in Pliiiolao p. 142 scqu.).

dratus numerus, qtthupicangulus numerus, circu- jnH<Je] MS. adjungas. Forte adjnugis , ut conlaris

numerus, et cctcri, qui semper in superficie vcnîat cum eo quod scqu i (or adjicis. GnoT.

continentur.« lionas] Lege novem, ut supra decern pro decas.

decas per decas] MS. »id est decus per decus.« Grot.

Forte decussis per decussim л el decas per decern. ad sedecim ] Haec verba negligenter in cditis

Grot.— Hie quoquc librarii numerorum notas intel- omissa supplcvi с Darmstaltensi códice,

lexissc non vidcnlur; scd contra codices nihil muto. certum est] Omissa haec in editis supplevi с

associas] MS. associalis. Grot. — Male! Di- eodicibus Monaccnsibns (A. C).

etum est pro si associas, ut apud Auctorcm ad de pari et impari] Haec omnia nota; qui plura

Ilcrcnnium (3, 14): »slreuue aliquid voluiuus oslen- cupial, adcat ThconcmSmyruaeuui (arithui. 6, p. 29),

Martiani Capellae lib. VII. G 7*48

ОСИ

acquas partes dividitur, ut duo, quatuor, sex; impar, qui in дЦа

partes dividi uon potest, ut tria, quinqué, Septem Deindo ™ • !

. Cï lmparibue

quidam ex imparibus tantum impares sunt, ut tria, quinqué, eeptem- quida

etiam multitudine constant, ut novem, quindecim, viginti unus, quos neouj

6áms jteQióóovq Graeci appellant. At in his, qui pares sunt, plura discrimina

sunt; at pares sunt, et dividi possunt. Ceteri vel ex paribus pares, vol cx

paribus impares, vel ex imparibus pares; et illos Graeci ¿QTicnag àçriovç

vel rt£Qi66ày,iq àgriovç, vel àgriâxiç jteçcdôovç nominant. Pares ex paribus 749

sunt quatuor, quia cx bis binis, octo, quia ex bis quaternis constant. Pares

ex imparibus sunt, qui pares impari multiplicatione iiunt, ut bis terni sex,

aut quinquies quaterni viginti, quod genus Graeci iteçi66àxiç àçtiovç vocant;

et hi qui imparem numerorum multitudinem pari multiplicatione consummant,

ut quum bis ter in sex, et quater quinqué viginti fiunt, quod genus адтшулд

rt£Qi66ôv Graeci vocant; qui numeri quamvis idem sunt, rationes tarnen in

crescendo diversas recipiunt. Atque ex his ipsis quidam in duas partes divisi

protinus in pares numéros recidunt, quidam semel saepiusve per pares replicati

citra singularitatem in impares resolvuntur; nam duodecim et viginti

semel per pares dividi possunt, at quadraginta octo nimirum bis vicenos

quaternos, inde bis duodenos, deinde bis senos omnes adhuc pares efficiunt

novissime in temos impares decid unt. Itaque nemo longius procederé simili

multiplicatione potest, quin ut duplicatione revoluta adscenditur, sic per replicationes

item in plures partes dic^ritur. Nam viginti et bis dena sunt,

et quinquies quaterna, et decies Шпа, et quater quina.

DE QUATUOR SPECIEBUS NUMERORUM.

Quatuor deinde species numéros excipiunt. Quidam enim sunt per 750

rSicomachum (arîtlim. i, 7 — iO), Jamblichum (ad tensis, et Monacenses (A. C) ex impari, maie; ut

¡Nieora. p. 41 Tcnnul.), Cassiodomin (de arithra. cliam in sequeatibns rteçi66àxeiç pro rt{Qi66àxiç.

in op. p. 554 Garn.) cet. bis senos] Insérai bis ex Monacensibus moxijue

ел- imparibus] Codices Reicbenanensis, Darinstat- auinquies dedi pro auinaue ex Darmstattensj.

76

602 магнат capellae lib. Vu. 5. 750.

se incompositi, quidam per se compositi, quidam inter se incompositi, qui

dam inter se compositi; ex quibus duo priores primi numeri, duo sequentes

secundi nominantur. Sed ea res quo facilius addisci possita planius indicanda

est. Prima et minima omnis numeri mensura singularitas est, quia nullus

numerus non in singula dividi potest; deinde eum etiam aliae mensurae ex

cipiunt, ut duplicationcs, quae duplo, triplicationes, quae triplo increscunt.

Quum hoc ita sit, quibusdam numeris in singularitate sola mensura est, qui

" nisi in singula digeri non possunt. quales tres sunt tres; quidam tantum in

parcs, quidam in impares, ut sunt quatuor et novem; nam bis bina quatuor,

Ac

saepe non una quidem talis mensura numeros habct, sed plures, siquidem

ter terna novem suntgsita illa duplicatione, haec triplicatione metimur.

octo metiri et quadruplicatione et d_uplicatione facile est, quum et quater bina'

et bis quaterna octo sint; itemque evidens est, quidquid aliqua multiplication@

metimur, metiri nos ctiam singularitate posse; sed non ubicunque singulari

tatis mensura cst, esse alicujus etiam multiplicationis. Ita singularitas omnibus

751 mensura communis, quibusdam unica est. Et quum hoc ita sit, per se in

compositi numeri dicuutur, qui nullam mensuram habent, nisi singularitatis;

per se vero compositi, quos metiri non tantum singularitate, sed alia quoque

multiplicatioue licct; ct haec quidem singulorum numerorum aestimatio est.

quatuor deinde species] Theo Smyrnacus (de

arithmet. 6, p. 5L 52): иду ôfs signiun-ni oi yev

ngairoo nalofnztaz o'cfr/Íröç xal Limia/196701„ ai'.

д‘Ё :rgòç гадай/1012; лрсбгш xal 0152: ain/7.059* ‘

oi se öóvůstol, abrió?, oi 0è- под; aéroziç

6151/196701.' л’рсбтоь ¿Lêv @Émilôg xai oiöóvâsrot

oi ima руды/де uèv domnum ima noi/nc âè

yal/daac yergmiusvoß x. т. 2. АМе Nicomaclium

(ах-Шиш. l , Н), Jamlilicliutu (ad Nicam. р. se Теп

ш:1.) ct ßoëtliium (ах-Шиш. l, 14).

quidam tantum] Сон-ей 1оспш quem corru

ptissime vulgo edi jam Grotius vidita e codicibus

Monacensibus (А. С); vulgo enim ita sonabat:

o ‘ ь

nquaedam tantum impares, quaedam in ilnpare См

Ex iisdem in sequentibus quoque inserui non et

sed, quum vulgo ila lcgcrelur: »ac saepe nnn

idr?) talis mensura numeros habet pluresv-a шох

qnc scripsi Пат/нс pro ínter quae, iu utroque

ailstipulante etiam Darmstatlcnsi et in superiore

llcichenaucnsi codice. — ’

multiplicatione Псы] Mutavi non modo inter

punctioncm, quam Grotius quoque udgo vitiosam

esse intellcxit, qua licet cnm scquentibus et haec

quidem jungebatur; sed etiam lectionem, quae

ex`ipsa illa distinctione corruptionem truxcrat, ut

sit lcgeretur pro est, quod codices Reichenau

Mamani capellae lib, vn.> g. vsi у ß69;;

Bini vero pluresve juncti inter se incompositi esse dicuntur, qui nullam com

munem mensuram nisi singularitatis habent, ut tres _et quatuor; neque enim

interest an quatuor idupli mensuram habeant, quum eadem illa in tribus non

sit; at inter se compositi sunt, quibus alia quoque quam singularitatis men

sura communis est, ut novem et duodecimp quorum utrumque licet tripli

catione metiri, quum ter terna novemp ter quaterna duodecim fiant Quum

vero alii numeri in singula tantum, alii etiam in aliquos solidos numeros di

vidantur, ut rc ipsa discreti sunt, sic etiam invocabulis

discernam, ne qua

indiligentibus confusio oriatur, et cujusque numeri membra nominabo solidos

- numeros, in quos is deduci poterit, ut in duodecim Нит; at singulay-et si

qui etiam solidi numeri immixti singulis inserentur, partes appellabo, ut in

septem , vel totidem singula, vel etiam bis terna singulo adj.ect.o.

DE NUMEBIS РЕНЕ‘ЕСТЮ ЕТ 1МРЕВЕ‘ЁСТ1Б ET PLUS

' QUAMPEBFECTIS. '

Ex numeris quidam perfecti sunt, quidam ampliores perfectis, quidam

imporfocti; nzeiovg et ‚вменяем; et uxore/istam Graeci appellant Perfecti sunt

qui partibus suis pares sunt; ampliores perfectisi qui plus in partibus suis

quam in se ipsis habentg imperfecti, in quorum partibus minus quam in

ensis, Darmstaltensîs, ct Monacenses (A. prae- делю] Malim амид, ut in lib. I pro дедами

Ьиегш.|:. est dídílum.Gno1'. _

mque enim interest an quatuor] Hace vcrba at видим] Codex Monacensis (А) ad, sollemni

apud Grotium per incuriam emissa restitui. confusione. Sensus est, partes appellnri, unde per

in vocabulis-1 Pracpositionem in editis omissam additionem numerus aliquis ortus sit, salidos, undc

supplcvi e Darmstattensi codice; et paulo post re- per mullíplícalioroem.

posui e Beiclnenauensi inflilígenlíbus pro inde le- de numeris perfectie] Пасс quoque doctrina

gentibus , cui jam Grotius in margine alteram le- communis est nrithmeticis antiquisa Enclidi (7, 22),

ctioncm adscrîpscrat. - Theoni Smyrnaeo (52, p. 70), Nicomaclio (l, 14),

salidos numeros] Alibi cubici ita appellantury Jambliclxo (ad Nicam. р. 40), cassiodorop Boëlliio,

ut apud Cassiodorum 555 Gam); sed hic frac- rdiquis. De senario vide nostrum supra 756.

tis opponi vidcntur. 745).

76 *‘

`'752

l.

700

604 Martiani capellae lib. VII. §. 755.

`l

ipsis est. Exempli causasumamus sex. Hi et in singula dividi possunt et in

bina et in terna, quum et sexies singulaa et ter bina, et bis terna iiant sex.

Ergo partes ejus sunt unum, duo, tria. Nuno in unum eae conferantur,

fiunt sex. Нос est esse parem partibus suis, et hoc numeri genus in aliqua

virtute est; cetera in vitio, vel ex superante, vel ex deficiente. Ut puta

sumamus duodecim. Et duodecies singula, et sexies hina, et quater terna , et

ter quaterna, et bis sena duodecim sunt; itaque ejus partes sunt пиши, duo,

tria, quatuor, sex, quae junctae in unum sedecim efíiciunt. Hic amplior

perfecto numerus est. At sedecim fiunt junctis singulis sedccies, octonis bis,

binis octies, quater quaternis; neque pariter has si facias ulla ejus numeri

mensura est; collati autem in unum unus, duo, quatuor, octo non ultra faciunt

quam quindecim, minus eo, ex quo` orti sunt. Hic iinperfectus numerus est.

DE PLANIS ET SOLIDIS uolumus

Alii etiam plani numeri sunt, alii crassitudinem quoque in se habent

Planum numerum esse Graeci dicunt,qui a duobus numeris contiuetur. Id

cjusmodi est: in ratione mensurarum tantum.de norma contineri, quantum

a toto quadranguloa cujus pars in ea norma sit, existimant. Item ad nu

meros planos referuntur, qui in duo latera ordinantura sic ut rectum angulum

cae conferantur] Насс pro hac conferuntur,

ct mox fiunt pro fiant in editis, c codicibus nei

clienaueusi, llax-mstattensia et Monacensibus (А. С)

restitui

ex superanIe] Sie codex Reicllcnaucnsis; in

editis cxupcranle erat. Monaccnses (А. С) ехиЬе

rante, quam lectionem jam Grotiusl in margine no

tavitp confusione simili qualem apud Persium (З,

89) invenimus.

et quater termi] emissa haec in editis supplevi

e codicibus Monacensibus (А. С), Reichenauensi,

et Darmstattensi. . v °

pariter has] chendum esse In-aetcr has luce

clarius est, sed vel aperta menda invitis codicibus

con-igere non sustineo.

a duobus rulmerìs] Theo Smyrnacns (ад-Шишек

7, p. 54): 1:51/ 6è бег/дёгтя 'ro'òg иёу me 6150

âgtůpcöv :regoezoyévovç xaâoéöw ëmifréâovç,

nic пап? 6150 6La6rá6uç ůswgovßévovç mi.

oiov ёлд [Lr/'xovç xai xldrovg xeyw/gaya

vovç' той; 6è 13:16 триба: 678950239, aig xai

1ij rgirm/ animam :rgaçethjfpómç' :regio

xrjv ó`è noz/201361,11 (Ёрсдшбу rbv д‘ь’ 02221152101:

a'ůròv noivfrßaötaöyóv.

planos] Ita Reichenaucusis, Darmstnttcnsis et

Monacensis (А). Perperam in editis piani.

Martiani capellae lib. VII. 5. 754; eos

faciant et normae similitudinem repraesentent. igitur si in alterumlatus qua

tuor, in alterum tria porriguntur, hi duo numeri lege eorum duodecim eapiunt,

planumque eum numerum nominant. At crassitudincm ajunt a tribus numeris.

Sint in alterum puta latus quatuor, iu alterum tria, supra deinde quatuor

adjiciuntur. His numeris altitudinem quoque super inferiorem normam impleri

dicunt, includique viginti quatuor. In quibus obscuritate ex supervacuo

quaesita evidentissimum est planum esse numerum sic singulis junctisa ne quid

super alterum sit, crassitudinem fieri numeris super numerum impositis. Ipsa

autem planities varias formas habet, numeris ad- similitudinem aliquarum

iigurarum ordinatis; quae incipiunt a linea, tum vel triangulae fìunt, atque

cae, quae quatuor angulos habenta vel quadratae sunt, vel altera parte lou

giorcs, quas irapu/nixus Graeci appellant; praeterea plures quoque anguli

possunt interdum ct inaequalia numeri latera esse; et quum deinde crassitu-t

dinem insurgat, figurasquc plures eiliciat, tessera perfectissima esse inter eas

videtur. Est autem triangulus in paucissimis tribus, quadratum in paucissimis

quatuor; id autem quod imparia latera habet, in paucissimis quinque, altera

parte longius quadrangulum in paucissimis sex; crassitudo ítem, quae tessera,

in paucissimis octo. Nam duo sinipliccm ordinem faciunt-g tres sic componi

possunt, ut totidem angulos habeant; quatuor in quadrum positi in omnem

partem binos habentg quinque sic colligantur, ut in altero latere duo, in altero

at crassílmla'nem] Variantcm lectionem in margine

Grotius notavit: nad erassitudincm junctum trcs nu.

meri sint: in alterumu ctc.,sed

vulgata recte se lmbeL

ex supervacuo] Pro et superuaeuo in editis re

posni c codice Monacensi

quae inca'pi'unt] Male in editis sic: aquas inci

piunt. Aliae etiam vel triangulae Вити; quae cor

rexì е margine Grotiana, codicibus Monaeensi

et Dlrmstattcnsi adstipulantibus. Boëtlnius: »Nane

autem nobis de his numeris sermo futurus est,

qui circa figuras geometricas et earum spatia di~

mensionesque vcrsnntur, id est de linearibus et

de triangularibus vel quadratis ceterisquc, quos sola

Pandit plana dimension Adde Nicomachnm (аи-Шь—

met. 2, 6).

imponimus-j lla codices Мощеные (А) ct

Reiellenaucnsis pro corrupto in editis ¿Nagoynr

mtg. Rectius supra 712). De hoc minic-rerum

genere vide Theoueln (15, р. 59) et Nicomachum

(2, 17) eum nota Aslii (P. 295). .

deinde crassz'ludilmn Lege in m'assx'lmïíncnr

l Gnon- Ne corrigas! Afros verbum insurgcrc cum

quarto casu sine praepositione usurpassc testis es!

Appulejus (met. l; р. 17 Oudend.)755

sos Martiani capellae lib. VII. §. 755.

756

757

tres sint; sex quadrangulum faciunt, quod in duobus lateribus binos, in

duobus ternos habet; 'ac si quatuor ponuntur, et crassitudo oritur, et paria

omnia latera in planitiem atque altitudinem sunt, binis in omnem partem

ordinatis. Simile autem plani numeri sunt, quorum latera eandem rationem

habent, ut sex et sexcenta, quum illis in altero latere duo et in altero tria,

his in altero ducenta, in altero latere trecenta sint; eodemque modo similes

etiam in crassitudine numeri sunt, quorum latera sub eadem ratione sunt,

ut viginti quatuor et nonaginta sex. Nam ut in illis alterum latus quatuor;

aiterum tria habet, quo fit, ut planitics duodecim, crassitudo viginti quatuor

capiat; sic in his alterum latus octoa altcrum sex recipiat, quo Нс, ut planities

quadraginta octo, crassitudo nonaginta sex comprehendat. quod est autem inter

duo et lria, hoc inter ducenta et песета; ratio quae est inter tria et quatuor,

haec est inter sex et octo. Manifestum erit simulatque rationes, quae inter

numeros sunt, subjcccro. Omnis enim numerus pars est alicui numero majori.

QUO MODO FIAT MAJOR MINORI NUMERUS. _

Major aut multiplicatione procedit', aut ratione membrorum aut partium,

aut simul et multiplicatione et ratione membrorum vel partium. Ratio mem

brorum in uno membro pluribusvc, ratio partium in una parte pluribusve

est; minor vero numerus aut replicatione minuitur, aut ratione membrorum

vel partium; interdum etiam simul rcplicatione et ratione aut membrorum

collígantur] Sic codiccs Darmstattensis et nei

chcnaucnsis pro colliguntur in cditis.

in allen-o] Sic codices Darmslaltcnsis et Mona

censes (А. С). ln editis erat altero in latere. Се

terum insignem Martiani crrorem, quo высота ex

ducentis et trccentis per mnltiplicationcm еще? pu

îavit, periti ipsi animadvcrtcnt

sic in his] Ita codices Monaccnscs (А. С), Gro

tiauusa et Darmstattcnsis, pro sed in cdilis.

quadraginta acto] Sic codices mei omnes recto;

apud Grotiuln erat 47.

subjecero] Pro subjacm'e in editis codices Mo

nncenses (А. С), Rcielicnaucnsis, et Darmstatlensis.

major minori] Vide ne legendum sit major mi

погис. Scd horum titulorum auctoritas omnino valde

ambigua est.

membrorum aut parlium] Vide infra 759).

Prius pertinet ad superparlículares, qui dicuntura

posterius ad superpm-tíenles. »Majoris vero iuaoqua- .

litatiswa inquit Boëthius (1, 29), »quinquc partes

sunt; est enim una, quae vocatur mullíplex, alia

supwymrlicularís, tertia superparíicns, quarta mul

_vv

s

Martiani capellae lib. VII. g. 757. 607

aut partium; neque ulla ratio numeri ad numerum , quae non intra haec

est. Graeci multiplicatos numeros податливым, replicatos маломаляёебшщ,

membro membrisve antecedentibus ¿mißâeívvç appellant, binis deinde nominibus

utuntur in his, in quibus binae rationes sunt. ilium hoc ita sit, numerus

eomparem rationem habet aequalitatis, quam ióómra graeci vocant, ut duo

ad duos, tres ad tres, quae ratio etiam perfecto numero ad suas partes est,

ideoque is numerus potior ceteris habeturg quid enim aequo esse melius рогом?

At ubi alter numerus major, alterlminor est, protinus inter eos distantia est,

quod in omnibus tit, qui_ ratione membrorum vel partium aut antecedunt aut

antecedunturg ideoque hi numeri pejores sunt, inter quos partesque eorum

aliquid discrimen est. Sed ut distantia inter duos numeros majorem minorem

que eadem est, sic ratio inter eosdem contraria est; tantundem enim distat

inter tria et quatuor, quantum inter quatuor et tria, at ratio inter hos ipsos

diversa est; eaque quae sit, infra patebit.

DE MULTIIHJICI VEL'SUBMULTIPLICI ЫПМЕВО, ET DE BATIONE

i NUMEBOHUM VEL PARTIUM.

Quum posuerim vero, primas in multiplicatione rationes esse, multi

tìplex maperparticularís , quinta multiplex superpar

Пензы: Adde cassiodorum (ораве. р. 555 Сгинь),

Graccosque fontes Nicomaclnum (inst. aritlim. l, '17)

et Jambliclium (ad Nicam. p. 50 sequ.).

ÓNOJVOÃÃaHÃaÖL'Ovç] Restitui quod jam Gro

tius scribendum intellexerat; vulgo ÓJÍOJTÃQÖL'OU g.

antecedentibus ёлщерёопс] Ex varianti scri

ptura et juvantc ex parte MS.lego et sqiplcdz »mem

bro membrisve antecedentes énzpepe'ovç, membro

membrisve inferiores диодами); appellant.« Скот.

—-д Locum cnrrnplum esse apparet; grotii tamen

emendatione nihil pro."~cto lucramur, quae nec lin

guae Graecae neque loquendi usui convenit Graece

enim superparticnlares imuuogiovgp superparticntes

ЕЛЬ/‚серег; appellari satis constat (cfr. Astium ad m

comacln. p. eis et Bocckhium in Creuzeri stud. T. lll',

p. 50), minores autem membrorum partiumve га

thne 'ón'emyegeïç et tinentycigwo dicuntun Sa-k

tius'igitnr duxi vulgatam quamvis mendosam in

tactam relinqlicrc.

perfecto numero] Pex'l'ectus enim numerus ap

pellatur, qui suis ipse partibus aequalis est, ut вс—

narius (vide supra 756.755). veterum testimonia

larga manu congessit Lindenbrogins (ad censor-im

de die natali c. U).

pejores] Sic scripsi e codicibus Grotiano meis.

que; vulgo absurde priores. ~ ., г

ratione numerorum] Legendnm esse membrorum

758

7o9

sos Martiani capellae lib. VII. t 759.

760

plicatiouis ratio est senioni adwternionema octonario numero ad quaternarium;

contra. replicationis ternioni ad senionom, quaternario numero ad octonarium.

Membrorum vero ratione vincit is numorus, qui solido membro membrisve

anteceditj qualis est novenarius ad senariumg ternione enim vincita quae

eadem bis in senario numero inveniturg contraque membrorum ratione vin

citur senarius a inovenario.

minorem numerum habet et aliquam partem ejus partesve, ut si septem cum

quatuor conferanturg siquidem in septenario numero et quatuor sunt et horum

At

idem numerus et multiplicatione et membrorum ratione anteccdit, ut puta si

tres partos; contra ergo partium ratione vincuntur quatuor a septem.

octo junguntur et tria; nam octo et bis terna habcnt, et praeterea membrum

in duobus. Et multiplicatione vero et partium ratione vincunt quinque, si

ronfcrantur cum duobus; nam in quinque bis bina sunt et praeterea duorum

pars una. contra in his ipsis numeris minores a majoribus simul et repli

catione vincuntur et aut membrorum ratione aut partium. Sed ut genera

rationum inter numeros haec sunt, sic species in singulis plures. Nam ut ad

multiplicationem primum replicationemque veniamusp inter hos autidupli ratio

est aut tripli aut quadrupli, ac procedere quoque ultra multiplicatio potest,

per eosdemque rursus gradus idem numerus replicatur. Ergo rationem habent

duplo majorem duo ad unump quatuor ad duo, octo ad quatuor; duplo mi

norem unus ad duos, duo ad quatuor, quatuor ad octo. Item triplo ma

jorem trcs ad unum, novem ad tres; triplo minorem unus ad tres, tres ad

novem ; quadruplo majorem quatuor ad unum, sedecim ad quatuor; qua

вещи-50] Pro вант-{5 in editis reposui codicum

Darmstñlcn* et Monaeensis (С) auctoritatc.

ex ipso contextu patcl; sed ne in titulis quidem

codicum auctoritatem deserere volui.

At partium ratione Viucit, qui in se et ipsumposucrim]

Alios proposuerím legere Grotius

margini adscripsit.

bis] In editis erat uis e simili literarum В et

v pronunciatione 25. 582. 008). Melins codices

Monaeenses (А. С) et Darmstattcnsis, quos seeu

tus sum.

tres parles] Lego: »ct horum partes itesm Скот.

-— Necessaria quidem haec correctio non est.

in his ipsís] Praepositioncm vulgo omissam ex

codicibus meis supplevi.

quatuor arl ocio] Sic priores editioncs; mire Gro

tius жмет, licet octo scribendum esse intellexeriL

Martíani Capellae lib. VIL j. 760. 609

druplo minorem unum ad quatuor, quatuor ad scdecim; eadenique in ulterioribus

multiplicationibus et incrementi et diminutionis ratio est.

DE SUPERPARTICULARI.

~x At ubi inter majores minoresque numéros ratio membrorum est, major 761

aut superdiinidio vincit, tfuem tÍ][ju¿Xlov, aut supertertio, quem íxítqvzov, aut

superquarto, quem ёлиётадтоу Graeci vocant, et sic ad superquintum, supcrsextum,

ulterioresque ratio proccdit. Superdimidius est, qui ipsum aliquem

numerum et dimidium ejus habet, supertertius, qui ipsum aliquem et tertiam

ejus, superquartus, qui ipsum aliquem et quartam ejus; eademque in ulterioribus

ratio est; contra ex iisdem numeris minor majori aut subdimidius

est, quem v<pr¡iuóÁiov , aut subtertius, quem értórgizov, aut subquartus

quem vjioxixaQxiv Graeci appellant. Supcrdimidii rationem habent tria ad

duo, trecenta ad ducentà, quorum supra facta est mentio; contra subdimidii

duo ad tria, ducenta ad trecenta; "at supertertii quatuor ad tria, octo

ad sex, qui ipsi quoque supra positi sunt; subteftii tria ad quatuor, sex ad

octo; superquarti quinqué ad quatuor, decern ad octo; subquarti quatuor

ad quinqué, octo ad decern.

DE SUPERPARTIENTE.

Partium vero, ratio próxima in quibusdam numero supertertio est, in 762

quibusdam superquarto, idque procederé ultra potest. Supertertio similis est,

ubi major numerus minorem ipsum et aliquas ejus tertias partes comprehendit;

superquarto, ubi et illum ipsum et quartas ejus. Sumamus quinqué ad tria

et decern ad sex. Antecedit quinarius ternionem, quod et illam ipsam et ejus

duas tertias habet; item in decade sunt et sex et de sex duae tertiae. At

q(.uôÀiov] Lcgcndum putem itpr^ioMov , id- subtei-tius] E codieibus Reiebenauensi, Darmstatque

verum esse ipsa vox ¿Mpmu'mir/it osleiidit GnoT. tensi, ct Monaccnsi (C) pro supertertius in cditis.

Pucrilis Jiace aonotatio, cujus ipsum Grotium item in decade] MS. ct alii decus. Forte in

certo postea puduit. • - ■ decussis. Ita enim sacpe Gapclla. Dccussis autс in

77

sio ' Martiani capellae lib. VII. §. 762.

proxima superquarto ratio est inter septem et quatuor, inter quatuordecim

et octo. In septem et ipsa quatuor sunt et ejus tres quartae. Atque ut ea

ratione, quae supertertiae et superquartae proxima est, majores in his numeris

vineunt, sie ratione proxima subtertiae et subquartae minores cum majoribus

habent. nlllo neminem decipi eonvenit, ut aliquam partium rationem super

dimidiae similem putet. Nam si numerus aliquis numerum aliquem et dimidium

ejus habet, superdimidius est; si numerum aliquem et ejus duo dimidia

habet, pars est. Nam ut duae quidem tertiae rationem supertertio proximam

habent, sie. duae quartae rationem superquarto proximam recipiunt. Nam

si quis ipsum et ejus duas quartas habet, superdimidius ejus est; ut si sint

sex ad quatuor: in sex enim et quatuor sunt et ejus duae quartae; contra

vero, ut ea ratione, quae supertertiae et superquartae proxima est, majores

in his numeri vincunt, sic rationem proximam subtertiae et subquartae mi

nores cum majoribus habent; eademque ratio procedit, sieut superquintae

ulterioribusve similis est. i

DE MULTIPLICI SUPEBPARTICULARI ET SUPERPARTIENTI.

Hine rursus plura discrimina oriuntura siquidem unus numerus potest

duplo generari aut superdimidio aut supertertio aut superquarto ulterioribusve

et multiplicationum et membrorum rationibus. Ponamus quatuor el; десен].

Ех his decem duplo et superdimidio aucti sunt. Nam his quaterna octo sunt,

. deinde dimidium quatuor est in duobus. Apponamus quatuor et quatuordecimg

ex his quatuordecim triplo et superdimidio aucti sunt; nam ter quaterna

duodecim sunt; deinde dimidium quatuor est in duobus. Progrediamur ultra

usque quatuor et duodeviginti. Ех his duodeviginti quadruplo-et superdimidio

increveruntg nam quater quaterni sedecim sunt, deinde dimidium quatuor

et similia esse сёлпош ipse in grammatica docuit. que Reichenauensis, Darmstattensis, ct Monacenscs

Скот. —— Praestat швам. (А. С) pro numerum in cditis. Pracstarct tamen nu

пишет: vincunt] Ita mat-go Grotiana c0dices- meri, quod infra in eadem plu-usi legitur.

Mamani capellae lib. vu. 5. 7652“ вы

At si sint tria et septem , ex his septem duplo ancti sunt

et supertertio; nam bis terna sex sunt, deinde pars tertia trium est in uno.'

sunt in duobus.

Sint tria et decem; ex his decem triplo increverunt et supertertiog nam ter

terna novem sunt, et deinde pars tertia trium est in uno. Ponantur tria et

tredeeim;4 ex his tredecim quadruplo aueti sunt et supertertio; nam ter qua

terna duodecim sunt; deinde pars tertia trium ‘est in uno. Accipiamus nunc

quatuor et novem; ex his novem et duploiplus-wlbabent et superquarto; nam

bis quaterna octo sunt; deinde quarta parsyest in uno. Quatuor vero et

tredecim tripli et superquarti ratio est. Item quatuor et septendecim qua

drupli et superquarti ratio est; idemque in ulterioribus numeris ñt, perindeque

numeri minores exhis

et replicationes alicüus et subdimidii vel subtertii vel

subquarti vel alicujus ulterioris rationis cum‘majoribus habent. Ut apparere

autem ex his potuit, multiplicatio a minima ratione incepit et subinde ad

majores majoresque transit ratio; membrorum vel partium yrelplicatio a maxima

ratione incipit, et subinde ad minores minoresque transit. Major ratio dicitur

quae plus, minor quae minus adjicit; ergo major ratio tripli quam dupli,

major quadrupli quam tripli est; contra minor dupli quam tripli, minor

tripli quam quadrupli est. Incipit igitur multipligatio a duplo; inde ad triplum,

ad quadruplum, semperque ad majores rationes transit; at ratio membrorum

incipit a superdimidio, deinde supertertium, superquartum, semperque ad

minus et minus pervenit. Quae omnes rationes inter duos [inter rationem

melnbrorumoet partium , vel inter ~duos numeros] fines sunt ita: numeri sunt,

utputa dupli ratio est inter duo et unuma tripli inter tria et unum, quadrupli

inter quatuor et пиит; et sub iisdem nominum rationibus’ fines minimi

perindeque] Pro per quae in editis e Grotiano

codice reposui. I

quae omnes rationes] corruptus locus, cujus

mcnda omnia tollere non nusim; illud tamen patat,

sermonem esse de binis брасс sive finihus, quibus

omnes numerorum rationes ineluduntur, ut ratio ses

quialtera (2: 5) binario et temario, super-tertia (5 :4)_

ternario ct quaternario, et sic Porro; quare illud

certe mihi indulsi, nt novem Verba, quae el: sensum

turhant, et a codicibus Monaeensibus (А. С) et Darm

stattensi prorsus absunt, uncis secludercm, interpun

ctionemque, quae vulgo ante ila erat, transponcrem.

764

ves

77

eis Martiani Capellaelib. VII. g. 765.

766

767

f esse iuveutam, deinde

suaque comparatione multo minoresa vel sub duplo quam duo et unum,

vel sub triplo quam tria et unum, vel sub quadruplo quam quatuor et

unum possunt; super hos deinde quantumlibet iisdem rationibus solius fines

his numeris augentur. ldeoque eas finesp quae minime cunt, Pythagoricus

rPhermacidesnominatg quod ut vas super suum fundum sic numeri rationis

ejusdem super istos adjunguntpn idemque etiam ratione membrorumg minimi

enim fines sunt superdimidii inter duos et tres, supertertii inter tres et quatuor,

superquarti inter quatuor et quinque, tum deinde sub iisdem rationibus

numeri eomplcntur. Neque alia conditio est, quae ipsa incipit a tertia parte,

sicut membrorum ratio de media, deinde primum minimas fines comprehendit,

tum ad majores transit. Ех his artem verisimile est primam multiplicationem

ratiovncm membrorum, tum partium. Neque enim

difficultas ad duplum, deinde ad triplum et quadruplum apparuitg tum ex

duplo superdimidii facta conditie, ex triplo supertertii, ex quadruplo super

quarti est, idemque in ulterioribus incidit. Nam qui duplum videbat, hoc

ipso coepit intelligere dimidiumg quia ut duplum quatuor duorum sunty-sic

l l l Ó l . . l Ч. l l

dimidium quartae rationis duo; ut igitur duobus aduciendo quatuor fecit, s1c

-rursusj quaternioni duos adjiaendo fecit superdimidiums utque ex duobus

Thermacules1Hunc neque fabricius m catalogo reliquas omnes per replicationem redire constat;

Pythagoricorum numerat neque aliunde notum lm- ut verbi causa ratio binarii numeri ad гетман,“

Ч

liemus, unde corruptelae suseipioy quae toti loco radix est omnium numerorum, qui ratione sesqui

inhaereta etiam magis augetur. In codicibus niliil altcra conjunguntur; quod qui recte intellexita non

subsidii est, quodque alios legere margini adscri

ptum est ideas pro ideoque eus, а tota sententia

prorsus abhorret. ceterum si conjectura uti licerct,

loeum ita fere rclingi posse arbitramur-z »cos fines qui

‘minimi sunt, лиддёшас nominantu, quod etiamsi

ipsa scriptoris verba non rcstituata ad sensum ta

men proxime accedit. Illud cnim luce clarius est,

Мак-башни loqui de rationibus illis Primariis, quae

Сгассе nvůyg'vgç, quasi fundamenta vel radices

appellabantur (Theo Smyrn. de mus. P. 115), quo

opinor dubitabita quin vocabulum arvo/nimi aliquo

modo apud nostrum restituendum sit. Eodem utun

tur Plato (R. P. 8, 'р. 546), Nieomaehus (inst.

aritln. 2, 19), alii; cfr. et Boeckliiuln (in stud. piů).

de media] MS. demilia, unde facio латыш,

vel quod aptius hemiolimaudn- vulgo de hemi

olio; sed codicem Monacensem (С) sequi mului.

Rem ipse noster supra jam 762 med.) explicavit.

ad tríplum] Pariiculnm inserui e codice Mona

censi (С).

Martiani capellae lib. VII. g. 767. 615

triplo sexis implevit, sic senario numero duos adjiciendo supertertium _invenit,

idemque in ulterioribus incidit. Deinde quum incurrerent numeri sine judicii

quidem rationibus positi, quaesitum est, quot quotaeve partes alterius numeri

in altero essent, et his eo ventum est, ‘ne cujus numeri non aliqua-ratio ad

alium numerum exploratis ultima sit; post haec non diflicillima animadversio

gemina ratione in numeris fluxit. ' ‘ ь

1ТЕМ DE PARI ЕТ 1МРАВ1 ЕТ ЕХ HIS COMPOSITIS.

Quoniam genera numerorum rationumque inter eos orientium exposui,

rursus ad ea singula revertar, ct quae in quoque animadversiones sint indicabo.

Incipiam de paribus et imparibus. Par omni multiplicatione sic proceditg ut

par maneatz duplo yaugentur duo, quatuor, octo, sedecim; triplo duo, sex,

duodeyiginti; quadruplo quatuor, sedecím, sexaginta quatuor, et ducenta

quinquaginta sex; idemque in ulterioribus Бег. Impar pari multiplicatione

protinus interit, et in numerum parem recidit. Impar impari multiplicatione

increscere potesta ut impar maneat. Nam bis terna sex, item bis quaterna

octo Hunt, eodemque modo quater terna duqdecim, quater quina viginti;

at ter terna novem, et ter novem viginti septemg item quinquies terna quin

decim, quinquies quina viginti quinque; idemque in omnibus multiplicationibus

evenit, quo fit, ut sive par sive impar parium numerorum multitudo est,

id ‘quod consummatum est par sit; ut duo, quatuor, sex, octo, quae par nume

rorum multitudo est, fiunt vigintig duo, quatuor, sex, quae impar nume

rorum multitudo est, fiunt duodecimig ambo numeri pares. Item par imparium -

‚ .

quot quotaeue] Sic correxit c suo codice Gro

tius verba quotquot eae in editis. Мох vide ne pro

explet-atis ultima legendum sit exploratíssíma.

post [тес] Нос comma, quod vulgo male in

sequenlis sententiae initio positum crat, in locum

convenientem retraxi.

par numeral-um] Ila codices Reichenauensis,

Dal-llistattcnsis, et Monaccnsis (А) pro impar in

edilis. Observa, non numeros I, lV, VI, VIII a

nostro appellari pares, neque sequentes Il, IV,

Vl appellari impares; sed numerorum multitudinems

quae in illis quatuor, in his tres, nempe Il unumj

lv duo, VI tres, torum-iump imparcm ergo elli

ciunt numerum.

768

614' Martiani capellae lib. VII. 5.769.

770

numerorum multitudo pares facit, ergo tres et quinque Hunt octo, qui pares

sunt; impar tantummodo imparium multitudo impares servat. Nam tria et

quinque et septem tiunt quindecimi illi quoque impares. Eadem de causa

quoties par numerus vel parem vel' imparem multiplicat, is qui efficitur

par est. fecit

At impar numerus, si parem

Nam duplicatio sive multiplicatio, sive duo multiplicavit,

quatuor, sive tria, fecit sex, ambos pares.

multiplicat, facit parem, si imparcm, tum demum imparem reddit; nam

triplicatio si' duos mulliplieat, efticit sex, ipsos quoque pares, si tres, efficit

novem, qui impares sunt. Tum si pari par adjicitur, par manet, ut si

duobus quatuor adjiciantur, sunt sex; si impari impar adjicitur, iit par,

ut si» tribus quinque adjiciantur, sunt octo; uno autem modo impar numerus

procedit, si numero numerus non adjicitur ejusdem generis, sed par impari,

et impar pari. Nam sive quatuor quis adjectis tribus auxerit, sive tria adjectis

quatuor, Нет septem, qui impares sunt. Deindc numero pari', quale de

mitur, tale superest; numero impari contrarium est, ne quod demitur supersil.

Ergo si pari par demitur, id quod superest, zpar est, ut si ex octo duo au

par imparium] Sic codices Monacenses (А. С),

Darmstatlcnsis, et Rciellcnaucnsis pro pari impa

riums quod in editis erat.

eadem de causa] Grotius haec verba cum ante

cedentibus continuas-erat addito pares, unde lmec

sententia exierat: nilli quoque impares eadem dc

causa pares«; ipse tamen in notis intellexit pares

tollcndum esse, quod quum ab anterioribus quoque

editionibus absit, ejicere non dubitavit mutataque

interpunctione locum intricatum integritati suae red

didisse mihi videox'.

nam duplicatie] Voces illae »sive multiplicatim

in MS. inductaca et rectc. Pro duplicatie vero le

gendum censco дно. Notarum error. Sicuti et sta

tim pro nuam lriplicalinu legendum »nam (тем

vel »nam irían: Скот. -Ego

vero vulgatam scr

vavi lcctionem.

impar pari] vulgo par pari , quod cx codice

Darmstaltensi cori-exi.

ergo si pari] Наес omnia in M S. sic legunturz

»Ergo si pari par demitura id quod superest per

est, ut si cx octo duo auferantur supersunt sex.

Si numero pari impar demitura id quod super-cst

impar esl, ut si cx vl. Ill. aufernntura supersunt

lll. Si numero impari par demiturs id quod super

est impar est, ut si ex vn. Il. auferantnra super

sunt v. Si numero impari impari demitur, id quod

superest par est, ut si ex vu iria anferautura

supersunt IV. Par deindcu etc. Locus mehercule

optime et auctus et restitutus. Слот. — Пасс nt

plurima alia testimonia esse possunt, textum nostri

а librariis passim invel-sum atque interpohtum esse,

vel etiam mutilahlm; utrum enim singulis locis

factum sit, diseemi vix poterit in scn'ptore, qui

Martiani capellae lib. VII. ç. 770. eis

ferantur, supersunt sex; lsi numero impari impar demitur, id quod superest

par est, ut si ex septem tria aufcrantur, supersunt quatuor; si numero

impari par demitur, id quod superest impar est, ut si ex septem duo au

ferantur, supersunt quinque. Par deinde ex paribus est numerus, quisquis

dimidium par habet, ut est in l duodeciin,` quorum dimidium in senario est

numero, ipso quoque pari. Item par cx paribus est, quisquis a duobus

duplo increvit, ut quatuor, octo, Sedccim; aut quisquis ab aliis sic increvit,

ut recídere in parem possit; quod evenit etiam quadruplo vel octuplo simili

busque auctis. At quisquis numerus dimidium impar habet, .par ex imparibus

est, ut seniop cujus dimidium in tribus est. Si quis vero neque duobus per

duplicationem incrcvit, nec dimidium impar habet, par quidem ex paribus

est, oritur tamen ab eo qui par ex imparibus est, ut duodecim. Hic enim

numerus neque per duplicationem a duobus ortus est, neque dimidium impar

771

. habet, sed a senario numero per duplicationem increvitg ille autem par ex -

imparibus, id est ternis, est.

DE INCQMPOSITIS NUMEBIS.

Transeamus nunc ad numeros incompositos, quos etiam primos secun

dosquc nominare proposui. lncompositi per se numeri nulli pares sunt, ex

ceptis, ut supra posui, duobus; ceteri quicunque per se incompositi sunt,

omnes impares sunt, ut tria, quinque, septem, novem, tredecim, septen

decim, undevigintip similesque. Per se vero compositi numeri sunt omnes

pares, qui vel ex paribus vel ex imparibus sunt. Nam et quatuor atque octo

duplicatione metimur, quorum alter numerus in binos, alter in quaternos

replicatur; et idem facere in sex aut decem facile est, quum ille in ternes,

hic in quinos resolvatur. Praeter hos multi impares per se compositi sunt,

rerum magis quam verborum causa per medium гири? posui] Margo Grotiaria ехрозиб, fortasse

quod dicitur aevum tot cxemplaribus divulgatus est; melius.

quare in vulgata lectione acquicvi. neuem] Sine dubio legendum nndcc'z'm, levo IX.

772

616 Martiani capellae lib. VII. 9. 772.

77"

77/1

id est qui cum impari numero multiplicantur. Nam sive ternio sive quinarius

numerusa sive quis alius impar impares numeros multiplicavit, _qui sic effec

tus, impar est et per se compositus. Multiplicet ternio se ipsum., fiunt ter

terna novem; multiplicet quinarius numerus se ipsum, fiunt quinquies quina

viginti quinque; at multiplieet vel tornio quinarium numerum vel quinarius

numerus ternionem, fiunt quindecimg omnesque hi numeri, novem, quindecim,

viginti quinque, per se compositi sunt, et quicunque impares partis ejusdem

sunt. Inter se vero incompositi nulli duo pares, sive ex paribus sive ex im

paribus sunt, quia nulli non aliam quam communem mensuram habent. Nam

ut sumamus duos pares numeros, alterum ex paribus, alterum-ex imparibus,

id est quatuor et sex, tamen inter se compositi sunt, quia communis his

duplicatio est, qua bis bina quatuor, bis terna sex sunt. At impares primum

omnes, qui per se ineompositi sunt. Neque enim possunt aliquam communem

mensuram praeter singularitatem habere, qui ne propriam quidem ullam

habent Ergo tres, quinque, septem, similesque omnes, ut per se, sic etiam

inter se incompositi sunt; et in eadem sorte is quoque numerus est, qui par

sub eodem jure est, id est duo; nam ne hic quidem cum tribus aut quinque

aut cum similibus componitur. Tum quisquis ex his numeris, qui per sc

ineompositi sunt, jungitur cum alteropnumeroy quamvis per se composito,

eHicit ut hi duo numeri inter se incompositi sint, ut si tres et quatuor jun

ватаг. Quid enim interest, si in alterius mensura aliqua pars, et eadem

singularitatc sit, si alteri'non est? Ac licet etiam duo pluresvc numeri non

er se tantum sed etiam inter se com ositi sint incom ositus efficit ut

Э 7 i

composili samt] Dcic nulli ex Veiccntino aliis

que eodieibus. Gno'r.- Edidit cnim »compositi

nulli Зины; sed ineptum boc additamentum jam

ab anterioribus editionibus aberat

quia nulli non] Sic scripsi c codicibus Monn

ccnsibus (А. С) et-neiehenaucnsi pro nomiulli in

ciiitis; tamen ne sic quidem loeus ванне, nisi etiam

aliquam seribalur pro aliam quam. Sed onmino

plura bic ab inseitis librariis turbata esse vel inde

apparet, quod paulo superius pro театров“; alios

composíli legere Grotius margini adscripsit.

quia bis hina] Codex Reichcnauensis qua, male.

primum omnes] Seil. inter se incompositi sunt.

incompositi sint] Sie scripsi de codicibus Rei

chenancnsi, Darmstattensi, et Monacensi altero (А);

vulgo sunt.

` Martiani capellae lib. VII. §. 774. 617

omnes inter se incompositi sint; quia quamvis aliqua mensura pluribus commu

. . о ¢ . l .

ms, nulla tamen omnibus praeter s1ngularitatem. Quod evenit, s1 quatuor, sex,

octo, et quotlibet similes ponautur, adjiciantur' deinde duo, sive tres; nam quam

vis tres priores numeri inter se componi possint , tamen quatuor hi inter se non

componuntur. Non tantum vero adjectio ejus numeri, qui per se incompositus 775

est, efficit ut plures numeri inter se non componantur, sed potest etiam eve

nire-a ut qui per se compositi sunt, in uuum dati inter se inoompositi sint,

ubi'jquamvis aliquas mensuras, diversas'tamen recipiunt; ~idque evenit et

inter impares duos numeros, et inter parem atque imparem. Sumamus novem

et viginti quinque; horum uterque per se compositus est; habet enim men

suram novenarius numerus in ternione, habetyvigiuti quinque in quinario nu

mero; inter se tamen ii non componuntur, quia neque novem quinarii numeri

mensuram neque viginti quinque terniones admittunt. Idem iit inter octo et

novem, parem atque imparem numerum; nam neque duplicatione aut qua

druplioatione novem, neque ternione octo metiri possumus. ltaque per-seu

etiam inter se incompositi sunt; qui per se componuntur non protinus etiam

inter se componi possunt.

llli COMPOSITIS.

Compositi vero inter se sunt omnes pares, ut apparere supra quoque 776

potuit, quicunque vel ex paribus vel ex imparibus sunt; deinde quidam

impares, ut novem et quindecimp quum uterque numerus in ternos recidunt;

quod evenít] Grotius quid, licet anteriores

veram lectionem prachuissent.

quotlibet] Sic codices Darmstattensis et Mona

censis alter (А); Grotius quodlibet

tamen quatuor hi] Martiani oscitantiam, qua

eandem inter duos et quatuor quam inter tres et

quatuor rationem esse crediditp quia duo pariter

atque tres’ per se incompositi sint, verbo tetigisse

sufficiat _Àliam lectionem praebet margo Grotiana:

пашен hi duo inter se componunturu sed quae

sano sensu etiam magis carcat.

viginti quinque] Sic editiones anteriores et eo

dex Rciclienauensis; Grotius incredibili oscitantia

quindecim

78

618 Martiani capellae lib. VII. g. 776.

tum quidam pares et quidam impares, ut novem et duodecim, siquidcm

his quoque triplicatio communis est, ter terna novem, ter quaterna duo

decim sunt. At illud animadversione dignum est, quod cum impari numero

nunquam is par componi potest, qui ex paribus, ` sed qui ex imparibus

ortus est;v adeo mutata quoque sorte juris tamen aliqua societas superest.

Ergo novem neque cum quatuor, neque cum octo, neque cum sedecim,

neque cum ullo simili numero componi possunt; componuntur vero cum

'.777 duodecim et viginti quatuor, quae a tribus initium sumserunt. Ac ne cum

omnibus quidem, qui pares ex imparibus sunt, componi potest omnis impar

numerus, qui per se compositus est; quia potest non in eandem mensuram

recidere. Ergo novem et quinquaginta componi non possunt, quia quinquaginta

nullam triplicationem recipiunt, quae novenario numero sola praeter singulari

k tatem mensura est; evenit autem hoc, quia ne viginti quinque quidem, quae

duplicata quinquaginta fecerunt, ternionem recipiebant. Ergo si quando impar

numerus, ex quo par factus est, eandem mensuram, quam alter impar tenet,

habuerit, tum

’demum cum illo impari par, qui ex hoc factus, componi

potest; ubi illud non antecessit, ne hoc quidem sequitur. ldeo novem et

quinquaginta inter se non componuntur, at novem et triginta inter se com

ponuntur; orta enim sunt triginta duplicatis quindecim, jam autem novem et

quindecim inter se componi poterant, quum communis mensura his in ternione

esset. Et ex his cetera oriuntur, quae ad hoc numerorum genus pertinent.

DE DUOBUS N UMERIS INTER SE INCOMPOSITIS ET PER

SE COMPOSITIS.

778 Ex duobus numeris inter se incompositis, sive uterque sive alter per

quidam impares] Restitui quidam a Grotio ne- quae a tribus] codices Monacensis (С) et Darm

glcctum e codice Reichenaucnsi et editionibus ante stattcnsis quía, fortasse melius.

illum. - in terníone esset] Sic codex Reichenaucnsis

at illud] Sic ex codice Ван-тайменей; vulgo pro est in editis. Praetcrea Grotius per errorem

at abest terniones.

Магнат capellae lfb. VII. g. 778. 619

se compositus est, mensura alterius cum altero non componitur. Sint qua

tuor et novem; hi per se compositi sunt, inter se incompositi sunt; mensura

autem quatuor in duobus, novem in tribus est, neque duo vero cum novem,

neque tres cum quatuor eomponuntur. At si sint quinque et quatuor, alter

per se ineompositus, mensuram quater-nic habet in duobusg duo autem et

quinque non componuntur. Si duo numeri inter se incompositi sunt, et alter

ex his se ipsum multiplicaverit, is qui sic effectus est cum priore illo non

oomponitur. Sint tres et quatuor; hi inter se ineompositi sunt; sive ternio

se multiplicarit, novem et quatuor, sive quaternio idem fecerit, sedecim et

tres inter se incompositi erunt. Si duo numeri inter se incompositi se ipsos

multiplicarint, qui ex his tient inter se rincompositi erunt; ut si eosdem

tres vel quatuor sumscrimus, et uterque se multiplicarít, novem quoque et

sedecim inter se ineompositi erunt. Si. duo numeri inter se incompositi sunt,

et alter ex his se multiplieabit, cifeetusque sic numerus rursus ipse se multipli

eabit, qui sic effectus est numerus cum altero illo non eomponitur. Sint duo

et tres; uterlibet numerus se multiplicet, fiunt bis bina quatuor, ter terna novem;

rursus hos numeros iidem multiplicent, ñent_bis quaterna octo, ter novem

viginti septemg sumantur nunc duo et viginti VVseptem, vel duo et novem , aeque

inter se ineo°mpositi sunt. Si duo numeri inter se incompositi sunt, ct uterque

se multiplieaverit, deinde effectum ex se rursus multiplicaverit, hi quoque, qui

sic effecti sunt, ut inlhis ipsis qui supra positi sunt. Nam ex duobus octo, ex

tribus viginti septem sic facti inter se non compouuntur. Si duo numeri inter

incomposílís] lloc codices omnes et anteriores

habent editioncs, pro quo Grotius primus substi

tuit composítis, contra sui etiam codicis tidcm. Cau

sam, nisi summa negligentia fuerita ignoramus.’

si duo] Duorum horunccc primorum aphoris

morum, ut ita loquar, principia MS. auctoritate ita

sunt construcndi, ut in principio pro compositi in»

compositi legatum idque sensus Ílagitat. Скот. —-—

Recto; accedit et Reichenauensis codex. Sed in an

terioribus editionibus sic jam legebatnr, cnr malam

ipse Grotius substituit lectionem? Paulo post c

Darmstattensi codice reposui титры-аист“ pro

mullíplicabít.

{idem} ln cdilis erat ídem, nempe I simplici

pro duplici, ut sacpc (v. ea 295. 725. 787).

Moxque e Reiclienauensi codice reposui fienl pro fiunt

positi sunt] Vide ne per homoeotelcuton exci

derit inter se incomposili sunt.

78 *

seo Martiani capellae lib. VII. §. 779.

780

se incompositi sunt, et in unum junguntur, hic numerus, qui sic effectus

est, componi cum alterutro ex prioribus non potest. Si tres et quinque in

unum junguntur, iiunt octo; hi neque cum quinque neque cum tribus componi

possunt. Si numerus in duos inter se incompositos divisus est, componi cum

alterutro eorum non potest. Dividantur novem in quatuor et quinqueg ne

Si

numeri cum tertio juncti sic fuerint, ut omnes inter se incompositi sint, deinde

que cum quatuor neque cum quinque componi novem possunt. duo

ex duobus alter alterum multiplicet, qui sic effectus erit cum eodem illo

tertio componi non poterit. Sint duo numeri quatuor et octo; adjiciantur his

tres, inter se incompositi sunt; multiplicent duo priores alter alterump quatuor

octo aut octies quaterna fiunt triginta duo; hi et tres inter se incompositi crunt.

DE PER SE INCOMPOSITIS.

omnis numerus, qui per se incompositus est, componi cum altero non

potest, nisi cujus ipse mensuraest. Ergo componuntur tres ad novelli, quinque

ad quindecim, quia ter terna novem, quinquies terna quindecim sunt; in

quo numero, quod ejus non habebunt, cum eo componi non poterunL Si

duobus numeris positis minor e majore detrahiturp et is qui superest non

est mensura ejus, qui proximus ante cum demtus est, hi numeri inter se

incompositi sunt. Sint tres et octo ; tollantur ex majore numero terni quoties

possunt, supersunt duo; in his trium mensura non est; ergo tres quoque

multiplied] Sic pro multiplica! codex Darmstat

tenais, cujus etiam auctoritate inter erit et cum

deleri vocem ulerque.

quatuor acto] Lege quater oclo. GnoT.- 0m

nino sie rectius scripsissent librarii.

incompositi erunt] Melius hoc quam sunt in

editis praebuerunt codices Monacenses (А. С) et

Darmstattensis.

componi cum altera] Delevi particulam cf, quam

ante haec vocabula contra anteriorum editionum

fidem apud Grotium legehnlur.

non poterunt] Nimirum tres non poterunt com

poni eum quinquea quod in quindecim conlinctur,

sed aliunde quam n tribus petitum est.

detrahitur] Sic melius codex Darmslattensis,

quam detrahatur in cditis: sequitur enim est, non sil.

Martiani capellae lib. VII; t 781. . em

et octo inter se incompositi ваш. Si tres juncti sunt eg: omnibus, qui sub

eqdem ratione sunt, ex his duo quilibet in unum dati cum tertio non com

ponuntur. Smt tres numeri novem , duodecim, sedecim; horum insequens

semper priori supertertius est, nec ulli tres minores duo juncti reperientur.

confundantur in unum novem et duodecima fiunt viginti unus; hi cum se-v

decim non componuntur. S1 impar numerus cum aliquo componi non potesta 782

nec cum duplicato quidem eo componitur. ÁSint; quinque et octo 5 hi inter se.

incompositi sunt; duplicentur octo, fiunt sedecimg nec cum his quidem quoque

componi possunt. Si duo et alteri duo numeri ponuntur sic, ut neuter ex

prioribus cum alterutro ex insequentibus componi possit, nec is quidcm, qui

de duobus oprioribus factus est, componi cum alterutro insequentium potest.

Sint duo numeri quatuor et octo, item alii duo quinque et septem , neuter

ex prioribus componi cum alterutro insequentium potest; confundantur in

unum quatuor et octo, fiunt duodecimp ne hi quidem cum quinque aut'

septem componuntur. Minimi numeri ex'his, qui sub eadem ratione sunt, 785

inter se incompositi sunt; ut in dupli ratione minimi sunt duo et quatuor,

in tri lici duo et sex hi ue inter se non com onuntur. At uamvis ma ni

> S

numeri sumantur, qui inter se iincompositi suntp minimi sunt ex omnibus.

qui sub eadem ratione sunt. Sint, ut in duo ad unum, ducenti et centum;

hi inter se non componunturg est autem inter eos partium ratio, quod ducenti

et centum _et uno dimidio et nonaginta novem partibus antecedunn Neque

id esse inter ullos minores numeros potest. Quum vero mensurae ratio efiiciat, 784

ut quidam per se incompositi compositive, quidam inter se compositi incompo

sitive sint, non alienum videtur documentis protinus subjicere. omnis numerus

n

si tres] Seil. numeri, non numerus temarius.

Juncti autem ex omnibus, qui sub eadem ratione

sunt, dicuntur ii, qui cx duobus cujuslibet ratio

nis tcrminis et secum et inter se multiplicatis orti

sunt, nt почет, duodecima scdecim, cx ter ternis,

ter quaternisa quater (ешь, et quater quatcrnis.

ex his] Grotius et his, contra anteriomm fidem.

quidam унитаз] Immo quinque, non quot/uc.

in tríplìcì] Legendum puto in tripla', subaudita

¿n той xomioů voce ratione. G1101'.- vulgata ex

Gracco ¿Óyoç ‘rguficidwg defendi potest

Hocumentis] codices Monaeenscs pro hac voce

622 Martiani Capellae lib. VII. §. 784.

aut per se incompositus est, aut si per se compositum est in aliquo per se

ineomposito mensuram habet, ut tres, quique ab eo per triplicationem increscunt,

no vein in tribus, item quindecim in quinqué. Sed eorura, qui pares

ex paribus sunt, minima mensura in duobus est; eorum autem, qui pares

ex imparibus aut etiam impares sunt, potest minima mensura etiam in majoribus

numeris esse, omnibus tarnen imparibus. Unius autem compositi

.mensura vol minima vel maxima facile reperitur; replicado enim numero

próxima mensura maxima, ultima minima est. Ut puta sint quinquaginta,

hi replicentur; dimidia pars eorum viginti quinqué, in his mensura maxima

est. Rursus animad vertamus, quas inferiores mensuras habeat. • Sunt autem

decies quina quinquaginta, item quinquies dena, item bis quina vicena, nec

ulla ex his minor est ea quae ex duobus est; haec igitur minima mensura

78o quinquagenarii est. At si duo numeri inter se compositi sunt, major et minor,

quomodo reperiatur communis his maxima minimaque mensura quaeri potest.

Oportet autem majori numero minorem detrahere, quoties potest; deinde quan

tum ex priore superest, tantundem demere ex minore, quoties potest; qui sic

intererit numerus, is eorum erit numerorum mensura maxima. Sint enim

duo numeri trecenti quinquaginta et centum; demantur ex treccntis quin

quaginta quoties possunt centeni, id est ter, reliqui sunt quinquaginta;

ex altero centenario numero detrahantur quinquaginta, supererunt ex eo quin

quaginta; hie numerus trecentis quinquaginta et centenis communis mensura

maxima est. Nam quinquagies bina centum, quinquagies septena trecenti

quinquaginta sunt. Ex hoc etiam illud apparet, quod quisquís numerus

minor maximum in supradictis numeris metitur, minimam quoque eorum

alter (A) tarnen is, alter (C) tarnen his praebent, minor est ea] Alios legere quam ea Grotíus

Darmstat tenais earn prorsiis omittit; sed mutandi in margine nota vit; sed non necesse est nisi percausa

vi.* apparet, nisi documenta his legere pía- spicuitati considere quis velit.

cuerit. intererit] Haec DIonacensis (С) lectio melior

tres quinqué] Alios quatuor legere, alios omit- quidem, quam interierit in editis; sed intelligen

tere in margine traditur; male utrique. dum snpererit vel rcliquum erit.

Martiani Capellae lib. VII. t 785. 625

f'. mlm

mensuram metietur. Minima autem mensura eorundem numerorum sic in

veniturz ubi maxima reperta est, illius ipsius minima quaeritur; eadem etiam

prioribus numeris communis minima est. тыс quoque minima quinqua

narii mensura in duobus est; igitur eadem etiam priorum numerorum

minima mensura est. At trium numerorum, qui inter se compositi sunt, '786

maxima minimaque mensura sic inveniturz duorum mensura maxima quaeritur;

si ex tertio quoque eorum minimo communis, repertum id quod desideratum

est; 'si non est, medii minimique maxima mensura eodem modo requiriturp

eaque tribus omnibus communis est. Sint tres numeri trecenti quinquaginta,

centum, septuaginta quinque; quae sit mensura maxima communis his,

qui trecenti quinquaginta, et his qui centum sunt, repertaque sit in quinqua

genario numero, consideremus an hic tertium illum, qui septuaginta quinque

habeti metiatur. Si metiretur, ‘omnibus tribus communis esset; non metitur

autom, ergo jungamus centum et septuaginta quinque, et horum maximam

mensuram requiramus. Demo ex“ centum septuaginta quinque, supersunt viginti

quinque, hos quoties possum demo.ex eo numero, qui septuaginta quinque

habet, id est bis, supersunt viginti quinque; hic numerus maxima mensura

est communis bis qui centum et his qui septuaginta quinque sunt. In his

etiam omnium trium numerorum maxima mensura com/munis est; nam vicies

quinquies terna septuaginta quinque sunt; vicies quinquies quaterna centum;

vicies quinquies quaterna dena, trecenti quinquaginta. Consideremus nunc

horum viginti quinque quae minima mensura sit; ea pervenireneque ad

duos, 'neque ad tres, neque ad quatuor potest, sed est in quinario numero,

et haec eadem mensura minima communis omnibus tribus superioribus numeris ,

reperitur. Nam duo qui et trecentos quinquaginta et centum metiuntur, sep

tuaginta quinque non metiuntur-g tres, qui septuaginta quinque metiunturp

quinquagenmíi] Sic Darmstattensis codex. Ante- si ex tertio] Alios sic legere, alios et, margini

riores editiones quinquagenorum, quod etiam rectum: adscriptum est; sed luce clarius est veram lectio

sed omnino corruptum Grotii est quinquagenum! nem esse' si ea таи.

624 Martiani Capellae lib. VII. §. 786.

trecentos quinquaginta et centum non metiuntur; quatuor centum metiuntur,

qui rursus trecentos quinquaginta et septuaginta quinqué non metiuntur; quinqué

primum omnes illos metiri possunt, quia quinquies quina dena septuaginta

quinqué, quinquies vicena centum, quinquies septuaginta trecenti quin^|

787 quaginta sunt. Duobus vero numeris datis, quern minimum illi metiantur,

sic invenitur. Sint dati numeri duo et tres, hi inter se incompositi sunt. Ex

his alter alterum multiplied. Bis terna vel ter bina fiunt sex. Hie minimus

numerus est, quern illi duo metiuntur. Maximum quern metiri possint,

nemo dixcrit; sed omnem iidem numeri melientur, quicunque senario numero

multiplicato fiet. Addantur duo numeri inter se compositi novem et duodecim;

simili multiplicatione eodem non pervenitur, quia potest etiam minor numerus,

quam qui sic efficitur, in his mensuram aliam habere; alia igitur via re-

788 periundum est. Videamus, qui minimi numeri sub eadem ratione qua hi

sint. Est autem in novenario numero minimus rationis ejusdem in tribus, in

duodenario in duobus. Nunc multiplied ex minoribus numeris uterlibet non

suum numerara, sed alienum, id est vel tria duodecim, vel duo novém.

Ter duodena triginta sex, bis novena duodeviginti. Ex his consideremus,

an minor numerus, qui est duodeviginti, mensuram habeat et in novem

et in duodecim. Habet autem in novem, et in duodecim non habet; diniittatur

igilur et major apprehendatur, qui est triginta sex; hie minimus est, quem

metiri et novem et duodecim possint. Eadem ratione omnem numerum, qui-

789 cunque triginta sex multiplicatis fiet, iidem illi duo numeri metiuntur. Tribus

autem numeris datis numerus, quem minimum illi metiantur, sic invenitur.

Sint dati tres numeri duo, tres, quatuor. Summus is numerus, qui minimus

et in duplicatione et in triplicatione mensuram habet, is est senarius numerus.

Consideremus an hie etiam tertium ex tribus, id est quaternionem, metiatur.

Si metiretur, rcpertum id esset; quod requisitum est, nunc non metitur;

maximum quern metiri] Alios pracmittcre duo qua hi] Sic codices Monaccnscs (A. C), Rei-

Grotins in margine notât; non neecsse. . ebenauensis , et Darmstattensis pro qui hi in editisMartiani

Capcllae lib. VII. §. 789. 625

adspiciamus ergo, quem minimum quatuor et tres metiantur. Is est duodecim;

ergo is est minimus, quem omnes illi tres metiri possunt. Nam et bis sena,

et ter quaterna, et quater terna, duodecim fiunt; et hic quoque omnem

numerara, qui duodecim multiplicatis net, iidem illi numeri tres metiuntur.

Ubi duo numeri numerum aliquem metiuntur, qui minimus in illis duobus 790

mensuram habet, ejusdem illius numeri mensura est. Sint dati duodecim,

hos et duo et tres metiuntur; minimus autem numerus, quem illi duo me

tiuntur, senarius est; atquin iisdem etiam duodecim metitur, nam sexies bina

duodecim sunt. Idem fit in eo numero, quem tres aliqui metiuntur. Nam

hie quoque metitur, qui minimus in illis tribus mensuram habet. Ponantur

viginti quatuor: hos et duo et tres et quatuor metiuntur, minimus autem

numerus, qui est duodecim, in iisdem illis tribus mensuram habet; atquin

hic quoque eos qui viginti quatuor sunt metitur, nam duodecies bina viginti

quatuor sunt. Si binis numeris majores minoresque ponuntur sic ut eadem 791

ratio inter majores minoresque sit, quoties major majorem, toties minor

minorem metitur. Sint numeri duo et tres, deinde octo et duodecim;

eadem inter majores minoresque numéros ratio est; nam et tres duobus

et duodecim his qui octo sunt superdimidii sunt. Metiuntur autem tres eosqui

duodecim sunt quater, nam ter quaterna duodecim sunt; atqui duo

quoque eos qui octo sunt quater metiuntur, nam quatuor bina octo sunt.

Quoties singularitas aliquem numerum metitur, toties alius numerus cam etiam 792

metietur. Eveniet ut, quoties singularitas ex secundis ulteriorem numerum

metietur, toties is, qui ante in singularitatis mensuram venerit,' ulteriorem

numerum metiatur. Sint unum et quinqué et sex et triginta. Singularitas

quinarium numerum quinquies metitur; idem facit senio in triginta; rursus

ipsos sex singularitas sexies metitur; at quinarius quoque numerus sexies

tres metiuntur] Sic códices Monacensis (C) et major majorem] Sic necessario reponendum

Darinstattcnsîs , melius quam metitantur in editis. erat ex códice Darmstattensi , vulgo major miatquin

tïiffem] Codex Darmstattcnsis atque; norem.

sed mutarc aolui, qunm infra iteruni att/uin recurrat. earn etiam metietur] Locus corruptas.

79

eas Martiani capellae lib. VII. §. 795.

795

794

795

metitur eos qui triginta sunt. Si duo numeri alter alterum multiplicant,

eum vero numerum qui sic effectus est aliquis qui per se incompositus est

metitur', idem necesse est etiam utrumque ex prioribus metiatur. Multiplicet

decas octonarium numerum, fiunt octogintag hos duo metiuntur , nam bis qua

dragena octoginta sunt; atquin iidem octo quoque et decem metiuntur, quum

bis quaterna octo, bis quina decem Наш. quotiescumque numeri proportionis

ejusdem, quam мамаш Graeci vocant, in ordinem ponuntur, primus si

ultimum metitur, secundum quoque et deinceps omnes metietur; si secundum

metitur, ultimum quoque et medios lmetietur; si quemlibet denique unum me

tieturj omnes metietur. Contra si ultimum non metitur, ne seeundum quidem,

neque quemquam alium; si secundum non metitur, ne ultimum quidem aliumveg

si quem medium non metitur, ne alium quidem. Sint tres et novem et viginti

septem et octoginta unus et ducenti quadraginta tres; inter hos omnes tripli ratio

est. Ternio autem metitur eos, qui ducenti quadraginta tres sunt; ter octogena

singula ducenti quadraginta tres sunt; idem ergo metitur novenarium numeruni,

quum ter terna novem sunt, et quia hunc metitur, etiam ultimum, et quia

utrumlibet, etiam eeteros, et quia medium quemvis ex illis, et priores quoque

et ulteriores. At duo quia non metiuntur ducentos quadraginta tres, ne novem

quidem aut medios; quia novem non metiuntur, ne ducentos quadraginta tres

quidem aut medios; quia nullum ex mediis metiuntur, ne ulteriores quidem.

Si quotlibet ab uno numero conveniunt proportionis ejusdem, quot per se

incompositi numeri ultimum numerum, totidem ettiam eum qui ab uno

proximus est metientur. Sint numeri, qui duplo increscunt, unum , duo,

quatuor, octo, sedeeim; ex his eos qui sedecim sunt duo, et iidem se ipsos mc~

proportionis] Sie ethic ct infra correxi vulgatam quia hunc] Sic codex Monacensis (С); vulgo

portionis e codicibus Monaccnsibus et margine Gro- qui hunc.

tiana; co magie, quod ipse Martianus supra 289) quotlíbel] Sic anteriores editiones hic et in sc

âvaloyiav Latinc proportionem reddiderat. quentibus 796. 797), ubi Grotius male semper

unum melielur] Codex Monaccnsis (А) ипив, quodlibct.

male.

.Martiani capellae lib. VII. g. 795. 627

tiuntun At sint duodecies centum quadraginta quatuor in mille septingentis viginti

octo. Sunt per se incompositi numeri duo tres, quia bis octingenta sexaginta

quatuor in MDCLX sunt; itemque ter quiugenta septuagena utile; atquin idem

duo et tres et duodecim quoque, qui ab uno proximi sunt, metiuntur, quum

bis sena, et ter quaterna duodecim sint. Si quotlibet ab uno numeri proportionis

ejusdem sunt, minor numerus majorem semper per aliquem aliorum, qui sub

eadem ratione sunt, metitur.. Sint unuma duo, quatuor, octo , sedecim,

triginta duo, sexaginta quatuor. Ех his duo eos qui quatuor sunt, quatuor

eos qui octo sunt, octo eos qui sedecim sunt, sedecim eos qui triginta

At

duo eos qui octo sunt quadruplicatione metiuntur-g eadem eos qui sedecim

duo sunt, triginta duo eos qui sexaginta sunt, duplicatione metiuntur.

MDCLX] Locum insigniter corruptum reliqui,

qualem Grotius ediderata satisque habeo variantes

codicum lectiones enotare, quarum plurimas jam

in Grotii margine inveni. Ae primum in Monaeensi

(С) legiturz »At sint I. XII. CXL. MDCCIV sunt

per se incompositi numeri II et III, qui ab his

Oetingenta L bina mncclv sunt. Itemque ter D

sexaginta VIII.“ In altero autem (А): »At siut I.

XII. С. LX. II a. а. СС. IIII sunt per se incom

positi numeri II, quia his DCCC quinquagena bina

M. DCC. IV sunt. Itemque ter quingenta sexa

gena octogena.a Porro in lleiehenauensiz »At sint

I. XII. CXLII. a cclv sunt per se incompositi

numeri II. БЫ, quia ab his oetingenta quinquagena

bina in МИССИИ sunt. Itemquc ter quingenta sep

tuagena utilcm Absurdum istud utile, quod et

Grotius edidita pro eo quod verisimiliter scriptum

erat sex. In Darmstattensi denique idem loeus sic

se habet: »At sint I. XII. C. XLII. M. septingenti

IIII per se incompositi numeri ll et III, qui ab

his octingentn quinquagena bina M. DCCIIII sunt;

itemque ter quingenta sexagena octona.a Mille in

hoc codice semper scriptum est hac nota I, qua

interdum et in signilicatur. Saepe etiam ij (duo) et

ii (litera I gemina) confunduntur. Sensus denique

hujus loci esse videtur: »omnia membra seriei ge

ometrieae dividi possunt per eundem numerumug

id est »omnia illa membra iisdem utuntur factori

bus, quibus id quod proximum est a monadem

Scl'ipserit igitur fortassis noster: »Sint I, XII,

CXLIV, MDCCXXVIII: sunt per se incompositi

numeri II, III, quia bis ncchxlv in МИСС

XXVIII; itemque ter anva Atqui iidem II

et lll metiuntur quoque XII, qui ab I sunt pro

xîmi.« Петре omnia membra serici l, 12, 144,

ms dividi possunt per e et 5, quia simplicis

simi hi sunt factores duodenarii numeri, quippe

2 i X s = 12.

ex his dus] Grotius ita edidit: »Ex his duo

eos qui 4 sunt: 4 eos qui octo sunt et eae du

plieatione metiuntur. At 2 eos qui octo sunt qua

dmplicatione metiuntur. Eadem eos qui sedeeim

sunt metiuntur 4. Itemqueu eet.,- reliqua ego e со.

dieibus Monaecnsibus (А. С) restitui.

796

79 *

628 Martiani capellae lib. VII. g. 796. .

797

799

x

sunt metiuntur quater; itemque oetuplieatione metiuntur duo eos qui

sedecim sunt, quatuor eos qui triginta duo sunt, octo eos qui sexaginta

quatuor sunt; neque invenitur numerus, quinon et majorem metiatur , et

nulla alia mensura id facit, quam quae in iisdem numeris est. Si quotlibet

'ab uno numeri proportionis ejusdem sunt, et is qui ab uno proximus est

per se ineompositus est; maximus ex his in mensuram non veniet , nisi qui

ejusdem proportionis erit. Sint unum, tres, novem, viginti septemg inter

hos tripla proportio est, et uni proximus numerus per se incompositus est;

-igitur eos, qui viginti septem sunt, nullus numerus metiri potest, nisi aut

tres, aut novem, quia sub eadem proportione sunt, quod non ita evenit,

si quando ab uno proximus numerus compositus est. Sint unum , quatuor,

sedecim, sexaginta quatuor, proximus ab uno numerus per se compositus

est; ergo ultimus, qui est sexaginta quatuor, alias quoque mensuras quam

quae in hac serie sunt admittit, et duo, et octo, et triginta duo, quum bis

tricena bina , octies octona, his et trieies binaa sexaginta quatuor faciant. Quem

minimum numerum duo per se incompositi metiuntura eum nullus alius per

se incompositus metietur. Sumatur quinque et septem; nullum minorem nu

merum triginta quinque metiuntur, nam quinquies septena et septies quiim

triginta quinque sunt; atque nullus alius numerus per se incompositus hunc.

metiri potest, non duo, non tres, non undecimt non tredecima non sep

tendecimg multo vero minus ulteriores numeri. Si quadratus numerus qua

¿Tatum теша": in latere quoque ejus alterius mensura est. Sint duo qua..

drati numeri quatuor et sedecim; metitur eos qui sedecim sunt quaternio;

quater enim quatuor sedecimg atqui in latere quatuor duo sunt, in latere

eorum qui sedecim sunt quatuor sunt; duo metiuntur quaternionem, bis

enim bina quatuor sunt. Ех hoc etiam illud apparet, ex duobus quadratis

numeris, si in alterius latere mensura est, in ipso quoque quadrato numero

alterius quadrati mensuram esse. Si quadratus numerus quadratum non me

titur , ne in latere quidem alterius mensura est. Sint quadrati numeri quatuor

Martiani capellae lib. VII. g. 799. ego

et novem; quaternio novenarium numerum non metitur; ergo ne duo quidem,

qui in latere quaternarii sunt, tres, qui in latere novenarii numeri sunt,

metiuntur. Ех hoc etiam illud apparet, ex duobus quadratis numeris, si in

alterius latere alterius lateris mensura non est, ne in altero quidem quadrato

numeri alterius quadrati mensuram esse. Si tessera tesseram metitur, iu latere

quoque alterius lateris mensura est. Sint duae tesserae octo et sexaginta

quatuor; eos qui sexaginta quatuor sunt octo metiuntur, siquidem octies

octo sexaginta quatuor sunt; atqui si in latere ejus tesserae, quae octo habet,

duo sint, in latere ejus,

quae sexaginta quatuor habetp quatuor sunt, duo

-quaternarii mensura sunt. Ех hoc etiam illud apparet: si ex duabus tesseris

duo alterius latus , alterius mensura est lateris, ejus quoque tesserae alia

tessera mensura est; atqui si tesseram tessera non metietur, ne in latere

quidem apparens lateris alterius mensura est. Sint duae tesserae octo et viginti

septemg eos qui viginti septem sunt octo non metiunturg ergo quum in

latere ejus tesserae, quae octo habet,duo

sint, in cjus, quae viginti septem

habetp tres sint; duo ternionem non metiuntur. Ех hoc etiam illud apparet,

quod si in latere tesserae non est mensura, ne ea quidem tessera eam tes;

seram metitur. In omni vero numero, qui mensuram in aliquo numero habet,

ex eodem et mensurae nomen acquirit,

qui mensuram facit. Sint novema

hos ternio metitur. et est etiam novenarii numeri tertia pars in tribus; sint

sedecim, hos quaternio metitur, et est quarta eorum qui sedecim sunt

quaternio; idemque in ceteris omnibus

alterius mensura est] vocem mensura a Grotio

omissam ex anlerioribus editionibus restituis Rei

chenaucnsi quoque codice adstipulantc.

ergo ne duo] Omisit Grotius duo, quamquam

anteriores et Reicllenauensis id habeant Paulo

post pro quadrati in editis c codicibus Monaeen

sibus (А.С) et Grotiano legendum erat quater

numeris reperitur. Sequitur autem, ut

altera] Ita codex Darmstattensis; male Grotius

alío, nee melior anle eum lectio erat aliquo.

ejus quae] verbum tesserae, quod inter illas

voces insertum in editis erat, expunxi codicis

Darmstattensis anctoritate.

etiam illud apparet] А Grotio quidem oinissum

шил; sed editiones anteriores et Beichcuaucnsis

narií.

codex id halicnt.

800

sol

650 Martiani Capellae lib. VII. §. 801.

802

si numero membrum sit, in eo numero mensuram is habeat, cui cum eo

membro commune nomen sit; ut novenarii numeri membrum in ternione est,

eumque tres metiuntur.

Нов sat crit cursim numeros memorasse modosque;

Cetera Cecropias aequum perhibere cathedras,

Si tamen ullus inest nostris super halitus aris,

Aut rite in veterem eultum replicantur abollae.

Me spatium admonuit jam claudere fátibus orsa,

Ne superûm nostri capiant fastidia coetus,

Et vetus astrigero pellar Numeraria coelo.

Sie ait, ас reticens propiori adjuncta sorori est.

hos sat erìt] Codiccs Grotianixs et Darmstat

tensis nos, sed apposita vnlgatam confirmant.

aris] Alios legere alis margini Grotius adseripsit.

Numeraria] Numeraria áglßguyunń. Sie glossa

lsidori: »Arithmetieus, numerarius.« Gnor.- Deam

olim fictam fuisse

eeret, Augustinus (de civ. dei 4, 11) docet. Totius

'umeriam, quae numerare do

earminis argumentum lloc est: »Cetera philosophes

artiumque magistros ipsos pcrsccuturos esse speroq

modo sacra nostra ctiam nunc aliquo modo colantur

ct antiqua sapientiae studia rite шансам; me tcmpus

est reticere, ne superorum coetus fastidio mei са—

piatur omninmque deorum matrem 750) tin-Piter

e coelo dejiciat.«

M A R T I A N I

MINEI FELICIS

С A P E L L A E,

AFRI CARTHAGINIEJNSIS,

DE

ASTRONOMIA

LIBER VIII.

C^uae dum geruntur, et deorum sacer scnatus illos numerorum con- 805

cincntium repugnantiumque adiniratur anfractus, ipsamque feminam quadam

venerabilis excellentiae celsitudine reverendam non cassiim parentem 'superûm

creditum recognoscit; multitudo etiam* quae jussa constiterat sapientum, praesertimque

Pythagoras cum sectatoribus cunctis, Platoque Timaei sui caligosa

discriminans, arcanis earn laudibus venerantur; nupturamque virginem saepius

conspicabunda Pallas quid super dotalis eruditione feminae comprobaret exquirit,

et ipsa nutum admirantis associans, Cyllcnius autem nullius magis

alumnae splendore ac luculentia gloriatus hujus se feminae evehit granditate:

Astronomía] Codex Reichcnauensis de Astro- creditum] Lege créditant. Grot. — Miror codilogia,

ncque ncgari potest, duo haec vocabula ces non addicere; quorum tarnen consensus ou uni

ínter se commutari; attamen jam Sexti (adv. mathem. vulgatac lectionis auetoritatem tucatur, ïta con-

3, 1; p. 238) temporibus videmus illud discrimen struendnm crit: »recognoscit non cassum creditum

factum esse, ut Astronomía siderum situs motus- (esse) feminam parentem superûm» sciJ. esse,

que contcmplarctur, Astrologie autem themata ge- jussa] Lege justa, id est juxta. Non. Grot. —

nctbliaca erigcret, de quibus quum Martianus hoc Ingeniosa correctio, cui relient codices adsupulalibro

non loquatur, vulgatain servare aptius visura est rentar j nunc vulgatam tueor.

652 Martiani Capellae lib. VIII. 5. 805.

sie Phocbo diutule aliam dotalium intromittere remorante, ne prioris proferae

admiratio labcrbtur, sacrum paululum fuit reverendumque Silentium. Silenus

Í

intcrea, ut Evan consecutus pone Vietus atque acclinis adstabat, seu marcore

confectus aetatis, sive anxia inter doctae vocis miracula intentioue compre

hensus, an alias poculis turgens tunc etiam nuptialis gratiae nomine prolectatus

inundantis,se temeti 'infusione proluerat, jam dudum laxatus in sominos, forte

repente blandum stertens ranae'sonitum dcsorbentis increpuit. Quo terrore -et

sie Phoebo] Sie in apodosi vel арий Ciceronem

legimus (ad divers. 15, 70)`

»quia non est obscura

tua in me beuevolcntia, sic fit ut multi per me

tibi veliut commendari.u

рта/еще] Legendum puto propere, cui respondet

diulule commorante, nisi forte profera а preferendo

sive Jrgofpéggw dicatur. Gnor.- Mutaudi causam

non video, licet adeo unica vox sit, ut in Forcel

.lini lexico ne Носит quidem invenerit. Scliellerus

recepit, sed neseio quo argumento deam aliquaìn

ignotam dixit, quam Aritlimeticam esse luce cla~

rius est. ~

paululum] Sie codices Reichenauensis et Darm

stattensis pro pazllum in editis, quod liic auribus

minus est aeceplum.

an alias] Forte an melius: »an ut alias a ро

culis turgcns,« Virgilius eodem modo de codcm: о

»IIesterno in/lalus venas ut `Semper Jaccho.«

Guo'r.--

Ovidius (met. Il, 90) Silcnum pariter

atque nostcr appellat »titubantem annisque mero

quen; alioque loco (met. д, 26) liisce cum de

scribit versibus:

»Quique senex ferula tilubantes ebrius arlus

Suslinet et pando non forlilcr haerct asello.«

Grotii correctura opus non.esse spente apparet.

De illo particulae an usu post sive confer similli

mum locum Taciti (ann. 14, 59): »Plautum ea non

movere, sive nullam орет providebat inermis atque

exsul, seu taedio ambiguae эрой, an amore con

'jugis et liberorumu; plura dahit Oudendorpius (ad

Alspuleji met. 5, р. 575).

ртами-ш] Virgilius (Аеп. l, 758):

— — »ille impiger hausít

Spumanlem радеют et pleno se Proluit пита;

Iloratius (Sat. 2, 4, 27):

—— — »lem' praecordia mulso

Prolueris „шиш;

Persius (Prolog. l):

’ „Пес fonte Iabra prolui caballinm;

Prudentius (in Symmaeb. l, 126):

»dique avirlus vini :nullo se рюши [щипал

blamlum] In MS. „(анаши fuit, postea correc

tum est clandum. Clarissimus autem juvenis Fl'. Ti

lioliroga iu MS., quo ille usus est in Germania,

qui plerumque cum meo consonat, tastatur invenisse

Мандат. Sane in Glossario veteri lego: »elaugu

et clangor, 1)'Ízog 6a2myy0ç.« An ibi clangum

legendum sit neseio, hoe scio ita accipi posse,

quemadmodum tonitrum et tom'lru dicimus, et si,

qua similia.GnoT. Codices

etiam Monacensis (С)

ct Darmstattensis glmulum exhibent, quod tamen

quum sensu carcat, "ulgataln retinere satius duxi,

qua jocus Martiani ingenio loeique colore non in

dignus continetur.

.Martiani Capella@ lib. VIII. 5. 804. 655

rapiduli sonitu raucitate concussi eodem se quamplures

convertere divi, se

nisque proflantis somnum atque humentis crapulae exundatioue conspccta,

risus circumstantium co maxime quo claudebatur excussus. Tune quoniam

`eredita jocos nuptialis licentia non vetare, famulitium Veneris vernaculaeque

Bromiales tantos cachinnos concussis admodum tulcre singultibus, ut quam

plures alios connisos cohibere risum hoc maxime in petulantis proruptionis

sonitum effusique cachinni libeutiam provocarint. Denique, ut Semper im patiens

atque inverccundus, ргосах ас protervus assultibus ad cum alaccr Cupido

atque hilarus accucurrit, atque ut depile rubellumque calvitium seuex baculum

acclinatus aHixerat, palmae verbere percrepantis apploso coque sonitu recla

mantis, risum vclut etiam permissum paene omnibus suscitavit.

Tune vix senex reclusís

Creperum videns ocellis

rupídulí] Heinsins (арт! Drackcnborcli. ad Si

lium Ital. р. 568) pro more suo шансам aridulí

legi vult; quo jure, docti videant. Nec Crotii cou

`lectura opus esse videtur, qua paulo nnte strepore

legendum pro (ер-тоге suasit, lieet et codex Mona

ccusis (С) Pariter atquc illius MS. sterope exhibcat.

proflanìis] Virgilius (Aen. 9, 526):

--

—— -——— »toto pro/[abat pectore somnum.“Ceterum

somno Pro somnum requiri quivis videt.

exumlutione] Alios exmlalíone legere margini

allseriptum est, quod exsudatíone esse conjicio;

magie пинен planeet ob majorem vim vulgata.

in pelulantis] vulgo ímpetulantís, cujus iu lo

cum quod jam Grotius scribendum esse intellexerat

ex codice Reiclieuauensi restitui.

libentiam] Sic et margo Grotiana et codices

Lcidenses teste Oudendorpio (ad Àppul. l, P.52).

vulgo licentiam, quod etsi ferri possit, tamen illa

lectio exquisitior videtur. Plautus (Stich. 2, l, 5):

»itaque роста onustum porto lubenlía Мандатные

ínuerecmulus] Codex Reichenaucnsis {пиете

cumlís, male.

accucurrit] Sic codices Monaceusis (C) et Rei

chenauensis, melius quam pracsens in editis, quin

. suscílavit scquitur.

самшит] lloc antiquitus in stultitiac signum ac

ceptum esse luonent interpretes ail Persiuln (l, 56).

baculum] Primo adspectu magis arridet lectio

in margine Posita baculo; verumtamen vulgatam

retinui, quia accusativus pariter atque post insur

дед: 755) ab a/lîgere pendere posse "idebátur.

Multo ctiam minus afllíxerat legendum ex margine

pro a/fìxerat.

reclamantis] Nimirum palmas verberis vehemen

tia quasi rcsonantís. Construe: »apploso verliere

Palmae perercpnntis coque sonitu reclamantis.:

стерпит] Vide supra 2. 116). Ceterum

.conferenda cgregia crapulantis descriptio арий Вц

tilium [принц (2, 7 5 р. 101); ubi Piura Rulin

laeliillS. ’

805

80

654 Martiani Capellae lib. VIII. §. 80S.

Circumspicit ridentes,

Ictuque suscitante

Stupidum dolens tuetur,

Frictuquc palmulari

Madida detergit ora.

Tunc motus increpante

Baculum ra pit Lyaeo,

Ac dum movere gressum

Cupit avocante Lyde,

Tandem recepta luce

Superûm videt senatum.

Percellitur repente,

Silicerniumque nutans

Tentât celerare cursum ;

Tunc motibus negatis

Magis involutus adstat,

Cessimque formid antes

Abeunt pedes tremore,

Titubansquc moliensque

Lyde] L'xorcm Silcni ait glossa in códice Darm- celerare] Pro hoc, quia contra mctrum peccat,

■tattensi, neque habco qnod melius afferam. Tarnen Oudcndorpius (ad Appulcjum) rcponi voluit riere.

avocante pro advocante scribere ausus sum e mar- Heinsius (ad Valer. Flacc. p. G52 Barm.) citare,

gine Grotiana et códice Rcichenaiiensi, quia sensus qui idem mox ctiom labant pro abeunt, et vergens

hie esse Tidetur, abire molieutem a Lyde revoca- pro turgens substituí jussiL In codicibus nihil subturn

esse. sidii, ncc quod anteriores editiones habent célere

silicernium] Apud Terentium (adelph. 4, 2, pro celerare, metro medetur; facillimum tarnen

48) ipse scnex silicernium appellatur; quarc baud erit, scrvatis omnibus vocibus scribere: » celerare

scio an optimc silicernium nutare intelligatur de tentât cursum. « Reliquia conjectures facile superhomine,

qui senili more vacillet. Fulgentius (de sedemus. Tnrgenlis vocabnlum corporis vastitati

serai, antiqu. p. 271 Munch.): »Silicernios dici vo- optime convenit, neque abeunt ofieudit, modo junlucrunt

senes jam incurves, quasi jam scpulcrorum gas cessim abeunt , id est ¡abatido, non retro, at

euoruui silices cernent es.« docte ostendit Ilandius (in Turscllino II, p. 30).

Martiani Capellae lib. VIII. 5. 805. 655

Haeret , redit , recurrit;

Tunc victa palpitansque

Turgens cadit senectus.

Fit major inde risus,

Nec soit modum voluptas,

Donec jubente Baccho

Satyrus rapit jacentem,

Scapulisque dat supinum,

Uvidumque quadrimembrem

Colloque complicatum

Utribus parem reportat.

Нас jocularis licentiae alacritate fervente, Satura illa, quae mcos curae 806

habuit informare Sensus: ne tu, ait, infelix vel Capella vel quisquis es, non

« nec seit] Ita c margine Grotiann scripsi Pro

негой in editis.

quadrimembrem] Quidam codiccs liabcnt Мап

límembrem, aline quadrímembrem , quae lectio

magis placet, ut intelligulm', brachia ad crura com

plicata llabuisse, quod ipsum cx sequentibus duo

bus versibus explicatur:

»Colloque complicalum

Utríbus Parcm терапии,

et tamctsi quaedam cxemplai-ia habent darem, ita

ut ad Darem Шиш Virgilianum possit videri allu

dere, multo temen magis prohaverim banc lcctio

nem »litribus parema id est »similcm utri compli

снос atque ita hodie Hispani liominem ebrium vo

сап! utrcm: hoc est una bota, nt ipsi loquuntur.

Ulribus cnim Pro vasis uluntur ob commoditatcm

vecturae. Neque enim "аза majora montuosisin

locis et quibus navigati non potest jumenlis vchi

possimt. Ушлых. -— Absurdissima leclio Jacchí

membrum: verior illu hianlímemlnem; sed nec im

д

probo illam quadrimembrcm, quemadmodum dici

mns »quadrnpedem constringere.« Membra ищет

исп" ёёохф/ pcdcs, nti ct унёс: Graecîs, umlc

âyçnyvńfbç. Gno'r. - Darmstattensiè codex et

hints' noembrem habet, atque durent pro ракет;

sed unice vera est lectio quam eqnidem dedi quam

que jam Vulcanius Grotiusque Probarnnt, licet cam

ad marginem rcjccerint et ineptam «Tacchi membrum

in textil servarint.

ne tu ait infelíx] Lege cum MS.: »ne tu ait

Рейса; quanquam neque male ad Felica's nomen

per ávu'gogaöw allusum videri possit. Скот.

_- Recke postcrius; lusum in nomine esse sequential

quoquc produnt, ubi vidclicet geuitiú Sensus et

nomi'nís ail infelix rcfcrendi sunt, ut арт! Silimn

(12, 452):

п1пГеНх fidci, míserncquc secnnfla Sagunto:

"el »Mineius infelíx ausiu арт! cundcln (9, 627).

Hinc pecudalís quoquc ad nmnim's rehili, nimirum

Cnpellae, licet ctiam ad joci trahi potuisset.

80

656 Martiani Capellae lib. VIII. 5. 806.

minus sensus quam nominis pecudalis, hujus incongrui risus adjectione desipere

vel dementirc coepisti? An tandem non dispensas in `loviali cachinnos te

movisse concilio, verendumque esse sub divûm Palladiaque censura assimu

lare quemquam vel cerritulum garricritcm? At quo etiam tempore Cupido

vel Satyrus petulantis ausus procacitate dissiliunt? Nempe quum virgo

siderea pulchriorque dotalium inl istam Venerabilem curiam ас deorum ven

tura conspectus! Apagesis nec post hace nugales ausus lege hymenaea et

culpae velamine _licentis'obnuberisl Saltem Prieniae ausculta nihilum gravato

sententiae: Mvì даю; ¿ógaç nargòv ‚шабаш. Тат tristibus asperisquc Saturae alio

quin lepidulae verberibus demulctatis, cum excusamentis admissi velut procacis

dementíre] Recepi, quod Grotius in margine

posucrat, pro demenlarc dubiac auctoritatis voca

bulo. Ветви“: est арий Lactantium (instit. 4, 27);

addc Stcplianium (ad Saxon. р. 155).

an tandem] Lege »aiu tandem.« Susrus (in Gurl.

an. P. 4, р. 10). —— At vero in nullo codice ita

lcgitur, sensusque vulgatac satis intelligitur. Melior

ejusdem conjectura est, qua ток velut pro vel le

genrlum впав“; sell codices nihil mutant.

nt quo] Forte legendnm ac quo. Susws (ibidem).

- Grotii lectio at quo eodcm redit; anteriores

cditioncs a quo llabebant.

post haec] MS. post id hace, lege postírlhac.

Poslìdhac dicimus quemadmodum пишите, quae

vox restituenda fragmento illi, quod citat Nonius

in voce Vírgímlemín. Legendnm enim:

»Quid trístìorem vídeo le esse quam antidhac,

Lamparlz'o ?«

llodic anle ad ‚шее in lilerisquc corlicibus legitur.

Gnor. -—— In meo Nonii exemple (1, р. 187. Par.

1614 Mere.) anlidhac lcgitur. Simili varictatc nostro

in loco Grotius post arl ‚тес scripsit, in margine

post irl [тес notavit, codex autcm Reichenaucnsis

post hace cxhilxuit, quod recepi.

nugales] Reduxi quod in margincm Grotius rc

jccerat; vulgo jugales; at cx Saturac sentcntia`

Mal'tiani ausus ne jugali quidam sivc nnptiali lege

defendi possunt, sed mcrae nugac sunt.

залет] Lego totam haue periodon, et fclicitel'

(ni fallar) restitue: »Saltem Pricuciac ausculta ni

hilum gravatus sententiae, et ai и?) 51/09 2159059

55 подведу ‚шабаш, vel cum MS. »et ni öl/Og

Zúgagw ctc. Trilmit sententiam Bianti, quam alii

Pittaco, quemadmodum illam yvcöůL бастди qui

dam Cliiloni, quidam Soloni aseribunt, ut et illam

TÉÃOQ деду (22022. vill. Aus. Lnrl. Sap. in Ludio.

Gno'r.- Locum dubium ct aliquotenns certe cor

ruptum reliqui, qualcm in cditis inveni. De ipso

proverbio Ö'voç 215061; vide Erasmum (in adag. l,

4, 53; 11.115).

rlemulclatìs] Lege demulcatus, quomorlo emen

davit similcm Tacili sui locmn Lipsius, cui enco

mium non addo, ne plus laudilms detraliam quam

addam. Gloss. Isidori: neommulcat, conculeat, col

ludih; et alibi: »mulcat png'nis vel calcibus сведёт.“

Gno'r.- Alios demulgalís, alios divulgati: legere

idem margini adscripsit; quarum tamen omnium

lcctionnm optima est quam ipse proposait, modo

Martiani Capellae lib. VIII. §. 807. 637

J

involutus, tandem quae puellarum intromittenda paratur inquiro. Ac sic ilia

nondum stomacho senescente, quo in me inveliebatur, exorsa:

Astrigerae jam sedis iter enrsumque polorum, 808

Et sacra multivagos qua tollunt sidera flexus,

Dicere tempus adest; video splendescere pulsu

Icta corusciferi subito laqueada coeli:

Illic bis septem solitus servare Triones

Pastor Hyperborea resplendet luce Bootes;

Hinc qua devexo tellus subducitur axe,

Ignoto Canopos sese infert fulgidus astro;

Phoebeos pariter currus rapidosque meatus,

Et toties variae flammantia cornua Luye,

Quin etiam medios quos nectunt culmina circos,

Oblique et rutilis quo se rapit órbita signis,

Cerneré jam videor; tu fingere ludiera praestas,

Viliaque astriloquae praefers commenta puellae!

Talia adhuc canente Satura, vctitus ille ac durissime castigatus denuo 80Í)

me risus invasit. Enge, inquam, Satura me ante poetriam fecit colère! Coecodices

addiccrenL Miro contra modo tcvtnm cor- Canopos] Vide nostrum snpra (§.093. 608. 696)

rupit in sequentibus per lectionem involvunlur, eu- ct infra (§. 838).

jns in locum non dubitavi antcriornm cditionum currus] Grotius edidit cursus, quod improbat

lectionem involutus restituerc. Involutus dicit eo- Bunnanniis (antbol. Lat. II, p. 697 f.) et eerie

dem sensu quo Iloratius (od. 3, 29, Iii): »mca anteriores editiones babebant currus.

virtute me involve «, id est tueor, defendo, ut com- oblir/ue] Alia lectio in margine est oblt'r/uel,

mode ad deprccationem qnoqnc trahi possit. contra metrum pariter ас sensum. De aequatoris

senescente] Nondum sedata ira.VutcAX. et ccliptices circulis loquitur Martianus, quos mcsubito]

Codex Dannstattensis ubi tunc, contra dios culmina nectunt, id est qui in punetis acqnimctriim.

noctialibus cohaerent, licet ecliptice cum zodiaco

pastor] SIcliorem lectionem, quam Grotins ad obliquum situm babcat.

marginem rejeeit, praetuli, adstipulantibus codici- praestas] Id est: »tu melior, aptior es ad lubus

Monacensi (C), Darmstattcnsi, et Reicbcnanensi. diera fingenda.«

Vulgo plaustro. ante poëtriam] Fortasse artem po'eticam.

658 Martiani Capellae lib. VIII. 5. 809.

810

pistine Permessiaci gurgitis sitire fontes? Jamne fulgores praevides et vultus

deorum'? Sed ubi illud repente discessit, quod irrisoria semper lepidaque

versutia inter insana Semper deridebas vatum tumores, dicabulis cavillautibus

salcque contenta, nec minus poëtarum rhetorumque cothurno inter lymphatica

derelicto; quod rabido fervebas cerebrosa тоги, ас те Sileni somnum ri

dentem censorio clangore superciliosior inerepabas? Ergone lignienta dimoveam

et nihil leporis jocique permixti taedium auscultantium recreabit? Peligni de

octero juvenis versículo resipisee, et ni tragicum corrugaris, ride, si sapis,

о puella ride! His me Saturaque mea alterna diutule objurgatione rixatis,

aliam dotalium virginum Delius intromissurus egreditur. Et ecce globus qui

dam lucís aetliereae, et concava perspicui ignis aggcstio, ut apparebat, intra

Quo

candore luminis propinquantis plures irradiati refulsere divi, fatalesque maxime,

se quandam virginem cl.1dens, miti vertigine sensim volutus illabitur.

quorum etiam habitus motusquc et quidquid in his ignotum credebatur emicuit;

Quo

miraculo stupefacti a'erii, terrestres, marinique divi, et si quos clausa tel

tune el: ipsa extimi coeli contextio ejusdem lueis fulgoribus revibravit.

Permessiaci _qw-gitís] ld est Jllusarum. Servius ergone] Recepi lectioncm a Grotio in margine

(all Virgil. ее]. 10, 12): »Callilnacllus ¿Iganíppen

l'ontem esse ait Permessi iluminisu, unile et Clau

(Наши (de laude Scren. 8):

»Fons Aganippea Permessidos edueat unda.

Boeotiae lluvium Í'uisse Heliconi vicinum ex Stra

bone p. 407 Cas.) discimus. Alìi Parmessum

scrilmnt, quoeirce Mülzellius (de emend. Tlneog.

llesiod. р. 55) nihil dubitat, quin apud nostrum

quoque ex antiquissimorum libroruln Iidc Parmes

siaci legenduln sit.

дают tumores] Non dubito quin Persil (sat.

5, l) potissinnunx locum Martianus respexeritz

»Valibus hic mos est, cenlum sibi poscere

посева etc.

rabido] Sie Grotius; anteriores rapido, minus

commode.

поспит, quae unice sensui convenit; vulgo ergo

пес.

Pelígni] Epigrammatograplius:

nlh'de, si sapís, o ‚твид, ride

Pelignus, puto, (“ха-а! poëta.'

Gno'r.- Epigranmmtograplii nomine Martialcm (2,

55) intelligit, qui Ovidii patriae iterum (I, 62, 6)

mcmiuit verbis: »Nasone Peligni зонам...

aggeslío] Sie libro II de splinera Lunae: »tri

formis etiam discolorqne vertigo terribili quadam

majestnte rutilabat; quae licct cornigcra et aspera

viderctur „медпомощи eet.Gno’r.

mili verligine] Leni volatu. VL'LCAN. — Immo

rolulíone. Clalulianus (in Eutrop. 2, 559):

‚от melius víbrala ’mer vertigine molli

.Hembra roletu cet.

_' Martiani Capellae lib. VIII. §. 810. 659

luris operiunt, Astraeamque Uranien certe Libyssem apparaisse rati, locum

consessionis honoratissime praebuere. Et ecce subito prosilil: quaedam gommata,

nec minus totis artubus decenter oculea. Huie sidereus vertex, vibrantesque

crines; verum alae cum pennis hyaliuis et volitandi per mundum remigia

_crebrius aurata crispantur. Gestabat in manu cubitalem fulgontemque теп—

suram, in alia librum, in quo praemctata divûm itinera et cursus recursusque

siderei cum ipsis polorum cardinibus praenotati ex metallis diversicoloribus

appareb-ant. Quac ubi in medium quam pluribus sibi diis arridentibus venit,

ceteris pulchritudinem splendoremque ejus admirantibus, ita coepit: Multae

admodum rationis nec ejusdem despicabilis temnendaeque contuitu me, si

qua sunt industriae nostl'ae opera, convenerat reticere. Haec сайт vero

cundae arbitror probitatis, motus cursusque proprios ipsis edisserere qui mo

терпи, docereque deos vello quod faciunt; tum ctiam, quod per immensa

nc profana loquacitate vulgarer, l

spalia seculorum , Aegyptiorum clausa

adytis occulebar. Quippe quadringcula fermo annorum millia illic reverenti

observatione delítui; atque utinam post diluvialis consternationis excursum,

Astraeamque] Forte si vestigia Basileensis liceat

sequi: »Astraenmquc, aut Uranien certe Libyssam

apparuisse rati.“ Astraea enim astris a quibusdam

praeesse putatur, ut Uranic (quam ob Atlantem

Libyssam vocat) coelo: idque nonnina doeent.Gnor,

-— Sed cur male edidit astreantemquc? Anteriores

enim editiones jam Ash'aeamque liubclmnt, quod

non nisi epitlicton Uraniae esse superior locus

28) docet, ubi lcgimus Uranium prac cetcris

Musis sibi allribuisse расист“: mundi splincram

extimanm

oculea] Vide superiorem notam (ad 66), ubi

etiam de hyalino colore, quem sequentie memorant,

dictum est.

contux'lu те] Forte ex lituris MS.: »Multac ad

modum rationis nec ejusdem despicabilis temncn

daeque contuímíue, si quam cet. Gnor.- Ipse

enim contuitus edidcrnt; ablativo restitulo nihil

ditlicultatis, opinor, manehit.

qui naaventur] Alios тонет": legere margini

Grotius adscripsit; at linee correctio est scioli, qui

ignoraret Martiano dcos ipsos pro sideribus sive

astris esse ("Ир §. 95. 97. 125).

Aegyptionam] De Aegyptiis astronomiac inven

toribus vide «quae `alio loco (in pnlaeogr. erit. lll,

ё. 154) disp'ltavi; чинила adde Platonem (epinom.

р. 986 Steph).

quadríngenta] Alii, teste Grotio in margine,

qzuulragínta.

cliluvíalís] Imitatus nostrum Saxo Gramnmliens

(in pl-aet'. p. 4 i'. Steph.) »post diluvialis inunda»

tionis excursum« seripsit. Ceterum apparet Martia

nnm liic ml Platonis Timaeum (р. 22. 25) respiccre,

вы non modo de diluviis antiqnis, sed etiam de

8U

812'

040 Martiani Capellae lib. VIII. §. 812.

815

814

Athenarumque urbem lenga intercapedine restitutam, nullae me in Graécia'

terrestres illecebrae, nec jaetantes crinitorum scopas palliolos non tegendam

potius quam divulgandam cognovissent! Nunquam profecto itineris rationes

reditusque vestri in notitiam hominum ae mortalium curarum illuviem per

venirent. Sed quoniam utounque in Grajam notitíam errabunda perveni, suf

Боек-е oportuit quidquid ab Eratosthene, Ptolemaeo, Hipparoho, ceterisque

Vulgatum, ne me ultra loquendi necessitas ingravaret. Tamen quia me

alumnantis erudientisquerCyllenii retieere non permittit oñicium, nostrique

studii secreta discludere sollertia quoque nubentis

invitat; apud vos, superi

coelestesque, qui vestra recensebitis meacula, non tacebo.

DE MUNDO.

Mundus igitur, ех quatuor elementis iisdemque totis in sphaerae moduni

(

Athener-um anliquitate sermo est, quae vel Vipsam

Aegyptum aequet omnemque diluviorum memoriam

longe superet; licct non codcm quo postea loco

ysed in Boeotin ad Copuïdem lacum sitac fuisse di

cantur, ubi quum Оду: rege diluvio liaustae es

sent, post longum tempel-is intervallum rcstitutas

esse tradunt (conf. Strabo 9, р. 407 Cas. Pausan.

9, 24, ‘2. Müller Ürcllom. р. 129 seq). Quad

igilur alios legere in margini Grotius notavit ma

iernm'um pro Athenarum, nihili esse patct.

crínítorum scopas] Forte: »nee jactantes crini

torum scopae palliolis non tcgcndum" ctc. l'tinam,

inquit, ne post diluvium quidem nullae me philoso

pliorum (ques criuitos eleganter vocnt) speculationes

seu tlleorcmata (öxon'aì) cognovissent divulgandam

potins quam palliolis (quihus 'utelmntur sapientcs)

tcgcndam. Gnor.'-' Locum impeditissimum inte

grnm ‘serrare quam corrigcndo ctiam magis turbare

lńulnij praesertim грипп in codicilms nihil praesidii

sit,!1ñ§l quod Bìrńs'laftcusis'ltcgemla et divulganda

exliibet. Sensum Partim jam perspexit Grotius, in

co tantum lapsus, quod divulgandam potins quam

tegendam dixit, quuni Martiauus legemlam polius

quam штатами. velit; чине si quid conjecturac

dundum, сошедшими: lcgcrim pro non legezulam.

Grajam нашит] In cditis additum crat homí

тип, ad quod Grotius: »Dele homíuum cum MS.

Error ex eo ¥natus quod supra in noliliam Íaomimnn

dixcrit.' Omisi igitur illam vocem.

mcacula] Веси: sic marge Grotiana et codices

Reichenauensis, Darmstattensis, et Mouucensis (С).

Pessime in editis erat тешила. Oudendorpius (ad

Appulej. I, p. 807) clinm reclaim lectionem in vc

tuslissimis rcpcriri codicibus- testatur.

iisdemque так] Hue pertinet in primis Platonis

locus (in Timaeo р. 52): табу Ó`È (97) 187102960)!

gv öÃm/‘É'mzöro-u fÜr/75m' 1} (об идбдоо 623—

6ta6¢g~ Ем 91029 frugòç рта/где ò'âatóç те xaì

àépog :mi )wìçfm'ŕömyûv miròv ò §v1't61àc,

Martiani Capella@ 11n-V111. 5.814. вы

. ‚„;‚_1.;;Д—ЗЁ` —— И

globatus, terram in mediov imoque deiixam aeternis coeli raptibus circum-l

currens eirculari quadam ratione discriminat. Quanquam auscultare physicis`

in ipso adstruendi limine non dedigner, qui subtilium corporum teneritudinem

suis eoactibus circumductam in quasdam sectas vias et cireulorum intercape~

dmes non aestimant disparari, sed suis fluctibus adhaerentes naturas undique-l

secus' globoso ambitu orbibusque diffundi. Quarum circa medium, quod dixere

centron, aquae primum, aërisque sequens, tertium ignis суша commemorant;

et tune quinto quodam corporeae substantiae temperamento aethereos circuxn~

volare fulgores, quo loco Solis Lunae ae siderum signiferique orbis se obli~

quitas circumducit, quod Zvßiogoogaynxàv зебра gymnasia геш1егиш; cujus naturae

pŕgoç oůâêv аббат/д; miöè âúwzuw 555031961/

биотит x. т. 2.

globatus] Restitui anteriorum cditionum lectio

"nem, Grotius nescio unde globaiís.

in medio {тис/ив] Vide superiores notas 584.

599). .

díscrímínat] Conjicerc quis Possit discriminalur;

scd recogitandum est cosdcm inl terra quos in

mundo circulos a plnysicis statui.

Листинг adhaerenles] In banc sententiam dis

Putat Aristoteles (de coelo 2, 8 sequ.). Plura dabit

Achilles Tatius (ad Arat. 4 in Pctav. Uranol. р. 126).

. Adde vitae Pytlmgorac scriptorem (р. 60 Rittersh.).

undíquesecus] Codex Ettenlleimmünsteriensis

Sectas; pel'peram 599. 601. 622. 724. 865).

commemorant] Sic codex Grotianus; vulgo

commemorat.

tune quinto] vulgo mmc, quod correxi cx

eodieibus Ettenlneimmünstcriensi, Reichenauensi,

Darmstattensi, et Monacensi altero (С); sed quod

mox Ettenheimmünstcriensis praelmit quinto loco

rluosdam, librai-ii manum interpolatriccm redolet.

xvxñogoogqnxòv Ибиса] Oído foretícus сути,

locus corruptissimus. Neque quid lxacc monstra vo

cabulorum velint scio, nisi conjunctis duobus Prio

ribus, et al in el, qui facilis lapsus fuit, com

mutato, ita legas: »cyclophoreticum cymau, Greece

nvxlofpopfìuxòv яйца. Venom. -— VirA elarissì

mus B. Vulcanius legit суда fm'etícon Lyme, qui

cum consentit mens manuscriptus; quod ut intel

ligatur sciendum est physicos Graecos elementa

Яги-годам, ignem, aërem, aquamque, sed et

ipsum ae'tlncra ватага vocasse. Sie supra ígm's

сути commemorant (ita enim ibi lego cum MS.

non commemorat) quod ct elegantissime observavit

vir incomparabilis Ilermolaus Barham-us. Voce autem

кии20ф09цгшф utitur Atllenagoras, et quisquis

ille tandem est doctissimus lihelli de :mundo anctor.

GnoT.- Reiclnenauensis codex rectam Praebet lec

tionem, tametsi Latinis seriptam literis, quam re

ccpi. Idem est тждофорцтшдш dedita арт!

Sextum Empiricum (hypotyp. Pyrrh. 5, 4, 51),

uhi vide Fabrieium 156), quaeque nos ipsi plu

rihus locis de quinta essentia sive acthere ex mente

Aristotelis disscruimus.

gymnasia] Id est philosophontm scholae, ut

арт! Ciceronem (de orat. 1, 15). Aristotelcm enim

поташ est in Lycco docuisse.

81

642

M'artiani Capellae lib. VIII. 5. 814.

815

tranquillitas ctiam illum extimum tenet ambitioremque pursum, qui ex eo,

quod nullis sideribus occultatur, ¿ŕl'a61'90c perhibetur. Si 1311111- sui Similis

omnis circumagentium naturarum ambitus reperitur, nulli possunt aethereum

tractum circuli variare. Nos igitur circulos non ita dieemus, ut linquentis

naturae .discrimina corpulenta ñngamus, sed ut adscensusdescensusque ad

nos errantium demonstremus. Neque enim vel axem polosque, quos in sphaera

aenea, quae momen) dieitur, ad intelligentiae compendia affixere mortales, ego

rohori mundanae rationis apponam, quum nihil solidius terra sit, quod eam

valeat sustinere; deinde quum poli velut perforatae exterioris sphaerae cavernis

occultatur] Fortean oculalur. Sie supra: »nec

minus totis artulms decenter oeulea.« Sive quod

astra oculis comparantur, ut quemadmodum Plinius

lib. XXXIV capite octavo »statuam crcctam ocula

tissimo in locoe testatur. Gnor.- ingeniosa con

jecture, Praesertim quum aliis in libris legi videatur

occulalur, ut ipse Grotius edidit; attalncn anti

quiorum cditionum leetionem restituere non dubita

vimus, quippe adco elegantiorcm, quum per pro

lepsín occultari dicatur, quae nullis sideribus illu

stretnr.

ёуабгрос] 'Ita et Aristides Quinctilianns (de

musica l. 5, р. 155 Ме1Ьош.): »Septem enimc in

quit »planetis octavus est zodiacus; nona vero quae

stellis carens (111/6161909) Bpliaera appellatur.«

nalurarum] Reposui cx antiquiorilnls, quod

,Pad Grotium per errorcm, ut vidctur, in naturnm

corruptum crat.

антитез] Salmasius (ad Solin. p. 825) cor

rigit 111/испив ‚ explicatque »quuenlem mituram nc

tlicream sive coclcstem, in qua nulla corpulenta

ac solida discrimina, ut sunt circuli qui 111 spliaera

acnea quae пеший] dicitur, запада воПема; sed`

invitis codieibus 1111111 muto, neque mutari quidqnam

necesse erit, nisi linquenh's id est vacuae nalurae

iterum Per prolepsîn dixissc Martiannm conjiciamus.

Potcst tamen etiam vulgata ita cxplieari, ut cír

culos discrimina corpulenta nalurae linquere, id est

quasi naturam ipsam singularnm spliacrarum discri

miuc dirimere intelligamus.

щеколд] Manuscriptus tricote, lego cricole.

Aulus Gellius lib. 5, c. 10 de circulis quihusdam

loqucus ait: »sed eos in spliaera, quae приют}

dieitur, proptcr brevitatem non inessc.« Dieta a

вербное, quod circulum significat. Glossa: »Cir

culns, mix/tog 7; ирбиосж Gnor. — Ediderat

seilieet círcile. Sed codex Monacensis (С) liabct

eircole, eujus lectionem omnibus illis meliorem

recepi. Quad enim reliquis Graeeis кейсов, id Do

ricnsibus игрив; (v. Gregor. Corinth. de dialect.

p. 560 Seliaeß), ncque reliquos (111-весов eo absti

nuisse ostendit Aeschyli locus (in Prom. v. 74):

óxéìn] âè xioxcoöov ßiçc. Permulta esse тент,

111 quibus illarum literarnm transpositio advertatur,

Mailtaire (de dial. Gr. p. 4) et Matthine (111 gramm.

p. 40) ostcnderunt, quorum exeinplis addere licet

Сон-0115111: et Crocodilus. Ceterum male codex Et

tenheimmünstcriensis omisit vocem aenea; spec.

tatui- enim illa spliaera artiliciosa ab Archimede in

venta, de qua supra 585).

suslínere] Egregie Manilius (1, 168) de terra:

»Idci'reo manet slabila's, quin tolus ab Ша

Martiani Capellae lib. VIII. §. 815’. 645A

emineant, et hiatus quidam cardinesque íingantur, quod utique subtilíbus

aethereisque accidere non potuisse compertum. Sicubi igitur int1=>lligentiaeg 816

edissertandiquo proposito vel axem vel polos vel circulos perhibebo, ideali

quadam prudentia, non diversitate coeli discreta, sed spatiorum rationibus

dispensetur; sicque habeatur quum evexum devexumque mundum dixero,

quum similis cunctis suis partibus sit, sublimeturque vel lateat pro condition@

horizontis positioneque terrarum.

DE QUINQUE PAKALLELIS.

Нос igitur praemonito illud insinuo, quod quidam Bomanorum, non

per omnia ignarus mei, stellas a stando, sidera a considendo, astra ab Astraeo

Tantumlem refugít mumlus: fecitque cadendo

['ndique ne caderele -— —— —

et Paulo post (191):

»lvec vero tibi natura admiramla villen'

Pendenlís ter-rae debet: quum pendent ipse

lllundus el in. nullo репа! vestigia [индол

Ita et Ansonius (eel. 1, 29):

ъ Tellurìs, medio quae pendet in aëre, libra еды

Confcr et Platonem (in Phacd. 11.109) et Cicero

nem (de N. D. 2, 45).

actherísque] Adjectum est corporibus in codice

Ettcnlieimmünsteriensi, quod tamen quum glosse

mntis speciem referat, recipere dubitavi. Consulto

potins omisisse Martianus videtur, quum aetheream

naturam a corpulenta sedulo distinguat. Петю in

seqncnlibus crat., cur' ex eodcm illo codice reci

percm sic igítur ubi, quod et ipsum Pravae lilirarii

sedulitnti deberi vidctur.

ideali] Similiter Manetho (apotclesm. 2, 50): '

ъТфдё те :rán/twv sidi .n'ave'ëoxob ¿wéa

Oi 6" 1322201. [ujn шедших прилёту те v0

11102, ‚ ‘

’E1/19’ ái'âeiç ,uèv è'aöw £6’ ¿v «pgeöì роба/от:

другой cet.

Confcr et Macroliium (in somn. Scip. 1, 15), AP

pulcjum (de dogm. Plat. р. 290 Oud), et Pro

clum (de spllaera c. 2 extr.): #ói/og ‚мёд £1/ и};

идбщр xóxlog êörìv aiáüqtòç ó 1023 yáÃax

lcog, oi 6è Ãauroì Zóycp идиот! ůewgoz'wral..

díspensetur] Aliam lectionem depenselur Gro

tius in margine appósuit, sed pravam.

parallelis] Parallelos vocat circulos arcticos,

tropicos ct aequiuoctialem. Gnor.- Plura dalmnt

Geminus (elem. astron. 4 in Pctavii Uranol. р. 14

есть), Achilles Tatiu's (ibidem p. 145. 147 есть),

Cleomcdes (mm2. 196mg. 2), Proclus (de spliaera

2), Macrobius (in somn. Scip. 1, 15), Hyginus

(astr. 1, 6; р. 551 Mundi.) cet.

quidam Romanorum] Vnrronem forlasse sig

nilicat, licet in iis illius libris, qui ad nos per

nómiol. vencrunt, una tantum hai-um съушо1033аштехзтсъ

¿vai игу :rpoâiom'oß ‘rió’ ógoůalyoiów (de l. Lat. в, 14; р. 76), ubi sidera dici vult

ô@at0¿‘ quae insidant. Allcram communem hnbct noster

817

81*

644 Martiani capellae lib. VIII. §. 817.

‘ dicta fuisse commemoratp fabulosisque commentis Graji oomplevere coelum.

818

819

820

821

822

Ego praecepta potius edisseram disciplinae, ac decem dici mundi circulos as

severo; quorum alii paralleli, quos aequidistantes Latine possumus memorare,

eosdem polos habent, quos ipse mundus. Poli enim sunt, qui a centro

circuli linea usque in circumferentias ducta medietatis sectae mensuram aequa

ratione discriminant. Verum ex parallelis primus is est, qui et semper ap

parens et contingens confinia finitoris nunquam mcrsus assurgit; qui sep

tentrionalis circulus perhibetur ex eo, quod cum ceterisp quae promcntur,

etiam gemina sidera Septentrionis -includit. Secundus autem ex parallelis

maximus solstitialis est, ad quem Sol aestivus accedens solstitii fine repulsus

abscedit.

Sol Secundo, vel quum in aestivam flagrantiam surgit, vel quum in hiberna

Tertius aequinoctialis medius maximusque cunctoruma per quem

descendit, quadam mundi medietate pervectus mensuram noctis lucis aequa

o . . . . . . _

litate compensat. Ншс propinquus brumalls, in quem luemah iine pervemens

in aquilonem denuo repulsus assurgit. Quintus autem idemque ultimus au

cum lsidoro (нут. 5, 71, 4), qui et ipse stellas

dictas ait a stando, eo quod fixae stent semper

Proeli verbis Маг, » alii paralleli sive aequidistantcs

sunt, alii obliquia alii per polos ducti. Aequidi

in coelo nec садам; sidera tamen idem а consi- stantes sunt, quibus iidem eum mundo poli suntucct.

derando potius derivat. Tcrtium Astraeum invenies днищ-в] Id est horizontisa de quo jam supra

apud Aratum (plnaenom. 97): 605). Cctcrnm Septentriones aequatorem versus

- — »ò'v ‘ré (рабы!

Ибграп/ ápygaïm/ ira-regi душа/ша—

praeepnte scilicet llesiodo (tlicogon. 582). At longe

aliam originem proponit Nicomachus (in manuali

barmoniees 1, 5, 4; p. e Метем), аЬ doni-noe

nomen astri аист, oiov dráöewç ёбтгдцдёуос

xai visi üs'aw, frag’ З xai деде xal along

aiuoyaronuroinraa '

praecepta potins] Inverso ordine codex Etten

heimmi'mstcricnsis, male; ut et in sequentibus com

татами-е pro memorare, et atque post linea per

peram omissum.

(‚попил alii] »Circulornm enim зрЪаегаеа, ut

vel infra horizontem mergi ipse noster in Geome

tria monuit 694. 696).

Sol aestìvus] lsidorus (etym. '5, 44, 2): »S¢.

cundus circulus ex eo ůegwòç rgofrmòg dicitura

quia in eo circulo Sol aquilonis finibus aestatcm

faciens ultra eum circulum non transit, sed statim

lrevertitur, et inde tropicus appellatur-m sed haec

omnia ille pariter atque noster ex Graccis astro

nomis transtulit, quorum ipsorum paene in sin

gulis verbis eoueentus est, quare exscribendis illis

non praeter necessitatem innnorabimun

Secundo] Vide nc bis scribendum sit, numeri

nota a liln'ariis malc intellecta.

Martianí СареПае lib. VIII. g. 822. 645

stralis quique antarctieus perhibetur; hic mersus ас vix altiore circuli ex

tremitate horizontis defixa contingens tanti tamen spatii quanti septentrionalis

circulus ratione monstratur, ei etiam invenitur oppositus.

DE COLUBIS.

Conscquens reor coluros demonstrare: quorum pars desuper, quaedam

alia in imo versatur occulta, de quibus non nescio scriptorum variare defi

nita. Nam alii a septentrionali cardine in meridianum duci circulum perhi

bent, exindeque sub terras incantem denuo in arcticum apicem sublimari; alii

vero contra а cardine meridiano inchoamenta circuli perhibentes, eundem

per arcticum verticexn unde ortus denuo retulcruont; qui quidem alium ab

horizonlis defixa eontingens] Africanum Scripto

rem cognoscas, cujus patria tam prope jam ad ae

quatorem acccdat, ut sphaeram multo ohliquiorcm

quam nos conspieiat; utquc supra septentrionalem

circulum liorizontis confiuia attingere dixit, ita

eonscntuneum est oppositum quoque ad ipsum prope

Iiorizonlem pertinere. Quanquam hand scio an non

tam suac ipqius obscrvationì, quam alii anctori hace

omnia debcat, fortasse Aegyptio, unde omncm sub

tiliorem astronomiae notitiam ad vetercs trausiisse

constat. Prorsus similiter Proclus: Ищаритшдс

65' ёбп mix/Tag — ёфал'тдщуос той ògiCov-roç

m10’ Ev бщьвгау xaì öloçòftò уйти áfroZayßw

уйдет/ос. -

eoluros] Gcminus (p. 19) et Proclus (e. 10)

iisdem fcre verhis: Дао? ‘H511 JI'ÓÃWV Ó`£' 6ì6b x15

xÃoL oi ófro' 11n/aw подворий яросиуоршд—

ига/щ, gig 6vyßs'ß17xev .ên'ì иду ¿611m :repa

fpegsoaiv 'toog 1013 хдбиои JróÃovç È'xaw. Но

Zovgoì ó`è :calaña/rm дав? тд дёец тшсё aůra'iv

oiůecógryta yiyveáůao. 0i [Liv )wig Zombi, x15

zion :sarà ‘nìv #691.669on ‘wö ядами: öiot

беседой/таи табу 6è zoÃovgóv mix/inw дёру

‘cwc'c èötw стыде-7116: ‘rà 'òfrò той дугами.

эюй ёлд ‘ròv духота àno'layßavóye'va. Гgá

(pol/tal, 6è oòroa 0L' Ó`Là табу :tó/inw дао? табу

tgofrmcöv аса/1 [Флирт/651: бумагам mi. sig

rétraga мёд?) ì'öa ôLaLgoôöL ‘L'òv ó`w`¢ ‚аббат

табу Сводит! 791536201/‚Айде Manethonem (2, 45):

вТтЬс ôè дёбоюстёш/оибв д'бш mix/iol, 015 -

` vog aòtoô

’14%qu ágzo'yevot xogvsoñç’ сайта ya („сём

¿tapan

ÍAÃÃńÃovç сёдла votiov Тёщ/01:61, JróZoto

x. r. Ã.

et Maerobium (in somn. Seip. l, 15): »Praetcr llos

alii duo sunt eoluri, quilms nomen dedit imperfecta

conversie. Ambientes cuim septenil'ioualem verti

ccm, atque inde in (Битва diffusi, et se in summo

intersecant, et quinque parallelos in qlxatuor pal'

tes aequaIiter dividunt, zodiacnm ita intersccantes,

ul unus eorum per Arietem et Lilu'am, alter per

Cancrum atque Capricornnm menudo deeurrat; sed

ad australem verliecm non pervenire стыдили

825

646 Martiani Capellae lib. VIII. §. 825.

824

825

8.9.6

ortu circulum deciissantcs in quatuor quadras mundi ambitum discreverunt.

Verum ego, quod Hipparchus meus scripterum veritate complexus, hos dico

a signis zodiaci cycli venientes, et tam inter se Secundo conjunctes, quam

Nani

unus ab Arietis octava parte natus ambito mundo per polerum vertices ad

omnes parallelos angulis aequales persecantes in cardines pervenire.

. . s L . в .

eandem recurrit; alius simili eemplexu niundum a Cancro exortus includit,

quod planius postmodum faciemus.

DE OBLIQUIS.

Veruin nunc ebliqui sunt edicendi. Quorum signifer duodecim discri

minibus interstinctus, ex parallelis duos selstitialem brumaleinque contingcns,

acquiiioctialem medium `secat Secundo, nec ad pares angulos aut Iindit aut

finditur; qui Seli Lunaeque iter praebet cum quinque sideribus.

ambitnm] Sic аса: ex codieihus Reichenaucnsi

et Darmstattensi pre ambita, quod in cditis crut;

non autem recepi decursantes, quod pre decus

sanles in margine Grotius netavit (vide supra 57

n0t.), neque infra varietate pre verílale cx eadcni.

i звонило] Grotius secundae, anteriores taincn

editienes ct codices longe plurimi `«fecundo prae

heut, quod restitui, licet hic ctiam temperarc mihi

nequeam, quin ut supra 820) ct infra 825.

872) per librariorum errerem pro bis scriptum

сзэе putcm.

octava parte] Martianus parles intelligit, ques

nos gradas nppcllainus. Delamln'e c. p. 5H)

cum repreliendit in eo, quod Manethonem hic sc

.cutus sit ncglccto Hipparclio, quem tamcn suiim

appellarit. Varias astronemei'um sententias circa

puncta solslilialia et acquinoctialia in siigiiis refert

Achilles Talius (р. 146 Ремни).

a Cancro] АНЯ cediees, ques inter Menaecnsis

(С) ct Reiclicnaucnsis, a Leone; sed vulgatam

Galaxias

lectienem veriorem esse, inferior locus 855),

quem respicit nester, docet.

пес ad pares] Sie marge Grotiana, et eodices

Darmstattensis, Reichennucnsis, et Mouacensis (С);

vulgo nunc sine sensu. Preelus (с. Il) et Gemi

nus (p. 20): 2056; 6è zéxioyrai. Ó Cwâwcxòç

»sexlog дао? ‘vò 20564* ‘régi/ew года л’араЯ

Ãńlovç xóxiovç, id est ex Linacri interpreta

tione: »quod aequidistantcs ad inner/nales apagados

intersccem Ohliquitatem aiitcm zediaci mature ve

terihus innotuisse constat, ciijus inventienis laudcm

alii ad Pythagoram, alii ad Anaximandrum (Plin.

hist. nat. 2, 6), alii ad Oenepidcm Cliium (Рт.

plac. phil. 2, 12; Масть. Saturn. l, 17) refere

hant, ut taceam anonymum vitae Pythagerac seri

ptercm (р. 6I Rittcrshus.), qui Aristotelem demuni

cam reperisse tradit. `

Galaxias] "Баш lacteam inter maximes circu

.los elim relatam esse multi vetcrum loci estenduut.

Macrehius (in somn. Seip. l, 15): »Est autem

Martiani capellae lib. VIII. 5. sea 647

vero lacteus obliquorum multo majore ambitu pol-rectus etiam visibus appro

batur. Nam continio septentrionalis circuli natus, in finitorcm antarcticae re

gionis acclinans, paene totum videtur permeare coelum; quem quidem mihi

desipere videntur qui circulum negaverunt. Superest jam unus e circulis,

quem quidcm, quod locis momentisque omnibus variatur, dubito quid appellem.

Hic tamen novissima supernaque discriminans, atque undique in superliciem

telluris lineae flexu ambientis incumbens, horizon vel tinitor perbibetur.

DE SEPTENTBIONALI CIRCULO.

Sed quoniam expositi circuli breviter claruerunt, nunc eorum spatia, 89.7

lactens unus e eireis qui ambiunt coelum et sunt

praeter eum numero decem — de hoc laeteo multi

inter se diversa s'enserunt, eausasque ejus alii fa

bulosas, naturales alii protulerunLu Pbilosopbo

rum de eo placita cxstant apud Arislotelem (meteor.

l, 8), Plutarchum (5, l; p. 892), Stobaenm

(eel. l, 28; р. 575 Heen); nos hic Proclnm potis

simum andiamus (de sphaera I8): 20569 ÚÉ ёби

mix/log nal ô ттЗ yálaxroç' mitoç yev miv

micam жмёшь ¿slóëwtm гф' тот-пиф жёва

Zcp, 6in/¿6mm 6è ¿n ßgaxvyegiaç ‘usf/)£2.0

scôuéç, um'. eam ¿1f гф’ »40'6ch mii/og am

gm'óç' 015x ¿ipaöraa 6è (1131013 ‘rò nláz'og,

cil/là пап? yev ‘uva ‚дёру #Ãarórepóg ёбп,

xarà дё тише drsvórsgoç, дь‘ 1)'1/ ain'av ¿v

‘mig :rieiätaßç 6<paigouç mi ттауроёфетщ

ô 1023 yálaxroç min/tog- ŕötì 6è xal miroç

‘miv шутил: minimal, pigneror ydq év 6mm'.

gaLc ‚Нут/гав mix/iol. oí rd a'ůrò дай/грот;

ëxovteg tjr] бфаёщх. Adde Aratum (468), Ма

netbonem (2, 55), lsidorum (ступа. 5, 46; p. me

Aren), inque primis Hyginum (poêt. astr. l, 6;

p. 551 Munch): »Qui lactens voeatur, contrarius

aequinoctiali, ubi oportet ut eum medium dividere

et bis ad eum pervenire vidcatur, semel in eo

loco ubi Aquila conatituitur,iterum

antem ad ejus

signi regionem, quod Hgomiaw vocatur. Duodecim

signorum partes sic dividuntnr: quinque cireuli,

de quibus diximus (paralleli), ita ut unusquisque

eorum dividatur in partes duodecima et ita ex eo

rum punctis lineae perducantur, quae circulos sig

niÍicent factosa in quibus duodecim signa descri

bantlmu Nonnulla et ipse noster supra 97. 207)

et infra 855).l

quill appellem] Lege qui appellem Gno'r. -—

Grotii mentem profecto non iutelligo, ambigit Mal'

tinnusp quid eum circulum esse dieat, qui, ut ait

Maerobius (1. с. l, 15), incertum locum habere non

possit, sed pro diversitate eireumspicientis habitan

tisve varietura, neque ultra quadringenta stadia,

si Proclum sequimur (de splmera l5) idem maneaL

horizon vel fìnilor] Alios interserere vel oriens

margini Grotius adseripsita quod et in anterioribus

editionibus et in codicibus Reichenauensi et Etten

licimmůnsteriensi legitur-g sed rectius Grotius omi

sit, qunm omni sensu careat nec nisi ex male in

telleeta voce ¿911ch per âcrroygafpíav ortum

esse videatur.

648 Martiani Capellae lib. VIII. 5. 827.

uncle primo coeperarn, perllibebo. Ac prius ad septentrionalis circuli redeam

granditatem; in. quo more geometrico duo primo signa composui ad eirculum

perdueendum, id est unum quod centron, aliud quod peripherian demon

straret. Itaque in ipso mundi cardine posui clarius sidus, atque ab ео ad

Draconis Caput, quod jam notaveram usque ad Iinitoris eirculum pervenire,

lineam duxi; quam postea manente centro mente circumagens eirculum de

siguavi, atque ab omni parte spatium aequale complexa per Ьаес sidera

peripheria circumducta pervenit: a capite Draconis et dextro pede ejus qui

appellatur Engonasis admedium Cephei pectus, tunc ad pedos priores ma

joris Ursae, inde rursus ad Draconis caput.«

DE SOLSTITIALL

Huic circulo coniinis solstitialis, quem itidem lineari dimensione a cardine

.niundi in octavam Cancri partcm ducta, quo Sol accesserat solstitio,

eundem eirculum ambitu potiorem per haec tamen signa curvari:

coeperam] Grotius in margine : »aL гетера-шаг.

Non nccessc.

lineam лил] Lege cum MS. lineam dìxí. Скот.

— Fel'ellit Grotium prava distinctio, qua pervenire

cum verbo dixi jungendum nrbitraretur; qua cor

recta omnia jam plana vulgntamque unice sanam

esse nppareliit.

perípheria] Sic eodiccs Grotianus et Ettenheim

münsteriensis; vulgo per sphaeram.

a capite Draconis] Ilyginus (astr. poët. 4, 6;

p. 468 Munch): »Arcticon igitur orhem sustinet

caput Draconis cum rcliqua corporis parte; Ce

plneus autem pectore suo eirculum juugit. Eodem

orbe nituntur et pedes majoris Ursae, practerea

sedile Cassiepciae cum pellilius ejus nititur ipsi cir

culo, sinistro pelle genuquc «lextro ct pcdis prio

ribus тёте ejus qui Engonasin vocatur; ct manus

reperimus

incipit ab

sinistra Bootis cxteriori parte circuli convenit con

julieta.«

ambílu робот—ем] Codices Monacensis (С) et

Darmstattensis роботе, cui Ettenlieimmünsteriensis

adjungit рог-теснин, ut supra 826); sed liaud

scio an lnaec mera correctie sit a librario profeeta.

per hace] Vide Антип (480) et Ilyginum (4, 2,

P. 465): »In aestivo circulo hace signa sive partes

corum conspieiuntur: capita Geminorum, Aurigae

gcnu utrumquc, Persei crus et llumerus sinister;

Andromeda autcm a pectore sed manu sinistra di

viditur _ _ Praeterea in eodcm circulo pcdcs

equi Pegasi positi videntur, ct caput а relique

corporc dividitur Oloris _ Opliiuchus humcris ut

eirculum sustinerc vidctur; Virgo prope contingens

а capite inter lume et acqninoctialem eirculum col

locato est -— Leo a pectore ad lumbos dividitur, ut

Martiani capellae-lib VIII. e 828. 649v

octava parte Cancri, cujus omne corpus in longitudinem secat, ad Leonis pectus

ac ventremg inde ad ophiuchi humerosa deinde ad caput Cygni, deinde ad

ungulas Equi, ac protinus ad dextram Andromcdae manum, deinde ad si

nistrum Persei. crus ejusdemque sinistrum humerum, inde ad utraque He

niochi венца, et proxime ad Geminorum capita, a quibus rursus ad' octavam

cancri ipsius partem. `

r

DE AEQUIN'OCTIALI.

Aequinoctialis demum cii-culus bis admensus a poli termino circum 829

actus, tamin Arietem quam in Libram linea permcante, per haec signa

circulumxcluditz ab octava parte Arietis per totum corpus ejusdem ad re

ductum Tauri pedem, inde ad mediam orionis alvum, deinde per edictas

curvationes Hydri Crateraque et cervum ad octavam Librae partem inter

duas lucidas signi illius stellas; inde ad utraque Ophiuchi венца, ас tum

per Aquilam ad Pegasi caput, a quo rursus ad octavam Arietis partem.

DE BRUMALI.

Brumalem vero circulum similiter signo in octava Capricorni parte deiixo 850

per haec meare comperimusz ab octava parte Capricorni per" totum corpus`

caput ejus et corporis superior pars inter hunc et

areticum circulum videatur -

Cancer autem sic di

viditur medius, ut inter duos oculos ejus circulus

trajectus existimetur-m

слит] Sic codices Monacensis (С) et Darm

stattensis; vulgo includit, codex Ettenheimmůn

stericnsis conclmlit, quod correctionem olet.

Aríctís] Ilyginus (4, 5; p. 465): »Secundus

ab aestivo aequinoctialis est circulus, in quo haec

signa et partes eorum perspici possuntz Aries totus

omnibus pedibus innixus videtur -— — in eodem

Tamlgenna ut fixa perspiciuntura etsi nonnulli ita

finxerea nt uno genu, hoe est dextro nixus si

nistro prope contingere videatur —— in eodem cir

culo zona Orionis, ut ipso circulo praeeinctus existi

metur; Hydra nexu a capite primoa ut cervicibus

erectis canorum attingere videatury et ex inferiore

corpore llydrae Crater cnm Corvo velut fixus esse

circulo conspicìtnr. Item paucae stellae Chelarum

eodem adjunguntur; Opbiuchi genua eodcin cir

culo a reliquo corpore dividuutur; Aquila siniste

riore penna paene coutingens figur-ata est, 'eodem

que circulo caput Pegasi cum cervicibus вашим

per haec meure] Hyginus (4, 4; p. 467): „Мс

se

650 Martiani Capellae lib. VIII. 5. 850.

\

852

ejus ad podes Aquarii; inde ad Ceti ultimum caudam, ас dehinc ad Leporem

prioresque Caniculae pedes; inde per Argo tergusque Centauri ad Scorpionis

aculeum, deinde per Sagittae ultimam partem ad octavam Capricorni parten:

circulus revocatur.

DE ANTARCTICO.

Ultimus ex parallelis, qui vocatur antarcticus, tantundem spatii quantum

septentrionalis includit. Quem quidem meantem, quibus sideribus circuletur,

ego poteram memorare; neque enim mihi ulla Coelestis globi portio habetur

incognita; sed quoniam per ignota superioris

partis visibus hominum disten

ditur, dicere praetermitto, ne incomperta ~falsitatem admiscere `videalîur assertio.

ITEM DE COLURIS.

Melius coluros demonstremus, licet ipsi quoque aliquid curvationis ab

dentes nonl se totos visibus repraesentent, tamen quia conjectura non errat,

poterunt demonstrari. Atquel ita eorum primus, qui ab aequinoctiali parte

sumít auspicium, ab octava Arietis parte contingens ultimum Deltotos angulum,

ac тох summum eontingens Persei caput dextrumque ejus' brachium, proxime

manum secans per septentrionalem ciroulum ad cardinem mundi pervenit; а

dium Capricornum dividens et pedes Aquarîi per tingere et Ara videtur Prope allixa, Eridmiqm

caudam Pistricis ut trajectus videtur; dividit etiam

Leporem fugientem a cruribus et quadam parte

corpoz'is, et Canis sequclltis pedos, et Navia ipsius

puppim, Ccntaurique cervices ab relique сел-роте

dividit. Scorpionis extrema cauda, quod acumen

vocatur, eodem circulo conjungitur; Sagittarii arcus

codem orbe deformatiir,¢

quibus sílleríbus] Nonnnlla commemorat Hyginus

(4, 6; p. 460): »Ad antarcticon autem circulum

рений! extrema navis Argo, pcdesquc Centauri

posteriores adjunguntur; priorcs autem prope cou

iIuminis extrema signißcatio..

per ignota] Recepi lectionem a Grotio in man

gine notatam, adstipulantibus codicihus Reiche

nauensi et Ettenlicimmünstcricnsi; vulgo per ig

nolas superiores parles visas, quod eorrigendum

vidit et Bondamus (var. lect. р. 80).

abdentes] Grotius nescio unde „мент, quod

falsum esse apparet (5. 825).

Dellotos] Lege Dellotou.

Isthmou lcgcndum docnimus ct infra Diarhoflou.

Sie in Geometria

Gnor.- Equidcm ut supra 655) Islhmos ser

Martiani. Capellae lib. VIII. 9. 852. 651

quo per санбат Draconis ad sinistrum Arctophylacos proximeque ad Bootis

stellam ductus dextrum Virginis pedem sinistrumque contingit, in quo octava

pars Librae est; unde ad dextram manum Centauri, qua pantheram tenet,

i divisus vhand procul ab eo loco, quo sinistram Centauri ungulam tetigit, in

regionem inconspieuae nobis partis obruitur; unde emersus infra Cetum per

corpus ejus aversique cervieem ad Caput atque inde ad octavam parten: Arietis

redit. Alter autem colurus,° qui etiam tropicus dicitur,.ab octava parte' Cancri

consurgit ad sinistrum ex prioribus Ursae pedem per ipsum pectus ejus cer

vicemque; inde ad,cardinem pervenit mundi, at inde per elunes minoris

Ursae et bis per Draconem ad sinistram alam Cygni cervicemque perduotus

ultimum'Sagittae spiculum et proxime rostrum Aquilae contingit, a qua ad

octavam partem Capricorni descendit; inde haud procul mersus in regionem

inconspicuam infra Argo resurgit, cujus et gubernaculum et rectam puppim

seeans ad octavam partem Cancri redit.

Шд.) SIGNIFERO.

Duos jam .superesse circulos dubium non habetur, quos quidem obliques

vari, ita et hic codicum lectionem deserere nolui, Arcturus et Arctoplnylax non magie diversi fucrint,

quam Arctopllylax et Bootes. Coul'. J. Н. Vossium

(ad Aratum 91), uostrumque infra 858).

inconspícuae] Veram lectionem anteriores jam

qui Martiani quoquc error esse poterat.

contingens Репей] Codex' Ettenheimmůnsterien

sis omittit vocabnlum conlingens, fol-tasse quin

jam antes legebatur; sed qunm in his deseriptioni- habebant’ “nde Grotius “am correnti sed el" Pc"

bus astronomicis summa Pel-spicnitate opus sit, peram edidit conspicuae? Eadcm res infra 855);

ut apparent utrum circulus, de quo agitar, сап. at inde рея-сити] Codex Ettenlieimmünsterien

пнув! tantum an весе! aliquod sidus, Martianus sie ac’ Ч“°‘1 “me” acque ”сыре“: аць"а"'9.д“1“°

consulto ‘.erbum “ниве videtuh infra дист: pro perduclus, mox .dr/uilae rostrum

pro roslrum Áquilae, et inde ad octavam pro a qua;

Boolls slellam] Arctoplnylax luc a Bootie stella Ринит": causam non vidi cur “сноп“ a стае

discernitur, quod quo pacto fieri potuerit ignoro.

Cicero (N. D. 2, 42):

»Arctophylax vulgo qui dicitur esse Bootes.'

in margine notatas et inde pro et bis, ct verti

cesque pro cervicemque vulgatis praet'crrem.

rectam puppím] Alii, teste Grotio in margine,

Fortasse Booten dixit qui alias Arcturus appella

tur, maximum Arctoplxylacis stellam, quum proprie

erectam, hand male, nisi is potins sensus esse

viderctur, colurum puppim recto angulo secare.

855

82 *

652 Ма111а111 Capella@ lità.~ vm. 9.851

855

dici superius memoravi. Quorum unus signifer non ut ceteri, quos linealiter

feci, sed latissimus Omnium comprobatur; quem quum in duodecim spatia

discernerem, singulis triginta partes non nescia rationis adscripsi. Verum ejus

latitudinem circuli tetendi in duodecim portiones, ut tantundem spatii habeat '

latitudo, quantum longitudini duodecim partes attribuunt; (100110111 factum

sit, facile est loco eo, quo de Sole loqui coepero, demonstrate, qui per

mediam circuli ejusdem lineam solus fertur. Cujus circuli ambitum per duo

dccim signa admodum clara circumagi dubium non habetur. Nam galaxias

signifer] Proclus (110 spliaera il): 2056; 641

¿611. xúxioç ô ‘miv âeóâsxa Сведём, aéròç

6è ¿x 1011511 min/law nagallńiwv 6m/á6t1yxsv,

:511 oi uèv ‘rò 1120110; áfpoot'Cew Ãéyovrat 1013

(106102013 mix/iov, Ó @è âtcì ue'dwv tdw Сш

âian/ mistral.' 021100 ò`è ёфоглпшь ô'óo mâ

xÃan/ i'6aw nai, :ragaZÃÚ/ìaw, 1:013 uèv 19sgn'oö

трапеций .natal ‘niv toú :estonia/ov .n'gainyv

yoîgow, 1013 6è xstuegwo'ö rgomrmi хата?

‘niv той aiyoxégwrog :fotón/v ,uoîgow' ‘rà 6è

nlátoç ‘wö ‚ Сшдшкоб mix/iov ¿dri uoïgal.

Öcóâsxa. Piura de zodiaco in Palaeogr. crit. Vol.

Ш et IV exposui,

feci] Ita anteriores cditiones: perpcram Grotius

fecit.

Ialíludiuem] Manilius (astron. l, 679):

»Et ter vicenas parles palet atque trecentas

In longum; bis sex latescit fascia partes.«

Adda Hyginum (poet. astr. 4, 5 extr.): »Priol'cs

enim astronomici quum omnes rcs ad duollccim

parles revocarent, ut menses ct lloras et lalitudi»

nem signorum, itaque et signa, per quae res om

nes significantur, duodccim voluerunt csse.«

galaxias] Clan-ius ejus cursum exposuit Mani

lius (astron. l, 682 scqu.):

»Aller in alluersum posilas suceerlil all Árctoá',

El paulo a Borcae gyra sua fila reilucìt,

Transitrlue inuersae per sidera Cassiepíae;

Inde per obliquum deseemleus tauyit Olorem,

Aestiuosque seca! fines Aquilamrlue supinam

Temporaque aequanlem gymm запали/не fezenlem

Solis equos, inter camlam (‚на Seorpius arllct,

Exlremamque Sayillarï laevam atque sagillam;

Imle suos sinuat flexus per crura perlesrlue

Centauri allerius , rursusque allsccmlere coelum

Incipit Árgivamllue ralem per apluslría зитта

Et medium mumli gyrum Семёном/не per ima

Signa sec-ans subit IIeuiochum, tellue unile

profecias ,

Cassiepia, pelens super ipsum Perser: 111111311.

А11110 llygiuum (4, 7): »Reliquum est nobis dcÍiuire

quem supra lactcum orhcm demonstravimus. Ipse

enim dividit 010115 cxlrcmam sinistram pennant,

quae extra aestivum pervenit finem; deinde transit

manum dextram Pcrsei, et ai: humero sinistro Au

l'igae pervcnicns sub manum ejus dextram et Се.

minorum genua et Pelles ejns signi quod Proeyon

vocatnr; 1110 dividens aequinoctialem et aestivnm

circulum tangit extremum Iinem mali qui in Argo

nave dcÍixus videtur; deinde rursus revertens genna

Centauri dividit a reliquo corporc et extremam

caudam terminat Seorpionis et arcum medium Sa

gittarii et Aquilae dimidiam partcm, per ejus trans

xcns pennas.«

Martiani Capellae lib. VIII. 5. 855. ,'

655

non magis ratione quam oculis àpprobatur; cujus ultra regulam et ple

rumque deiiciens latitudo a Cassiopeae astro _in Scorpionis aculeum longitudine

compensatur.

DE HORIZONTE.

Supcrest circulus solus iinitor, qui ex eo, quod Semper surgentis deme

antisque muudi diversitatibus varietur, certum astrorum ordinem non 'poterit

retinere.

QUID SIT SPATII INTER CIBCULOS.

`Iam nunc inter circulos universos quid interstitii vel spatii intercapedo

naturalis immiserit, aequum explicare. Nam inter septentrionalem circulum.

quem in spatia octo resecavi, et inter solstitialem interpatet tantundem, quantun

interest inter octo et sex. Nam idem interjectus spatiis similibus continetur

iri°quo fit, ut major sit circulus ab eodem interjectu pari spatio et ejusdem

tcrtia portione. Alia intercapedo ínter

longitudine] Latitudine, quod legitur in editis,

арт-Шт esse videtur mendum; veram lectionem

codex Ettenheimmänstericnsis praebuit, quam ut

intelligas, tenendum est dimidiatam tantum eirculi

lougitudincm appar-ere. Possit tamen fol-tasse vul

gata quoque defendi Achillis Tatii loco (isng. in

Aratum c. 25, p. 114 Peten), ubi pariter zodiaci

Iatituflo (JI'ÃOÍTOQ) appellatur тд 'oizt'ov аёуоиёрш

tog мёртв xagm'vov âtáönìya, quîhus vel-bis

ipsa cjus dimidia pars significatur; cui addc Gc

minum (p. 28 Petav.). A

immíserit] Sie pro immerseńt, quod nihili est

in cditis, margo Grotiana codicesquc Reichenau

cnsis, Ettcnheimmiìnstcriensis, et Darmstattensis.

Praeterea paulo post in Etlenheimmůnstericnsi le

gitnr aequum est pro aequum in editis, cujus tamen

mutandi causa non crat.

solstitialem aequinoclialem que circulo:

inter сего et sex] Praepositioncm a Groth

neglectam cx anterioribus editionibus, ndstipulan

tibus etiam codieihus omnibus, restitui. Ceterum

diversa hace Martiani ratio est a reliquis, qui quum

meridianum cireulum in sexaginta partes dividant,

senas partes intel' polos et circulos polares, quinas

inter polares et tropicos, quatcruas inter tropieos

et aequinoctialem constituunt; ut Manilius (1 , 565

sequ.), Achilles Tatius (isag. in Arat. р. 150

Petav.), Proclus (de sphaera 9), Ilyginus (astr

‘poët 1, 6; p. 549 sequ.), atqne etiam Pseudo

Hipparchus ad Aratum (р. 265 Pct), qui trecentas

sexaginta partes facit; ex Martiani ratione hemi

sphacriis singulis triccnac senae, universo igitur

meridiano septuaginta duac partes triliuuntur.

interjectus] De hoc vocabulo vide Stephanium

(ad Saxon. p. 19).

856

857

ai@

654 д' Martian; Capella@ lib. vnr. 5. 857.

858

minor est a superiore interjectu, quantum quatuor numeri ad sex; ab ae

quinoctiali ad brumalem similis; a brumali autom ad austrinum talis est,

qualis Ша, quae inter septentrionalem solstitialemque circulos interjecla; cir

culusque ipse austrinus tantum habet ad cardinem suum, quantum septen

trionalis ostendit.

DE FIXIS SIGNIS.

Peracta jam spatiorum circulorumque breviter ratione', cetera quae

appellantur inerrantia percurramus. Dubium enim non est triginta quinque

signis omne eoelum s'plehdeseere, nisi forte velit quis eorum gestamina sociare,

licet animalium vocabulis censeantur; ut capram, quae Heniocho superposita,

aut haedos qui ejus humeris sustinentur, vel serpentem quem Opbiuchus

tenet, aut pantheram quam Centaurus gestat, quae sidera velut partes ha

simílis] Codex Ettenineimrxůusteriensis addit

proportio, quo tamem additamcnto facile supersc»

dcmus, si inlercapedinem ex antecedentibus re

petimos. i

auslrìnum] Alios et hic et ubique впитает

legere Grotius in margine notavit; sed utroque Pa

rilcr optimi auctores utuntur.

spaliorum círculorumque] Codex Ettenlleimmůn

stericnsis inverso ordine: brevilcr spatíorum cír

`culorwnque5 moxque lotulm coclum pro omne.

inerrantía] Ita jam Cicero appellavit quae Graeee

ánlaygïg dicuntur (N. I). 2, 2l), ne ambiguita

tcm formac Martiani culpac tribuas.

trigl'nta фаланг] llyginus pariter atque pcf

sonatus Eratosthenes in Catnstcrismis quadraginta

duo numerat, comprellensis nimirum zodiaeaiibus,

quae nostcr seorsim habct, ut lriginta tantum prac

tercn reiinquantur. Corvum vidclicct et Cralera

cum Hydro jungit, Coelulum autem sive Coronam

auslralcm prorsus omitlit; plures ncc ipse noster

liabct, nec undc triginta quinque nhsolvam seîo~

nisi Aquam addidcrim et Canopum, quae extremo

posait, sed ut ipse partes potins signorum quam

signa ipsa esse intelligei'et. De reliquia, nisi quid

peeuliariter monendum fuerit, lectores commode

ad illorum alterutrnm praetereaque ad Aralum atquc

Manilium ablcgabimus.

ист quis] Ita codices Ettcnhcimmünslericnsis

et Grolianns pro velit quisque in cditis.

cnpram] Арт! Grotium errore expressum crat

Cetcrum confer Geminum

(elem. asti'l c. 2, р. I5 Реши): ó Ó`È ¿v гф абш

иЗщо вёдер ‘Нщдхоп xsiysvoç ¿alungòç

âdnìg AîE #goöayogeósrm' oi 'ôè ¿v дяде:

той aůtoñ ,Yugi ждут/ш сёбтёрсбжоь 6150 "Epl,

фоь ш206шш. `

capra , quod eorrcxi.

pantheranz quam] Sie codex Etlenineimmün

slcrieusis; vulgo quam, quod panthera antca scribi

postularct. Cctcrum simpliciler 19T/@lov appellant

Aratus (phaenom. 441), unde beslíam Vitruvius

(9, 4 s. 7); Hyginus autem (2, 58. 5, 57) hoslíam,

«läam supra anni tenens immolare videatur. Adde

Martiani Capellae lib. VIII. 5. 858.

655

bendae sunt potiorum. Haec igitur quinque et tríginta signa cireuli interja

centis ambitu discernuntur:r nam alia sunt aquilonia, alia austrina; a regione

quippe zodiaci quae Septentriones versus depicta sunt aquilonia perhibentur,

interius autem numerantur austrina. Aquilonis igitur habent partem utraque

Septentrio, Draco qui inter utramque flexuosus illabitur, Arcturus quem

alii Booten appellant, Corona Ariadnes, Nisusque quem alii Engonasin dicunt,

Lyra, Cygnus, Cepheus, Cassiopea, Perseus, Deltoton, Heniochus, `Andro

meda, Pegasus, Ophiuchus, Delphinus, `Aquila, Sagitta. Austrina autom

hace sunt: Hydrus, Crater, Corvus, Ргосуоц, Urion, Canicula, Lepus,

Eratosthenem (eataster. 40): è'6tl. Ö`È тд 191]@¿01/

¿v гага 756962 121126201! той 001119601), 5

60ml' л‘еосфёргш ůéócov — ——— uvèç ò`è oiöxo'v

фабш aůrò afval. oì'vov, ¿ë об бл’ёаид‘гь Toîç

195055, quoeum eonvenit selioliastae ad Germanici

vel Caesaris Domitiani Arateorum fragmenta.

nam alia] Eandem distributionem invenimus

apud Geminum (p. 12 Реши), Vitruvium (9, 5

et 4), Manilium (l, 518 scqu.), alios, quos enu

merare longum est.

interìus] Legendum videl-i possit щам, nisi

spllacram al'tiliciosam ante oeulos liabuisse Martia

num appareret,’ cujus no.tnm est alteram partem

scmper emincrc, alten-ang recedere et quasi deli

tescere.

Nisusque] Lege Nìxusque'cnm MS. meo ct

membranîs. Шкив est ó ¿v yo'vaöw, д уиЁЕ

Arato. Manilius »nixam genu speciemu appellat.

Apud vitruvium male Nessus legitur, emenda Nixus.

Gníxum a generibus (hoe est genubus, sie Cicero:

»Quae genus ad Iaevam Nixi delapsa шведа“)

diei Festus testator: nos literam unam elidimus,

ideoqne Arnobius, Appulejus aliiqne »genu nixumu

«Ниш-е, sive a апсида, sive a Graeeo уиЪЕ. Ci

Ь

eero etiam in loco citato Níxum simpliciter dixit

de eodem astro.GuoT. — Monacensis (C) quoque

Níxus, Darmstattensis Níxos; vulgatam tamen mu

tare nolui, qnia uti-aque participii forma pariter in

usu est, adeoque nisus praet'ert Drachenhoreliius

(ad Silium 2, |25), alteram níxus antiquam et

obsoletam habitam esse probans ex Servie (ad Ae

neid. 1, 144), cui tamen obloqnitur Orellins (ad

Cie. orat. pro Plancio e. 27, р. 159).

Cygnus] Corrcxi quod apud Grotium scriptum

erat Sygnus, quum anteriores editioncs omnesque

scripti libri "стат praebeant leetionem.

Hydms] Агата (445) ‘Гд‘рцщ Cicero (455)

et Hyginus (2, 40 et 5, 59) Ilydram lloc Signum

appellant; at Geminus (2, p. 15), ut noster:

{Убрав Hgaz'aìg, Ндраёч, pariterquc Hippar

chus (ad Aratum 2, 1; p. 258 Pctav.) et alii.

Crater] Alios eratera ubique serihere Grotius

in margine notavit; qua de forma vide quae supra

monui (ad 51) in voce bupacda.

Proeyon] Cicero (in Arateis 488):

»Auteeanís, Grnjo Procyon qui nomine [тли-‚

Àceuratius tuinen Geminus Signum distinguit a

stella splendida, quae in ipso eernatur eodemque

nomine Proeyon dicatur.

656 Mariiani СареНае lib. viii. ç. 858.

859

Eridanus qui ab Orionis pede defluit, Cetus, Centaurus, navis Arge, Piscis

austrinus, Coeluluni, Ara. Nam et aquam, quae ex cratere Aquarii fluit,

melius partem signi credimus, et stellam, quam quidam Canopum, quidam

Ptoleniaeum appellant, quae superioribus inconspicua in ceniinio Alcxandriae

incipit apparere, ut partem Eridani Huniinis aestimabo. Hace discernit zo

diacus, qui quidem aequales duodecim sigiiorum integral: portioncs, sed un

decim liabet signa; Scorpius enim tam suum spatium corpore quam chelis

Coelulum] In Glossis est: »Caelulum tliuribu

lum a caelandou, sed male, nam ara et thuribulum

idem sunt. Gum'. _ А nennullis anteriorum edi

tionum ahest, fertasse quia ëodem errere'cum Ara

cenfundercnt, sed recte Munckerus (ad Hyginum

p. 412) menct Coelulum Latine dictum esse quem

Graece n nonimllis обет/262607, ab llipparcho

aiitcm Cadueeum appellari Geminus doceat, nimirum

Coronam auslrínam, ‘quam plcrique ante pedes

Sagittarii ut ludeutis ahjectani videre sihi visi sunt;

de qua conferri jubct Sealigerum (ad Mauilium

p. 411) et Theenein (in Aratuin p. 51 ed. Lond).

Vide etiam infra (ad 842).

шршт] Geminiis hanc queqiie inter signa au

strina proprio loco numerat,

quidam Сапорит] Non quídem, ut in editis,

codices praehcnt Ettcnhcimmůnstcriensis, Reiche

nauensis, Monacensis (С), et Darnistattcnsis. IIpsius

stellae supra jam 595. 608. 696.) saepius mentio

facta est; addc Vitruvium (9,l 4 s. 7): »Ilujus

autem rei index est stella Canepi, quae his re

gienibus est ignota, renunciantibus negotiatorihus,

qui ad extremas Aegypti regiones prexiinasquc ul

timis finihus terrae tcrminatiencs fueruntii; et Lucamini

(8, 181):

__-

»inde Canopos

Exeipit auslrah' coeIo contenta vagari',

Stella limeus Borean.« __

Ptelemaeum tamen qui praeter nostrum appellatum

referat, non novi; neque Eridano, sed Arge navi

annumerat Geminus: ¿v аире) тф л‘пдамср ‘Mfg

’Aggioêç пашет/ос ¿aangòç oiönìp Нога/шло;

дуодоЁСгтш.

chelis] Id est braehii's sive forcipi'bus suis,

quare minuscula initiali exprimendum curavi; no

miuis enim viin postea demum hahct, ulii Mar

tianus, quam nos Li'bram dicamus, Grajos quos~

dam Clielas dixisse narrat; nunc illiid tantum vult,

Scerpium et suiim spatium (in zodiaco) corporc,

et Librae (spatium) chelis suis occupare, certe

majorem ejus partcin, nam superieris Lihrac partis

nennullas stellas ah aliis ad Virginis pedes rel'crri.

Поют enim est multos Lihram emnine non nu

merasse inter signa zediaci, quorum nester que

quc partes sequitur, dßm undecim tantum signa

statuit, pariter ut H_vgiuus (poët. asti'. 4, 5): »etsi

nulla sunt signa диода-{т sed tindecim idee quod

Scorpio magnitudine sui cei'poris duerum leculn

e quibus prior pars Chelae,

Unde Manetho

oceupat signeruin,

reliqua autem Scorpio vocatumi

(apotel. 2, 156):

.Xußaì :Teig mi. да} ‚иггеффщбш/ ávf'gfç

¿gai

Hai. Zvyòv ¿nM/'£66001 ¿mi г’ ¿nii/1:66’

âxátspůev,

_Oïai :rsp #Záönyysç ¿at vaoô щадит:

Martiani Capella@ иь. V111. 5. 859. 657

I

occupat Lihrae; cujus superiorem partem pedos Virginis occupant, majorcm

vero Scorpius; denique Chelas, quam Libram diciluus, quidam dixere Graji.

Horum ergo siguorum duodecim nomina, quod vulgo nota sunt, praetermitto.

QUOD

DIVERSIS CIBCULIS DISTRIBUANTUB QUOBUNDAM

PARTES SIGNOBUM.

Intelligo ordiuis hoc fuisse, ut quo circulo spatiove quae signa sint de

monstrarcm; sed et magnam partem adstructionis quuirit contra, propositum

brevitalis, et quod mediatcnus tertiave parte quaedam signa дойка circulis

diversis sua membra discerpant, hanc obscuram caligincm derelinquo. Quippe,

ut cetera transeamus, manus interior Arcturi intra septentrionalem circu'lum

pollitur, reliquumque corpus parti alteri deputatur; Ccphei corpus mediatenus

septentrionali, thoracc partito ct diversis circulis attributo; Nisus чего sí

et Maerobius (Saturnal. l, 2l С): »Scorpius totus,

in quo Libra est.« Plura «labunt interpretes ad

Virgilii Носит (georg. l, 55):

»Qua locus Erigonen inter Chelasque sequenleisa

inprimis Sex-vins, cujus liaee nota est: »Acgyptii

duodecim esse asserunt signa; Chaldaei vero un

dceim, nam Scorpium et Libram unum Signum ac

eipiunt; chelae enim Scorpii Libram faeiunt. Iidcm

Clialdnei volnnt aequales esse partes in omnibus

signis; sed pro qualitate sui aliud signum viginti,

alîud quadraginta habere; quum Aegyptii tricenns

esse partes in omnibus velint. Modo ergo secun

dum Clmldacos locutus est, dicens posse cum lia

bere locum inter Seorpium et Virginem. Nam Bri

Вове ipsa est Virgo.«

quod díversís circula's] Пас de re accurate egit

Pseudo-Hipparchus (ad Aralum P. 257 Реши):

Zouròv yaraßaréov гл}, 'coòç régi/awa; x15

'u/îovç mi fà тет/бреши ‘ón’ aéreöv Caiôw: etc.

держи] Pro deßxis hoc Bohdanú (in var. lect.

p. 60) codex praebuit, e quo etiam correxi dis

crepant in editis substitute discerpant.

840

Cep/:ei corpus] Vox septentrionali deest in MS. I

et merito, est enim luie àngoçâwvfóöq et ex su

perioribus aut subsequeutibus inepte repetita. Скот.

— Interpunctìone mutata integrnm servavi vulga

tnm lectîonem, quam рои modo Bondamns (vnr.

lect. р. 00. Gl) conjecturîs teutavit, sed librarii

quoque varie interpolarunt; siquidem codices etiam

Bondami et Ettenheimmünsteriensis olîlittunt sep

lentrionali, Monacensis (D) autem inter partito et

díversis inscrit celere toto. Jam vero intelliges

omnia reete procedere, modo supplcas: »Cephei

corpus mediatenus septentrionalh scil. parti depu

tatur. Ceterum confer Pseudo-Hipparchum (р. 258):

ô yèv 0511 ¿annòç míniog régi/@L Caiâuz 0250,

Bocóz'ov yéöov áymfn/a mi Нщоёшс dni'ůp,

mi» ei'gnxs 6è :regi roórov Идите.

85

658,Martiani

Capellae lib. VIII. §. 840'.

841

nistro pode septentrionalis Draconis verticem calcans, capite solstitialem cir

culum adscendit, unum brachium Lyrae, alterum dans Coronae; et alia

hujusmodi non minus insuavia quam morosa.

QUIBUS SIGNIS SUBGENTIBUS QÜAE OBIANTUR QUAE OCCIDANT.

Illud potius attendendum, quibus surgentibus signis quae ortum faciant

occidantque. Nam oriente Cancro occidunt Corona Ariadnes, et austrini Piscis

pars dimidia, Ophiuchus а pedibus usque humeros, serpensque quem detinet

praeter fauces caputque totum, Bootis etiam medietas; oriuntur vero Orion

totus Eridanique principium,

septentrionalís Draconis] Id est Draconis, qui

intra scptentrionalem eirculum est. Pedem eundem

quem noster nominat etiam Hyginus (5, 5; p.422):

»Hic positus inter duos circulos, arcticum el: aeslivum,

utrisque pedibus et dextro genu arctieum

eirculum finit, ita tamen ut dextero pede priori

bus digitis eirculum terminet, sinistro autem toto

caput Draconis opprimere conetuw; rectius quam

Aratns (70): . -

АгЕьтгрой Jroôòç диет! ёхеь биолога Agai

- поутос,

quem ideo repreliendit Hipparchus (ad phacnom. I,

7; p. 181 Репин).

quíbus surgenlibus signis] Caput hoc optimc

convenit cpm eo quod apud Ilyginum est libro

quarto. Guin. _ Веси, sed melior auetor Aratus est

(568 sequ.) cum Hippareho (ad phaenomena lib. 2),

nequc spernenda comparatio cum Pseudo-Ilipparcllo

(ad eadcm p. 258-260 Petav.), qui etiam cun

dem cum nostro ordinem sequitur, quum Ilyginus

ab Ariete ordialur.

orienle Cancro] Grave mendum intactnm adlmc

dum reluansit, jam tomen exilnendum. »Oriente

Cancrm inquit »occidunta eet. Excerpta nostra

et in lingua Caniculae lucida stella. Quum

occída't, quod in cam te facile opinionem дадим,

omnino scripsissc nostrum »oecidit Coronae Ariadnes

_ pars dilnidia." Oriente enim Cancro tota si 0c»

cidat Ariadnes Corona, quomodo oriente Leone

»Coronac reliquiam sive uli rectius MS. »Coronac

reliun conteguntur? Hace sane non cohacrent,

si vulgata lectio recte se habeat. Et de veritate

cnicndationis ne dubites, en tibi Hyginnm, qui

claris verhis (poet. astr. lib. 4, cap. l2): Cancer

eitoricnsil inquit »obscurat dimidiam partcm Сотовые.

Adde Ciccronis haec ex Arateis v. 598 ed. Grotii:

»Jam simul ut supero se toto Imm'ne Cancer

Exlnlit, extemplo сед?! delapsa Corona,

El loca convisit cauda tenus infer-a Piscis,

Dímùlíam relinens slellís distincte Corona

Par-lem clima supera, (трое alia de parte re

_ pulsa est.«

Bonn. (var. lect. p. 6|. 62).- Arati rationem probat

ctiam Hipparchus (2, 5; p. 214); temen non tanta

apnd lne est Bondami excerptoruln auctoritas, ut inde

Мак-[Залит corrigam, quum vidcam pari incuria

etiam Pseudo-Hipparchum loqui (p. 259): (hh/£1, @è

бгёфт/ос' 2119150; tà 1711061: Еще ¿ai ¿502111.

и. т. 2.

Martíani Capellae lib. VIII. §. 8'11. 639

___._._._.__. .. „. _ .--_-—„‚‚`ъ..——.а-- ` -4-3дт

autom Leo oritur, Coronao reliqua conteguntur, _austrinusquo Piseis,' ot

Ophiuchi, serpentis, Bootisque partes, itemque Aquila, Nisique pars dextra;

oriuntur vero Hydri caput, Lepus et Proeyon, Caniculaequo pars prima.

Oriente autem virgine ’occidunt Lyra, Dolphinus, Sagitta, Cygniquo pars potior,

Eridanique pars ultima, et caput .eorvixquo Pegasi; oriuntur autom Hydri`

pars `prior usque ad Craterem, Caniculaque tota, et navis Argonis puppis.

Libra surgente occidnnt Pegasi et Cygni roliquae portionos, Andromed'aoque 842

caput, Cephoique humeri, Cotus, et flexus iluminis Eridani; oriuntur Co

ronae medietas, Nisi dext0r pos, et Bootes, ot Hydri reliquurn praeterultimam

caudam, Contaurique pars, quae in equi speciem figuratur. Scorpione autom

nascente occidunt Andromedae pars reliqua, item Cephoi pars, lquae extra

septentrionalom circulum posita, et Cassiopoao et Orionis pars; eodom tempore

oriuuttlr Ariadnes Corona tota, et caput Ophiuehi, Nisique corpus omne

praetor sinistram manum, Hydri eauda ultima, et Centaurus totus praetor

`priores pedos. Sagittario nascente mergitur Orion, et Canicula, et- Heniochi

pedos; oriuntur vero totus Ophiuchus et Nisi sinistra тахта, et Lyra, et»Í

Cophei caput humeriquo, 4et Centauri pedos priores. Capricorno oriente 845

oocidunt Honioohus totus , et ojus capra haedique, Persei pars sinistra, et

Caron-ae reliquat] Sic anteriores cditiones; Gro- (ad Hyg. astr. 4, 12; [1.47 5).- Hygînus enimeam

tius reliquíae. Coronam appellat, quae ante Centauri pedos засек-е

Argonis] Lege cum MS. Argus Graeca decli

nationc. Gnor.- Sed pluribus etiam vulgatn lectio

codicibus nititur, ita ut quartus quoque casus Ár

gonem 850. 855) in Mouacensi (С), Darmstat

tensi et Ettenlleimmünsleriensi legatur. Piura апо

rum excmpla 'aiTerl Sclineiderus (lat. Form. p. 146).

flexus] Codex Ettenheilnmůnstericnsis con/luxus,

sed praefero vulgatam. Агата ctiam Zumal habct,

Ariadnes Corona] Errat Capella, Ariadncs Со

ronam appelli-ms earn, quae cum Scorpione oritur.

Corona Ariadnae est бгёфш/ос ßógetoç, 4uti lo.

quitar Tzelzes ad Пес-13011. р. 95 ed. lleins. Минск.

existimetur, quae est austrina (vide ad 858); in

eademquc sententia ctiam Scaliger erat (ad Manilium

р. 572); sed Агата (858) indistincte:

‘H рвёт: vip’ sic ётёет/ qzégsmt, rà âè ww'

1961/ дым _

Образ/де оЁшцрёреь dtsqnávotó ‘re 661517690:

забила,

quem docte animadvertit Vossius (ad v. 400) Co«

ronam nustrinam nondum cognovisse.

caplit Ophiuchí] Везти; ex codice Ettenhcim

münstcrieusi, quod Hygini et Pseudo-Ilipparchi

consensus postulabat; vulgo lůniothi.4

85*

5.

660 Martiani Capellae lib. VIII. §. 845.

844

Argonis puppis, et Ргосуоп; invieem oriuntur Cygnus, et Aquila, et Sagitta,

et Altarium. Aquario oriente occidunt Centauri pars equina, Hydri Caput;

<oritur et 'equus Pegasus. Pisoibus ortis oocidunt Hydrus totus, et Centauri

pars reliqua, et Crater; praeterca oriuntur Andromedaepars dextra, et Piscis

austrinus. Arietis signo surgente occidunt pedos Centauri, et Altarium; oriuntur`

vero Andromedae sinistra pars, et Persei Caput usque ad alvum, et Deltoton.

Signo Tauri oriente occidunt Bootis pedes, Ophiuchus а pedibus ad genua

usque; oriuntur autexu Ceti pars reliqua, et sinister Orionis pes. Geminis

orientibus occidit_Serpentarius usque ad genicula; oriuntur Vero Fluvius,

Cetus , Orion.

QUIBUS TEMPORIBUS OBIANTUR AUT OCCIDANT..

Temporum quoque ipsorum, quibus oriuntur aut occidunt, habenda

distantia est. Nam quae transversa oriuntur et recta occidunt, eeleriores ortus

quae recta habent, quam occasus; contra aulem, oriuntur et transversa

conduntur, tardías oriuntur quam occidunt. Nam Cancri Signum reote oritur

Altaríum] Pro altari, cui similia et alia apnd

. alios, ex nominativi forte pluralis similitudine nata.

GnoT. — Saxo Grammaticus: »Parentem altario

honoratumu; ad quae Stephanius (p. 247) non solum

nostrum laudat, sed addit etiam Salviani Verba:

»Cliristum in altario dimittimusc, ad quae Bitters

lmsius: »Vetus glossarium judicat formam nominis

esse diminutivam altare, âñißwytç, et allarium

ßwpuöxágtov. Sed promiscue tamen reperio usur

patum allaríum pro altari.“ ld quod exemplis pro

batur Pauli Diaconi, Angelomi, et IIildeberti Ce

nomancnsis; quilms adde Severum Sulpicium et

Ilieronymum a Scliellero laudatos.

geuit-ula] Codiees Monaeensis (С) et Ettenheim

mûnsteriensis gcnucnla, quod eodcm redit.

recta мстит] vulgo recte, quod correxi ex

codicibus Monaeensi (С) ct Ettenlxeinnnünsteriensi.

tardías 'oriuntur quam occídunt] Idem docet

Geminus (elem. astr. p. 28 Petav.): ‘L'Owcv'nyç dè

117g èyx/iiöewg ónappgoóöqç 1013 Сшд‘шиоб

mßs/.lov övußat'vat xaì. ‘rà д‘шдгяш'тддрш î'6a

душ xatà 'L'ò uéyeůoç ¿ci/¿60m худшее ràç

ávaroiàg пай ‘ràç âv'öetç :rotaïtíůat' 56a рвёт:

»yàp 0919013 ‚мумий/т) 1013 Cwâtaxoö xénlov

‘niv ¿varo/Mv notsírat, Ёивгш то? СаЗд‘ш ¿v

.mision жрёт/су и)» ¿varo/Mv nai, ‘niv âóów

Jrotsîraa, ôgůà ya@ :ragù z'òv духов/гос :ra

рал'ёлггь, ¿dre 440:19’ ê`v Exaärm/ dryufíov ‘wö

deiov ‘niv ага/ситца! yiyvaöůat, дао? dè

тобто л’оЯчЭи Zgóvov viva/it'öxaöůat ‘nyc ¿va

roûnïç mi. nig. âúó'ewç‘ 56a ò`è плащи:

»yuyvoyévov той Сшд‘щиой meÃov под; ‘ròv

душат/тог ‘niv civaroâńv жадеит, ¿mia/a

¿v Mainova ,yoda/oe ¿fraz/atpégemt, nlcŕyuz.

Martiani capellae lib. an gi 844.- 661,

inclinatumque mersaturg licet hoc in Capricorno parva inflexione ourvetur;

oritur autem duabus horis et duodecima parte horae, et~ hora occidit ac

deunceg minima in isto distantia est. Leo autem oritur duabus horis et tertia

parte 'horae, oceidil: vero hora semis et sexta parte horae. Virgo oritur horis l

duabus et dimidia et sexta parte horae; similiter Libra; occiduntque hora 'et

tertia parte. At Scorpius diminuit ortum et auget cccasumg oritur enimahoris

duabus .et tertia parte, occidit hora semis et sexta parte horae. At Sagittarius

oritur horis duabus et duodecima parte horae, occidit hora et deunce horae.

At invicem quae transversa oriuntur et recta occidunta breviores ortus oc

cupant quam occasus Denique ex his est signum Capricorni, quod oritur

hora et deunce, oecidit duabus horis et duodecima parte horae. Aquarii

vero proximum signum oritur-hora et dimidia et sexta parte horae. occidit

horis duabus et tertia parte horae. chuens hos Piscium signum oritur hora

et tertia parte horae. occidit duabus horis et dimidia et sexta horae parte,

Eandem mensuram Aries utriusque temporis scrvat. ITaurus oritur hora et

dimidiavet sexta parte horae, occidit duabus thoris et. tertia parte horae. At

Gemini oriuntur hora et deunce, occidunt duabus horis et duodecima parte horae.

QUOD PRO DIVERSITATE SIGNOBUM DIERUM NOCTIUMQUE

FIAT INAEQUALITAS.

. . . vinci-1 - - o

Наес est lnaequalltasp quae dierum spatia noctlulnque dlscrlmlnat.

Nam quum Solislumen eorum signorum principium , quae tardius oriuntur,

yá@ навалить xaì ‘tà Caiâßa лед; ŕòv év imp жрём}; dvatgzgovm Парддиос „из

докт/т, ¿im шт’ ¿fila лома? идет дисс Zvyòç, mt ¿mi agaasmrog „Lw/Em д „gv

tfiv ¿varo/hiv поьггбдш, ò`w`¢ at 101310 xal Сидит: míniogduïéyov xal Карий/оп дебае

taxezav ‘tf/v ávaroìnìv delicata/et шут/56190“. pavoóvrcmz, Ev :flaiötqa худа/ер ваттом

similiter] Ita codices Monacensis (С), Darm- Падай/09 и“); Zvyáç, quem etiam de reliquis

stattcnsis, Reichenaucusis, et Ettenheimmůnsterien- consulem liegt,

sis; quorum consensum secutus snm, licet eodem dierum apatia] Пас de re accurate agunt Cleo

rcdirct штата: nocciditqne hora ct tertia parte; mcdes (mm2. диод. l, 6) et Geminus (clem.

similiter Виши Rem confirmat Geminus (р. 50): astr. c. 5, P. ea каш), quos vide.

845

sic

662 мамаш capellae 1ib.`vm. g. 846.

ingreditura dum sequentia signa nascuutur, diei prolixitas procuraturg ubi

vero haec intraritil quae cito orta tardius demersantura diebus exiguis noctes

efi-icit grandio-res. Denique haec ratio et illis respondet, qui velut miram efii

ciunt quacstionem, talia proponentes: Si spatiis aequalibus omnia signa per

censentur, ac necesse est diebus noctibusque cunctis sena signa supra terras

esse, omnes dies noctesque pares esse debuerunt. Sena autem signa superstare

non dubium est, totidemque dolitesccro, dies quoque noctesque variari. diver

sitatibus spatiorum. Nam solstitialis dies habet aequinoctialis mensurae horas

quatuordecim et вспашет; brumalis vero horas novem et dimidiam ac tertiam

portiouem 3 vicissim brumales noctes solstitialis diei temporibus porriguntur, cujus

ducis tempora suscipit nox aestiva. In tanta varietate diversitateque temporum

847 illud profecto colligiturp signa aequalia non habenda. Cujus conclusioni et

rerum veritas et nostra regula refragatutn Multiplici enim clepsydrarum ap

positione monstratum omnia signa paria spatia continere. Quum enim diversa

spatia in ortu habeant atque occasus tamen si omnium ortus occasusque com

848 penses, videbis ad plenum collata mensuris aequalibus respondere verum

sena signa] Агата (552) de Zodiaco: margine notavit, videlicet ad alius situs vel climatis

Той да 566m, ‚помою ”о“; Тати/0,23 ¿L_ natur-am, qua dicrum noctiumque spatia variari

”впав, supra noster recte monuit 595); sed hie certum

T6660” tange уайт Soéoerm „0267; (Тель aliquem auctorem eumque Alexandrinum ante oculos

. ß n

тж“ habere videtura quare etiam mox nolui e codicibus

t s ‚ ‘ t Darmslnllensi Etlculxeimmünsteriensi ЕЕ aiel âóvovöb âvwâexaâeg minimo, . . a . . . a et Groliano

corngerc cul conclusionl Pro cujus

profecto] Alii perfecte, teste Grotio in margine.

veritas] Pro varietas in editis praebent codices

Тдббщ д’ ávréÃ/îovör tóöov â’è.n'ì minos

r man; ‘

aiel Tfïávvóïabß 56m’ té me ñfu'öv Reîcllcnaucusis, llarmstattensisp Monaccnsis (С), et

”157520” Grotianus. vide etiam supra 824).

'Agxoyéwyç оЁлд ижгдс áaígsraa cedat

уайт. '

Adde Vilruvium (9, l. s. 4). Quaestionem, quam

hic noster tangit, expedit Gemiuus gs- scum).

quum enim diversa] Codex Eltcllllcimnliìn

steriensis perspicuitatis gratia inserit signa, quo

tamen additamento non magis indigemusa quam

quod mox Boudamus (in var. lcct. р. 62) c codice

horas падет] Alios legere octo Grotius in suo supplex-i voluit ad invicem ante respondere.

D

l

Martiani Capellae lib. VIII. §. 848. 665

hac quaestionc submota, alia subtilior de spatìis imparibus objectatur. Dicunt

enim: Si spatia signorum aequalia sint, aut Sol tardiore- cursu quacdam signa

transcurrit, aut dierum ratio diversitate mentitur. Sed constat Solem Gemi

norum Signum triginta et duobus diebus excurrere, Sagittarii autem duodetri

ginta, ccterisque signis aut adjici aut detrahi aliquas portiones; quod prefecto

non iicret, si aut 801 aequaii cursu ferretur, aut signa spatiis paribus tende

rentur; Sol autem eadem ac perpetua celeritatc festinat; relinquitur, ut signis

1101); ‚ д.

зраЫогиш аечиаШаз депедеъш'. Sed hune quoquc errorem nemo sapientliт

scd opinio invetcrata compesuit, quam omnes hactenus eredidere, quemadÄ

modum ipsi ‘mundo sphaeraeque postremae centron esse terram, ita ct solaris

circuli candem centron esse, quod omnino falsum esse non dubium est. Nam

ut diversa spatia sunt Coelestis ambitus circulique medialis, ita et diversis

centrorum signis punctisque torquentur, quo fit, ut terra solaris circuli eentruni

non sit, sed cccentros habeatur. Per vices enim propiuquitatcs descensusque

ad terras solaris orbita cursusque summittit, itemquc pro 'signorum conditio

nibus sublimatur; et quum medietatcm linearem in latitudinem zodiaci 801

libratus enpurrat, orbem tamcn Solís obliquitas mcatus aut imprimit aut cxtoiiit.

Quis enim dubitet Cancrum Geminosque verbi gratia in mundi

ardua subli

mari, rursumque Sagittarium Capricornumque pererratis deilexibus intim-ari?

Quod quum ipse zodiacus signaquc coeio cohacrentia tantundem a terris un

этч-‚ш. _ .om a.. y. д

V и `~__„1`¿-„«

. Ai' _', ’l 'i

submota] Sic codices Reichenaucnsis ct Etten- Gemiuus (apud Petavium р. 5 есть); qucm [отит

heimmünstcriensis, nec Grotianus rel'ragatur, qui

habet ваттом; vulgo consummala.

aut Щетина] Vulgo aut in dierum, quod ex

codice Ettenlieimmünsteriensi corrcxi.

duodetriginta] Alii XXIX, teste Grotio in

nemo sapientum sell] Inseriti hace tria verlia

margine.

vulgo omissa Grotio auetore, qui ita in membrana

legi tastatur, multoque concinniorcm eam lectionem

esse recte monet. Rem ipsam accurate exposuil

ewsclihcre nunc non possulmis, ct Cleomcdcs (x'vxÃ.

ÜÈLÓ@.¿11,"`6); vide et infra 855).

quod quam ipse] MS. quotquot сит , sed

` optime optimae membranae quanquam enim; nam

sequitnr infra Solis tamen.GnoT.

-thim'arnm

membranarum lectionem pro correctione tantum

haheo lihrarii, qui nec (‚нит scil'et hnud rarorpro

etsi usurpari, nee quod saepissime conóeludendi

causa particulis praemitti; quare vulgata'm scr

vaVl. ¿0k 32.1' t г.

849A

a' I

ъш

eos

.Martiani capellae lib. ymg 9. 849.

850

diquesecus interstitii detineant, solaris tamen circulus, qui subtermeatp aut

evehitur aut descendit. Hiuc venit ut a Sole signa cum dierum transeurri di

versitatibus videantur.

DE PLANETARUM ORBIBUS.

Transcursa ratio est signorum ceelestium atque etiam circulorumg nunc

planelarumlorbes edisseram, quos quidem non ab erroribus suis-nam iisdem

Solis rationibus commeantes nihil licere patiuntur erroris-sed quia diversa

varietas mortalibus caligines intentionis oifundit, non planetas sed planontas,

cum dier-um] Alios legere cum variis in mare

gine Grotius notavita idque etiam in codicibus M0

nacensi (С) et Darmstattensi exstata ut anceps sit

optiog sed camkipsam ob causam vulgatam servare

malui.

transcursa] In nonnullis codicibus Bondamus

(var. lect. р. 47) invenisse se testatur transcurso

ratione signorum , quod et Ettenhcimmünsteriensis.

noster habet placetque Arntzenio (ad pancgyr. Il,

p. 741); at vulgata nostri usui accommodatior vi

detur.

cdisseram] liane lectionema quam ex codice

Elîcnilcimmünstcricnsi reccpi, jam Oudcndorpius

(ad Appui. I, p. duorum `codicum auctoritate

commendaverat Vide ct supra 817).

patiuntur erroris] codices Ettcnhcimmůnstericn

sis et Grotianus erroribus-g sed vulgata non minus

bona, modo genitivum jungas cmn nihil.

culigx'nes intentionis-1 Sie Martianus multo ele

gantius quam librarius Ettcnhcimmünstcriensis, qui

calíginasas intentiones scripsit.

sed planöntas] Id est qui non tam ipsi crrent

quam iiomines in errorem dueantg hoc enim est

dlavqiv, ut apud Scxtum (adv. mathcm. 10, 08):

бофЬСггщ ó`z`:

¿1f foótozç ô ¿Lóôwgoç'xaì stap’

állybßoll'uv Вой/„ешь JI'ÃavqÍV. Planetas

cnim dictos esse constat оЁл’д tic 172627129, ut ait

lsidorus (оп-13.5, 70, 20), id est ab errore, quin,

ut Macrobii (ad somn. Scip; 1, 14) verbis utamlu',

»et cursu suo feruntur et contra sphacrae maximae

id est ipsius coeli impetum contrario motu ad orien

tem ab occidente volvunturua unde factum est, ut

vulgus hominum nullis legibus adstrictos per coeli

spatia vagari cxistimaret. Sed eum ierrorem jam

Plato impugnat (de legg. 7, р. 821), aequalis sci

licet Eudoxi, quem primum horum siderum motus

ex Aegypto in Gracciam transtulisse testatur Sc- I

neca (quaest. nat. 7, 5), in eoque postea omnes

eonsentiuntg unde Cicero (деды-1. 1, 11):

»Quae verbo et falsis Grajorum vocibus errant,

Re vera certo lapsu spatioque ferunluw

et alio loco (2, 7l): »Astrologi motus crrantium

stellarum notavcrunt; inventus est ordo in iis stel

lis, qui non putabntun; confer et'lmec (N. D.

2, 20): »Maxime vero sunt admirabiles motus ea

rum quinque stellarum, quae falso vocantur erran

tes,- nihil enim cri-at, quod in omni aeternitate

consery-at progressus reliquosque motus constantes

et ratos.u

Martiani capellae lib. VIII. 9. 850. eos

sicut orator aSserit, memorabo, licet eos propriis nominibus insiguitos etiam

aliis nominibus iappellarint Nam Saturnum Phaenona vocant, Jovcmque Pha

ëthonta; Pyroenta Martemp venerem Phosphorona Mercurium Stilbonta no

minaruntg Soli vero Lunaeque diversitas gentium innnmera vocabula sociavit.

Horum igitur septem illa eo maxime cum fixis sideribus habenda distantia,

quod illa coeli tantummodo cursibus commoventur propria statione ornata,

hi vero tam mundanis raptibus auferuntur quam propriis cursibus commo

ventum

orator] MS. Slrator, forte Stralen,- meminit

_ hujus matliematici Sti'abo.Gno1-.- Servavi vul

gatam, qua. meliorem non llabebam; quam enim

margini adseripsit Grotius lectionem Áralus, eam

licet etiam codex Etlcnlicimmünsteriensis pracbeat,

recipere nolui, quia non solum correctionem olet,

sed ipsius Arati libris ne conÍirmatux' quidcm, qui

de planetis onmino non agunt; nisi forte ejusdem

сапопет Martianus respexita cujus id argumentum

fuisse videtur (confer Graucrtum in Nicbnln'ii Mus.

“Непал. Т. I, р. 541).

uliís nominibus] Eadcm cxstant apud Cicero

nem (N. D. 2, 20), Plutarclmm (dc Plac. phil. 2,

15, p. 889), Eusebium (ргаер. cvang. 15, 48;

p. 848), Clcomedem (mm1. 196mg. 1, 5), Appnle

jum (de mundo p. 295 Опасна), Ausonium (Шуи.

18, 12), Achillem Tatium (isag. 17, p. 15G Реши),

Hyginum (poët. astu 2, 42. 4, 15 есть), lsidorum

(5, 70, 20; p. 164 Aren), alios, saepissimeque

leguntur apud Manctlionem in apotelesmatisg sed

quae a diis repetita sunt, jam apud Platonem cx

stant (Tim. p. 58; epinom. р. 987).

Pyroenta] codices Reichenauensis et Ettenheim

münsteriensis male Pyroín.

cum fix-ís] Sic scripsi ex margine pro confixís,

quod apud Grotium erat, quia sententiae nexus

luie est: villa distantia habenda est horum septem

Nam quantum eos retulit diei noctisque rotatio, tantum nituntur

cum fixis sideribusu, id est: »hi lècptcm eo maxime

а. fixis differuntm Praepositionem cum in discre

851

852

pantia quoque significanda adhiberi ostendit v. e. ‘

Cicero (acad. 2, 47): »cum Cleanthe -cbrysippus

мышам et alio loco (Brut. 49): »doctis hominibus

cum populo dissensio fuit. «

hi vero] Membrana haec vero, snhinlellecta voce

sidera; et quantum ea ‚ non eos. Gnor.- Male,

de planetis sermo est; ncquc illud offensionem ha

hct, quod hi ad remotiores spectal, quum id po

tius significeta de quo potissimum disseratur, qua

de re vide qnos laudat Otto (ad Cic. dc sencct.

19, p. 177). Dc rc ipsa conferatur Macrobius `(ad

somn. Sc. 1, 18): »Solem ac Lunam ac stellas

quinquea quibus ab errore nomen est, praeter quod

secum trahit ab ortu in occasum diurna сотен-510,

ipsa suo motu in orientem ab occidente Procedere,

non solum literarum profanis, sed multis quoque

doctrina initiatis ablnorrere a fide ac monstro simile

judicatam est; sed apud pressius intuentes ita verum

esse eonstalæita ut non solum mente concipi, sed

oculis quoque ipsis possit probat-ius et Seneca

(quucst. nat. 7, 21): »Omnibus autem stellis in

eandem partem cursus est, id est contrarius mundo;

hic cnim ab ortu volvitur ad occasum, illac ab oc

casu in ortum eunt, ct ob hoc duplex his motus

est, ille quo cunt ct hic quo aufernntnna

8—1:

666 Martiani Capellae lib. VIII. 5. 852.

diversis 'compensare tcinporibus, id est aut mense ut Luna, aut anne ut

Sol, aut triginta annis ut Saturnus, et ceteris temporibus pro spatioruin quae

circumeunt latitudine aut brevitatc. Quae cuneta sidera licet in ortum porgere

vidcantur, non tamcn adversum mundum rigido inotu, sed obliquo per ze

diaci deiixa moliuntur; alioquin ex contrario partiiim siiarum motu mundus

stare non posset. Denique etiam peripateticorum dogma centendit, non ad

versum mundum haec sidcra promoveri, sed celeritate mundi, quam sequi

non potuerunt, praetoriri. Quod quidem, etiam ut verum sit, meis non

poterit rationibus obviare. Sive enim Saturnus nimia cum mundo celeritate

concertans Vix exiguis cursibus superatur, ae Luna, quod tardius incedat,

intra tricesimum _diem a mundi parte eadem praetoritur; sive contra mundum

iiitentibus ideo celerier quia breviore ambitu erbem circuit Luna, tardiusque

Saturnus propter latitudinem orbis effusi; utrum velis,

obsistit, siquidem suus motus istoruin rationibus dispensatur.

níluntur díversis] Claudianus (de cons. Mall.

Theod. 105):

»Sider-a eur .septem retro nitantur in ortus

Obluetata polo“ ——

Ovidius (metam. 2, 72):

»Nitot in adversum, пес те qui' cetera vinci!

Impetus, et rapido contrai-ius euelior orbiu;

unile etiam apparet meliorem esse paulo ante vul

gatam lectienem rotatie quam ratio, quod apud

Gi'otiumin margine legitur; sic enim ibidem Ovidius:

»Adde quod assidua rapitur vertigine coelum,

Siderarlue alta trahit celerique veliimine torquct.«

Eadcm varietas redit infra

\ cctcrís temporibus] De variis temporiim spatiis,

quibus singuli planetae cursus silos pei'liciant, am

plius ceui'crendi sunt Cicero (С. D. 2, 20), Vitru

vius (9, 1 s. 4), Plinius (liistor. nat. 2, 8), Plu

tarelius (de plac. phil. 2, 52; p. 892), Eliscbius

(praep. ciang. 15, 51, p.8.'it)), Achilles Talius

meis regulis _non

Quibus tamen

(isag.18, p.:157 Petav.), Geminus (ibid. p. 4), Cleo

mcdes (l, 5), Stohacus (ecleg. phys. p. 262 Heen),

Macrobius (in senin. Scip.1, 19).

latitudine] Grotiana marge: nal. longitudine.

{п огшт] Diiirniim niiuirum sive mundi, qui

Seli Lunacque cum toto coelo communis est, quiim

preprii planetarum meatus mcnstriii vel annui соп

trariam viain tcneant, qua de re omnibus nota

plurihus agunt Plate (in Tinlaco p. 56), Vitruvius

(9, 1 s. 4), Seneca (dc censtantia 14), Geminiis

(clem. 10, p. /12 Pctav.) et alii ques enumerate

longum est.

minutes stare non раздел] Margo Gi'otiaua тип

dum sustínere non розжиг; male.

praeteri'rí] Accurate hanc sentcntiam cxaminat

Geminus (loco citato p. )l5 scqn.).

obviare] Sic codiees Ettenlieimmi'ìnstericnsis ct

Dai-instattensis. In cditis legitur obviari' pro olu'i'ci';

sed passivnm in ille verbe aegre adniittitur.

Martiani capellae lib. VIII. 5. 854. 667

septem sideribus unus est communis motus, quod omnes ortum petunt; alius

quod temporum omnes diversitatibus atque accidentibus variantur. Nam ex his

quinque sidera stationes recursusque patiuntur, Sol vero Lunaque cursu

continuo rapiunturg item haec lumina vicibus obscurantium occultanturp

quinque vero sidera nesciunt obumbrarig tria item ex his cum Sole Lunaque

orbem terrae eircumeunt, Venus vero ac Mercurius; non ambiunt terram.

QUOI) TELLUS NON SIT CENTRUM OMNIBUS PLANETIS.

Licet generaliter варганит, cunctis orbibus planetarum eccentron esse

tellurem, hoc est non tenere medium circulorumg quoniam mundi centron esse

non dubiumg et illud generale septem omnibus advertendum, quod quum

mundus ejusdem ductus rotatione unimoda torqueaturi planetae quotidie tam

loca quam diversitates arripiant circulorunL Nam ex his nullum sidus ex eo

loco unde pridie ortum est elevatur. Quod si est, dubium non est, centum

oetoginta tres circulos habere Solem, per quos aut ab solstitio in brumam

redit, aut ab eadem in solstitialem lineam sublevaturg per easdem quippe

mutationes commeat circulorum. Sed quum Sol praedictum numerum habeat,

Mars duplos circulos facit , levis stella duodecies cxercet, octies vicies cumulatur

ex Ín's quinque] Codex Ettenheimmůnsteriensis

ex eas,- non necessc.

Майонез recursusque] Cicero D. 2, 20)=

»Quod eo est admirabilius in his stellis, quas di

cimus, quia tum occultanlur tum rursus aperiuntura

tum adeunt tum l'eccdunt, tum antecedunt tnm sub

sequuntura tum celel-ius moventur tum tardius,

tum omnino ne moventur quidem, sed ad quod

dam tempus insistant.:

Venus vero ac лил-сайт] quapropter hos jam

Cicero (in somn. Scip.4) Solis cursum ut comites

consequi dixerat Piura vide infra (ad 857).

eccenh'on] Vide supra 849) et plura apud

Ptolemaenm (Aimagest. 5, 4), qui hoc placitum

ab Hipparcho inventum diligentius exeoluitg cfr.

Bailly (hist. de Pasti'. T. I, р. 87 et 470). Nihili

est quod tradit Jnmbliclnus (de vita Pythag. 51)

jam Pj-thagoram то}; ёиигутрдтцтас indagasse.

quoniam mumlij Recepi lectionem a Grotio in

margine дышат; vulgo quod mundi minus clare.

vide nostrum superius (§.58/L 599) et Cleomedem

(1. l. l, 9).

non dubium] Codex Eltenheimmûnsteriensis ad»

dit est, quod tamen eodem quo supra 857)

jure omitti posse ccnsui; neque magis necessarium

duxi paulo post ejusdem arn'píunt pro arripiant.

exercet] Recepi codicis Ettenheimmůnstcriensis

lectiones et hic et in sequentibusa ut-mutata simul

84 *

668 Martiani Capellae lib. VIII. §. 856.

857

Saturnus, eos circulos qui paralleli dieuntur circumcurrens; qui motus om

nium cum mundo proveniunt, et terras ortibus occasibusque circumeunt. Nam

Venus Mercuriusque licet ortus occasusque quotidianos ostendant, tamen eorum

circuli terras omnino non ambiunt, sed circa Solem laxiore ambitu circulantur;

denique circulorum suorum centron in Sole'constituunt, ita ut supra ipsum

aliquando, infra plerumque propinquiores terris ferantur, a quo quidem signo

uno et parte dimidia Venus disparatur; sed quum supra Solem sunt, pro~

pinquior est terris Mercurius, quum infra Solcm, Venus, utpote quae orbe

interpunctione tolerabilis certe sensus exsisteret;

vulgo enim ita cdcbatur: »Jovis stella duodecies

excrescere octies vicies cuznulatus. Saturnus eos

circulos, qui paralleli etíam dich’ sunt, circumcur

гены Edili ante Grotium штатив; Grotianae

lectioni favent codiees Monacensis (С) et Darmstat

tenais. Sed apparet respici varios singulorum plia

netarum annos, quibus cursum suum absolvant;

consentanenm enim crat tanto plures eos habere

circulos diurnos, quanto dierum numero ipsorum

eircuitus annum solarem cxcederent; quum igitur

Sol, cujus annus trecentorum sexaginta quinque

dierum esset, circulos haberet centum octogintav

tres, diluidium videlicet numerum, qnia adsccndeutis

dcscendentisquc iidcm mcatus sunt (§872)- candem

rationem necesse Эта: in Martis stella obtinerc, cujus

cursus quum fore duos annos solares aequarct,

circulorum etiam numerum duplicem esse seque

batur. Unum illud oii'e'ndit, quod quum ipse Mar

tianus supra 852) Saturno triginta annorum cur

sum tribuerit, hic viginti octo tantum narrat; sed

sive hic librariorum sive ipsins auetoris ‘_'crror sit

(vide et inferius 864 f.) reliqua certe egregie sibi

constant.

centi-on in Sole] »Il n’y a de vraiment remar

quable dans ce passage que ce qui concerne Mer

cure et Venus, dont les orbites ont le Soleil pour

centre сотые! se trouvent dans la position que

nous leur assignons aujourd’hui. On dit que e`est

ce peu de lignes qui a été pris par Copernic pour

le sujet de ses meditations, et qui Га conduit a

son système du monde; en ce cas Martianus aurait

rendu a Pastronomie plus de services, que des

astronomes bien plus habiles, et nous devons lui

pardonner son~ verbiage, ses bévues et son gali

mathias. Вньышцв c. p. 512). —- Plura dabit

Benzenbcrg (Versuche über die Umdrehung der

Erde p. 461).

infral plerumque] Revocavi anteriorum editio~

num lectionem, quam Grotius ad marginem reje

cerat scripseratque intra, quod multo minus com

modum est. Confer Macrobium (in somn. Scip. 1,

19): nCirculus, per quem Sol diseurrit, a Mer

cnrii circulo ut inferior ambitur; illum quoquc

superior circulus Vencris includit, atque ita tit ut

hae duae stellae, quum per superiores circulorum

suorum vertices currunt, intelligentur supra Solcm

Iocatac, quum vero per inl'eriora commeant circu

lorum, Sol eis superior aestimctur.«

Venus rlispm'atur] Grotiana тат-50 paritcrquc

codices Monaccnsis (С) et Ettenheimmünsteriensis

lilcrcurius, ut haud improbabilis sit conjecture, utri

usque a Sole distantiam olim in hoc loco lectam

esse. Piura vide infra 881. 882).

Martian Capano lib. V111. ç. 857. 669

eastiore diifusioreque curvetur. Nam Luna, quao propinquior terris est, per 858

quos foratur anfractus, interiusimemorabo; post cujus orbem alii Mercurium `

Voneremque, alii ipsius circulum Solis esso eoncertant; deindo Martis, Jovis

ac Saturni, quos omnes ut suis amplitudinibus metiamur, quod non facile

astrologi voluore, ab- uno geometriae concesso assertio est inchoanda; quod

ot ipsa suggerit in praesenti, et ab Eratosthene Archimedeque persuasum, in

circuitu terrao esso quadringenta sex millia stadiorum et decem stadia; ita .‚

ut ab hoc indubitatis rationibus approbetur, Lunao circulum centies terra.

osso majorcm, qui idem circulus ipsa Luna sexcentios potior invonitur.

Quae duo ex defoctibus Solis assiduis, quantum umbrae Luna subjeota red- 859

didorit, et ipsius umbrae collatione cum ipso Lunao corpore vera dimensione

monstrantur; quae nisi morosa sint, quemadmodum dimonsa sim, demon

strabo. Crobro in climate Diamoroës provonions Solis dofoetus ejusdem

ox omni parte totum obumbravit orbem; id cst

Diarhodu, portio obscurationis apparuit, in climate vero Diaborysthenis

sod propinquo climati,

caslíore] Primo adspectu apparebit legendum

esse vastiore; quid enim castitati cum Venere?

sed invitis codicibus nihil muto.

alii Метан-бит] Ulmen-ius hac de re disputavi

in Palaeograplnin 284, p. 558). Confor Plu

tarclium (de placit. philos. 2, 155 p. 889) et Ma

croliium (in somn. Scip. l, I9 et 21).

ab Eratosthene] Codex Eltenlieiinmůnsteriensis

Aristotele, quod lamcn fucile apparclnit falsum cssc,

quum ipse Martianus lectores suos ad libri sexti

locum remittcre videatur 596), ubi tcrrae cir

cuitum ex sententia Eratosthenis declaravit. Quan

quam insignis est numerorum inter utrnmque locum

diversitas, ut jure mirctur Bernhardyus (in Era

tostlienicis р. 62), undo знаю sapientiam Martianus

clicuerit, quum reliqua testimonia omnia ducenta

quinquagínla millia tradant. \

ita ut ab hoc] Restitui anteriorum editionum

lectioncm, adstipulantibus codicihus Monacensi (С),

Ettenlieimmünsterionsi, et Darmstattensi; quum

apud Grotium legeretur »oh hoc ergo indubitatis rn

tionibus approbetun, praemisso titulo: »quod vcir

culus Lunae major sit quam шиш, quem con

tinuata cum antecedentibus sententia retincre non

potui. Nostrum lectionem margo quoquc Grotiana

exliibet, sed addito ergo, `quod codiccs nostri non

confirmant.

qui idem] Sic codex Reichenaucnsis; vulgo qui

quídem.

quantum umbrae] Alii terme, toste Großio in

margine, Jfortasse utrumque conjungendum.

in climate] De his climatibns plurilms nostcr

agit infra 876).

ill est Diarhodu] Sic codex Reichenaucnsis;

vulgo apud Grotium Diarhodon, in anterioribus

vero Dim'hodii, ubi verac lcctionis vestigia facile

G7{) Martiani Capellae lib. VIII. §. 859.

nulla obsistente parte Sol totus eluxit. Unde, quoniam clima Diarhodu quot

stadia contineat manifestum est, reperi duodevicesimam partem terrae umbram

quam Luna fecerat continere. Sed quoniam majus corpus ejus est, quo

umbra metaliter jacitur, quam ipsa umbra, ex climatibus, quibus pro parte

Sol obscurabatur dextra laevaque, compertum est triplo majorem esse ipsam

Lunam umbra sua; ergo collectum est Lunam sexies minorem orbe terrae

- praedictis rationibus inveniri.

860

QUOD LUNA MINOR SIT ORBE SUO.

Luna autem minor est orbe suo sexcenties, quod clepsydris intelligi

apparent; pessime codex Ettenheimmünsteriensis

Diarhodis.

portio obscurationis] Simile exemplum invenies

apud Cleomedem (zvx2. 9ea99. 2, 5), quem om

nino vide. In universum Geminus (p. 40 Petav.):

Ať jv aittav očð î6at ráâuv aí èx2ɛiabetç

ytyvovrat, &22à xavà tàç váõv xâtuátov ổua

poọ&ç uɛyázat rapa22ayat ytyvovtau regì

và uɛyé9m váõv ềx2ɛi peaov. Hatè yào vòv

avròv xọóvov oiç uầv öżoç ö i 2tog èx2ɛtɔret, .

oig ổè vò huốv, oiç ðà tò šŻavvov toč mui

6edog, oiç ổà trìv doxnv oöðèv uéọog toő

n2iov èx2s2ouzròç 0eaopeïtat. Adde Achillem

Tatium (isag. 19, p. 159 ibid.).

duodevicesimam] Sic codices Reichenauensis,

Darmstattensis, et Monacensis (C); vulgo duodevi

gesimam.

metaliter] Plinius (hist. nat. 2, 8 s. 11):

»Defectus Lunae magnitudinem ejus haud dubia

ratione declarat, sicut terrae parvitatem ipsa defi

ciens. Namque quum sint tres umbrarum figurae,

constetque, si par lumini sit materia, quae jactat

umbram, columnae effigie jaci nec habere finem ;

si vero major materia quam lumen, turbinis recti,

ut sit imum ejus angustissimum et simili modo

infinita longitudo; si minor materia quam lux, metae

existere effigiem in cacuminis finem desinentem,

talemque cerni umbram deficiente Luna palam sit«

etc. Graece est xaovoɛuðáõç, vide Cleomedem (2, 6).

sexies minorem] Varias hac dc re sententias

vide apud Plutarchum (de facie in orbe Lunae 19,

p. 952 sequ.).

Luna autem minor est] Hoc caput in MS. ita

legitur: »Luna autem minor est orbe suo sexcen

ties, qnod clepsydris fusile imponas, atque emersa

omni subtrahas primum, et aliud vas apponas do

nec nocte alia renascatur, adjecto ad circuli spatia,

et quod excurrit partibus, et ipso item Lunae cor

pore, quoniam de circulo, hoc quoque esse non

dubium est: invenies sexcenties aquam excrescere,

unde colligas circulum ejus toties esse majorem.

Si ergo ipsa Luna major sexies terra, sexcenties

circulus ejus major Luna, vides lunarem circulum

centies majorem esse tellure. Utrumque conjungit

Veicetinus, Lugdunensis, et Basileensis codices.

Sanc haec lectio quam adscripsi imperfecta est,

Viri

docti et harunce rerum gnariores, quid hac de

ni legas : » quod clepsydris intelligi potest.«

Martiani capellae lib. VIII. 9. 860. on

potest. Duobus enim vasis aeIIeisy fusílibus positís, inferius vacuum, aliud

superius aqua plenum pone. Observa autem Lunae ortum, et stellam iixam

simul eum ea orientemg et quum coeperit corpus Lunae ex superiore parte

supra terras apparerei cito superioris vasis aqua videlicet pleni centrum

apcri, ut simul cum incipiente Luna oriri aqua fluere in vas inferius incipiat,

et donec totum corpus appareat fluat. Quum autem tota supra terras appa

ruerit Luna, statim primum vas in quod aqua Huxerit subtrahas, et aliud

apponas in quod aqua Íluat, donec nocte alia irenascatur illa stella, quae in

priore nocte cum Luna oriebatura et quum illa orta fuerita superius vas

unde aqua fluxerat tollas. Deinde metire aquam, quae in spatio viginti quatuor

horarum Huxerat, ad mensuram illam primam, quae cum corpore Lunae

prius in primum vas fluxerat, et invenies sexcenties aquam excrescere, quod

~in Lunae circulo fieri non dubium est, id est Ásexc'enties superare spatium

corpus Lunac; unde colligas circulum ejus toties esse majorem Luna. vides

lunarem circulum centies majorem esse tellure.

re judicandum sit videantz nobis satis erit breviter

discrimina libroruma qnos summa diligentia con

gessimus,_indicasse.Gno'r.- Atque alias equidem

addam lectiones; nam codex Mouacensis (С) post

verba orbe suo sexcenlies sic pergitz »si elypsydris

fusile penas atque emersa omni subtralnas primum,

ct aliud vas npponzlsa donec alia renascalur adjecto

ad circnli spaciaa et quot excurrit partibusa et

ipso item Lunae corpore quoniam dc circulo lioc

quoque esse non dubium est.u Darmstatlensis au

tem post verba quod clepsydrìs haec liabet: »fusilc

imponasa atque emersa omni soliti-ahas primum at

aliud vas apponas donec nocte alia renascatur.

Adjccto ad circuli Spalia et quot exenl-rit partibus

et ipsouy cetera ut in Monacensi. Ettenlncimmí'm

steriensis denique verbis extremis apud Grotium

»vides lunarem circulum eenties majorem esse

tellurcu omissis reponitz »si ergo Luna est minor

sexties terra, triplo majorem esse umbra sua ipsum

Lunam. Ergo collectum est Lunam sexies minorem

sexeenties circuli ejus est major ipsa Luna. Vides

lnnarem circulum cciities minorem esse tellurem

Nos ad sensum in vulgata lectione nihil desideramusa

apparet tamen non tantam hujus esse nnctoritatem,

ut genuinam Mal-tieni manum tenere nos confidamus.

fusilíbus] ld esse ex aere fusís, superior locus

17) docet. vitruvius (8, 5) de aquarum expe

rimentis memorat »vas corinthiuma sive alterins

generis quod erit ex aere bonam Sed simillimus

est locus Macrobii (in зонт. Scip. l, 2l), quem

totum contulisse operae pretium fucrit. De clepgy.

dris veterum exstant dissertationes Petermanni (Lips.

1071), et G. C.D1andii

(1752).

spatium corpus] Codex Monacensis corporìs,

inepte; sensus enim est, spatium circuli superare

corpus Lunae.

672 Martiani capellae lib. VIH. §. 8612

861

862

QUOBUM PLANETARUM omnes LUNAM SUPERCBESCANT.

Quo monstrato alios videamus. Sed quis dubitet solarem circulum

duodecies quam Lunae esse majoremy quum quod illa mense, ille duodecim

currat? Martis vero circulus vicies quater potioir invenitur, Jovis centies et

quadragies quater, Saturni trecenties tricies et sexies; unde si numerus in

terjectionibus supputetur, et quot stadia Saturni' circulus habeati et quota

ejus portio omnis terra sit, invenitur XXII stadiorum quingenti quinquaginta

sex stad. et pass. ХПП. Nam si centies Lunae circulus major est terra,

Lunae autem circulo trecenties tricies sexies major Saturni; major est igitur

Saturni circulus omni terra tricesies ter millies et sex centies.

. DE LUNAE MEATU.

Nuno jam Lunae тешит, quae terrae p_ropinquior est, :videamus,

quam quidem menstruum haberc lumen physicorum assertione persuasum

est, quum quod sit semper pleni orbis esse non dubium est. Nam si ab illa

parte qua se subjicit Soli, omni hemisphaerio collustraturp etiam quum

nobis tricesima nullum lumen ostendit supernep qua Solem spectat pleno

lumine relueescitg denique quum discedens a Sole a latere eum coeperit

intuerip pro parte etiam inferius lumen acquirit, donec e regione posita ab

hac parte quae nobis est visibilis collustretur. Circuit enim ejus globum un

iulerjectionibus] Grotianae membr-anne attentio

nibus; editi intentionibus. Nostram leetionem codex

Ettenheimmiìnsteriensis px'aebuit.l Interjectíones sunt

6v1m21lfgaißatoe, utapud Timaeum mee Ь Steph.)

XXII studiorum] Ümissa sunt in codice Etten

heimmünstericnsi verba »XXII stadiorum quingenti

quinquaginta sex stad. ct pass. ХИПи, neque in

juria, qlium corruptissima esse apparent; sed rcc

tam lectionem inveniri eo difficilius est, quia ipse

lilartianus sibi in terrae circuitu computando non

constat (vide 858) Мох in eodem codice legitnr

terlíes ler milesíes et sex centíes, errore aperto.

qua se subjicit] Sic codices Grotianus et Darm

stattcnsis et execrpta Bondami (in vnr. lect. P. 62);

editi quae se subjicit vel deterius etiam quae sub

jicit apud Grotium.

special] Margo Grotiana exspectat , moane lu

cescít pro reluceseìt, male utmmque.

quae nobis est] codices Grotianus', Ettenheim

münsteriensis, ct Darmstattensis qua , non male.

Martiani Capellae lili. VIII. §. 865. 675

diquesecus Solis nitor, et eÍÀparti, quam totam tune adspicit, lumen indulget,

cujus luminis radii in terras quoque luculentiores perveniunt, ut si quis ex

speculo lumine repercusso eHigiem lucis excipiat. Quae quidem Luna, quum

cum in orientis partibus comprehenderit, obscuratur, et quuin in occasu de

seruerit, lucescit. Cujus primi Yluminis eŕiìgies quibusdam velut cornibus

circulata итогам);- dicitur; quum.1vero nonaginta partihu's a Sole discedens

orbem ejus mediatcnus idem radius luminarit, диетам; perhibetur; sed prae

dictis partibus quum alias quadraginta quinquc adjecerit, perhibetur „этажом,

id est major dimidia, minor plena;l quum vero centum octo'ginta partibus

a Sole discesserit contrario posita ,totar'nque partem qua terris opponiturillu

minat, :ravdéiayvoç pcrhibetur; ac dchinc ldeiicicns servat cum praedictis parti'bus

nomina memorata. ' Quae quidam tredecim orbis sui partes die noctuque trans

currit, quum pro latitudine cireulorum, quos obeunt, eodem interstitio Sol

unam qintegram , Mars dimidiam, Jupiter duo-decimam unius partis, Saturnus

vicesimam octavam unius portionis cxcurrat. Vcrum Luna circuit totum signife

rum diebus viginti septcm et besse; sed Solem undetriginta diebus et media diei

bmalentiores] Alii, teste Grotio in margine,

lucubramliores, monstrum vocabuli!

ex speculo] Eadem comparationc utitur Plu

tarehus (de facie in orbe Lunae 17, р. 926 sequ.),

quem vide. Adde Cleomedem (ammi. 196mg. 2, 4)

et Achillcm Tatium (isag. 21, p. 142).

шпагате] Septem Lunac (регби; jam supra

758) Martianus attigit, ubi vide notam nostram.

Easdcm commemorant Clcomedes (2, 5), Geminus

(clem. astron. 7, p. 59 Petav.), Achilles Tatius

(isag. 21 , p. 141), Ammianus Marcellinus (20, 5;

p. 257 Сюита), Macrobius (in somn. scip. 1, 6),

Laurentius Lydus (de mensib. p. 108 Roetheri),

Isidorus (in orig. '5, 55, p. 155 Arcv.), alii, res

enim in vulgus nota est; aecuratius tamcn Arístides

Quinctilianus (de musica 5, p. 156 Meibom.) viginti

octo apparitioncs distinguit,

tolamque ртам] In editis erat: »totam partem

quam terris opponitu; at in codice Ettenheimmün

steriensi: »totamque partcm qua ceteris opponitur';

unde quod melius esse videbatur, assumsi.

cum praedictis] Sie codex Ettenheimmůnsterien

sis. Edili habent tum, codex Darmstattensi tune,

male utrumque.

orbis sui] Codex Ettcnheimmünstericnsis sui

circa-Ii,- sed vulgatam deserere sine causa nolui.

Sol unam integram] Supplevi cx codice Etten

heimmünstcriensi, lieet etiam Pro .additamento li

brarii haberi possit.

vicesimam octavam] Vide quae superius dixi

(ad 856).

et besse] Grotius per error-em bisse, quod ex

anterioribus сон-01115 gravius videri possit, quod

alios legere idem in margine annotavit, oclo hońs,

85

om Martiani capellae lib. VIII. g. 865.

noctisque parte consequitur, quod ideo tardius pirov'enit, quia quum suum

peregerit circulum, ipse Sol ab eodem loco, quo ei lumen dederata cxcurrerit,

et in signo proximo aut etiam altero reperitur. Nam si in Librae aut Scorpii

aut Sagittarii ultima parte lumen acceperita non eum in sequenti signo, sed

in altero consequetur; haec enim tria signa aliquando transcurrit, quemad

modum his contraria plerumque bis invenit. Nam quonìam ibi Sol triginta

diebus et in Geminis triginta duobus moratur , Luna, quae undetriginta diebus

et dimidia parte eum consequitur-y ibi utique poterit invenire. verum eadem

Luna aliquando quatuordecim diebus, aliquando quindecim, plerumque sedecim

plenum perficit lumen; ita шатен, ut in

Ieodem deponendo eompenset. Пат

si decimo quarto die lumen impleverit, quindecim diebus атм, ut dierum

ratio integra concludatur. Verum eadem Luna implet annum suum trecentis

nisi eadem bessis significatio esseta nimirum octo

partes ex duodecimg nam ne sedecim horas ex

viginti quatuor indieari existimos, confer Pliuium

(2, 6): »Proxima igitur cardini ideoque minimo

ambitua viecnis diebus septenisque et tertia diei

parte, peragit spatia eadem quae Sntunii sidus

altissimum triginta annis.u Pariter Gcminus (1. c.

i, p. 4): narwrégco 6è mia/twv «ps'gemß бе—

21]'1/1] fv Úyágaßç и xai С xaì ‘rgircp dæmone

нападёт; ‘ròv Cwôoaxòv 921524201). Plura dabit

Lindenbrogius (ad Censor. de die nat. 22).

sed Salem] Minus accurate Macrobius (in somn.

scip, l, 6), sed ut abunde illustret nostrnmz

»Luna octo et viginti prope diebus totius zodiaci

ambitum confiait; nam etsi per triginta dies ad

Solem unde priifecta est remeata solos tamen fere

viginti oeto in tota zodiaci eireuitione consumit,

reliquis Solem, qui de loco quo cum reliquit abs

cesserata comprebenditæ

ipse Sol] Meliorcm banc nostram lectionem Et

tcnllcimmünstericnsis praebuit Grotius edidit net

quo Sol ipse ab eodem loco quo ci lumen de

derat excurrerilu male; frustra enim sic apodosis

quaeritura quae illi quum respondcat.

alloro] Margo Grotiana in lertio, fortasse melius.

consequetur-1 Sic codices Monacensis (С) et

narmstattensisg vulgo conselluitur, cui praetuli fu

turum propter antecedens acceperi'l. .

ibi Sol] Codex Darmstnttensis ubi, quod tamen

non magis recipiendam erat quam mox ex Etten

lieiminünstcricnsi ct lleiclienauensi Lumulue pro

Luna quae. De re ipsa vide superius 848) et

censor-imum (dc‘die natali 22, 4), inprimis autem

Macrobium (in somn. scip. l, 8): »lmlc fere nun

quam iu eodem signo bis nascitur nisi in Geminis,

ubi hoc nonnunquam cvcnit, quia dies in eo Sol

duos supra triginta altitudine signi morante con

sumitur

implet annum] Dc anno lunari accurate agit

Geminus (clem. издав, p. 51 Palaia), cui addc

Сенат-Бинт (l. l. is вещь), Maerobium (Запить

l, tsx et Theodornm Guam (de mensibus e. s

et in in Рим: Uranol. p. eae есть), ubi etiam

de interealationibus plura leguntur.

Mmiapieapenaeelih VIII. g. 866.'

quinquaginta quatuorïdieh'us; .nam duodecim ejus coitus hoc numero per

agunturg sicque ñt, ut annus solaris diebus undecim major habeatur , quod

intercalationum diversitatibus eompensatur.

. l Í

_". I l ‘_‘

1b v

De latitudinis partibus, per quas` Luna oommeat, cdicamus. Nam in 867

DE DUoDECIM extimes LATÍTUDINIS гонись

zodiaco duodecim esse latitudinis partes superius intimavi, per quas diversis

modis sidera spatiantur. Nam aliatper tres partes, alia per quatuor, alia_

per quinque, alia per ooto, quaedam per omnes duodecim feruntun Sol

enim in nullam excedens partem in medio libramento fertur absque ipso

Librae confiniog nam ibi se in austrum aquilonemve deflectit ad dimidium

fere momentum; Luna autem per omnes duodecim currens nunc in aquilonemr

provehiturp nunc' in austrum deveniens infimatur, utrinque momentis ex

currens, sicut Hipparchus quoque consentit. Denique obliquitati ejus voca- 868

bulum constitutum , ut fere тамада}; dicaturi ita tamen ut descendens

adscendensque ipsam solarem lineam, quam mediam inter senas utriusque

lateris partes esse monstravi, aut acutis aut spatiosis angulis secet; nec possit

tamen ad idem, hoc est ita ut est posita, eodem mense eadem parte sic ad..

Sdlem reverti eadem latitudinis portione, nisi mense ducentesimo tricesimo

тащит] Vide superius 854).

alia per quinque] E Monaccnsi (С) addidi baec

verba emissa in editis.

absque] Id est excepto (Hand. Tursell. I, р. 89).

ibi se] Grotiana mat-go ubi, perperam Prac

terea delevi quod in editis sequebatur aut, quia

non iteratnr, et reposui pro aquilonemque ex

littenbeimmiinsterieusia Darmstattensi, et Mona

censi (С) codicibus aquílanemve.

ехсип-епз] Ea loca, ubi ultra zodiacum Lunne

meatus cxcurrlmt, caput et cauda ab astronomie

appellantura vel uno vocabulo nodi, de quibus agit

Ptolemaeus (Almagcst. 4, 9).

constitutum] Ita mar-go Grotiana et dedices Rei

chenauensìs, Ettenheimmůnstericnsis,' Monacensis

(С), et Darmstattensis pro сопит—осенит in editis.

éltxoatóñìç] Anteriores cditiones джигит;

Grotius Úlwoetâńç, sed con-exit in notis. Vide

superius (5. 709). Шпе марш)” ¿lmóâpquov Lu-`

nam appellat Maximus philosophus (лед), исп—арх.

Gl). Plnra de ejus evolutione (ёё'вмудоб) dabit

Gewinns (1. 1. 15, p. 61 segun).

85 *

676

Martianiw capellae lib. VIII; e 868."

869

quinto, hoc est anno undevicosimo. Nam ut tsub loadem die atque iisdem

propinquitatibus siderum inerrantium ad idem redeat, faciunt anni quinquaginta

quinqueg ut vero etiam planetarum iisdem rationibus sub eadem specie contingat,

anni magni prolixitas spectanda. verum eadem Luna quum secans solarem

lineam in aquilonem scandita vocatur öwoç òwovye'wy; quum ab aquilone ad

undevíeesímo] Ita necessario scribendum erat

vel propter antecedentem mensium numerum, licet

apud Grotium 29 exstct; est enim haec notissima

illa Metonis periodus êweamuâaxetrypìç, de qua

conferendi sunt Geminus (1. l. 6, р. 58) et Cen

sorinus (de die nat. 18); plura dabit ldeler (Hand

buch der Chronologie T. I, р. 47. 298. 515).

quinquaginta quim/uel vide ne legendum sit

quinquaginta norem; tot cnim annorum periodus

ab antiquis vel Philolao vel Oenopidi tribuitur, de

qua conferendi sunt boeckliius (in Philol. P. 154)

ct Ideler (Chronol. I, р. 502).

iisdem rationíbus] MS. hisdem rmlialianibus. Non

male. Скот.

anni magní] Macrobius (in somn.Seip. 2, Il):

l»Mundzmi ergo anni finis est, quum stellae omnes

omniaque sidera, quae aplanes liabet, a certo loco

ad eundem locum ita remcaverint, ut ne una

quidem coeli stella in alio loco sit, quam in quo

fuit, quum aliae omnes ex co loco motae sunt,

ad quem revel-sae anno suo finem dederuntg ila

ut lumina quoque cum erralicis quinque in iisdem

locis et partibus sint, in quibus incipiente mun

dano anno fuerant; hoc autem, ut pliysiei volunt,

Post annorum quindecim millia peracta contingitm

lAlii alias numeros tradunta quos all'erunt Davisius

(ad Cie. N. D. 2, 20), Lipsius (ad Sen. р. 759), et

1_ H, Vossius (ad Virgil. eel. 4‚| 5); adde Achillem

linitium (isag. 18, р. 157) et Photium (bihl. easy

р. 440).

spectanda] Lege сиренами. Gln-Non necesse.

verum eadem] Legendum puto »vocatur inhoc

бфщиёи; et deinde 'ig'zpog галди/013111512”: е|: post

таят/д; tanai/aungam et infra галит/д; uuam

péwy: vel sane quod magis Graece dicetur Ólbóös

Эмоций/71, ambae галгшоодёиу, галет/абс ra

дал/опий”, година/(5; ütpwyéwy. similia sunt

illa in arithmeticis: войн-‚Саше ágn'a, ci'mïíwlmbg'>

nagbööà, :regßddámç negßödà, :ragzöäáxcç ág

Tia.« anum- Martiani capellae locus egregius

de his Lunae motibus ita legeudns est: »Vel-um

eadem Luna quum secans solai-em lineam in aqui

lonem scandit, vocatur özpoç бфои‘цётщ: quum аЬ

aquilone ad solarem lineam redit, dicitur ёфос

галешопдёуц: quum a solari linea in austmm de

scendit, ‘canela/ama талгшоидёуц: quum deinde

rediens ad Solem resurgita талей/сода 1311301)

p53/1]. Plinius degredi ea dicit quae ab altitudine

descendant, pro quo multis locis dígredi perperam

editum est cap. XVII lib. П. SALMAS- (ad Solin.

р. '754).- fiquidem Salmasii lectionem praefero,

quia cum codicibus Grotiano, lleieheuziucnsia Darm

stattensi, et Monacensi (С) congruit tam in verbis

quum secans pro consecans quam in voce aquilo

nem pro aquilone. quod ad 1311509, omissum in'

editis, id quoque Momcensis (С) praebetp nisi

quod corruptum sequatur wav. Denique ubi Gro»

tins legi jubet галет/де, sin fait-flavam Sd’

masii lectio iterum cum Monacensi codice convenit,

in quo rami/ana lcgìtur. vulgo incptc гадал/де

ónoys'wjv. Vox rantia/wm etiam apud Plutar

chum et Cleomedcm occurrit.

Martiani capellae lib. VIII. g. 869. 677

solarem lineam redit, dicitur 13'1on шлеп/опции; quum a solari in austrum

descendit, шлага/садов тапешошёщ; quum deinde rediens ad Solem resurgita

tanaim/wm может. Sed idem adscensus descensusque faciunt utriusque luminis

obscurationcm. Nam quum Luna scandens descendensque in solarem lineam

inciderit, si tricesima est, hoc est omni corpore subjecta Soli, obscurationem

Solis terris facitg suo enim corpore subter se positis obscurat, aliis partibus

terrae Sole qua non tegitur relucente. Quam obscuràtionem eadem non

cunctis mensibus facit, quia non semper tricesima inieadem solari linea re

peritura sed aut sursum aut deorsum posita ne possit obstare transmittit.

DE lDEFECTU LUNAE.

Item Lunae defectus fit, quum in contrario Luna posita, hoc est

decima quinta, in eadem linea Solis umbra terrae metaliter infuscatur. Nam

Sol umbram terrae in suam lineam mittit, quam si Lunae corpus intrarit,

quoniam videre lumen Solis terra obstante non poterit, luminis soliti ademtione

furvescit; alias quum in superiore aut inferiore latitudinis loco fuerit, pleni

luminis eiiigie relucescit. Danique ideo intra sextum mensem defectus non

descendensve] Sie codices Monaecnsis (С) et non semper his diebus obducitur, sed quum Luna

Darmstattcnsis pro descendensque in editis. Mox е regione velut libramento quodam ignco orbi et

reposui etiam e Reichenauensi tricesima pro tri

gesima duobus Iocis.

aliis pm'tíbus] Vide superius (ad 859).

obScm-alionem eadem] Alios idem legere Gro

tius in margine annotat, sed rectius ad Lunam re

feretur. Plinius (2, 7): »Stati autem atque men

то: non sunt utrique defectos, propter obliquita

tem signifcri Lunacque multivagos ut dictum est

nexus, non semper in scrupulis partium congruente

siderum motum Addc Ammianum (20, 5; pass

Gramm): »Ac licet utriusque sideris conversiones

et motus in unum eundemque finem lunari cursu

impleto perenni distinctione conveniant, tamen Sol

adspectui nostro opponitur mediam

Lunae defectus] Vide Plutarchum (de plac. phil.

2, ess p. 891), Plinium (2, 8 есть), Clcomedem

(тж/2. дате. 2, 6), Geminum (elem. asti'. 9, р. 41

Petav.), Ptolcmaeum (Almagcst. l. VI), Ilyginum

(poët. ash'. 4, 14; P. me Munch), alios, rem

hodie vel pueris notam esse constat.

metaliter] Vide superius 859).

quam sa’ Lunae] Codex Ettenlleimmünstcriensis

quae umbra si, profecto male, quum scquentibus

quoque verbis poterit et furvescit non umbra scil

corpus Lunae subjectum sit.

intra sextum] Plinius (2, 10): »Intra ducentos

870 ’

871

678 Martiani Capellae lib. VIII. 5. 871.

872

potuerunt iterari, quia aut decima quinta aut prima in eadem Solis linea

per duodccim partium latitudinem spatiatur, deinde non poterit inveniri. Undo

si ab aquilone rediens ad Solem in latere proximo posita non obsistit, лари}

яаёадёщш 619110601! facoro perhibetur; quae si a latere soptentrionis transcurrens

ooit neciobsistit, napallaëauávq ‚варвар 6in/,66:9 momoratur; si ab austro voniens

nec obsistens lumen acceperit, „амилазы; ¿v douóâcp vortqi fecisso dicitur; si

autom ad solarom eirculum veniens ab austro obstiterit Soli, ávaßtßáçavm

ov'vâso'uov focisso dicitur. Hao species diversitatosquo Lunae superae mutahilitatis

variotate confunduntur.

v

DE CUBSU SOLIS.

Nam Solem gemino diximus meare motu; quippe ab ortu aut cum

mundo corripitur, aut ipse suum eirculum contra mundum per obliqua distendit.

annos Hipparchi sagaeitate compertum est, et Lu

nae defectum aliquando quinto mense a priore fieri,

Solis autem septimo.'

{пугай-Ё] Nimirum ab umbra terrao; expressisse

vidctur Graecum verhum mtalaußávsöůal..

Hagalßaëayéwyîl] Grotius hie et infra napal

Ãqyitçoys'vyiv: equidem locum aperte сон-прыщ:

qnendavi maximum partem Salmasii (ad Solin.

p. 754) auetoritatem secutus, ita tomen ut ubi is

nagálßaëw év 6em/éd@ scribendum censcret.,

leniore mutatione codicum vestigia sequerer, quos

:ragt/:uaâoiwyv legere Grotius in margine notavit,

peri-ulgata confusione literarum M et ,/1/1, quam

alio loco (in palaeogr. crit. lll, p.211) mullis exem

plis illustravi. Infra demum eundem seeutus д’а—

роЁЯЯаёш ¿v 6em/éd@ voricp scripsi, quum Gro

tius inepto nagaßñnitçoue'wyv övvóôcp vorige

fecísse edidisset, pariterque antea coit nec obsistit

pro coil et obsislít, et infra àvaßtßáçovra 6151/

ösöuov, ubi Grotius дуй/Задан бал/0561100 nescio

unile, in margine autem ávaßtßáng. Accedit со

dicum meorum auctoritas, quorum Darmstattcnsis

et Reichenauensis olvaßtßáçan/ Öůvâeó'yov prae

bent, et constans loquendi usus apud astronomes,

quem etiam sequitur Amminnus Marcelliuus (20,

5; p. 257 Grenen): »Ad summum tum Sol ос

cultatur splendore soppresso, quum ipse et lunaris

globus, astrorum omnium inlimus, parili eomitatu

obtinentes circulos proprios salvaque ratione alti

tudinis interjectae junctim locati, ut scienter et de

coro Ptolcmaeus` exponit, ad dimensiones тети-Ян!"

ques ávaßtßáCm/mç et mtaßtßáCm/raç ¿x

ÃELJWMOÖQ ÖUVÖÉÖMUQ, coagmenla videlieet de

fective, Graeco dietitant sermoneel; ubi videatur

Valesius.

lute species] Ita anteriores editioncs; Grotius

‚шее, quod apertum est erratum. Paulo post idem

in margine notavit pro superae niutabilitatis alios

legere sub mortalitalís, inepto.

diximus nieare] Vide superius 852) et Hy»

ginum (poet. astr. 4, 15).

сот-Ерши] Codex Ettenlneimmünsteriensis vol

Martiani capellae lib. VIII. 5. 872. 679

voi* _erm-M ‚ ‚.

Verum ex ea parte, qua cum mundo volviturp quotidie ortus sui lineam

mutat, et quoniam omnes ductus per quos volvitur circulos appellamus,

centum octoginta tres eosdem esse dubium non habetur. Nam sive a Cancro

descendait, per eosdem usque ad brumalem circulum currit, sive a bruma

in scis-titium veniat, per ipsos denuo revolvitur, qui quidem secantes secundo

zodiacum contrariis signis perpetuo lineantur. Nam primus„Arietis circulus

primus est Librae, item tricesimus Arietis tricesimus est Librae; item Tauri

prior Scorpionis est primus. Sic igitur trecentis sexaginta sex partibus fiunt

centum octoginta tres circulii quos omnes parallelos appellamusg et ex contrario,

ut dixip signa iisdem partibus secant. Ergo hos circulos annuos trecentis

sexaginta quinque diebus et quadrante diei peragit, sive ad solstitialem circulum

tendatp sive exinde revertatun lllud etiam non tacendum, quod quum duo

sint hemisphaeria, unum ab aequinoctiali circulo in septentrionemp aliud in

austrum ab eodem aequinoctialir tamen Sol diversa utrumque ratione discurrit,

quum ut dixi paria sint signa partis utriusque; verum

id quod ad solstitialem

consurgit centum octoginta quinque diebus et quadrante diei noctisquep id

autem quod ad brumalem deprimitur centum octoginta diebus peragiturg quod

utique illa res facit, quod eccentron Solis circulo dixi esse tellurem, et in

superiore hernisphacrio altius tolli, in inferiore ad terrae confinia appropinquare

vitur id est corripiturp quo tamen additamento non

egemus.

шиш] Alii teste Grotio in margine metal,

inepte.

centum остудят tres] Vide superius 856).

in solstitium] Codex Ettcnhcimmíìnsteriensis

in solstítialem, quod tamen non magis necessarium

est quam quod pro veniat alios legere Grotius

in margine notavit eveníat.

Secundo] Id est bis, ut supra 890).

quadrante] Alii teste Grotio in margine (riante,

male; vide Ccnsorinum (de die natali 18) et Ge

minum (6, р. 51 Реши), si omnino testimoniis

opus est in re lippis et tonseribus nota.

sint hemisphaeri'a] Codex Etlcnlieimmünslerien

sis interponit paria, quod tamen necessarium non

est, quum inferius sequatur, paria esse signa partis

utriusque; neque magis necesse erat recipi quod

idem mox praebuit septentrionalem pro septentrio

nem, errore paene puerili, quum hemispimeria

vel ultra circulos arctieos ad polos usque pertineant.

diversa utrmmlue] Vide superius 848);

appropimluare] Sic codex Ettenlieimmünsterien

si s; vulgo propìnquare.

87

p

a

680 Martiani capellae lib. VIII. §. 875.

874

876

Dubium autem non est citius transcurrere breviorem sinum tardiusque diffusum.

verum Sol, quum ad Canerum ab aequinoctiali parte conscendit, aestatem

praestat hominibus , quos inter solstitialem septentrionalemque vivere dubium

non habeturg quum ab eodem Cancro in aequinoctialem Libram descenderit,

auctumnum facil; quum vero ad brumalem lineam recedit, hiems habetura

propterea quod calore dimoto torpor invadit. Piursum quum a Capricorno

hiemali in aequinoctialem Arietem surgit, Vernum tempus arridcl.; ex hinc

denuo in Cancro aestas torrida renovatur. Sed e contrario perferre omnia

non dubitatur antípodas; quorum aestatem Capricornus facit, hiemem Cancer,

Sol tenens aequinoctia utrique parti temperiem. .man ß.

RY.

о

DE ACCESSU DEFECTUQUE [ПЕРЦЕМ АС NOCTIUM.

Jam illud superfluum puto, noctium accessus defectusque memorare,

quum pares pro rata sint aestivis diebus hiemis noctesa et hiemalibus diebus

noctes aestivae, unaque aequinoctialis nox, quae bis anno contingit, par sit

diei suo. Nam quum ab aequinoctio verno in canorum Sol meat, omnes

dies majores sunt noctibus suis; item ab auctumnali aequinoctio usque ad

brumam minores dies noctibus dilatatis.

DE CLIMATIBUS ОСТО.

Minimus autem anni dies brumalis est, qui habet horas novemg ima

ximus autem solstitialis habet horas quindecima licet hoc pro climatum ratio

antípodas] Vide librum sextum 606 sequ.)

et Cleomedem (maal. диод. l, 2)

pro rata] Lege pro rata seil. proportions, quod

mihi quidem multo aptius videtur quam pro rota

pro ratione Solis cum glossis exponere, quanquam

non neseiam etiam Graeeis Solem didzov appeller-i.

GnoT.-Codex

Ettenheimmünstcriensis pernotae,

setl longe praestat Grotiana lcelio. vitruvius (9,

6; р. 285 Bip.): »Sol per siderum spatia vadens

dilata! contrahitque dies ct lloras.« Piura dabit

Clcomedes l. 1, s et 6).

horas novena] Restitui anterior-um editionnm

lectionem eum codice Ettenlieimmüusleriensî, quum

Grotius horas 8 edidissetg pariterque ex eodem c0

dice horas 16, quas Grotius solstitiali tribuitp mu

tavi in „шпагат, ut sibi constaret ratio, quum

Mamani Capena@ lib. vnl. 5. 876. ' 681

nibus varietur. Nam velimeta oeto sunt: sed proximum solstítiali Diameroës;

deinde alterum Diasyenes; tertium Dialexandrias, quoddueitur

per Cyrenas

in Africam Carthagini ab austro adjacentem; quartum et medium ex omnibus

Diarbodu, quod per mediam Peloponnesum Siciliamque ductumed ostium

lBaetis perveuít; quintum est Diarhomcs per Macedoniam et alteram partem

per Gallias et Lusitaniarn ad Tagum descendeus; deinde sextum per Helles

pontum Thraciamque et confinem Germaniae Galliam; septnnum Diabory

sthenís per Ponticum mare et ab altera parte Germaniam Britanniamque prae

cidens; ultimum est ultra ~Maeotis paludes et infra Riphaeos montes.

‘

›

DE AEQUINOCTIALIBUS DIEBUS SECUNDUM CLIMATA.

Ergo secundum climata dies dicuntur. Diameroës maximus dies habet

acquinoctiales horas tredecim, minimus dies undecim; Diasyenes'maximus dies

horas habet quatuordecim, minimus decem; Dialexandrias maximus horas

quatuordeeim et dimidiam cum tricesima, minimus novem et dimidia'm' demta

anteriores cditiones horas XIIII haben-ent, quod

ita tantum cxcnsari possit, ut minutiores partes

neglectas esse a Martiano dicamus (vide superius

ё. 846). Grotianae lectioni llnus favet Monacensis

(С), sed facilis conjectura est, quum Martianus

diversìssimis in terris seholarum in usum describe

retur, cos numeros ubique positos esse, qui nnius

cujusque regionis climati convenirent.

сита“: acto] De his accurate egit Eratostlnene

duce Strabo (2, р. 15! sequ. Casaub.), quem ош

nîno vide; plura dabit Ccllarîus (geogr. antiq. I,

P. 2l есть).

Dùu'hódu] Grotius Diarchoclrm, sed codex Rei

thenauensis et anteriores editioncs nt supra 859).

-п. Baelis] Sie recte шах-50 Grotiana; vulgo inepto

ММ.

Lusílaniam] Grotiana max-go codicesque Etten

llcimmünstcricnsis, Darmstattcnsis, et Monacensis

(С) pro Lnsilam'am ad Tagum descendens liabent

Lusilanìum питаем, .ша|е. Sed in vulgata quo

que lcctione displicet alteram partem, cui libens

altera parte substituisscm, si codices addixissent.

dies dícuntur] Fortasse dicantur. Ceterum con

ferendus etiam Gcminus (арт! Petavium р. 22).

dies unclecim] Darmstattensis codex maximo

XII, minimo X horas tribuit; similique errore то:

Reiellcnanensis in climate Diasycnes minimo horas

Xl; numeri omniuo varie tnrlmti.

horas quatuordecím et dimidíam] Vulgo: »mß

ximns horarum 14, minimus Зак; restitui locum

quomodo potui, ad Bondami (var. lect. р. 62. 65)

inprimis eodiccm, nisi quod is et ipse vitiose ha»

rarum exhibet pro horas et minimo diei perpenm

decem tribuit pro neuem,- sed tales certe errore.

Мал-бант: committcre non potuìt. Horas confirmat

et codex Ettenheimmůnstcrîensis.

SG

877

ese ` Martian; СареПае lib. vm. g. 877.

878

879

>tricesima; Diarhodu maximus horas quatuordccim et besse, et minimus inovem;

Diarhgmes maximus quindecim, minimus novem; Diahellesponlu maximus

horas quindecim, minimus octo et besse; Diaborysthenis maximus horas quin

decim et besse, minimus octo et tricntem; ` Diariphaeon maximus horas

sedecim, minimus octo. Deindeqùum prope cardinem accesseris, longior dies

semper breviorque nox liet; denique colligitur sub ipso vero cardine Semper

diem-esse.' Interçea his climatibus quibus crescunt decrescuntque luces, sciendum

a bruma ita dies accrescere, ut primo mense duodecima ejusdem temporis

quod additur aestate accrescat, secundo mense sexta, tertio quarta, et quarto

mense alia quarta, quinto sexta, sexto duodecima. Illud quoque manifestum,

quod zodiacus circa Cancrum Capricornumque chior aequinoctialem paene

directum- secat.

DE STELLA МЕВСПВП.

Hactenus de Sole; nunc planetarum cursus convenit intueri, eorumque

praccipue qui circa Solexn peragrationc mundana volvuntur. Nam Stilbon

paene anni circulum ducens per octo latitudinis partes alterna incitus diversitate

et besse] Reliqui leetionem aperte corruptam

eam tantum оЬ causam, quia duac emendandi viac

patebant, ut vel et bessem scribercm vel cum besse.

Ceterum codiccs Darmstattensis et Reichenaucnsis

et bessem et trientem prorsus ubique negligunt.

quindecím cum besse] Sic codex Eltenhcim

münstcriensis, vulgo sedecim contra rationem, nec

melius Darmstattensis septem Pro acto.

accesserís] Ita omnino legendum cum anteriori

lms editionibus, Bondami (р. 05) codice aliisquc;

Grotius nescio unde accesserít.

interea] MS. »lntcrea hic climatilms quibusrlue

crcscunt decrescuntque luces. завидит. сеЬСпот.

— Locus mutilus videtur esse, quapropter nihil

mutare ausus sum.

duodecima] Ettuenlicimmůnsteriensis septíma.

Штатив] Malim flirevlím.Gn01'.

circa Salem] Vide superius 854. 857) et

adde Vitruvium (9, 4; p. 265 Bip.): »Mercurii

autom et Veneris stellac circum Solis radios, Solem

ipsum uti centrum itineribus coronantes, regressus

relrorsum ct retardatioucs Гаваны.“

paeni anni] Ettenlicimmünslcriensis codex amm,

male. De re vide superius (ad 852).

oclo laliludinís parles] Plinius (liisL-nat. 2,

15 s. 16): »Ab his Mercurii stella laxissime, ut

tamcn c duodcnis Partibus (tot cnim sunt latitu

dinis) non alnplius octonas рев-снес, ncquc has ae

qualiler, scd dnas medio ejus, et supra quatuor,

infra duss»

Martiani Capellae lib. VIII. 5. 879. 685

discurrit. Hujus Venerisque circulos epicyclos esse superius memoravi, id est

non intra ambitum proprium rotunditatem telluris includere, sed de latere

vquodammodo cireumduci; qui ut oriri subinde occidereque videantur, mundani

motus raptibus involvuntur. Sed idem Stilbon, licet Solem ex diversis circulis

comitetur, ab eo tamen nunquam ultra viginti tres partes poterit aberrare, nec

duobus signis absistere; nunc praeteriens, nunc consistens, aut certe regrediens.

Qui quidem diversis schematibus variatur; nam licet cxiguo parvique temporis

spatio faciat, Vtamcn et ortus facit et occasus. Quippe ubi radiis solaribus

conditione partium libcratus ante emergentis splendorem jubaris vibrabundus

apparet, ultra tcrrarum horizontem sublevatus; nam acronycho ortu hic

superius memoravi] Grotiana m'argo superiori

bus; quo facile caremus. De epicyclis confer Pto

lemaeum (Almagcst. 5, 5 et 9, 5 sequ.), unde

videbis, quod nosteil superíus se de his cgissc dicat,

locum de eccentricitate tei-rae intelligi (v. 855).

comitelur] Codices Darmstattensis, Reichenau

ensis, etEttenheimmünsteriensis pariter atqne margo

Grotiana habent continent, sed nostram lectionem

recte tuetur Dudendorpius (ad Appui. I, p. 74).

De rc ipsa confer superiorem locum 25).

viginti tres partes] Restitui ex Plinio(2, 8 et 14),

quod facili errore apud Grotium in 52 abierat.

praelericns] Plinius (2, 12): »Interiores autem

dune — а longissimis distantiae suae metis Solcm

insequuntur, adeptaequc occasu matutino conduntur

et praetereunt; шок eodem intervallo vcspere cx

oriuutur _ ab hisÍ retrogradiuntur ad Solem et

occasu vespertino delitcscunt.«

consistens] Plinius (2, 14): »Mercurii rursns

stella _- consecuto Sole ad quindecim partium in

tervallum consistit quatriduo prope immobilis, inox

ab altitudine descendit retroque graditur ab occasu

vespertino usque ad exortum matutinum.«

regrediens] Grotiana marge pergredicas , ineptc;

confer Plinium (2, 8): »modo ante Solis exortum,

modo post occasum splendens“, et Ciccronem (N.

I). 2, 20): »quae anno fere vertente signifcrum

lustrat orbcm, neque a Sole longius unquam

unius signi intervallo discedit, _tum antevcrtens

tum замечает.“

spatio] Vocaliulum a Grotio omissum cx codici

bus Darmstattensi et Ettenheimmünstericnsi inserui;

sed quod alter cx his mox all'ert сайт: ante ortus,

mei-itc sprevisse mihi videor.

Iiberatus] Ileichenauensis codex a secunda manu

libralus, fortasse ob similitudinem superior-is loci

25), sed longe diversa utriusque ratio est. Illic

enim sensus est, Mercurium eo quasi libramcnto a

Solis cursu pendcre, ut nee semper ellm sequi nec

illo

qui

radiis Solis non amplius tegatur, sed jam sui juris

tamen longius diutiusve unquam disccdcre ab

velit; hic autcm apparet planetam signifieari,

factus proprio fulgore resplcndcscat. Nonnunquam

enim perpetuum signis quatuor cum Sole esse Mer

curium auetor est llyginus (poet. astr. 4, 16). Si

militer de VencrcXVilruvius (9, 4): »quum est libe

rata ab impeditione radiorum Solis.« ì

acronycho] Male Grotius a Chronico, et ante

86 *

684 Marliani Capella@ lib. VIII.

881

uunquam poterit elcvari. Quippe nisi in diametro Solis positis non potest

evenire sideribus; diamelrum in signo septimo perhibetur; ita fit ul; iste,

qui ultra Signum et alteran-1 exiguam portionem sequentis abesse non poterit,

non illi contingat ortu acronycho sublevari. Denique nec contrarium eidcm

novit occasum, sed ortum vespertinum facit, quum post occasum Solis luminis

sui libertate clarescit. Item' occasus duos habet, unum quum ante Solem

parere solitus claritate radii supervenientis occulitur, alium quum itidem re

trogradationc sua viciniae Solis admotus idem patitur in occasu. Ab co quippe

Solis lumine intra viginLi momenta. abesse non poterit, licet majoribus partibus

щ

aberrarit, qui ultra sccundum Signum non poterit invcniri.

riores a Cronica; melius Darmstattensis acrom'co,

undc nullo negotio veram lectionem restitui, Ni

candcr (thcriac. 761):

chóôaia «Palaia/7] êvaÃL'yma, ‘niv n'egì

лёжа/017;

Наведя/охов дым/11616; oimjlaös naßyoá6~

6006av,

вы seholiasta: áxgóvvpgoç 6è ů'yovv édn'egwòç.

Alli, ut Firmicus (math. 2, 8), acronyclas diçunt

stellas, quae tunc oriuntur quum Sol occidit. Plum

vide infra 887).

quippe nisi] Reccpi lectioncm codicis Grotiani,

qnum vulgo sine sensu lcgeretur: »quippc in dia

metro Solis posse positis cvenire sidcribusw; scd

quod idcm mox ex codice attulit post perhìbctur

înscrendum: »aut in quadrato рак-Шиш XC aut in

triquetro Partibus СХХ aut in adverso parlilms

CLXXX', licet in Ettenlleimmünsteriensi quoque

invenerim, textui intrudere nolui, quum glosscmalis

specicm rcferre videatur.

illi] Sic codiccs llcicllcnancnsis, Monaccnsis

(С), Ettenheimmûnstcriensis, et Darmstatlcnsis pro

“Не in editie; neque in tanto librorum consensu

l'ccipcrc> dubilmi, lice! anacolnthia cum antecedenti

EL has tamen

iste inde exsisteret, qnum reliqnae constructioni

apprimc conveniat. Quod autem mox in uno Etten

heimmünstcricnsi legcbatur sublimari Pro гашеной,

librario illi relinqucndum duxi.

sed orlum] Sccutns sum codices Darmstattensem

et Ettcnlncilnmůnstericnscm5 vulgo cnim minus

commode legehatur: »deniquc nec contrarium eidem

novit occasum vel спит: sed orlum тает vcs

pertinumu cet.

parere] Pro apparere, ut in rhetorica signers

Pro assignare, firmare pro a/fïrmare. Sic lib. Geom.:

»ejectae Íi'agmcntorum reliquiaeparcntn Virgilius:

»Cui fibras pecudum, cosh' cui aidera parenhr,

ad чист 1оснт Servîus: »id est, а quo iibrae et

sidcra сетами.- Martialis:

»Ad partum quolíes ран-011 Hmnogenes.'

Et jurisconsultorum frcqucns illa in condiclionihus

formula: »si parel dare oporterc.“ Ad quen: allu

dcns arbiter lcporum:

»Jurísconsullns parct, non parct habeio,

Слот.

relrogradalíone sua] Sic codex Reichenauensis;

АИР“: eslo quidquìrl Servíus et Labeo..

vulgo sui. In fine развиты malim аисты рт

o endít.

_Martiani Capellae lib. VIII. Q. 881. 685

obscuratioues ortusque perspicuos quarto quoque mense nec id tamen ветре:

offendit. '

DE STELLA VENERIS.

At Venus, quae ab aliis Phosphoros nominatur,а

Pylhagora Samio

cum suis ostensa est terris rationibus pervestigata, et ipsa circa anni conlinium

ambire circulum proprium perdocetur. Nam trecenlis diebus et aliquot, lati

tudinis vero partibus duodecim Lunae Similis pervagatur, quinquagintamomentis

a Solis orbe discedens, licel; plus quadraginta sex partibus aberrare non valeat.

Et tarnon in _suo posita circulo eum varia» diversitate circumdat, quía alíquanclo

- cum transcurrir, aliquando subsequitur neo oomprehendit, aliquando superfertur,

nonnunquam subjacet, quippe quae non annis omnibus revocet cursum. Tune 88.)

ctiam quum retrograditur, ultra anni circulum tardior collustrat orbem, quum

Pythagmw] Pythagorae meritum declarat Dio-l

genes Lacrtius (8, 14): .rrgcfrrov "Edfregáv те маг

Фюбфдроу 1611 щЗгду EÃJI'EÍV, ubi Menagius

landet Stohaeum (eel. phys. l, 25; р. 520 Heer.)

el Plinium (2, 8): »Infra Solem ambit ingens sidns,

lppellatum Veneris, allerno menta vagum ipsisqne

cognominîhns aemulum Solis ac Lunac. Praeveniens

quippe et ante matutînnm exorîens Lucifen' nomen

accipìt, nt Sol alter diem maturans; contra аЬ ос

casu rel'ulgens nnncupatur Vesper, ut prorogans

lucem vicemqne Lunae reddens; quam naturam ejns

Pythagoras Samius Primus deprclnendit.“ Codex

Reichenauensis Post suis inscrit díscipnlis, quod

tamen ut glossema neglexi eo magia, quia suis ad

титаны referendum vidcbatur.

ambire] Sic codex Ettcnheimmůnstericnsîs el

Bondami (var. lect. p. 65), nec гей-аванп- Мощ—

censis (С), qui exlnibet ambiri; vulgo minus com

mode habere. De rc confer Ciceroneln (N. D. 2, 20):

»Ea cursum anno conlicit, et latitudinem lustrum

signíferi orbis et longitudinem _ neqnc unquam ab

Sole duorum signornm intervallo longius disccdir,

tum antecedens tnm subsequens.'

(‚падшими sex реп-156143] Delevi quod in editis

Pracmissmn erat a codieîs Ettcnlneìmmünstcricnsîs

auctoritate. Rem ipsum conlirmat Plinius (2, 8):

»Siguiferi autem ambitum peragit treccnlis et duo

defluínquagenis diebus, ah Sole nunquam absistens

parlibus sex alque униатами: longius, ut Timaeo

Массы. I

quin alíquando] Codices Monacensis (C) et Rei

clicnnuensis Ниши-ротам XLIma, nescio quo sensu.

non annz's omnibus] Ilygînus (4, 15): »Sed

totus Hesperus inccrtos еще“ cursus, non eodem

tempore ad Practeritlun transiens signum..

ушат relragradítur] Particulam vulgo omissam

supplevi ex codice Ettcnlneimmûnsteriensi, vellen:

etiam em'm pro eliam substituerc licuísset.

ultra anni] MS. contra anni círculum. Forte

cum intra. Gno'r.- Ex nostra lectione sana omnia

882

p,

11311 Marmi Càpeuae 111117111. 5. 885.

autom directo cursu meat, etiam uudecimo mense circulum complet. Nunc

Гак-10113 ante Solis ortum in Luciferum, nunc post occasum Solis eHiulgens

Vesper vol Vcsperugo nominatur. Sola de quinque sidcribus umbram reddit

Quae

quidem in ortu matutino plerumque quatuor mensibus immoratur, in vespertino

ut Luna, solaque fulgori Solis emergentis diu conspecta non cedit.

vero nunquam plus viginti dicbus. Verum tam visus ojus quam occultationcs

undeviginti lnensibus restaurantur.

DE STELLA; MABTIS.

Nam Pyrois sive Martium sidus ultra Solem means proprium etiam

ipse circulum telluris eccentron meat annis propo duobus; in latitudincm

quinquo vel quatuor partes excurrit. Culi licet cum duobus superpositis ortus'l

occasus, statioucsque ac reditus videantur esse communes, tamen et altitudiucm

propriam, et stationem primam, et absidem suam exceptam ceteris novit.

ante Solis отит] Recepi leetionem Bondami

(var. lect. р. 65 f.) et codicnm Eltenheimmün

steriensis, Darmstattensis, et Monacensis (С),

qunm арт! Grotium legeretur »nunc faciens отит

nl in Lucifcrumu; lieet probe sciam persanatum

locum ne nunc quidcxn videri. Sensus tamen per

spieuus, quocum etiam conl'crri potcst Vilruvii locus

supra landntus: »ld autcm ita esse maxime cog

noscitur cx Veneris stella, quod ea qunm Solcm

scquintur, post occasum ejus appar-ens in coelo cla

rissimeque lucens Vesperugo vocitatur, aliis autem

temporibus enm antccurrcns et oriens ante lucem

Lucifer appellatur.«

circulum] Grotius etlidit círeum, hac nota addita:

»Quanqnam pudeat lmec talia annotare, tanzen im

periliorum causá 'addo círcum llic nomen esse, non

¿initial/»z altamen praeluli codieisl Ettenheimmüm

sleriensis lcclioucm, quulu círcum 1111111 remansissc

videntur cx prava 1ес11011е, cujus vestigia in mar

gine Grotiana exstant: »circum telluris сени-ом

pro весели-оп. De cccentricitate ct epicyclis Marlis

vide Ptolemaeum (Almagcst. 10, 7 sequ.).

in Iatìtudínem] In cditis~ crat: »in latitudine

quinque partes cxcurrihf, cum nota marginali: 1:11.

codieilxus Darmstat

et Monaccnsi

Plinius (2, 15 s. 16): 111111111;- stella quatuor me

qnatuom; nostra petiimus ex

tcnsi, Ettcnheimmiìnsteriensi,

dias, Jovis mediam et super ezun dnas, Salumi

duabus ut 501.11

superpositís] Петре 111 сое1о, 11011 in lloc libro,

Jove nimirum et Saturno, sicut infra 886) in.

feríores Saturno sunt Jupiler ct Mars.

absidem] _’Aipîâaç nemo ignornt planetarium

orbcs appellari. Meminit Plinius lib. Il, cap. XVI.

Appulcjus de deo Socralis, ubi de planelis sermo:

»Varia quippe curriculi specie, sed una Semper

ct acquabili pernicitate, tum progl'cssus tum all

tcm regressus mirabili vicissitudine nssimulant, pro

Martiani Capcllae lib. VIII. $. №*. 687

Nam ejus altitudo, id est ubi sc ejus circuí us a terra altius tollit, sub signi

Leonis regione consurgit; statio vero specialis ejus prima; nam utpote Soli

conjunctus de proximo etiam in quadratura ejus positus radios sentit, quippe in

nonagésima parte ex utroquc ejus latere remoralur. Absidcm etiam habet recessumque

sublimem in Capricorni confinio, hoc est sub ejus vicésima nona parte,

:. DE STELLA JOVIS. f .

*

Stella vero Jovis salutaris ad omnia utpote superior duodecim annis 88i>

Iongitudinem propriae circumactionis excurrit, per latitudincm vero quinqué

partium spatiatur. Altitudo ejus" circuli in Virgine reperitur, absis vero in

Cancri decima quinta portionej qui adscensus descensusque ecceutron esse

tcrram ipsum quoque circulum contestantur.

situ et flexn, et abstiluto circuleront «; legcndum ábsidas altissimas Labent in alüs signis: Saturnos

puto »et absidibns circulorum.« Grot. — Ipsius in Librae parte -vicésima, Jupiter Cancri quinta

Plinii verba apposui, quia ca liic ct in sequcntibus décima, Mars Capricorni vicésima octava « cet., nude

nostro ante oculos fuisse verisimillimum est: »Pia- qui volet números apud nostrum corrigat.

ribus de causis Iiaee omnia accidunt. Prima cir- salutaris] Cicero (so ran. Scip. 4 sive ap. Macrob.

culorum, quos Grace! ènplâaç in stellis vocant — 1, 17): »Deinde est lioiuinuin generi prosperus <t

sunt autcm bi sui cuique caruni alii que quam mundo; salutaris ¡He fulgor, qui dicitur Jovis.« Codex Reiquoniam

terra a vcrticibus duobus, quos appelle- chenanensis post vocem salutaris addit reefer, quod

mut polos, centrum codi est — ergo ab alio cuique tarnen displiect, quia planctarum rector Sol est,

centro absides suae exsurgunt, id со que diversos non Jovis Stella. Sed de Jove ccyadortouo Ма-

babent orbes motiisqnc dissiiiiilcs, quoniain inferió- netbo multis loéis, in priinis boc (4, 4í)G):

lecesse est breviores esse. Igitur a Zevç д' оябх' cev <paédcûv CûQo6xôrtov Oftfta

absides altissimae sunt Saturno in XUtaivr^,

;, Jovi in Virgine, Marti in Leone, Jovi Ev¡WQ<povg те TidrjÖi «aï evTV%éaç xcù

in Geminis, Vcnerî in Sagittario, Mercurio in Caprî- ertöXßovg ,

corno, mediis omnium partib u s. « *Ev r' &Q%aïç лХеьбщбс JtárQr¡q гà ßißaia

in auadratura] Plinins (2, 12 e. IS): »Marlis !- • - i <pQOVovvtag.

Stella ut propior etiam e.v qvadrato sentit radios ab Addc interpretes Pcrsii (sat. 5, 50).

nonaginta partibus — cadem stationalis senis men- eetentron esse feimm] Lege: »eccentron esse

sibus commoratur in signis, alioqui bimestris.« terrae. « G«ot. — Recle, ei superiora comparamos

recessumrjue sublimem ] Plinius (2, 13 ». 16)t (§. 884): »circulum telluris eccentron«; sed quiim

»Altera sublimilatum causa, quoniam a suo centro nihilominus variac emendandi viae patean t, codienm

886

887

.t l

С

r ` l

688 rMartiani Capcllae lib. VIII. 5. 886.

DE STELLA SATURNI.

Phaenonis autom, hoc est Saturni praealtius omnibus sidus modico

minus annis triginta eirculum suum per longitudinom circumcurrit, in latitudine

vero tribus tantum aut etiam duabus partibus pervagatur. Altitudo quidem

ejus circuli in Scorpionis signo grandesciti, verum absis ipsius in Librae vi

eesima portione. Ortus tam eilquam duabus inferioribus sunt similes, quum

ultra partes duodecim _eas matutini «radius nonÍ lpraecesserit 80113; tunc quippe

matutinum ortum facere Hperhibentlur; ,occasum'autem ¿quum Sole dimerso

remotae tot lpartibus poterunt v'allppaîrelr:eh-„IEst!Het alius ortus, qui диода/эхо:

perhibetur, quum Sole intral horizontem, domergcnto do orientis facie. clarum

planetae naseentis sidus emergit. Occultatilones vero eorum tiunt, quum radio

Solis consequente proprii luminis vibratum amittunt. Denique a partibus centum

viginti matutinas stationes elliciunt, mquue in contrario in centum octoginta

partibus exortus faciunt vespertinos; itemquo in alio latere in centum viginti

partibus vieinantesl stationes faciunt vespertinas, quas etiam secundas dicunt,

qui superiores primas esse dixerunt, consocutus autom radius intra duodecim

partes eas opprimit et. occultat. Sed cursus diversitates altitudinisque causas

consistendi rctrogradiendique atque incedendi omnibus supradictis importat radius

Solis adulgens, qui oas percutiens aut in sublime tollit aut in profundum

deprimit aut in latitudinem declinare aut retrogradaro facit.

auetoritate destitutns nihil mutare ausus sum. De radiorum ejus contacto teguntur, et in triquetro

re vide Ptolemaeumg(11, 1 sequ.).

(‚нит ultra] Sie scripsi pro сит ultra ex codice

Darlnstnttensi, ncque aliter locum nostrum citat

Harduinus (ad Plin. hist. n. 2, 12), undc etiam

paulo inferios recepi ens pro inepta lectione Eois,

quae apurl Grotium exstabat. ~ ' .’.

malulímam пиит] Plinius: »Erranitium'autem

tres, quas supra Solem diximus sitas, 000011001.“

meantcs cum eo. Exoriuntur vero matutino, disce

dentcs partibus nunquam amplias undenis; postea

a partibus centum viginti stationes matutinas fa

ciuut, quae ct primae vocantur; Inox in adverso

a partibus centum octoginta exortus vespertinos;

itcrumque in centum viginti ab alio latere appro

pinquantcs stationes vespertinas, quas secundas vo

сам, .donec asseclltus in partibus duodenis 00001.

tet illas, qui iespertini`occasus perhibcntumi

¿xpóvvxoçïl Sie corrigcndum erat e superiori

loco 880); vulgo inapte Жрёт/шов, ubi jam

acecntus perpcram positus vilium prodidit.

___-*_____A

MARTIANI

MINEI FELICIS

CAPE LLAE,

AFRI CARTHAGINIEN SIS ,

DE

MUS ICA

LIBER IX.

Jam facibus lassos spectaus marcentibus igues

Instaurare jubet tunc hymenaea Venus.

Quis modus, iuquit, crit? quonam sollcrtia line

Impedient thalamos ludere gymnasia?

Diriguìt comis blandisque assueta Voluptas,

Et noster pallens contrahit ora puer;

Ipsa etiam fulcris redimicula nectere sueLa

Flora decens trina anxia cum Charite est.

Nec melicum recínens modulatur tibia carmen,

Redimícula] Commentator quidam vetus redi

mîcula refert ad sequentem vocem trina, et inter

pretatur trína redz'mícula tria lila varii coloris,

rubri, purpurei, llyacintliiui. Sed fallitur, ut aliis

iunumeris in locis; quum referendum sit trina ad

Chan'te

pro tribus Charitilms; non ut idem com

mentator, qui Chai-item unam deam facit.VULcAN.

trina] Vide superius l). Vonckius (in spec.

crit. р. 85) vitaudì hiatus causa sie verbo disponi

jussit: »trina Flora беседы, sed longe praestat

vulgata seeundum structuram рати-“ед rhythmicam

rationem, quum hiatus in caesura usitatissimus sit.

тешит] Gl. В »mellitum et dulce.“ Lepidiol'

quam verior glossa. Melicum carmen dixit hyme

naeum, quod ille non simpliciter reeitaretur, sed

caneretur ad tibiam, ut et supra ex Hesychio

87

Martiani Capellae lib. IX. §. 888.

Nec dulcis tentat psallere Melpomene;

Omnia quae tenero moris fervescere ludo

In cumulum doctae vocis honore tacent,

Nec Suada illecebris sponsalia pectora mulcet,

Nec Stimula incenso allicit aculeo;

Quin etiam interulos gaudens dissolvere nexus

dimus. Porro relicens habebat MS. А pro recíncns,

sed inePte. Memoir. (in mus. script. aut. р. 540).

Non

adeo incpta est lectio reticens, quam

Grotius quoque ex aliis in margine notavit, quum

id ipsum queratur Venus, quod tibia reticuerit nec

(ramen moduletur; tamen mutandae vulgatae causa

nulla erat.

dulcís] In manuscripto libro est: »nec rlulee

имам Quod non iudignum Puto Capella. Ca

tullus:

»Dulce rídeat ad patremc ——

estque quod alii dicaut dulcíler. Horatius:

»Dulce ridenlem Lalagen amaba

Dulce loquentemm

Sed dulce quieseere dicit Àppulejus.B.an. (in ad

vers. 11.1541). _ At metrum non patitur, ct dulces

Camoenas dixit etiam Нож-абаз (epist. l, 19, 5).

гелем] Temptat Semper uterque codex. Et in

aliis, quos liabco, antiquis MSS. ita lioc verbum

cxaratuln im enitur. Munson. -— Mouacensis (С) quo

que codex гетры: praebet, sed confer Marium Vic

torinum (р. 2480 Putsch).

maris] Grotiana marge codicesque Reichenau

eusis, Darmstattensis, et Monaccnsis (С) prac

hent синод-53, errore facili et hoc inprimis in loco

cxeusando, sed qui nilnilominus nec metro con

veniat nec sententiac; constructie enim liacc est:

»omnia, quae moris (scil. est) fcrvescere tenero

ludo, tacent.¢

Boetticherum (in lcxico Tacitco P. 2U).

Locutionis exemple quaere арт!

in cumulum] Bestitui anterior-um cdilionum lec

tionem, quam Grotius in margiuem rejecerat sci-ipse

ratque in cumulo, sensu nullo; in cumulum est

insuper , praeterea, simulque ne quid desit, ut res

omnibus partibus absoluatur, ironica plerumque sig

nificatione, ut apud Ciceronem (de lege agnî, 25).

Sensus igitur hic est: »omnia praeterea sollenmia

nuptialia tacent prac reverentia artium, quae liu

cusque

locutae erant.«

Suada] Juno, quae et pronuba.VULc.-- Immo

Veneris comes, ut арт! Horatium (epist. l, 6,

58). Eadem infra 905) Gracco nomine Pitho

appellatur, quam Plutarchus (in quaest. Rom. 2,

P. 246) inter ipsos Romanorum deos nuptiales

numerat.

spans-alia] Grotius sponsalis, altera lcctionc in

margincm rejects; sed liuic codiccs ctiam Гнет

Beichcuauensis, Darmstattensis, Monacensis, et

Meibomianus uterque.

Stimula] Dea (Ovid. fast. 6, 505. Sclioliast.

ad Juvenal. 2, 5), ut Augustini (de civ. dei 4, il

et 16) verbis utar, »quae ad agendum ultra modum

stimulant

incenso] Codex uterque incensa, pro quo ta

men melius videtur incenso; nisi nbstrusior hic la

tcat expositio.Mnmou.- Darmstattensis etiam codex

írwensa, sed metro lloc magis etiam repugnnt quam

incenso. Alii, teste Grotio in margine, intenso.

Optimum Топазы: fuerit тестов, si libri addicercnt.

увидела] Ilymcn intelligo. VuLc. — Sed femi

Martiani Capellae lib. IX. 9. 888. 691

Blandificaque libens stringere corda face

Nictantes oculos reprimit stupefacta pavore,

Nec perferre valet Gorgonos ora trucis.

Si erudita placent certe sponsalia divís,

Saltem docta ferat carmina Calliope;

Nam simul oblectans vocis modulamine mentes

Taedía dulcisonis aufcret illa tonis;

Quippe scruposis, fateor, lassata salcbris

Insuetis laedor moestilicata modis.

nam requiri mox stupefacta ostendit, Чище Pro

nubam vel Cinxiam intelligo, quae gaudent ínte

rulos nexus, id est vincula interularum sive in

tcriorum tunicarum solvere.

раните] Recepi lectionem sequentibns aptissi

mam cx margine Grotiana et codice Darmstattensi;

vulgo legebatur uupnre,_ad quod Meibomius (р. 540):

»Sie cod. B addita glossa: »fervore artiuma, ni

mis acute! Codex A vapores, at litera s deleta;

in margine crat pavore.« Codex Monacensis (С)

sapore, quod nzultum liabet quo se commendet;

attainen „гит-5 homines etiam prac Pavore dici,

insignia Probat Plinii locus (11, 54) de oculis:

»Ple'risque vero naturale, ut nietari non cessent,

ques pavidiwes accepimus.¢

Богданов] Gorgouis hoc est Palladis Gorgo

neum capnt in pectore gestantis.VULcAN. - Non

Gorgom'slsed Gorgonos libri omnes hab.ent. Con

t'erre superiorem licet locum 572). Trucem au~

tcm appellat, ut Martialis (10, 19, 14) lelricam.

alivís] Sic codex Darmstattensis; vulgo divi,

quod glossa apnd Mcibomium ad Mermarìum refert;

sed praestat nostra lectio, qua se Venus ad totum

deorum senatum converterc vidctur. i

tonis] Id est сантим, qui in diversis louis

sen modis sunt faeli. Машем.

quippe ветровая] E codieibus Reichenauensi

et Meibomiano utroque correxi hunc versum, quam

ita Grotius cdiderat:

»Quíppe est scruposis fateor lassala puellisu,

addita tamen nota marginali, qua vocem est in

veteri codice non habcri testaretur, ~neque habetur

in Monacensi (С) et Darmstattensi. Ad voccm scru

posís glossae codicis B apud Meìbomium adscrilmnt

salebrosís ct (“те-515111111, Papias autem cxplieat sp1'

поза et aspera; vide etiam viros doctos ad Vale

rium Flaccum (2, 518; p.214 Burm.). Pro puellis

Ondendorpius (ad Appulejum T. l, р. 484) mera

e conjectnra rcscripsit duellis, cui certe praestabit,

quod nos e eodicibus reposuimus. Salebrae sunt

ipsae illae exiles et intricatae quaestiones gramma

ticae et geometricae cum invenusto ct lnorrido ver

borum strepitu conjunctae, ut apud Martialem (H,

90, 2):

»Carmina nulla probas, molli quae limite curr-unt,

Sed quae per salebras alta/lue saxa садили;

unde et »salebrosus Замкам ар1111 eundcm (Il, 2,

7), et „мимоза oratio« apud Quinctilianum (l l, 2).

тост]

Groliana таи-50 codieesque tam Mci

bomiani quam mei lmbcnt тогда, recte tamen egit

Meibomius vulgatam- tuens, quae sensui unice

convenit. Licet cnim initio carmînis de mora Venus`

87 *

692 Martiani Capellae lib. IX. §. 888.

Pronuba sic volupc cst haec seria carpere Juno,

Nec cura astrigeri te stimulat thalami;

Ast ego succubui, lepidisquc assueta choreis

Non valco tristes cernere Cccropidas.

Et cum dicto resupina paululum reclinisque pone consistentis sese permisit

amplcxibus Voluptatis. Cujus verbis assertionique ruricolae omnes cunctique

fluctigenae, quam plures ctiam astriluci assensere divi; praesertimque Lemnius

Mulciber fahrilium tantum operum sollers maritus promtiore attestatione col

laudat, tunc denique, quod decenter innixa, atque ipsa relabentem lassitudo

decuerat, Mars eminus conspicatus tenero cum admirationis obtutu languidiore

fractior voce laudavit, profundaque visus est traxisse suspiria, nec Bromius in

favoris gratiam dispar fuit; quin etiamipsum Atlantiadcm tam flammatae cu

questa fuel-it, nunc temen horrido potius verbo

rum strepitu insuetisque dicendi modis lassari se

lacdique significat, quum dulcia tantum carmina

modosque lepidos et molles audire consuerit. Lne

дог autem legendum esse cum Grotio, non Iaelor

cum anterioribus, vix verbo moncri oportebat.

sie volupe est] Locum turbatum esse apparet;

vide ne legendum sit si volupe est, quanquam Vne

sie quidem commode procedet constructie, nisi in

finitivum carpere Graeco more vel pro imperativo

usurpari vel quo) malim per attractionem positum

esse statuas, ut apud Platonem (in Theage p. 129):

si дё ‚801325608 ‘ròv Tauoigxov áâeigoòv ¿@456

ваь. Sensum antcm hunc esse non dubium est:

»Tn pronulla Juno carpe liaec seria, si volupe est

nec cura thalami te stimulat; at ego dcfatigata sum

lepidisqne assueta choreis seriarum illarum discipli

narum adspcctum perl'crre amplius non possuln,«

Carpere cnim idem est quod frm', ut dulcia (Pers.

5, 151), gaudia (Ovid. arte am. 5, 661), oscula

(heroid. 11, 117) cct.

ash-ígerí] Reichenaueusis quidem codex cum

editis astri/eri lnalxet, Darmstattensis vero aslrtgcri,

quod ideo praetuli, quia noster lnac voce, non Ша,

saepe usus est: astrígera sedes 808), aslrìgeri

dii 91), aslrígerum coelum 195 f. 802) cet.

consíslentis] vulgo ставшем, sed praetuli auc~

toritatem codicis Darmstattcnsis et Leidensium qua

tuor antiquissimorum (Oudend. ad Appul. l, p. 86

. 112. 476).

fabrilium] Id est sordidarnm, illiberalinm, quas

Gracci ‚дат/060619161; appellant ingenuisque et libe

ralibus, quae liic proponuntur, opponunt. yConl'er

‘vowerum (de polymatln. 5, p. 25). .

Iassílildo demaerat] Pariter supra '704) di

xerat: »Lassa Venus ряде/111101311

tenero] Нос е codice Monacensi (С) rccepi pro

tenerne in editis, ut ad oblulum spectaret, nam

adjectivum Ianguídior ad vocem pertinet.

Allanlùldem] Сон-принц in cdilis Álhlantùlem

correxi c codicibus Monaccnsi (С), Darmstattcnsi

et Reichenauensi. Cfr. superioreslocos 58. 726).

_Mariani Capella-lit., 1x. g.; sse. 695.

piditatis cura> concussit.,ut

omittere vellet quae circa sponsalem coeturn 'or

natiora disposuit. Tanti quippc visum nunquanl Veneridisplicere.

Verum

su'perûm pater, licet insinuatione germanae utiproperaretì admenitusg, фаты;

пе-Чийд nuptialibus derogaret ornatibus, aut tantaeeruditionisfexanian deliciosa

fcstinatione convellerct, qui probandarum нищета .simeresçghi niiililbaiferens

festinationis exquirit. Cui Delius Medieinanrsuggerit lTA,¿richitectonieanique1 in 891

praeparatis assistere; sed quoniam his mortalium rerum cura' terrenorumque

sollertia est, nec cum aethere quidquam .habent superisque confine, non

incongrue, quasi fastidio respuantur, in scartatucoelico

4reticebunt, ab ipsa

Èdeinceps virgine expiorandae discussius; tuna vero, quae potissima Coeli

siderumque dilectio est, examinis hujus tam favore Aquam voluptate disquíritur,

tuisque conspcctibus non poterit sine sceiere viduari. Sed illud prae cunctis

intimatum velim, quod dotis-oiferendae cumulandaeque reciproco alias advexit

virginis mater pueilas, quas opulentis collocatas 'muneribus examine isto ex

_piorare constituit. Hae igitur nec dispares numero nec disgregae venustate,

cruditionis ctiam dignitate paucis adstantium conferendae, in penetralibus

quoquc virginis secretisquc sanctioribus aiumnatac, quove odio quibusque

coelum] Codex Monaccnsis curam; lsed

coelum sponsalem intelligo tux-bam disciplinarum

dotalium, quas sponsae destinaverat.

Árehitectonicamque] Glossa B: »principatum

aediticiorum.« Ecce Graecam glossatoris eruditio

nem! Mamma. u ‚. Y

quasi fastidio] Reduxi lectionem a Grgtio in

marginem rcjcctam, adstipulante codice Monacensi

(C), vulgo ac si, sed Meibomii quoquc uterque

codex ac omittit.

dilectio] Vulgo dilectior, sed recepi quod jam

Grotius ex codice suo recipiendum suaserat, ne

adjectivo potissima substantivum suum deesset.

recíproco] Magnus ille Cujacius in paratitlis ad

tit. de jure dotium: »Dos est pensatio oncrum ma

. .

trimonii, qua ratione Martinus, Capella non male

dotis ottereqdae cumuiandaeque reciprocum dixit,

et alio loco: utrum repensatrix data.« Locus alter

qucm innuit incomparabilis jurisconsultus aliquanto

infra est. Скот.

collocatas] Alii teste Grotio in margine collo

сайта, sed mutandi causa nulla est. ‚

nec dispares] Sie codex Monacensis (C), nequc

refragatur Darmstattensis, qui exhibet non ,- sed

vulgofprorsus iucpte modo.

disgregae] Dissimiles. Ушлые. „_

sanctim'ibus] E codice Reichenauensi hoc recepi,

quum vulgo sanctionibus legeretur minus commode.

De vocabuio quod seqnitur alumnalac vide Ou

dcndorpium (ad Appui. 6, р. 425 et 9; p. 662).

694 Martiani Capellae lib. IX. §. 892.

dcliciis ac prorsus enervi mollitudine sideralis curiae transeantur, Jovialis

895 vigoris majestate percensae? Hie Tritonida: atquin, ait, virgines quas Phronesis

educavit superum incessabiliter pectorum arcana tenuerunt, nee quisquam fuit

vestrûm, qui non illis voluntatis abditae intcrpretamenta commiserit; denique

ex his quam pi tires antistitium professae divûm, ас ni per illas nefas in terris

eanetis libare numinibus, certc litare penitus abnegatum. Verum transactae

virgines eruditionis castae praestitere miracula, hae familiaritatis vestrae

praeferunt documenta; nam inter divina humanaque dissidia solae semper

894 ínterjunxere colloquia; has igitur ingressas agnoscetis probabitisque divi. Quae

dum Delius Pallasque dissererent, earum disquisita vocabula; 'tunc Phoebus:

Genethliace, inquit, prior adstabit, quae rationis aethereae conscia pensa Lachesis

adoperle atque instantium seculorum gerenda denunciatj deinde Sym-

Trüonida] Sic alibi saepe pro Tritonis, et est qnod Gracce xaXXuQSÏv, vide Tayloram (ad

vero MS. Tritonia plerumque Tritonida, ea niini- Lysiam p. 62 Reisk.).

rum forma, qua lampas lampada, hebdomas heb- colloquia] Hue pertinet quod Plato ait (in podomada,

Jlonis Jlonida apud Festum, Ptolemais litico p. 290 Stepb.): el6l âè oí rteçi iiavrixr¡v

Ptolemaida, Persis Persida, Chalets Chalcida ipsi e%OVtég TlVOÇ èjtiÔtijuTjÇ âutxôvov (WQíOV,

Capellae, absis ábsida Isidoro et Augustino ad éQfirjvevrai yâç Jtov VOfiiÇovrcu rtaQa -&£cov

May. ubi vulgo absidiae legitur: herois heroida àv&Qcôrtoiçi et alio loco (in convivio p. 188): xai

Fulgentio dicitur. Grot. — Vide superius (ad §.51). è6xlv av r¡ (utvTixrj tpiXiaç decov xai Óv-&qcúantistitium]

Vulgo antislitiam, qnod ex ipso jtcov ôrjfuovçybç x. т. Я.

nostro correxi (§. 134). Genethliace prior] In editis erat pronior , sed

ac ni per illas] Adde ex MS. nefas; alludit ad marginem positum prior astabat, unde recepi

auteui bic in differentia vocuin litare et libare. Est quod codicibus Rcichcnauensi, Darmstatlcnsí, ct

cnim libare gencraliter sacrificare, vcl specialiter Monacensi (C) firmabatur. De Genctbliace vide snveniam

sacrificas petere, litare vota impetrare, quo periorcm notain (ad §. 228) et palacograpliiani

pertinet similis illc Plauti lusus: mcam criticam (Т. ГУ, §.303).

«Si herele isthtic unijuam factum est, tum me adoperte] Fortasse adoperta. Ceterum confer

Jupiter Ciceronem (de divin. 1, 1): »diu turna observation*

Faciat ut semper sacrificem ñeque unqxiam litem.* siderum scientiam putantur cffccissc, ut pracdici

GnoT. — Inscrni vocem nefas, quam codices etiam posset, quid cuique eventurum, ct quo quisque fato

Monaccnsis (C), Darmstattcnsis, ct Rciclicnaucnsis natus esset«; et Vitruvium (9, 4): » qnod propria est

linbcnt. Sensus est, per illas tantiim fas tsse libare, coram gcnetbliologiac ratio, uti possint antcfacta et

certc litari nisi per eas oinuino поп роззе. Litare futura ex ratiocinationibus astrorum explicare.*

Martiani Capellae'lib. IX.. тж. I ¿695

bolice, quae varietatibus omiuatis ventura componens auspiciorumfproventus

pensai; viribus futurorum. Oeouistice tertia e'st, perA quam tripus illa ventura

denunciat, atque omnis eminuit nostra cortina; deuique in argumentum. pra@

scientiae mihi corvus alludit, cygnus etiam sociatur, ut'diei noctisque proventui

nos avibus praesentire concolor temporum pluma testetur; ipsaque 4tripus trim

cursus praesagia pollicetur, hoc est .exstantis, instantis, et rapti. Demum

'trigarium supplicantis Semper germanitatis adveniat, quod nostra lvulgo sufl'ragia

pollicendo incortos mortalium Sensus primum in врет opis supera@ proritavit,

Symbolice] Ilaec est quae ¿x duyßÓÃûW futura

auguratur, quam jam Xenophon inter quatuor anti

quissima дат/гид}; genera rcl'crt (mem. Socr. l,

i, 5): д д’отЗдёз/ xawófspov eiçégpfpe табу

äÃZaw, 5601. рая/гляди уощСт/твс oiawoïç te

ярда/гав nai «pńuaiç mi. бщшдйовс xai. 6v

6L'aLç: addc Aescliyîum (in Prometh. v. 485 sequ.)i

Hâ'xpwa прёт; ¿È ôvetpáran/ ¿è же?) g'

"Удар уе-иёбдш, x/ìyâo'vaç те âvçxpírovç

’Ew/aiya@ идти, ëvoâíovç te dvußo'iovç',

Г0:wasz те л’тббш oían/div x. г. Ã..

quanquam cadem etium communi ¿Qa/¿190011 sive

oían/aiu nomine comprelnensa esse tcstatur Aristo

phancs (in avibus 718):

‘Primi у’ёщи ô'poe/Lç ¿6171, ‚Пар/‚оду г’бршди

760628215 ‚

Eóußoim/ ô'ng, фал/да! ¿1'ng x. т. 2.

Erunt autem quae Latini ostenta, porlenla, топ—

stra, prodigia dicebant (Cicero de divin. l, 42),

quae qui curabaut, таратобидл’оь арреПёпЬапШг.

Oeonistice] Haec est quae cx alitum volata

pracsagia capit, quam velnt _alm/oïdtmńv dictam

Plato vult (in Pliaedr. p. 244 Steph). Plura dahit

Spanhcmius (ad Callim. lavacr. Pall. 121 sequ.) et

Esclncnbachius (de auguriis vetcrum in diss. acad.

p. 556 sequ.).

cortina] Bodem nunc quo tripus signilicatu

nsurpatur, licct proprie pars tantum ipsiusy sit, quael.’ .,

Graecis 1})geïm/ nuncupabatur;A vide Müllci'um

trípode Delphico p. 16 sequ.). Sed ita звере vetcres

per synecdoclien, ut Virg'iliusl (Àcn. 5, 92): . ‘, 1

»Limínaque lawusquendci дожди: maven'

Mons círcum'let ”тифе ailytis cortina reclusìslu

lnepte Varro (L. L. 6, 5; p.-9l) a

corde dictum

vult, quod inde sortes primae existimatael

сопли] Qnem YApollini sacrnm supra vi

dimus 455); adde Aeliannm (hist. anim. l, 48),

Plutarclmm (de Isid. et, Osir. p. 579), et Porplny

rium (de abstin. 5, 5; p. 226).

cygnus] Cygnos augurales alítes itidem supra

cognovimus 26). Plura азы: J. ll. Vossius

(mythol. Briefe T. II, p. 108 sequ.).

concolor [атропин] Cygnus diei, corvus noctis.

VULC.- Simili lusu Appulejus (in florid. p. “0

Ondend.): »utmmque colorcm Apollo suis alitilms

eondonavit, candidum olori, nigrnm сопок, et

Eustatliius (ad Iliad. д. 101; р. 449): à mém/0g

Задайте ИлдМап/ь w'ç 12%an дед; ‘nìv [Сшиб

тц‘ш, ual. д xóga§ дао? ‘nìv тигрицу ДЕ

),аушу: quo utitur Cuperus (Harpoer. p. 7l).

trim' cursus] Vide superius (ad 755).

ltrigarium] Quum septem numero disciplinas

sacerdotales Martianns in medium producat 892)

totidemquc Cicero (de divin. l, 52) cnumcrct di

895

696 -Martiani Capellae lib. IX. §. 895.

896

897

Vl* _* -`

' ' -' "-`—

praesidiique indigam in cultum fecit procedere nationem. Hane igitur sive

trigeminam feminam sive tres in unius nominis voeabulum eonspirantes quis

in” e'oelum venientes inexaminatas attentet explodere, quum per eas in terras

nos certum sit demeare? Post has vero adstabit deeens illa\ sidereis fulguransque

luminibus, quae epistolaris tua et dieta est -et probata. Huie Semper pater

tuas assereris eredidisse~ manubias ac trisuleae lucis eommisisse fulgorem, quae

vias, vestigia, adventum, exitusque ignivagae den'unciationis agnoseit. Huic

igitur feminae colloquium denegamus, per quam edictoruln tuorum admonitus

mortalibus innoteseunt'? Cur igitur pater optime remoraris et intromittere eas

alaeer et probare? Postquam haec Latoïus dixit, `lupiter Harmonien venire,

quam suggestum .est Mereurialium solam superesse, praeeepit, tuncque alias

in ordinem continuari. Hic Luna jam gemina emensi diei portione eommonita:

ingressuram', iinquit', mex feminam possum explorare vobiseum; ceterum

propinquaute vespera eonñuiisque noetis eensequentibus tempera impartire

non possum; quippe Plaustrum mihi

itiner subeundum, nec eeterarum me

vinationis genera: »in extis, in avibus, in fulguribus,

in ostentis, in stellis, in somniantium visis, in furen

tium vociliusu, facilis conjectura esset, quum Gene

tllliaec ad stellas, Symbolice ad ostenta, Oconistice

ad aves spectct, fulgurum autem interpretatie mex

sequatur, reliqua tria lloc trigario comprellcndi; sed

quum ipso Cicerone 111101010 (1, 6) ea divinatio,

quae per somnia et vatieinia fiat, non artis sit sed

naturae, unius haruspicinae genera 11111 intelligenda

erlmt, quae jam Aeselnylus (1. 1. 495 sequ.) distinxit:

Efficiyzvaw fs ¿atónita xaì xpotàv ‘riva

‚Ежи/19 ¿iv sì'17 601111061 :rgòç 1ió`ow`1v,

Хам}; 208013 t@ :romiZf/v eůuopqiiav'

Hviööy те каб/20: duyxañwrtà xaì ‚110119111:

‚0690151 110905600 д‘пбтёщщртош si; ‘régi/1W

".Qôwöa 812171001“ mi «pioyam'à övy'yara

Еёшщюёгшба :fgóç'ů'sv 5w’ ¿nágysuau

_`‚чь—_ .--—_——__ __ ‚ i-

Taurusque ас mundanae diseursionis

auscultare commentis stelligeri raptus

iclque etiam Martiani vel-bis consentaneum erit, qui

tres in unius nominìs, uempe ¿ggodxon'iag voca

bulum conspirarc ait.

in сиЦит] Sie codices Reicllenauensis, Ватт

stattensis, et Monacensis (С); Grotius incultam,

qua in lectione dcsideratur signifieatio ejus, quo

natio processerit. Ceterum jam Vulcanius nostrani

lectionem liabuit, quam explicnt: »videliect deorum.«

naanubías] Seneca (quaest. nat. 2, 41): »Ful

mina dicunt a Jove mitti ct tres illi manubías dant.'

Vide Müllerum (Etrusc. П, р. 165).

continuar-í] Salmasius (ad Solin. p.249) libros

continui-i exliibcre ait; sed vide Oudcndorpium

(ad Cie. de invent. p. 660 Gracv.).

ilíner] Laberius: »rimatur ilíner transitus.«

Скот. —— Vide Scioppium (111 gramm. plnilos. p. 65

Herz.) et Ruddimannum (11131. gr. Lat. T. l, p. 65).

мамаш Capella@ ' lib. 1X. g. 897. 697v

nieta permittit.»'fEt' fateiw,i veilem, si quam examinationem virginum prorogaret

auctoritas',"i ipsal quoque tamA praecluis eruditionis asserta cognoseere; prae

seii't._im'quelluuulY perendinatio'rationabilíter exspectatur, ne lassata cognoscentis

curaefàtigatione fbstidia'omnem 'doctae intimationis excursum gravatae laboribus

intentionisi excludant, et ille:~ exp'eteniiae cognitionis approbandaeque subtilitatis

in odium noscendorum obtusaA multiplici prolixítate vertaturi Aequius igitur

дисс ampliandam discussionem tantum in arde'ntem sitim aurium vividarum.

Qnae quum Luna dissereret, omnes certatim assensere divi; dchincque utrum 898

repensatrix data diesque conferendae dotis prorogari jure publico lpossit in

quiritur. Quo dicto arcanus ille prisci juris asserto'r magna nepotum оЬзе—и

cratione consulitur, responditque regulariter etiam matrimonio copulato dotem

dicere feminam Viro nullis legibus prohiberi. At tune Jupiter periti patris

eruditione commotusì: habeo, inquit, mea pignora, gratulandum, quod fas

asserit quidquid vos volle cognovi. Neque enim fastuosa_rigidus elatione

defugiam aut vestrum crebrius accelerare consilium, aut doctarum virginum

examinare sollertiam desidis ignaviae dissimulatione piguerit, praesertim quum

ceterarum] Alii teste

Grotio in margine exle~ in margine notavit, ìnui'darum pro vividarum, nisi

„шип, ша1е_ irivilarum in ea leetione latere existimos.

si (Ircam examinationem] Grotiana marge exa- assertor] Saturnus. Ушлых.

nu'nalione иду-уйдет, inepto; sed nec vulgata arridet, wspondilque] Responsum_hoe veris Justiniani

„Ы scribatm. si qu“, `responsis confirmatnr, cod. de donationibus ante

peremlínatio] MS. comperendi'nnh'o. Camperen

(Книге, ut nulli non notum, par est ei quod infra

dixit arnpliare. Скот. -— Ncntiquam luliet unius

libri seripti gratia locum corrigere, qui minime est

obsenrus, Praesertim quum non Martianns soluà

ille voce uiatur.

sublimatie] Nisi subtilítas scriptum fuerit, sen

tentia suhjeeto earebit.

in атлетам] Нос est: »utvoluptuosae aures

semper enpiditate audiemli teneantnr.« Ущемл—

Recto, neque necessc est, quod alios legere Grotius

nuptias l. penultima 'et ultima his vorbis: »si con

silimn constante matrimonio augendae dotis inierit

uxor“, et: »qunre enim dotem quidem ctiam con

stante matrimonio millieri marito dare conceditur.

ete. Notanda autem lloc loco plurasis dotem dici,

quae et juriseonáultis usitata. Gno'r.- Inepta lectin

aliornm est dotem ducere, quam recte Grotius in

margine reliquit.

commotus] Alii teste Grotio in margine сот.

manitas, non prefecto male.

accelerare] Recepi lectionem a Огайо in margine

88

698 Martiani СареПае lib. IX. 5. ses.

899 torris indecenter expulsas solis oporteat adhaorere sidoribus. Nuno igitur

praocellentissimam feminarum Harmoniam, quae Mercurialium sola superest,

audianius. Наес quippe est quae superûm curas prae cunctis poterit per

_mulcere, aothora cantibus numerisque laetilicans, et nostra tantummodo cupit

celebrare palatia, exosa terrigenae stoliditatis ignaviam, quam melicorum

indocilis auget sine Íino'mortalitas; denique jam pridem homines dirutaque

gymnasía abscedens orbe torrisque damnavit, ac viX Cyllenidae indagantis

excursibus nunc eomprehensa post longae occultatiouis oblivia de fuga revocatur

900 reduciturque latibulis. Hanc igitur repertam post sooula numerosa et tandem

in usum melicum carmenquc revocatam tam volupe est quam condecet audire;

’ceterac vero eruditionis doctissimae sacraeque germanae, quum renovata lux

901 fuerit, intromissae intentioris curae examine probabuntur. His orsis .lovialibus

Phoebus admonitus virginem sibi prorsus accommodam admissurus egreditur.

Verum Paphia remeantis liliao gratulatione concussa annuit puero praecineret

nuptiale carmen. Itaque Hymenaous alacri tandem vigore luminatus, nec

ipsa jam renuente Tritonide, sic coepit:

Aurea flammigerum quum Luna subegerit orbem,

Bosis jugabo lilia;

Virgo deusque sacro sociabunt foedera lecto,

Fulcris parate cinnama.

notatam, qnum vulgata accelebrare idoneo sensu

carcret.

[тес quippe] Verba sequentia est quae absunt

a codice Reichenauensi et anteriorihus cditionibus.

mclicorum] Id est Iyrícorum, ut apud Cicero

nem (de orat. gen. orator. 1) et Photium (biblioth.

cod. 259), nam hi tantum musicae ope indigent,

quuin reliqui quamvis poëtae assa voce cnnant.

eomlccet] Recepi lectionem a Grolio iny mar

gine relictam, quum vulgata стадией deoruln ma

jestatc minus digna esse viderctur.

[Шаг] Harmoniae; vide superius 757).

pruccíueret] Sic codex Leidensis, teste Ош

dendorpio (ad Appulej. met. 9, p. 642), interquc

meos Monaeensis (C) et Darmslattensis, etsi prac

Iixo ut,- vulgo praecinere.

fulcrís] Glossa Isidori: »Fulcra, euliilia, lecti

ornamenta, quae et reelinatoria dicuntur.« Sie alibi:

»tardaho fulcra lecti.« Скот. _ Vide superius

726).

Vcinnama] Ovidius (met. 15, 599):

»Quassaque cum [Шил subslravít cinnama тур-Ник. l

Martiam Capellae lib. IX. §. 902. G99

Hesperus intactam servet licet usque puellam,

Nuptam videbis Phosphore;

Nec matris lacrymae pressi nec viribus ungues

Nexus valebunt rumpere.

Ne thalamos metuas, eris hoc quod Juno Tonanti est,

Quae nunc sorore dulcior;

Si placuit docti sollertia sacra mariti,

Magis placebunt oscula.

Aurora exoriens roscis spectabit ocellis

Floris resecti praemia;

Ipse ego pallentem speculabor luce puellam

Sese occulentem visibus.

Conscia jam Veneris nova serta parate Napaeae, .

-Crocumque lecto spargite,

Inque thorum violas certatim fundite conchis,

Pulvinar ahn um comité. J.

Crinalcm spicum pharetris deprome Cupido,

*

Ilespertts] Similiter Catullus in carmine nuptial! conchis] Concliae Veneri sacrae crant, unde

(62, 5S) ex felicissima Schraden ciiicndatione: Plautus (rud. 5, 5, 43):

»Nocie latent fures, e/nos idem saepe revertens, »Te ex concha natam esse autumant, cave tu

Ilcspere, mulato comprendis nomine Eons.« harum conchas spernas.*

viribus ungues] Ilciiisius (ad Ovid. met. 5, crinalem spicum] Forsan crinalemque spicum?

193; p. 530 Burm.) pro viribus legi jussit crini- Vulcan. — Lege crinule spiclum. Vocalem brevem

bus; multo melius Rocverus (in Burm. anthol. lat. producit ob scquciites consonas; sic Prudentius ante

I, p. 747 f.) virginis ; possit tamcn etiam vulgata

explicari »ungiics omni vi impress!. « » Vibrato capite spicula dentium.*

pallentem] Sic codices Grotiauus, Darmstatten- Est autem crínale spiculum hasta coelibarie, dc qua

sis, et Monacensis (C); vulgo psallentem, quo vide Fcstum Pompcjum. Nisi tarnen spicum bic

nihil iucptius. rcctc Icgatur, (juod me monuit ma gnus Scaligcr.

conscia] Codex Darmstattcnsis consciae, quod Spicum cnim antiquis spica ,• sic Cicero:

omnino pracferrcm, nisi mctrum rcpiignarct. De «Spicum illustre tenens splendenti corpore virgo.*

¡Vapacis nymphis snperius dixi (ad §. 425). Iliuc ad similítudincm tcluni spicum dictum, et

88 *

700 Martiani Capellae lib,.‘IX. i5.

Libens capillum solvere;

Flammea, virgineum quae obnubere заела pudorem,

Regina dome lpronuba.

Те blandum teneri quae conscia sola doloris

Venus decens solabitur ;

Quae nunc dura novo nescis eommittere amori,

Parabit illa pectora.

Tu modo quae mando oculos dejecta decoros

Reconde mentis intimo:

Doctiloquum earis juvenem complexa lacertis

Fecunda redde pignora.

proînde ónoxogaduxòv spiculum. Сто-г. — Quad

etiam masculino genere usurpatum docet Festus

Pompcjus: »Spícumu iuquit »masculine antiqui di

celiantm Spícum vero Per translationem a spicaruxn

scie dictum pro ferro iu cuspidem desinentc, quales

sunt radii sive dentes pectinis álicujus. Ilinc Idi

minutivum spiculum, missile nempe Шиш, acutum

habens mueronem, quod et pro Sagitta, interdum

Pro ipsa'cuspide sagittae sumitur.S‘rzrn. (ad Saxon.

р. 60).- Leetio librorum conscnsu satis tuta est',

nec significatio dubia esse Potest, quum constet,

ut Arnobii (adv. gentes 2, p. 91) verbis utar, nu

bentium crinem coelìbarí hasta mulceri solitum esse,

de qua jam Grotius Festum grammaticum laudmit.

Eundem morem tangit Ovidius (fast. 2, 560):

»lVec tibi (‚пае cupidae matura videbere main',

Comet vírgíneas hasta recio-va comas“ ,

et Plutarchus (in vita Romuli 14 et quaest. Rom.

87), qui dogoetiov aixyfp/ appellat, unile facile

apparet, quomodo Martianus sagittae spieulum iu

ejus locum substituere potucrit»

flammea] De his superius diximus (ad 11/1).

blanduml Pro blonde, et referendum ad solabilur.

VULcAN. _ Sie nostcr superius 804): »blun

dum stertcus«, et Petronius (127): „шеста illa

risit tam blandumw cet.

par-abil] Sie anteriores editiones habent ipseque

Grotius in notis restituendum vidit; ediderat enim

parauít.

quae mando] Scilieet ego Hymenaeus. Ушлых.

—— Recle; inepta est leetio aliorum mundo, quam

merito Grotius in margine reliquit; nostrani et

codices confirmant Mouacensis (C) et Darmstattensis.

defecto] Sic legendum vidit Drakcnborcliius'

(ad Silium 8, 75; 11.507) legiquc iu codieibus

Caueliiauo et Leidensi testatus est Burmannus (ail

authol. Lat. I, р. 181); vulgo delecta; sed totum

hemisticllion est virgilii (Aon. 11, 479).

caris] MSS. fidi pro charia liabent chelìs, cmu

interpretationc cui-uis. Numquid igilur dixit eheh's

Iacertis Pro ita implicitis, ut Год-Псина sunt bracliin,

seu quae dixit Ovidius (met. 10, 127) coneava

brachía canori? Placuit certe liuic actati chelue

pro hrachiis. Saxo Grammatieus:

„ша oculum propias, нови-аз ctprospíce chelas.

Martiani Capellae lib. IX. $. 904. 701

His Hymcnaeo diutius vclut Fcsccnnina quadam liccntia personante 904

geminan tequo crebrius placuissc ratus, maxima circTimstantium multitudo

Tritonidem Dioncnquo comitata digrcditur, et ad nos rcductae tandem virginis

studio properantcr concurritur. Verum tarn pucllarum, quae deas dominac

consecutac pone forte constiterant, quam heroum populus, qui jussus advcnerat,

propcrabat; illae ut psallendi materiem discercnt, hi ut sacri vultus

memoriam recensèrent. Nec mora, et ecce quaedam suavitas intcntata auli- 90¿i

caeque dulcedinis cantus insonuit, ac melodiae ultra cuneta rerum oblcctamina

rccinentcs auditum mirantium complevere divûm. Non cnim simplex quidam

et unius materiac tinnitibus modulatus, sed omnium organicarum vocum

consociata permixtio quandam plcnitudinem cuncticinae voluptalis admisit.

Quo canore diutius circumstantium pectora deorumquc mulcente, illae egressorum

paulo ante turbae adveutum virginis praeeuntes ac tanti comitatus praeambulare

visuntur. Sed non cassae dulcedinis nec sine aliquo sonori modulaminis

argumento aut opere revertuntur; nam Eratinc Cypridis filia, et Himcros

Cupidinis assecutor, itemque Terpsis e famulitio Dionae concinentes gratissimo

ЛЬЬо de bcllis Parisíacac urbis lib. I: «пиши qiro- inténtala] Id est nunqiiam antea cognita; iuepte

n¡>m ehelis iuiiniens.« Itaqne posais ct suspit-ari: alii, teste in margine Grotio, interjectata.

— » ehelis jnvenem complexa lacerti«; aulicaeque] 'Arto Taxv avZcov, non ab anta,

. , ,. .i-i- ..nt alias. Sic infra » áulica suav¡tatc.<< Grot. — Coant

plane coelis , hoiaoiç, ut lioc sibi eumpsent,

. с - , T • i dices Monaccnsis (C) ct Darmstattensis mtlidae.

quia ct Synmn coelen nonnunquam Latiiu appel- v ' c'

i r . o • • » •«•»•»• r> sed praetuli videra tan»,

labant. Sed vix Lace tanti, ut ns ímmorcmur. Ьво- 1 °

>ov. (observ. 3, 21; p. C2G). - Codices etiam **«■•«<•] Alü teate Grotio m margine ttug-

Monaccnsis (C) et Darmstattensis babcut ehelis, теп^°> non male.

j r. » . ti. • revertuntor] MS. reverternnt, ocoyaixcHc. Gnor.

sed praclero vulgatam, mulata tamen obsoleta sen- J ^ ' \л »

, - i • г- . Eraline] 'Eoareivri , ctsi nusqtiain banc pro

bendi rationc, qua charts опт editum erat. J * ... .

persona legere me mciuini. Leidcesís codex ut erque

Fescenmna] Horatius (en ist. 2. 1, 145): „ .. «. .

1 4 r 7 ' brgtime, quod tamen aobis пов magis placet quam

» Fcsccnnina per hune inventa liccntia morem.« Ilcmstcrbusio (ad Lacian. T. II, p. 315 Bip.).

Vida omnino Barthiunv (ad Claudîan. cpithalam. Himcros] Mcminit lui jus dei Lucia ans. Grot.

Hon. et Маг. p. 765). — Luciano (deor. dial. 20, 14) Veaeris filfa est,

deas dominae] Forte deas dominas.VvLCAX.— Cupidinis frater; Corn uto autem (25, p. 201 Gal.)

Omiiino , sed codicum asecnsum dreidero. idem cum Cupidiuc vel potius unus ex mullís Cu702

Martiani Capella@ lib. IX. 5. 906.

906 intravcrc primum; sed pucr monauliter sonabat. Post hos psallcntes Pitho,

Voluptas, et Gratiae, admixtis lyrae vocibus, alquc-ipsae harmonicis 11155111

tantes motibus adveuere; dextra laevaque interea praecedebat numerus heroum

crinitorumquc sapientum, qui omnes modulatione quidem leni parvaque voce

qualibet dulccdine murmurantes; sed alii laudcs deorum hymnosque quam

plurimi, alii musicos tonos quos modo compererant retexebant; verum per

medium quidam agrestes canorique scmidci, quorum hircipedem pandura,

Sylvanum arundinis enodis fistula sibilatrix, rurestris Faunum tibia decuerunt.

ц

pidinil,||s, quos ibidem Vencris asseeutores (дла

âoòç) tacit. De ipso vocabulo vide rPlatonis inter

pretes (ad Plnaedrum p. 251 1:1 2531 Steph).

ítemque Terpsís] Editi lnabcnt ítem, scd nostram

lectioncm praehucrunt Reiclncnaucnsis et Darmstat

1011515 codex. Hic quidem et Tcrpsìcae lnabct, sed

11111111 isla vox est, quapropter Grotianam rctinui

lcctionem, praescrtim quum per prosopopocîam Тёр

шва, Obleclnlío vel Voluptas, omnino in comitatu

Dionac esse 'possiL Sed Dione mendum est in

0111115, quod c confusione E simplicis cum diph

tlnongo AE vcl Graeco Al ortum traxit not).

таланта] che cum MS. »monaulitcne Quid

yovttviaïv, ex lIellade lingua liquct. (1110-г. -—

011111 105011011"- monah'ter, quod Yulcanius inter

pretaliatur »singularitcr, per seu; forsan ad mona

dcm rcspicicns. Sed Reicllenauensis etiam codex

l'cctius "normaliter pracbet. Puer est „Бит-05.

Pil/m] Пива), 1101: est Suarla, dc qua supra

888). vener-is in consortia caln et apud Pau

saniam iuvenimus (1, 22, 5); addc eundcm alio loco

(l, 45, 6): Metà ó`è той Дат/13600 тд ¿egóv

ёбгш Ифродётс vaóç'- Пива) 6è mi. ¿réga

ůaòç, 1)'1/ Парт/орт: дуошЁСоиб/‚щ ¿'an Uga

§Ltelovç, Z'xón'a ó`è Ерш; nai. "Iyepog nai.

Hóůoç. Alios cam in Gratiarum numero lialxuisse

ex codcm (9, 55, 1) pntct.

criniloruznque] 1d est Pytllagoreorum ct Plato

nicorum, qui promissis crinibus angustiorem specicm

captaliant, quum Stoici potins ad cutcnl tonsi in

cedercnt. Sie Apollonius Tyanensis, 111: quo Philo

stratus (1, 6): ¿mixé ‘re trìv геоиду xaì ¿v

£5ng ё'Сц. Qnanquam etiam Stoicum dcmissis ea

înillis cognoscimus apud Plinium (cpist. 1, '10, 6),

ct ncquam lzomincm, qui philosoplniac 110111011 men

tirctur, criuìlum apud Gellium (9, 2).

‚шпат-а] Instrumentum musicum rusticum, quod

ab inventore ita vocatum esse Isidorus ait, ex 1110

Virgilii loco »Pan priinus calamos instituih, 01

1101110 Hispani instrumentum musicum, quo agr-estes

utuntur, vacant pandaro. vl'LcAN.- Nicomaclnus

(in manual. liarm. 1, p. 8 Mcib.): »monocliorda,

quae phanduras (фат/110159009) vocant mulli.« 'Pol

lux tamen (4, 60)'»tricliordum esse« ait »quod

Аид-111 panduram voccnt, quodque corum ctiam

inventum 811.11 Infra 924) Acgyptiis adscriluitur.

Allnenacus (4, 82; p. 185 Í'.) Troglodytis triliuit:

Hvůayógaç 6è òyeygmpcòg :regi ‘njç ¿gvůpc'zç

üaÃáööqç toůç Тешу/106151111; 501762 xaraóxav

¿Cav ‘niv :tai/60159111' ¿x ‘nig ¿v ту} 011211661]

(‚упадёт/179 Úámç. Panduristarum idem mcminit

superius (4, 80; p. 182). А11110 Casaubonum

ad Aclium Lampridium (in lIcliogahalo p. 5.16

segu), qui et ipse i'clcris intcrprctis lloratii locum

Martiani Capellae lib. IX. 5. 906. 705

Verum sequcns heroum praeclui enituit admiratione conventus; nam Orpheus,

Amphion, Arionquc doctissimi aurata omnes testudine consonantes flexanimum

pariter edidere concenturn.’

Nam Thrax quo duri rumpere regna erebi

Quoque suam meruit immemor Eurydiccn',

Quo cantu stupidae tigridis ira ruit,

Quo fcrtur rabidas perdomuisse feras,

Quo vidit rígidas glandibus ire comas

Ismaros et silvas currere monte suas,

Carmine quo Strymon continuit latices

Et Tanais versis sacpe rcilatus aquis,

Quo impune accubuit rictibus agua lupi,

Et lepus immiti contulit ora cani,

Нос nunc permulsit insonuitque melo,

Accumulansque magis carmina sacra Jovi.

Amphion rigido in corpore menlis iter

‚вы, ubi Pani et listulac et лаз/дудит) (sie) in

ventio tribuitur.

nam Thrax] Orpheus, dc quo plura Virgilius

(georg. 4, 467 sequ.), Ovidius (met. 10 init),

Seneca (Ног-си]. fur. 569 sequ.), Hyginus (fab. 164),

alii, nam fabula in vuigus nota est.

stupidae] Stupefactae, per prolcpsin. De vi

carminis Orphici in feras resque inanimas vide Quinc

tilianum (1, 19): »Quod rudes quoquc ct agrestes

animos admiratione mulccret Orpheus, non feras

modo sed saxa ctiam silvasque duxissc, posteritatis

mcmoriae traditum cst«, quosque laudant Mitschcr

licbius (ad Horst. carm. 1, 12, 7) et Marklandus

(ad Max. Tyr. 57, 6; T. Il, p. 210 Reisk.).

impune accubuit] Simili lusu Seucca (Hercul.

Oct. 1056) de Orpheo:

»Juxlaque impavídum респ:

Sedit Marmaricus Ico,

Nec damae trepidant lupos,

Et serpens Iatebras fugit,

Tune oblila ueneni.:

rigido in corpore] Id est: »suscitavit топ-Шов

suavitate et vi carminis.¢ VULCAN.- Valde absurda

hace est interpretatio. Rigidum corpus .enim hic

saxí vel rupis est, cui animam cantu indidisse

Amphion fingitur. Apollodorus (5, 5, 5): „Ели

xoÃovůmïáa/nov tú Auipíovoç 21591;: табу ¿i

дшум Horatius (od.5, 11, 2):

»Movil Amphion lapides свисти.

Seneca (Oedip. 612):

»Qui saxo dulcx' traxit Ámphion запал

Adde Euripidcm (Phoeniss. 116 cum scholiasta),

907

704

Martiani Capellae lib. IX. 5. 908.

Quoque dedit montes sumere posse animas,

Quo Sensus duris cautibus inseruit,

Et docuit rupes Carmina Velle sequi; . .

Nam muros Thebis dulcisonis ñdibus

Praesidiumque dedit carminis arbitrio.

Sed nec Arioniam marmora surda chelyn

Temsere, extremam quum Hagitarel; орет,

Et licet indomiti dira procella Noti

Spumea Scyllaei verreret ima maris,

Delphinas totis sollicitavit aquis,

Et melicos cantus bellua grata tulit.

О vere attestans numina magna deûm,

Quae istorum laudes protulit Harmonia,

Quae domitare erebum, marmora, saxa, feras,

Et poluit rupes sensiíicare tonis.

Post hos honoratior fontigenarum virginum chorus Pegaseae vocis nectar@

Pausaniam (9, 5, 4 ct 17, 5), Philostratnm (icon.

1, p. 745 seqn. Morell), Clementcm Alexandrinum

(strom. 1, p.525), Claudianum (land. Stil. 2, 170),

qui cum cum Orpheo junxit, Pai-iter ut Propertius

(5, 1, 45):

»Orphea detiuua'sse feras et concila (Пени!

Flumína Threïcía suslínuisse Iyra;

Saxa Cilllaerom's Thebas agitata per artem

Sponte sua in muri membra caisse Гетман,

ubi plum Burmannns (р. 490).

Aríoníam] De Arionc omnia nota cx Herodoto

(1,211); plm-es laudat Plelmius (in Lesbiaeis р. 166).

„штат-ед] De lmjns verbi nsu vide quae Sle

plxanius (ad Saxon. р. 47) observavit.

allestans] Reccpi lectionem а Grotio in margine

rclìctam, quum vnlgata antistans id est superans,

“щемит, deorum majestati contraria et ab lloc loco

aliena esse videl-etui', multo melius alteslari dcornm

numina dieelur Harmonia, quae corum landes

protulerit.

domilare] Sic c`odiees Grotianus ct Darmstat~

ìensis; vulgo domitat, quod metro minus принц est.

et рамп] vulgo дисс, sed codices sccutus

sum Darmstnltcnscm, Reichenaucusem, et Mona

censem

fontigenarum] Alibi:

»O sacra doctarum pmulenlía fontigenamm.«

Gno'r.- Male Vulcanius Nympharum interpretatur.

Vel quae eis tribuitur Pegasea vos` virum doctum

doecrc poterat Musas esse intelligcndas; vide supra

(ad 574).

паст-е] De tali vocis neclar abusu vide quae

Martiani Capellae lib. IX. §. 008. 705

diíïluebat, qui Phrygii cujusdam bupaedae cicutis geminatis interstinctus omnes

praecedentium suavitatum dulcedines anteibat. Tandem inter Phoebum Pal

lademque media Harmonia sublimis ingreditur; cujus sonorum caput auri

coruscantis bracteis comebatur, caeso etiam tenuatoque metallo rigens vestis,

et omnibus ad motum gressumque rata congruentia temperatum blandis leniter

crepitaculis tinniebat. Cujus ineessum mater Paphia, ut earn contigue seque

batur, licet pulchris rosea numeris ас libratis passibus moveretur, Vix tamen

poterat imitari. Dextra autem qdoddaln gyris multiplicibus circulatum et

miris ductibus intertextum velut clypeum gestitabat, quod quidem suis in

vicem complexioníbus modulatum ex illis fidibus circulatis omnium modorum

concinentiam personabat; laeva autem virginis quam plures ex auro assimilatae

parvaeque eHìgies theatralium voluptatum religataeque' pendebant. Verum4 ille

Barthius (in advers. p. 1204) ad Persii locum (pro

log. 14):

»Cantare credas Pegase'mm nectar¢

tucndum attulit, qnem ipsum noster ante oculos

lia'linisse videtnr. Adde Antipatrum Sidonium (T.

П, р. 26 Brunch) de Anacrconte loquentcm:

Еёд‘гь nai. Лифта, ‘rà m5196011 ê'oeg, qi 615

usia'dâaw,

Bágßtt’ ávexpoóov 've'xrap гидрида/шах.

bupaedae] In cditis crat pubídae, cujus in locnm

pubedae substitui Grotius voleliat; sed pracstat

omnino quod nos restituimus, superioris loci (§.51)

analogia/m sccuti, ubi vide notam nostram. Play

gíum autem bqpaedam hoc est adolescentulum procul

duhio dicit Olympum, quem Мец-вузе tibiarum in

ventol-is discipulum et amasinm veteres ferebant.

Unde Pausanias (10, 50, 5): tilts@ тайги: ёб‘гёл:

¿irl лёта; xaůsçóyavoç Мегабайт, xm'. "02am

n'oç frag’ aůróv ¿6ta :ratâòç ¿guion mi. 0:23—

¿stv ôtâaöxoyévov 6)pipa ё’хт. Adde Plu

tarclium (de musica 7, р. 1155).

cículís geminalís] Fistulis geminis. Уши,—

Cicula pro calamo apnd Lucretinm, Virgilium, alios;

sed ut syringes inde compactae vidcantur, sieut

etiam apud Calpurnium (10, 15):

»Ipse сапат, ниш fas est {га/[иге cicutas,

Quas ego Maenaliis cera conjuugo sub anlrisl

possitque aliquis lloc quoque loco _qeminatas сбежав

de cannis in fistulam junctis intelligerc; praestat

tamen de tibiis accipcre, quas hinas plerumque

simul inllatas esse constat. Appulcjus (in florid.

p. 541): »Primus Hyagnis _ duss tibias uno spi

ritu inllavit, primus laevis ac dextris foraminibus

acuto tinnitu gravi bombo concentum musicum

miscuit.«

типы-й] Id est passibus. VULCAN. —-- Passibus

Proxima sequitur; raliones potius harmonicae in~

telligendae sunt, ut apud Lucretium (2, 651):

»Ludunt in numerumquc exsullant sanguine

v дюйм

complexianibus] Codices Monacensis (C) et

Darmstattcnsis complexíbus.

e gies theatralium] Viscontius (in Mus. Pio

Clem. П, p. 192 Mediol.) Enterpcs hic imaginem

910

89

706 Martiani Capellae lib. IX. 5. 910.

о

911

orbis non chelys nee barbitou nee tetrachordon apparebat, sed ignota 'rotunditas

Omnium melodias transscenderat organorum. Denique mex ingressa atque

ejusdem orbis sonuere concentus, cuneta illa quae dissona suavitas commendarat

velut mutescentia tacuerunt; ipseque tune Jupiter coelestesque divi, superioris

melodiae agnita granditate, quae in honorem eujusdam ignis arcani ас Наттае

insopibilis fundebatur,reveriti

intimum patrimumque carmen paululum in

venerationem extramundanae omnes intelligentiae surrexerunt. Tune egersimon

ineiïabile virgo concludens ad Jovem reversa aliis modulis'numerisque, voce

etiam associata, sie coepit:

Te nunc astrisonum carmine, Jupiter,

Quo gemmata poli volvere sidera

Suevit lege rata sacra recursio,

Praefandum veneror, quippe potissimus

Nectis sccptrifero sub diademate,

Omnigenûm genitor regna movens deûm,

exhiberi eenset, vereor ne temere, quum Harmo

niam se pingere claris verbis Martianus proliteatur.

rotunditas] Rotundìtalem voeat ipsum orhem,

ut alibi animatamrlue rotundítatem. videtur autem

hie sistrum innucre. Скот. —— At sistrum nullum

rotundum; cur non Martiani vorbis insistons igno

tum instrumenlum dixit? Ceterum recte anteriorum

editionum lcctioncm recondílas respuit, quae a tota

constructione aliena est. Si quid video, orbis ille

splxaerarum coelestium eoncentum signifient, de quo

plm-a superius 12. 27. 169), sive fusum illum

llarmonieum, quo Plato (горны. 10, p. 516) ipsius

illius concentus imaginem expressisse videtur.

alque ejusdem] Mira constructie; sed videtur

тох alque dixisse ut símul (пирсе, ut seusus hic

sit: »simul atque ingressa (Ша) ejusdem orbis con

centus souuerel cet.

patrimum] Patrimum carmen contra vulgarem

loquendi usum Martianus illud appellare videtur,

quod ad deorum patriam atque originem spectaret.

Respicit autem arcaua illa quae in libri secundi

fine Neo-Platonicorum placita secutus tetigerat

205-206).

egersìmon] Excitativum. Vencim. — Vide nos

superius (ad 2).

astrisonum] Forsan aslrísono. Gnor.~

Astri

sonum male Поэтапная“. (ad ~Ovid. T. Ш, P. 177

Burm.)- Sed legitur in omnibus tam scriptis quam

editis libris. Jupiter sane e planetis fuerat, qui

coelestem sive astrisonam edidere lnarmoniam; jure

igitur ipse astrisonus appellari potei-at.

gemmata] Radiantia et praelustria explicat Bar.

tlnius (advers. p. 1555).

potissimus] Alii teste Grotio in margine ‚ю

tissímo, sed vulgatam retinui, uti mox rola! рт

жуй, et .su/liefs pro subjacit vel subjicis.

Martiani Capellae lib. IÄ. §. 911. 707

Mundum perpetuo dum rotat ambitu

Mens, quam sidereo sufficis ímpetu.

Те пат flammigeri semina fomitis

Spargentem referunt astra mieantia;

Te foveant sacro munere lumina,

Terris purpureum dum renovant jubar,

Testata ambrosium splendiiieant diem;

Sie tua noctis >honos lampade menstrua

Auratis crevit praemia eornibus,

Sub te plaustrilucis luminat ignibus

Anguis Parrhasias disjiciens feras.

Sic solidi tenerum corporis ambitum

ímpetu] Sie eodices Monaeensis (С) et Darmstat

tensis; Grotius impele. Totus locus ex Aristotelis

stoieorumque doctrina explicandus est, qui vim ae

tlieream, qua sidera mundusque perpetuo ambita

rotentur, simul pro mente hahuerunt, ut superius

annotavi (ad 567).

te [висим] Heinsius (in Ваш. auth. Lat. I,

р. 157) sie legi juhet:

»Te Plloebea sacro пишете lamina ,

Terris purpureum daim renovant jubar,

Testata ambrosíum splendì/icant diem;

Cynthia noctís honos, lampade menstrual

Aurntís rubuit praedita cornubusug

quae licet in nonnullis justo audaeius grassentur,

sensum tamen loci corrupti egregie declarant. In

eodicibus nisil subsidii inveni; pro lamina marge

Grotiana inepte iluminaauratís]

MS. »auratis decuít praemia eornibum

Sane sie saepe loquitur Capella, personaliter nempe,

nt ajunt grammatici. yCeterum praemia hic vox

nihili. Forte ‚отводи; de Luna enim sermo, quae

Solis quodammodo Jrgo'âgolwç.GRor.

ринги-лит] Error ex aecentu; nisi malis plau

striducis.Guor.Sensus

hie esse videtur: эрга

сопеш cum duabus Ursis, quibus medius interpo

situs est, lueere ignibus qui plaustri speeicm re

Тегами; licet constet non Draeonem sed majorem

cx duabus Ursis sive Septemtriones plaustri nomen

gessisse, confer J. H. Vossium (ad Virg. georg. 5,

581). Sed mutandi causa nulla est, neque egemus

lectione in margine posita plaustrilucus.

Pawhasías] Id est Arcadicas. [Inde Ovidius

(heroid. 18, 152):

»Quacque micat gelido Parrhasis Ursa polo',

et (trist. 1, 5, 48):

»Versaque ab axe' suo Parrhasis Ãrctos erat« ,

et Martialis (4, 11, 5):

»Impía Parrhasia movisti bella sub Ursem

disjieiens] Aratus (pliaen. 45):

Tàç 6è 61,’ oißfporégaç 021; лвгщюёо oin'oèêaië

EiÃsîfat uéya долби ¿@02wa :regi г’оЁшрб

т’ёауфс.

ambitum] Alii teste Grotio in margine habilum,

inepte. Sensus hic esse videtur: »tellurem axihus

912 '

89 *

708

Martiani Capellae lib. IX. §. 912.

P

Tellus non prohibons axibus inditur,

Alternisque regit et

regitur polis;

Sie Nerea freti noscere limitem,

Sicque ignem superûm lambere pabula,

Ut nulli scateant dissona litibus,

Atquo ita perpes amont dissita vinculum,

Ut Semper metuant foedifragum chaos.

Tu rector superûm, tu pater Optimus,

Complexuquo pio sidera colligans,

Natos perpetuo corpore vividos,

Salvo, nostra cui perficitur cholys,

Bis plenum omnisona cui recinunt mela.

1am vos verenda quaoso coeli germina,

mandi inditam, hoc est in centro mundi positam,

non prohibere, qnominus mundus ipsius corpus am

biat.« Tenerum interpreter lenem sive mollem, qui

sensibus vix comprehendi possit.

Nerea] Mediam produxit Jonico, Noypña. Sie

Virgilius: »Idomenea dueeme ’Iâoyevña.Gno'r. _

Ad nascere supple ex antecedentibus non prohíbens.

pabula] Нос est »humores et marinos et terro

nos longo intervallo extenuatosu, quibus ali змея-а

ex stoicoruin placitis Cicero (N. D. 2, 16) tradit.

Idem aliis locis (2, 15): »quam Sol igneus sit

oceanique alaiur humoribus, quia nullus ignis sine

pasta possit permanere«, et (2, 46): »sunt autom

stellae natura flammeae, quocirca terrao maris aqua

rum vaporibus alunturu, ubi plura Creuzorns (p,

265). Adde Fischerum (ad Anaereont. od. 19, 4;

p. 80).

nulli scateant] Vide ne corrigendum sit питу.

dissita] Hoc est diversis in partibus sita, ut

apud Appulojum (florid.init.): »Homincs enim rie

que longulc dissita neque proximo assíla possnmus

cernere.« Totius igitur carniinis haec sentcntia est :

»Jovis regimiue fieri, ut omnia in mundo rite et or

dine procedant, et quamvis inter se diversissima ta

mcn perpetuo vinculo retineantur, neque in chaos

relabi possint.

vividos] Vivídare dixit suo more. Alludere au

tem videtur ad êtvyoßogriav zii/og dirò 1013

¿fi/iv. Скот. _ Ediderat scilicet vividas', verbum

inauditum, ncque Structurae loci nostri accommo

dum, quae saltem „штат postularet, nisi mox solas

pro salve ex margine Grotiana recipiatur; sed longe

praestat quode Darmstattensi codice reposui. Nati

Jovis perpetuo corpore vivida' ipsa sunt sidera, quae

antecedente versn com_memoravit, quaeqne Martiano

pro diis esse saepc jam monui 95. 97. 125.

811. 815).

bis Метим] .dlg dat #aliada/.Gnou —— Recto:

vide Bullialdum (ad Theo». Smm. P. 234) с: EN..

mum (adag. chil. 1, 2, 65).

' Marti@ СареЦае lib. 1X. 9. 915. " › 709

Quae multiforme'vscit eiere barbiton,

Afilata nostris ferte corda eanlibus,

Miscilla sacrae dum feruntur curiae,

Mulcere vestrum quae velim consortium.

Jam vos vieissim proque lege numinum.

Post has sonabít disgregato plasmate,

Suisque списков allubescentes tonis

Deducit, urget, atque debebit loeis,

Stimulosque rursum Iene permulcet melos.

Nune igitur alma quae senatum lamina

Deûm verende culminatis vertice,

Bis sena quamvis vos Etrusei numina

Bitus frequentent atque opiment vietimis,

Tamen gemellis quae refulget cursibus

multifm'me] ОЬ varietatem sonorum. STEPHAN.

(ad Saxon. p. 87)- Мох restitui lectionem codi

cum Leidensium (vide Ondendorp. ad Appui. met.

8, р. 524 et Burmann. ad anthol. Lat. I, р. 496)

et lìciehenauensis seit ciere pro vulgata scitìs cire,

quae non metro minus quam sensui repugnabat.

Nequc enim hoc sihi vult Harmonia, divos ipsos har

biton ciere scire, sed corda cox-um harhito cieri sive

moveri, ut (‚нас pro aecusativo, barbiton pro no

minativo habendum sit.

a/ìlata] Sie codex Grotiauus, vulgo affida, lan

guide. Persius (1, 125):

»audaci quicunque aßlate Снимал

miscilla] Mixta cariuiua ex vero et falso. Ушлые.

Мята

sive miscella generatim dicitur de om

nihus mixtis, et non tantum ad verum falsumve rc

t'crendum, sed ad. omne diversum vel varium. Unde

intelligo tam ea, quae in sacra curia. cantanlur,

quam quae sine musica pronuncianlur. Sie inferiul

996) »miscillum Пашем camina denotat immixta

solutae orationi (v. Ватт. эуП. epistol.T. IV, p.428.

452. 454).

увит] Codices Darmstattensis et Monacensis

(С) pariter alque margo Grotiana exhibent vellent;

sed hoc metro repugnant ncquc sensu postulatur,

facile cnim (‚пае pro accusativo accipies.

disgregato] Unumquemque particulatim салат.

VULCAN.- Becta; ‘vicissim est ¿y ‘mai дёрн, ш

quelnque loco et ordine, ut jam а summo Jove .all

duodecim deos oratio transeat.

plasmale] Hoe est районе, ut inferius 997):

_ -

»disciplinas cyclicas

Garrire agresli cruda fínxít plasmatw,

et арий Ausouium (perioch. Homer. praeli): „дней

que Helenam juxta Homerieum plasma ad Trojam

deportatam fuisse existimarunt.«

bis sena] Vide nos superius (ad 42) et Mül

lerum (Eu-usc. ll, p. 81).

9Mr

710 Martiani Саре11ае lib. IX. §. 914.

D

Natura honoro protulit fastigio

Phoebea vero praeferens vocabula:

Pallas corusca ac decens Latoïa

Lunare quippe hac venit consortium,

Pha'éthontos ardens scandet ахеш Delius. _

Nuno vos pudici nostra fratres culmina

Precabor ipsa, ne verendos eontrahant

Vultus jugandis quae ferenda Carmina,

Hymenque nostrûm invehat fastidium;

Psallente plectro coneinentur nuptiae,

Fidibusque luxa Fescennina prodient.

.Iam nunc blanda melos carpe Dione,

Durus quippe rigor eedit amori.

Novit nam tenerum probare carmen

Ipsum spumigenue salum Cytheres,

Nerinaque chely movet Camoenam,

Dum conchis Galatea personante

vero] Margo Grotiana utero, haud scio an melius.

Pallas] llano pro Luna olim aeceptam esse su

pcrius docuimus ad verha »tertia Luuau 568).

quae [стенда] MS. quae ferenda crimina, forte:

»quae ferenda carminait aut: »jugandis quae feram

dis carmi||a«.u Guo'r.- Olim enim cdebatur:

»Vultus jugandis fercndos carminau,

inepto, tîilapropter libenter Grotio olitemperavi.

блистая] Alii teste Grotio in margine inveniat.

Вши] »Luxa copiosait gloss. Gnor. -

Alias

signilicat quata v. c. membra, ut apud Festum

est; nunc vero apparet pro quuríosis diei, ut ipsum

suhstantivum luxus a luxaturac significatione in p0

‘testatem vitae voluptuariae et delicatae transiit. De

Fescenninis vide superius (ad 904).

prodient] Sie codex Grotianus, melius oh ante

cedens concinenlur quam vel ‚рт-сдвиги vel prodeant,

quod in margine Grotius notavit.

rigor] Ita Seneca (in Hippol. 085):

_- —— »hoc meas meruit rigor.«

Dura igitur austeritas amori oppouitur.

pcrsonante] Forte:

»Dum conc/tis Galatea personantes

Nantes flucligenas chorumrlue Phorcí

Flugrans cura {гати — —

Flagrans cura ut: »mcus ardor Aniynta.« Скот. -~

Egregia llaec emendalio est; neque enim Galatea

pro ablativo accipi metrum permittit, ncque сапе-1:55

Galatea personat, sed Tritones, quos Martianus

fingit Galatcae amore trahi; sed codices nihil variant.

Martiani Capellae lib. IX. §. 915. 711

Nantes fluctigenas chorumque Phorci

Flagrans cura trahit, nivalibusque

Inrestinctus aquis triuniphat ardor.

Jam nunc blanda melos carpe Dione, 01(»

Durus quippc rigor cedit amori.

Carmen Macnaliae tulcre pinus,

Pcrcussaque modis sonat Lycaeis

Sollers Arcadia nemus cicuta;

Pernix semiferi puella Panos

Nam versa in calamos sonat loquaces;

Quam dum forte deus premit labellis,

Suspirat velut osculis cauorem.

Jam nunc blanda melos carpe Dione, 017

Durus quippe rigor cedit amori.

Puer ipse versiformis

Facibus studet Cupido,

Arcusque dulcinerves

* >

Roseo ligans ramali

l! enato hquit arcu ,

chorumque Phorci] Virgilios (Aen. 5, 240) s ne ¡ta constraendnm sit: »et Arcadia modis Lycaeis

»Nereidum Phorcique citorns« percussá sollers nemus cicuta sonat • 5 cicuta cnini

ubi vide Heynium. (§. 906) per appositioricm nemus

inrestinctus] Ita codex Rciclicnauensis pro in- puella Panos] Syrinx, Panos arnica, de qua

terstinctus in editis. Male Darmstattensis inrestrinc- vide alviyna illud Siuimii, quod incipit:

tus, pejus Monaccnsis (C) inreslrictus. 2vQiy£ ovvoß h'%£iç, äöti ôe бе ¡lérga 60-

¡ñnus] Hoc est: » carminis amatorii argumentum <pít¡q.

ex pittu etiam Arcadica repeti potest*; si quidem Grot. — Confcrcndiis omnino Ovidios (metam. 1,

hace ct ipsa virgo Pañis arnica fuisse tradebatur, 691), pcaelereaque Achilles Tatius (8, 65 p. 175

unde Propertius (1, 18, 20): Jacobs) et Nicetas Eugenianus (narr, amat 3, 500).

»Fagus et Arcadico pinus amata deo«, liquit] Sic pro linquit in editis melius codices

ubi pïura dabit Broubbusius. Reicbcnauensis , Darmstattensis, et Monaccnsis (C),

Arcadia] Grotius legi vult Arcadia*} sed vide quoi et olün legiesc alios in margine Glotitis notavit.

712 Martiani Capellae lib. IX. §. 917.

Calamos parante Musa;

In carminis leporera

Curam negat sagittis,

Tenerumque arundinetum

Nostrum in melos reliquit.

Nunc ergo corda mulcent

Vapor et cauor jugati;

Placet ac decet, vicissim

Cantcmus atque amemus.

Jam nunc blanda melos carpe Dione,

Durus quippe rigor cedit amori.

Prudens puella pulchrae

Mater fuit Lacaenae,

Illecta sed canoro

Nescit dolum cavere;

Nam Candidus nivosis

Olor involutus alis , 4

Argenteis minorem

Plumis videns decorem,

,:- - 'Ñec posse purpuratis

. .. Nimium placeré ocellis,

. :it. .j.r . « * " ч 7

Teneros eiere cantus

Phaëthontiasque Musas " "

Coepit repente ficta

• , Fraudem parans senecta; ...„.,

Sic admovetur orí,

malcr Тмсаепас] Ilclenae malcr Leda. Martiaüs Confer Apollodontm (", 10, 7).

(9, 104, 2): parans senecta] Cygni cnini moribundi tluleis-

• »(Ише capta est alio nuda Lacaena cyjno«? sime cantare dicuntur. Vlxcají.

; Martiani Capellae lib. IX. §. 918. 713

Roseumque circumactae

Rapit osculuin puellae,

Gremioque complicatus

Pretium tulit pudoris.

Jam nunc blanda melos carpe Dione, 9f9

Durus quippc rigor cedit amori.

Carmen Ladmiadeum

Lucís diva secundae

Sacris praetulit astris; .-¡Vil- «HiíaT

Antrum quippe secuta офрмр

Linquens culmina coeli M }

Pastoralibus ardens

Palmam dedit cicutis,

Pulso et luminis auro /0 (¡

Pandit septa balantum,' íf,,, nji!£l»Wj йГг...

Sordentique adoperta

Pratis gaudet amictuj

Ac tunc conscia noctu

Pascit monte capcllas

Spectans sidera mundi, .-.:.-„. ;,„/:., з, ,.,

Mage percrepat flagello, ■J ,ib'"} \ *' • •

Nec curare deorum

:] Circumventae, sedactae. Vulcan, ipsa nota vel ex Apollodoro (1, 7, 5), quam Varus

quae se avcrteret osculumque rcnueret, rationibus veteres explicarunt ; confer Davisimn (ad

ut apud Plininm (ii, 55): » non connivere diximus, Cic. Tuscnl. 1, 38) et Hardoinnm (ad Plin. b. n.

quae non obliquis oculis, sed circumacto capite 2, 9).

cernèrent « Iuris diva secundae] Diana quippe Lunac dea.

Latmiadcum ] Latmiadem vocat Endynuonem. pulso et luminis auro] Expulso radio Solis.

Grot. — Reliqui poëtae omnes, Ovidius, Martia- Vulcan.— Rectej perperam alii teste Grotio in

lis, Valerius Flaccus, Propertius rectius appellant margine legerunt eubninis pro luminis.

i, a Latino nimirum Cariac monte. Fabula пес curare] Scilicet prob«*, vel curare pro cw-

90

714 Martiani Capellae lib. IX. §. 919.

Репза 81112 Гегге 8115111‘1'08

Illex earminis ampli

Aegram cura coëgit.

Temnit noctis honorem ,

Pràefert antra subulci ,

Варе et dura quiescit,

Et post regna tonantis

Strainen dulcius herba est.

920 Talîbus Harmoniae carminibus oblectati omncs~permulsique divi, пес minor

921

quippe ex Iidibus suavitas quam vocis modulamine resultabat; denique qua

industria comparatum quibusve assequendum ediscendumque vopibus vigili cura

repromittat, ut in tam dulcem eblanditamque mollitiem intima mentium li

quescat affectio, .love admirante disquiritur. Ас tunc Virgo, quum artis prae

cepta a Se expeti examinandae eruditionis intentione conspiceret, paulum melicis

temperans, exhortante quoque Delio Palladeque, sie eoepit:

Jam pridem quidem exosa terrigenas et fastidiosa mortalium coeli orbes

stellantes incutio, in quibus -artis praeeepta edissertare prohibitum, quum

rabat. VULCAN.- Immo referendum esse ad coëgit

vix est quod moneam.

aegram] Sie codices Darmstattensis, Reiche

nnuensis, et Monaeensis (С); Grotius enim aegrum

ediderat. ¿leger amore legitur apud Livium (50, 11).

honorem] Haetenns horrorem editum. Emendnvi

honorem, ob versum et оЬ sententiam. Nam supra

de Luna dixit:

»Sic tua noclís honos.«

Gno'r.- Eadem Vulcanins jam monuerat, qnem

silentio praeterire non debebat. Monaceusis (С) etiam

codex habet honorem.

rupe et dura] Forte per vocum ¿Letoiůêöw ju

vandus versus:

»Dura et rupe qui'esca'l.«f

Gno'r.- »Latmia saxau dicunt Ovidius (heroid. 18,

65) et Catnllus (66,

herba] Пос e codice Reichenauensi et ante Gro

tium editis reposui pro Grotiano herbae. Dianne

enim lnerba dnlcius stramen est, quam quod habet

in regno Jovis.

вмести] Codex Monaccnsis (С) addit sunt,

et Darmstattensis omittit quod in editis sequitur

omnes,- sed mutandi cansam non vidi.

vigili cura] Alii, Grolio teste in margine, vigil,

sed Praestat Harmoniam pro suhjecto acciperc.

единение] Grotiana marge: nal. «Палит-см

Martiani Capella@ lib. IX. §. 921. 715

melodiam omnisonis convenientem pulsibus modulorum machinae obeuntis

,ipsa rapiditas et concinat et agnoscat; sed quoniain emersa terris virgo nuptura

vanescentia intercapedinatae

prolixítatis oblivia jam supero debet vigore `dis

cutere, jussa percurramf si prius ingratae mortalitatis commoda repediata

recenseam. Dum me quippc germanam gemellamque coelo illa incogitabilis

eHìgientiae genuisset immensitas, sidereae revolutionis excursus atque ipsa

totius molis Volumina comitata superos incitosque fulgores modis associans

numeros non reliqui; sed quum illa monas intellectualisque lucis prima

formatio animas Íïontibus emanantes in terrarum habitacula rigaret, moderatrix

earum jussa sum demeare; denique numeros cogitabilium motiouum totiusque

voluntatis impulsus ipsa rerum dispensan's congruentiamtemperabam.

Quam

Irem debere mortalibus universis Theophrastus laboravit; Pythagorei etiam

docuerunt, ferociam animi tibiis aut ñdibus mollicntes, cum corporibus ad

‘à

melodíam omnísom's] Nimirum spliacrarum con

ccntnm, de quo superius 005).

repedíula] Forte repudiata, ni malis repedata

antiqua voce. Передам enim est pedem тел-идете,

ut grammatieildocent. Gno'r.- In margine facilior

lcctio exstat терема, sed lloc jam in sequenti

recenseam continctur; quare malim repudìata, ut

supra etiam 899) »terrigenae stoliditatis ignaviamu

et »mclicorum indocilem mortalitatemu eam orbe

terrisque abegisse dixit.

coelo] Quo melius sequentia intelligas, adi pa

laeograpliiam meam criticam (III, 470) et Pla

tonem (de re publ. 7, p. 551 Steph). .l

eßìgientíae] Alii teste Grotio in margine ст

cíentíue, quod eodem redit, siquidcm hoc loco de

summe dco rerum omnium.icreatore cx Platonis

sententia loquitur; sed cam ipsam оЬ causam vul

ваш lcctionem quamvis insolentiorem practuli.

animas] Platonis Timacum respicit (p. 41. 42),

ubi postquam ipsins mundi anima harmonicis ra?

tionibus conllata fucrit (p. 55. 56), codem tempe

ramento ctiam singulas liominum animas distrilmtas>

esse legimus. De monadc vide superius 751).

moderah'ix] De vi musices ad excoleudum llo

mincm ex sententia Platonis egregia cxstat dispu

tatio Anue-den-Tcxii (Trajecti ad Rhen. 1816),

quam vide. ‘

Theophrastus] Theoplirasti libros de musica

laudat Diogenes Laërtius (5, 47); insigne fragmentum

exstat apud Porpliyl'ium (in Harmonicam

Ptolemaci p. 241), vide Fabricium (in bibi. Gr. 5,

9; p. 251), qui Martianum quoque idem opus rc

spicerc censet. .

lferociam

animi] Athenaeus (14, 18; 11.625 11): .I

ůqdavpo'ç ¿6ta nai. ßéßatog диабет) änaöl.

‘wig uaůoñát zroetâwüaîói. ze' xaì yàg ‘rà 17817:

л’шд‘гбгь mi. roòç дорастет xaì tàç )va/ai:

рас âtáipo'govç xa'raera'iSvu' Hlm/Lag уйди à

Hvůayógswç wat тф ßicp' zaai. “wie 1719651..

ôwccpogcöv, sì’. лаге боуёдашё xaßenaivmf'

90 *

746 . Martiani Capellae lib. IX. 5. 925.

924

haerere nexuxn foedus animal-um. Membris quoque latentes interserere numeros

non eontemsi. Нос etiam Aristoxeuus Pythagorasquetestantur. Denique be~

niguitatel largissima sensim ipsam notionem meae objectationis aperui. Nam

fides' apud Delphes per Deliacam Citharam demonstravi; tibiae per Tritonidam

aůtàv âäôpyńv, ávalayßávwv niv Ãiipcw Ёж

ůágtçe, лед; 6è 10159 êmCayrmioe/taç щи oci

rim/ È'Àsye' придёт/орде. Adde Jamblichum de

Pythagera ipso (in vita Pythag. 15, 64; p. 50

Rust): ‘(1)11 дай щебет}; naiäevöw прийти

osareórfq'öato дай rs ‚цв/161! ‘rwaöv mi. '@123

uaiv, ‘dup’ niv гудят те mi :faůaiv oit/199:0

n'va'v швы; ¿yávovro — — 6L’ niv (задаю;

sig rà ¿vm/‘ria :regts'tgsn's :mi :tegwîys tà nig

wvxñç мёда âlóycoç 6vvt6táuava nai. 25m2

mvóncva — —— ênavogůov'nwoç :rgòç (Зонду

‘5015er Exaót'ov дай иди :wognum/‘raw дамба;

aiç âwi тат/еду бш'трёап/ «paguáxww et' de

Pythagoreis in universum cundem alie loco (52,

224; р. 18|):’Hv дь‘ ‘rn/a [té/2.1; frag’ miroiç

ярд; ‘rà ‘mig ipvxñç #021977 Лежащий/а, Jrgóç

те оЮщиЁас mi. âqyuoòç — xaì. :rá/1W mi

гида Jrgóç ‘re тёк; ópyàç nai лёд; toòç 19e

51069, 617 niv ¿Waals/owne сайта? ual. oivLs'a/‘reç

à'xgl. той mpio» dóuynga лед; ёшд‘ргши

ein'ëtgyoifm/‘rm Confer et Aristidem Quinctilianum

(2, р. 65. 76. 126) et quae inferius 926) nar

шиш.

Arîsloxenus] Laetantius (inst. divin. 7, 15):

»Quid Arístoxemoe, qui negavit omnino ullam esse

animam, etiam dum vivit in corpora; sed sicnt in

iidihus cx intentione nervorum el'fici concordem so

num atque cantum, quem musici harmoniam vocant,

ita in corporibus ex compage viscerum et vigore

‚кеты-атм vim sentiendi exsistere; que nihil dici

‘delirios potesh; et elio loco (de opit’. dei 16):

»Volent igitur animum simili ratione eonstare in

homine, qua corporis partium firma cenjunctie mem

brorumque Omnium in идиш consenticns vigor me

tum illum sensibilcm faeiat animumque concinnet,

sicut nervi bene intenti conspirantem вонища Plura

dabunt Davisius (ad Cie. Tuscul. 1 , 10) et Mahuius

(in diatribe de Àristoxeno superius 212 lau

data), qui simul et ipsi monuerunt, jam ante Ari

stoxcnum idem placitum ab aliis inque primis Py»

thagorcis propositum esse, quorum scntentias

Plato (in Phacdone p. 85 sequ.) et Aristoteles (de

anima l, 4)-reprchenderint. Siquidcm Pythagoras,

Plutarcho teste (de plac. phil. 4, 2), animam dixit

esse ápoânòv éavt'òv ива/0131111: ‚ diseipulus autcm

cjus Philolaus (арт! Claudium Машей. 2, 7) сап

dem docuit »indi corpori per numerum et immor

talem_ ct iucorporalem convenientiamß; vide Boe

ckhium ( in Philolao p. 229) et liitterum (Gesch.

d. pythag. Philos. p. 215).

атаманом] Forte oblectatíonis? Скот. —- Mi

nus placcl: correctie, quam quod in libris scriptum

est. Objectationís meae поймает aperuí idem est,

ac si dixisset: »monstravi quid utilitatis meo inter

venlu preveniat.“ Objectatio ct a/Ílíchllío pro ob»

jectío et afflictio saepe scribi advertit Meibomius

(p. 545 v. 25).

Deliacam Сдаю-ат] Nescio quam puellam саны.

rae inventrieem lingit, quam plerique ah Apollinc

vel Mercurio, vel qui humanos auctores quaercbant,

ab Orpheo, Amphione, Lino inventam tradiderunt

(Pausen. 5, 11, 6; Plin. hist. nat. 7, 57). Cetcrum

emendavi pravam seribendi ntionem Сути-ат ct

Шее: in sequentibus.

\/)

с

Martiani Capellae lib. IX. 9. 924.

Z

7i7

nostri comitem Marsyamque Lydium sonuerunt, ealamos Mariandyni et Aones

in landes inŕlavere eoelestium; panduram Aegyptios attentare permisi, ipsisque

me pastoralibus iistulis vel eantus avium velaarborum erepitus vel susurros

iluminum imitantibus non negavi.

Tritonídam] Minervam tibias invenisse, inventan

abjeeisse, abjeetas VMarsyam sihi vindicasse, nota

fabula est. Unde Ovidius (met. 6, 584) de Marsya:

«Quem Tritoniaca Latous arundine victum

Affecit расти -— —

Vide Aristotelem (Polit. 8, 6, 8), Ovidinm (fast.

6, 696 sequ.), Plutarchum (in vita Alcibiad. 2),

qnosque praetcrea laudant Spanhemîus (ad Callim.

h. in Dianam 244) et Boettigerus (über die шип.

dung der Flöte in ‘Vielandi Mus. Att. T. I, p. 285

sequ.).

Lydium] Immo Phrygium (Plutarch. de mus.

р. 1155. Athen. 14, р. 616 11), sed vieinae regio

nes facile confunduntur.

Maríandym'] De Mariandynis Heracleae Pon

ticae aceolis et tributariis vide Platonem (de legibus

6, p. 776 Steph), Strabonem (12, p. 542 Сиз),

et Athenaeum (6, р. 265); sed inprimis hue per

tinet Eustathii locus (ad Diouys. perieg. 791), qui

nomen eorum derivat a Mariandyno Tityi lilio, qui

Marsum (Шагнут?) Auletis (i. e. tibieinis) patrem

tibiís canere docuerit; cujus fahulae vim acute per

spexit ‘Velckerns (in ephem. seholast. 1850, n.

2; 11. 12. 15).

lianes]

Hoe est Boeoti (Strah. 7, р. 521; 9,

р. 401 Casaub. Pausan. 9, 5, 1. Virgil. eel. 6, 65.

Steph. Byzant. р. 90), quos omnium maxime

operam dedisse constat. Confer Maximum Tyrium

(diss. 25, 2; T. 1, р. 440 Reisk): Qqßaïol. 0113217

umìv êmmâs'óovdz. nai. ¿611.11 д‘ь’ miiaiv

‚лобби ётхсдрюс 'coZç Boaoeroîç: et inscriptio

nem арт! Dionem Chrysostomum (7, p. 125 Мо

Psaltas, chordacistas, sambueos , hydraulas

rell.): ‘EÃÃàç uèv @17'3ch muqiv „родием/614 0:15—

2055. Thebanos et Ileracleotas conjungit Athenaeus

(4, 84; p. 184).

allentare] Мани: cum patrevatlemperare, quan

quam supra dixerit:

- —- »tentat psallere Jllelpomene.«

GnoT.- Non capio, quid pater filiusque in Mar

tiano hic reprehendant. Superius enim Martianus

jam hoc verbo usns est 888 et 895) ac vidimus

ab eo Claudianam attente esse lectum; atqui is

(in rapt. Pros. 5, 217) similiter:

_ »digitisque attentat vmollibus areum.“

Ceterum codiees Monacensis (С) et Darmstattensis

hie quo'que attemptare seribunt. De pandura dixi

superius (ad 906).

susurros ßumínum] Sie Ovidius (fast. 2, 516)

garrulum appellat riuum, lloratius (od. 5, 15, 15)

loquaces lymphas.

psaltas] Editum fuit haetenus spaltas, male, quod

et Vulcanius vidit; nam sequuntur ehordacistae,

hydraulae et sambuci. Gloss. Isidori: »sambucus

saltatorw Скот. -— Pari errore in marmore арий

Gruterum (942, 14) Terspíchore pro Тетрада/ют,

neque raro in ipsius nostri codicihus Monaeensibus

inveni Spyche pro Psyche. Hic tamen in ipso Mo

nacensi (С) recte legitur psaltas.

chordacistas] Xopâaxtdroìç in Graeeo sermone

non novimus, sed xopâamöràç, qui xógâoma

saltarent, de quo vide Athenaeum (14, 27; p. 629)

et Lueianum (de saltat. 22); verumtamen quum

hie de instrumentis musicis agatur, Martiani potins

на;

7Í8 Martiani Capellae lib. IX. §. 924.

í)2o p^r totum orbcm ad commodum humanae utilitatis inveni. Per me quippe

vcstrum homines illexere succursum, irasque inferas per naenias sedavere.

Quid quod bella victoriaeque indique meis cantibus conquisitae? Nam frètes

ad citharam dimicabant, Lacedaemonii ad tibias, nec aggrediebantur fata proeliorum,

priusquam illis contigerat litare Musis. Quid Amazones nonne ad

calamos arma tractabant? quarum una, quae concipiendi studio venerat, quura

Alexandrum salutarct, donata tibicine, ut magno muñere, gratulata discessit.

(jiiiim librariornm crrorcm esse arbitrer, qui a chorda

vocem demandant sibi pcrsuascrit.

sambucos] Apud Athenaeum (14, p. 633 Casaub.)

legimus »eambucam esse quatuor iîdibus tensum

instrumciitlim, u si ta tum Par this et Troglodytis«

(addc cundem 4, p. 182). Strabo quoque (10,

p. 421 Casaub.) barba ru m esse nomen affirmât.

Phoenician! e¡ originen) tribuit Spanhcimus (de usu

et praestant. num. T. I, p. 709). Fcstiis »sambucam

organi genus esse« scribit »a quo sambucistriae

dicantur«; quo nomine et Liviua (39, G, 8) utitur,

casque per Asiaticam luxuriam in Latium intro

ductas esse ait Adde Scipionis Acmiliaui orationcm

apud Macrobium (Saturn. 2, 10): »docentur prae-

Ktigias inhonestas: cum cinaedulis et sambuca psalterioque

eunt in Iudiini bistrionium « cet. '

hydrattlas] Hydraulam et choraulam jungit Sue

tonius (in Picrone 54). De liydraulo exslat com

ment alio Meister! (in comm. Gott. noy. T. II, p. li>2).

illexere succursum] Macrobius (in somit. Scip.

2, 3): »soiios músicos sacrificas adbibucrunt, qui

apud alios lyra vcl cithara, apud non millos tihiis

aliisvc musicis instrumeiitis fieri solebant.« Plura

dabit Saubcrtus (de sae'rif. vet. 27, p. G24 sequ.).

naenias] Sic codices nostri lleicbcnauensis ,

Darmslattcusis, Mo nacen sis (G), paritcrque Leidensis,

quem Bunnannus (ad OvLdium I, p. 605)

citat. Yulgo me etiam, quo nihil languidius. Ma

crobius (somn. Sc. 2, 5; p. 433 Zeun.): »mortuos

quoque ad scpulturam prosequi oporterc cum cautu

plurimarum gentium vcl regionum instituía sanxerunt.

« Addc Boéthium (de música in op. p. J 375).

Cretes] Athenacus (14, 24 ; p. 627): дшлео

xai oí âvôoeiôxaxoi Aaxeâaifiôvtoi /иет' av-

Xóv óxoaxevovxai, Kprjxsg ôs цеха àvqccç,

fisxà £è óvQÍyycúv nai avÀcôv Avôoi, íóg 'HgóÔOXOÇ

ÍÓXOQEÍ. Addc dementem Alcxaiidrùiuui

(paedag. 2, 4; p. 164): xçcovxat, yovv itapà

XOVÇ JtOÀS[iOVÇ avxcov TvQçrjvoi (iiv xfj 6ÚÁrtiyyc,

ÔVQiyyt âh Açxaâeç, EixeÀol âs rtr¡xtlÔlv,

xai IiQijxeç Xvçcçt xai Aaxeôaifiôvioi

аг>Яа>, xctl xèoaxL Oçâxeç, xai Alyvrtxioi

TViiTtâvco, xai Aoaßsg xvßßaAco.

Lacedaemonii] Vide Agellium. Grot. — Sed

cur Gclliiim (1, 11) lauda t, non quern is ipse

aiictorcm babuit Thucydidem (5, 70)? Plurcs vide

apud Meursium (mise. Lacon. p. 102 et 150). Addc

Maximum Plaiiudcm (schul, ad Hcimog. T. V,

p. 438 Walz).

contigerat] Ita Meibomianorum alter (p. 545

v. 1), Rcicbenaucnsis, et Monaccnsis (G) pro contiiKjcret

in editis.

litare Musis] Pliitarchus (iu Lacon. p. 258)

doect » Laccdaemoniorum regem ante pugnam Musis

sacra fecissc.« «

donata tibicine] liane historiam apud nulluni

Martiani Capellae lib. IX. 5. 925. 719

Lacedaemouios in Graecia, inI Italia Sybaritas tibicines ad proelia prae'i're quiâ

nesciat? Tubas non solum sonipedcs alque hella, sed agonas acuere cortamcuque

membrorum, nunc quoque compertum.

о s о с g

nostrls cantlbus celebrata? Graecarum quippe urbium multae ad lyraiu leges

decretaque publica recitabant. Perturbationibus animorum corporeisque morbis

medicabile crebrius carmen insonui. Na'm phreneticos Symphonia rcsauavi;

alium ita reperiri puto. Гоп-зап illorum auclorum

aliquis, qui a Plutarcho in Alexandri vita memo

rantur, hoe perscripserat, unde Martianus id de

sumserit. Мвшои. — Historia ipsa exstat apud

Diodorum Sieulum (I7, 77), Strabonem (11,

P. 505 Casauh.), Curtium (6, 5), Jil-stimmt (2, 4,

55; 12, 5, 5; 42, 5, 7); Thalestrin sive Illini

thyam appellatam ferunt. Confer Petitum de Ama

zonibus (p. 564 sequ.).

Syban'tas] Пана scio an Martiauus ncgligentia

lapsus sit, animoejus

obversante historia Ша de

Syharitani exercitus equitatu ad symphoniae cantum

saltatione quadam moveri solito (Plin. 8, 64), quem

tamcn ea ipsa re hello minus idoneum fuisse in

telligimus ex Atlienaeo (l2, 19; р. 520).

tubas] Boëtlliu's (de musica 1, l; in oper.

p. 1575): »Nonne illud etiam manifestum est, in

helium pugnantium animos tuharum earmine ac

ceudi?«

l

адепт] Vide hunc morem apud Plinium hist. n.

lil». 7; Tertull. de арест. cap. 11; Sidon. Арон

in pan. urli. Narb.; Heliod. lib. ult. Gno'r.- De

tuba signo eommissionis, uti verae pugnae ita va

riorum certaminum, vide locos veterum apud Just.

Lips. Saturn. П, 19, р. 1085 Fahr. Agonist. Ш,

16. Aeneid. 5, U5:

»At tuba commissos medio canit падете ludosa

Stat. silv. III, 1, 159, conf. 151 z

»Jam plan-idee danst signa подав.

Addo Sophoel. El. 711; Poll. 4, 88—89. Non

deest tubieen in tabula pieta ex amphitheatro, in

qua apparatus certaminis cernitnr, in Guil. Gellii

Pompejanis tab. 75. ‘Vanessa (in Syllogc epigr.

p. 66).

arl Гуд-ат] Пне refer illud Aristotelis prolil.,

cap. 19: дм? r1'. vóyol. zaioövtal. об; gldovdw;

if бы Jrglv ênlömöůal. ygo'cyguxfa '5601/ 1015.;

»yóyovg et cet.Guo'r.- Adde Clementem Alexan

drinum (strom. 1, р. 508): уЁЯОС ‘te оп; лрбгос

лгрсёдцие toïç подтипы, xaì ‘rmig Дошедш

lww'aw идут); êyeßonoivyöe Tégfravâgoç ô

_’Avuô'tîaiog. Aelianum quoque (var. Ь. 2, 59) in par.

tes voeare liect; sed simul etiam conferenda sunt,

quae Nitzsehius (melct. de hist. llomeri I, p. 5S

sequ.) de omni'lioc argumento sollerter et accurate

monuit.

perturbationibus] Similis locus apud Boëlliium

de musica lil). 1, сар. 1. Guo'r. _ Adde Aristote

lem (polit. 8, 5), Plutarchum (de virtute morali

p. 441), et Athenaeum (14 p. 625 fi Cas.).

emporeisque morbis] Maerobius (in somn. Scip.

2, 5): »Ita denique omnis habitus animae cantibus

gubernatur, ut et ad helium progressui et item re

ccptui eanatur _ iram suggerit, clementiam sua`

det, corporum fluor/ue morbis metletur; nam hinc

est quod aegris remedia praestantes praecz'nere

dieuntur.« ’Eyraouîoiç significat, quibus jam Aes:

` culapium. usum auetor est Pindarus (Pyth. 5, 5|)

Quid pacis munia nonne 926

i

720 Martiani Capellae lib. 1X. 9. 926.

quod Asclepiades quoque medicus imitatus, quum consulentibus urbium

.patribus plebis inconditae vulgus infremeret, seditiones 4accensas crebriore

cantu inhibuit. Ebrios juvenes perindeque improbius petulantes' Damon unus

e seetatoribus meis modulorum gravitate perdomuit; quippe tibicinem spondeum

eanere jubens temulentae perturbationis dementiam infrègit. Quid aßlictatio

.nibus corporeis nonne assidua medicatione suceurri? Febrem eurabant vul

neraque veteres cantione; Aselepiadcs item tuba surdissimis medebatur. Ad

affectiones animi tibias Theophrastus adhibebat. Ischiadas quis nesciat expelli

Adac Platone... (ь. cbm-mme p. iss steph). In

primis autem Pylhagoram morbos curassc musicae

ope ferunt (Jamhlich. vit. Pythagor. 25 et 545

A . p. 95 et 196 Huster. Porphyr. vit. Pythag. p. 57).

dsclepiades] Recepit haec ad verhum Cassiodorus

(de musica in op. 2, p. 557 Gar.). Asclepiadarum

historiam invenies apud ‘Valchium (in antiqu. me

dicis, Jenae 1772, p. 119 sequ.), cui adde An

tonii Cocchii disputationem (discorso primo supra

Asclepiade, ed. Baim. Cocchi, Flor. 1758) et Fabri

cium (in bibl. Gr. 6, 9; T. X111, p. 87 sequ.).

земною] СопГег Terpandrum, tòv 17;’1/ уг

помёт/т! :rots нард Aaxeôatuo'uiotç 61626»,

nata/ióöavta, apud Plutarchum (de mus. p. 1146)

et Christodorum (in antliol. Pal. Т. 1, p. 42):

".Qç :rots ôtvnévtoç ёл’ Eůpaitad дойти

МибплдЯгр фдршууь wrengfrj'ùa/ev датами

’Ayzeuázwv mxo'nyroeç 'Auvxßat'wv vas

трат.

crebríore сити] Sie codex Monaccnsis (С);

vulgo crebrior cantus.

cbr-ias] Idem Pythagorae tribuunt Quinetilianus

(1, 10., 52) aliique, quos ibi laudat Spaldingius

(p. 227), cum nostro eonscntit Galenus (de dogm

llippocr. ct Plat. 9, 5), vide Fabricium (adsextum

Emp. 6, 8; p. 557) et Намети: (ad Jambl. Py

thag. 112). In universum confer Athenaeum (14,

p. 627) et Meibomium (ad Aristid. p. 501).

Damon] Commemorant hunc Plato (Lach.

p. 180; Aicií.. P. из; Axim.. „.564 steph),

Plutarchus (in vita Pericl. p. 155; Aristid. p. 519),

Diogenes 'Laertius (2, 19), Suidas, alii; confer

Ilcmstcrhusium (ad Aristoph. Plut. p. 552), Ja

colisium (in add. animadv. in Ath. p. 556), et Su

vernium (de Aristoph. mlb. p. 60).

medícatione] Sic legendum esse jam Grotius

vidit, quum vulgo meditatione ederetur, confirma

turque ejus conjectnra a codice Meibomiano utroque

(p. 545, v. 18) et nostro Reichenauensi a prima

manu. . f ‚

vulneraque] Appulejus (de magia p. 491 Oud):

»Veteres quidem medici etiam carminaremcdia

vulnerum norant, ut omuis vetustatis certissimus

auctor Homerus docet, qui facit Ulixi de vulnere

sanguiuem proiluentemßisti cantamine. Nihil enim,

quod salutis ferendae gratia Íit, m'iniinosum est.“

{за-Шали] СопГегиСгеШпш (4, 15): »Creditum

hoc а plerisquc est et memoriae mandatum, ischiacx'

quum maxime doleant, tum si modulis levibus ti

hicen inciuat, minui dolores. Ego nuperrime in

Theophrasti libro scriptum inveni, viperarum mor

sihus tibicinium scite modulatequc adhibitum mc

deri. Refcrt etiam idem Democriti liber, qui in»

...L I 1..-..."_ÁWN

Martiani Capellae lib. IX. §. 926. 721

auliea suavitate? Xenecrates organicís modulis lymphaticos liberabat. Thaletem

Cretensem citharac suavitate eompcrtum est morbos ac pestilentiam fugavisse.

Herophilus aegrorum venas rbythmorum collatiene pensabat. Animalium vero

sensus meis cantibus incunctanter adduei saltem Thracius citharista perdoeuit;

in que non fabula sed veritas gloriam procreavit. Undo cnim cervi Íistulis

capiuntur, pisccs in stagno Alexandriae crepitu detinentur, cygnes Hyperboreos

citharae cantus adducit? elephantes Indices organica permulsos detineri voce

scrîhitnr :regl 201416511, in que docet plurimis he

lninum morbis medicinam fuisse incentienes tibiarnm.¢

Tluddem] Plutarchus (d.mus.p.11»16)=öv 900561.

наго? и поддхрпбгт/ падшим/10129 :raga

ysvónsvov дао? доюбшбс ìáöadůal. ázraßñáâat

те 'wö mraöxóvroç ¿ammi nìv Znágrnv.

Plura dc co vide apud Strabonem (10, p. 481. 482)

et confer emnino Miìllerum (Der. II, p. 170) et

IIoechium (Cret. III, p. 542. 564). Cave autem

cum philosophe Milesio confundas, qui nominativo

casu Thales crat, non Thaletes.

IIerophz'lus] Praeiixi aspirationis literam, quam

Grotius ad marginem rejeeit. Vide cnim de hoc me

dico Plutarchnm (in plac. phil. 4, 22; p.' 905.

5, 25 p. 904), Sextum Empiricum (adv. mathem.

p. 495), Plinium (11, 57, 8 f. 26, 2, 6), Ter

tullianum (de anima 10), et Celsum (in praell). Adde

Fabricii bibliothecam Graccam (15, p. 185 li).

venas] Eadem Plinius (29, 1, 5) retnlit. Adde

Aristidem Quinctilianum (1, p. 51 Meih), Уйт

vium (1, 15 p. 17 Bip.), et Gellium (5, 10),

ubi lc'gimus ex medicorum musicerum sententia

»venas vel potins тещ-Зав numero meveri septe

nario, quod ipsi appellent 11)” ôwi 166602ng

бпщрап/Ьау, quae fit in collatione quaternarii пи

meri» Vide et nostrum inferius 968). Pro со!

latione alii elim, teste Gretio in margine, colloca

tiene, l ineple.

ineunctanter] Gretiana marge si сплотит»,

que nihil languidius.

cervi fistulís] Macrobius (in somn. Scip. 2, 5):

»Quid mirum si inter homines musicae tanta do»

minatio est, quum aves quoque, ut lusciniac, cygni,

aliaeque id genus, cantum veluti quadam disciplina

artis exerceant, nonnullae vero vel aves vel ter

renae seu aquatiles belluae invitante cantu in rolia

spente deem-rant, et pastoralís fistula ad pastum

progressis quictem impcret gregibuslu Cel-vos ipsos

Solinas (19, 11) »sibilos fistularum mirariu testa

tur, praecunte Plinio (hist. nat. 8, 50), ubi plnra

dat IIarduinus.

Pisces] Paulo aliter apud Varrouem (de В. В.

5, 17, 45 p. 406 Gesu.) legimus, ad tibiae cantum

Pisces gregatim venisse.

crepitu] Id est »crepitaculi воинами Memoir.

(p. 546, v. 29).

elephantes] Sti-abo (15, p. 705): лидар/же?»

ôtôádxovtît, 1015;: ,uèv дай 26700, foòç д‘ё

palmi/.qi томат/тиф ‘tu/‘L худоба/пс.

fistulís aves] Martialis (14, 218):

»Non »tantum calamís, sed cantu fallitur ales

et Cato, seu quisquis distichorum anctor sit (l.

d. 12):

»Fistada dulce cenit,

auccps..

volucrem dum дебри

91

722 Martiani Capellae lib. IX. §. 927.

/ 929

compertum, tistulis aves allici comprobatum, infantibus crepitacula vagitus

abrumpcre, tides delphinis amicitiam hominum persuasere; quid? cantibus

allici disrumpique serpentcs, glandem messesque transire, manos cieri Lu

namque laborare, nonne ipsius vetustatis persuasione compertum? in Lydia

Nympharum insulas dici, quas etiam recentior asserentium Varro se vidisse

testatur, quae in medium stagnum a continenti procedentes cantu tibiarum

primo in circulum motae dehinc ad litora revertuntur. In Actiaco litore mare

citharam sonat. Megaris saxum ad ictum pulsus cujuscunque Íidicinat. Possem

innumera mortalibus a me collata percurrere, ut non me terras fugiendi studio

crepitacula] Hiatayàç, de quibus Aristoteles

(polit. 8, 6, l).

delphinís] Plinius (hist. nat. 9, 8): »Delpllinns

non homini tantum amicum animal, verum ct musicae

arti, mulcetnr symplnoniae cantu et praecipue hy

drauli sonou, ubi plura Harduinus. Sed nota in

primis Arionis historia, dc qua supra 908).

serpentes] Manilius (1, 92):

»Consultare fibras, et rumpere vocíbus angucs..

Calpurnius (ecl. 11, 70):

»Cantavit, quod Luna “тег, quo rumpilur

anguis.«

glandem] Dele ferunt cum MS. et conjunge

cum praecedentibus. Gno'r.- Vulgo cnim „фанат

fèrunt messesque«, quod tamen non rectius esse

vidctnr, quam quod alios praemitterc Grotius in

margine notavit »in Thracia Orplneo cancntec, nam

hoc loco de incantationibus et praestigiis agi mani

festuln est; quare facile Grotio obtemperavi, scd'

ita ut cum sequentihus potius »vctustatis persuasione

смирен-Сши- mutata interpunctione conjungerem.

Lunamque] Conferatur palacograplnia mea (T.

Ш, 74), ubi omnino latins de incantationibus cgi.

in Lydia] Plinius (hist. nat. 2, 95): »In Lydia,

quae vocantur Calaminae, non vcntis solum, sed

etiam contis quo libcat impulsae, multornln civium

Mitliridatico hello salus. Sunt et in Aymphaeo par

vae Saltuares dictee insulae, quoniam in symphoniae

cantu ad ictus modulantium pedum moventur.:

Seneca etiam (nat. quaest.'5, 25; p. 754 Lips):

»Sunt multi pumicosi et leves, ex quibus quae

constant insulae in Lydia natant. Tlneoplnraslus est

auctor. Ipse ad Cotylias natantcm insulam viili« cet.

Adde Strabonem (15, p. 614- Cas.), ubi vulgo per

регат тдоодёут/ víjóov pro :urlaub/qv. Cc

tcrnm pro vulgato Iympharum scripsi lvympharum

e codice Reichenauensi et utroque Meibomiano

(p. 546, v. 2), quilmscum plurimi alii concinunt

a Sealigero ad Varronem et Salmasio (ad Solin.

polyli. p. 125) laudati.

fictiaco]

Sie marge Grotiana codicesque et

Meibomiani 546, v. 6) et nostri Rciclncnancnsis,

Darmstattensis, ct Monacensis, vulgo Adico. Acliunl

promontorium Apollini sacrum fuisse notam est

(Strabo 10, p. 511. Plin. 4, 2. Sueton. Oct. 18).

Лгут] Pausanias (1, 42, 1): ¿Uri iiůoç

£50’ mi отгадай/щ ¿Éyovdw 'AJ-róßiwva ‘niv

xcůágav -

17V roxy] дамбу ng чтут, nani

rarità oůróç te 1221166 mi. mäßige» прои—

бдегба.

Martiani Capellae lib. IX. 5. 929. 725

reliquisse sed ingratae humanitatis ignaviam vidercr jure damnasse; sed jam

ad artis praecepta, desiliam, ut nupturae virgini promissum munus >impendam.

QUID SIT OFFICIUM MUSICAE.

Et quoniam oiiicium meum est bene modulandi sollertia, quae rhyth-l

micis et melicis adstructiouibus continetur, prius de mclicis dissertabo. Dico

quidquid rite sonuerit, aut топит esse aut hemitonium aut quartam partem

toni quae dicsis appellatur. Verum 'tonus est spatium cum legitima quantitate,

bene modulandi] Initium hic facit tractandi de

ipsa arte musica, cujus interior linis est bene mo

dulari. Hue omnis institutio tendit. Ita intelligcudi

omnes, qui mnsicam bene modulandi scientiam de

liniunt, ut Augustinus quoquc libro 1 de Musica

Мшвом.

rhythmieis] Id est Harmonica et Ilhythmica.

Melica ipsi sunt ‘rà ¿gym/md'. Nemo alius ita

locutus. Ccterum duas tantum illas partes ad bene

modulandi artcm facere dicit exclnsa Metrics: quae

tamen ad perfectum cantum, in quo ctiam verbs

considerantur, vel maxime est necessaria; v. Ari

stidcm p. 28. Msxnom.-

Nescio quid oll'ensionis

invencrit Mcibomius in vocabuio melicus pro har

monica наш-раю, quum uéloç et ¿ppm/ia pro

Sic verbi

causa Plato, licet (in republ. 5, p. 598 Steph.)

pariter atque Aristoteles (in poët. 1, 4) tres car

miuis partes appellet ядуои, афиш/(10:11, @vůßwltg

tamen alio loco (in Gorg. p. 502): si' и; ztspa

miscue eodem sensu adhiberi soleant.

glam), inquit, 'nig :ronjdewç „026279 zó ze

¿té/log mi. z'òv ê'vóluòv mi. fà; uérpov, dÃÃo u

if lo'yot удушат/гав ‘rà Автомат/011; itcmque

(de legibus 2, p. 669) inter se opponit ¿using et

дуэт, quum paulo antca (p. 655) Лее). доддду

:sai ¿puoi/lav 01367); rig uovötm'jç dixisset.

Ccterum uti-iusque partis vim egregic declarat idem

in his (p. 665): r'ñ ó`à :nig xwńöswç roiëst дод—

pòç диода sì'n, ‘rij @ad 127; «pan/q'ç, 1013 те

ôës'oç äua ха}, ßapéoç 6vyxcgawvus'vwv, oig

uovia баю/„ш Jrgoçayopsóotzo: plura dahit Stall

baumius (ad Phileb. p. 56).

quartam parlem] MS.'quartam tantum. Ego

cum patrc pai-tem tantum malim et alia rile sonant.

Gnor.- Неси: codex (В); cditus rite. Est hace

locutio insolentior, Пос autem vult (Martianus):

»Quodcunque intervallum modulamnr (incomposi

tum, et intra quod aliud cadere nequeat) dico aut

tonum esse, aut quartam partem toni.: -- Quod

hic Grotius notat, id cx musiees ignorantia est

natum; uti et quod sequenti nota dicit: »hemiolice

proportio ppcllatur harmonica, ut sesquitcrtia arith

meticau plane est erroneum.Mnmo:u.- Vulgata uti

que sana est. Arístides Quinetilianus 45 Mcib.):

reragnìuóng, influir, 1013 гогот: 'à âia6t'g ¿6

тш, pariter ut uoster inl'crius 955). Adde Vi

truviun|_(5, 4; p. 157 Bip.), Plutarchum (de mu

sica p. 1140), Sextum Empiricum (adv. mus. 6, 47),

Euclidcm harm. p. 10), et quos laudat Creu

zcrus (in mcletem: T. III, p. 19). Aliis tamen gc

neralîus est ‘rá дышат us'rpov ‘miv ¿vaglio

уйду дшбтцдсётауу, ut Suidac verbis utar, confer

Aristotelcm (metaph. 15, p. 291 Brand), Diony

sium Halicarnassensem (de compos. T. V, p. 76

91 *

721 Martiam Capcllae lib. IX. §. 930.

é

qui ex duobus sonis diversis inter se invicem continetur; hemitonium dicitur,

quod toni medium tenet; diesis vero distantiae sunt tres. Nam prima brevior,

quae tetartemoria nominatur, ex eo quod quartam partem toni recipiat;

enarmonios quoque dicitur propterea quod enarmonion modulandi genus per

banc maxime dimetimur. Secunda ab illa major est1, nam tritemoria nomi

natur, quoniam habet partem tertiam toni; itemque chromatice appellatur,

quod chromaticum modulandi genus per ipsam finditur. Tertia vero habet

toni tertiam partem ac dimidiam tertiae,* et vocatur heiniolia et harmoniae

divisio, quoniam hemiolii modum complet.

Rcisb.), Aristidem (p. 14), Bacchium (p. 2 Meib.) Lendit Boëthius (de mus. p. 1477): »Dividit cn¡m

etc. ■■) linde factum est ut ctiam pro hcraltonio nsur- tonum in duas partes, atque ¡d semitonium vocat}

dividit in tres partes, cujus tertiam diesin vocat

Chromatis mollis; dividit in quatuor, cujus,- quartam

cum propria medietate, id est cum octava totius

toni, appcllat diesin chromât is hemiolii; riirsnm

solam quartam ejus vocat diesin enharmoniam.*

Confer ipsum Aristoxcnum (in elcm. harm. p. 4G)

et Glaudium Ptolemacum (in barmon. 1, 12).

chromatice] Scribe chromatica: stibaudhur eniin

diesis. Meibom. — At cur Gracca forma uti Martianum

prohibcamus?

terlia vero] Hoc plane fálsum, quamvis script!

codices acquc ac cditi banc Icctionem ingérant.

Restitue vet crom ас germanam, ñeque enim tarn

erassam ignorant i am Capcllae impntabo: »tertia vero

babet toni quartam partem ас dimidiam quartae. «

Hemiolia quippe diesis babet quatuorsemis dodecatemoria,

sen duodécimas toni partes, id est quarparetur,

nt in fragmento Philolai apud Stobaeum

(p. 4GG Песгсп.), ubi humeri to liacsit doctissimus

editor; adde Thconcm (de mus. p. 77), Censorinum

(dc die nat 10, 7), et Macrobium (in soma, Scip.

2, 1). Quid quod posterius ou: ni no disparuissc

vcl cvanuissc videbatur minima ilia pars toni, ciitàÀ(

ûÀev Ы т-rjç ^[icrègaç ai6ST¡6e<og , ut ait Photius

(in bibl. n. 242, p. Ilocscbel.), vide et

Macrobium (in somn. Scip. 2, 4).

tonus est] Euclidi (p. 2 Meib.) est TOrtoç Tcç

rijç tpcov?¡g ôextixoç 6v6xr¡¡iarog artAccrr/Ç.

Ubcrius Aris tides Quiuctilianus (p. 22): »Tonum

in mnsica tripliciter appellamus: aut enim est idem

quod tensio* aut certa aliqua vocis magnitude,

il ti qua a diapente superatur diatessaron, aut modus

sy s te ma tiens, ut Lydius aut Phrygius.« Nunc se

cunda significatio valet

legitima quantitate] Per légitimant quantitatem tarn partem toni et quarfac dimidiam, ideoque et

ratïonem cpogdoi intelligc. Gloss. Gbot. — Haec est sic idem enunciare potuisset: »tertia vero habet

ratio superoctava. Glossae: »ratio cpogdoi«, scriben- tetartemoriam diesin ejusque dimidiam.« Мкшом.

dum epogdoa. Meibom. — Vide nos supcriiis (§. 108) harmoniae] Pater conjicit »ex harmoniae diviet

Boechhium (in Crcnzeri stud. T. III, p. í>8). sione.« Forte tarnen »et harmonice divisio • Iegcndiesis

vero] In his Aristoxcnum ante oculos dum ait, nam hcmiolicc proportio appellatur harhabuisee

videtur, cujus doctrioam hisee compre- monica, ut sesquitertia aritbmetica apud Romanos.

Martiani Capellae lib. IX. 5. 951. 725

DE SON IS.

Tonus igitur idem plerumque appellatur et sonus. Verum soni sunt

per singulos quosque ac per omnes tropos numero duodevíginti. Quorum

Si conjecturis paulo audaciorilms, ut in aliis, ita

in lloc auctorc locus, legendas et transponendas

voces hoc modo censuerim: ».rrpoçßa/.tßavóusvoç,

apud Romanos vero idem dieitur acquisilus: sc

eundus 'tiltátn Ónáïcov, hoc est principalis prín

оградит, qua cadcm voce uti summus Jupiter sta

tuit.« Jupiter enim Ónátoç 'Ón'oifaw appellatnr,

ideoquc êysoauxdiç Capella summum addidit ei

quc hypate ipsa sacra teste Boëtlnio lib. I, cap. XX.

Simili dc ratione Jupiter ctiam сЁуадёш/шу voca

tns est, quod nempe Agamemnon apud Homerum

‘tiffatoç правда/тат dicatur. Скот. — Hace har

lxara sunt, adeoque expungeuda. Etenim ratio, cnr

diesis illa liemiolia vocetur, ex Aristoxeno aliisquc

est clarissima, quod videlicet haec dicsis sit liemi

olia dieseos ammoniac; ut numerus quatuorscmis

est hemiolius numeri ternarii. Si retinenda sint,

lianc cxplicationem adl'eremus: vocabulum modus

liic idem significat quod modulatío, ut et p.180

v. 21 510 Gr.) p. 185 v. 25 (p. 519 Gr. ; de

indc pro harmoniae díuisz'o legendum ab harmom'ae

divisione, et hemíolium pro inepto hemiolís (quem

admodum ctiam glossae interdum superoctavam

rationem impcrite vocant rationcm epogdoi pro

epogdoam), ut hic sensus bonus ac verus ex in

eptis verhis colligatur: »et vocatur illa diesis)

licmiolia, ab harmoniac di\isione; quoniam hemio

liam modulationem eomplectitur.« Quod si vocabu

lnm 'modus pro diaslemate aecipiamus, ut idem

usurpatur p. 186 v. 20, ultima eodem sensu lege

mus: »hemiolium diastema complcctituml Maroon.

Sat credo superflue nuuc babes conjecturarum, certi

nihil, neque quidquam variant codices, ut Mar

tiani potins quam librariornm errores esse pntem.

de sonis] Папе inscriptioncm Meiliomio prae

eunte recepi, quoniam ipse scnsus jubebat; vul

gatam de tropís suo loco et ordine infra 955)

posui; lieet enim Àristides Quinctilianus (5, p. 156

Mcib.) trapos eosdcm tonos vocari doecat, inde tamen

non sequitur, tonos etiam trapos appellari posse.

tonus {уйт- ídem] Hoc certum est ex Aristide

nostro p. 22 v. 28, Euclide p. 19 v. 6. Inde ¿Jr

трёпа/о; 22590: diceliatur, quae septem diversos

sonos hahebat. lncpte autem p. 180 v. 26 (p. 516

Gr.) inqnit: »nam sonnm id est tonum productio

nem vocavîu; neque enim tonus ibi appellari potest

Productio quatenus sonus est, scd quatenus spatium

cum legitima quantitate, quod duobus sonis con

tinctnr, ut supra. MnmoM.-

Rectius tamen sonus

(ipůo'yyoç) et tonus (tón/0g) distinguuntur, id quod

Nicomaelius (p. 1 et 2 Mcilmm.) docuit.

диадемами] Accurate hace omnia explicavit

Boeckhius (in Creuzeri stud. T. Ш, p. 62 sequ.

et de metr. Pind. p. 208 sequ.), quaproptcr anti~

quieres auctorcs enumerarc superscdeo. Quanquam

de numero discrepantie. est, qunm paulatim tantum

soni ad tautam amplitudinem accrcverint, nt alii

plures alii pauciores nnmerent, qua de re vide Cu

perum (in apotln. Homer. p. 52). Sunt adeo qui

duodctriginta statuant, ut auctor tabulae quam spe

ciminis causa cx codice Monacensi (C. fol. 220) cum

omnibus crroribns ortliographieis hic subjeci; sed Iii

trium gencrum cliordas in unum conjungunt, qua

de re dixi infra 940).

951

726 Martiani Capellae lib. IX. 5. 951.

primus dicitur apud Graecos Леонид/Зайдете, apud Romanos vero, quia

non eadem nos vece uti summus Jupiter statuit, idem dicitur acquisitus;

secundus 15min; бленду, Ьос est principalis principalium; tertius ungemein;

l Ypodorius subprìncìpales.

НННН Ylwů-îgius.

llllllll Ylweolius.

Ypoiastius.

Prolamhanomenes I adquisitus

Ipate ipaton ‘I’ pl'incipalis principalium.

Pari ipate ipaton 'l' suhprinc. principal.

Ipaton 'I' peuult. princ..in ermonico genere distat a nete duoh. tenis.

Penultima principal. in cromatico gen. tria emitonia distat a nete.

Ypolidius,

ш нм 4. „м,

penultima principalium in diatonice gen. distat tono a nete.

Lichuos ipaton 'I' ultima princip. et princip. mediaruln.

_

lllll Майна.

Helius.

Jastius,

||H|||| mains.

Y|N'J'dorius'l’super princ.

Ypert'rìgius.

Ypereolius.

Yperiastius.

Paripatemeson ‘I’ snbpriucipa. mediarum.

Meson diatonos 'I' medial-um extenta in ermonico gen.

_Éxtenta mediarum in cromatico genere.

Extenta lnediarum in diatonice genere.

Mesen °I‘ lnedia et est principalis conjunctarum.

Tritesin eugmeii'l' tertia conjunctarum a line.

Sineugmcii. ditonos 'I' conjunctar. extenta in ermonico gen.

Extenta conjunctarum in cromatico genere.

l' .amm Yperlìdins.

Виста cenjunctarum in diatonice genere.

Neto sincugmeñ'l' ultima conjunctarmn.

Paramosos` 'I' propc medium.

Tritedia zi'llgmeii-I' tertia dirisarum a fine.

lliazeugmeii. diatones lI' divisar. extenta in ermonico.

l'ixtenta divisar. in cromatico genere.

Extenta diiisar. in diatonice genere.

Nele dinzeugmel-rl' ultima divisar. et principalis excellent.

Trite Yperboleon'l' tertia cxcellentium a line.

Ipcrlioleon diatouos excellentium cxtenta in ermonico gen.

Extenta cxeellentium in cromatico genere.

Енота excellentium in diatonice genere.

Note Ipcrlioleou 'I' ultima cxcellcntium.

l

non eadem nos] Sic codiccs Darmstattensisy 13.7711150511] Impex-ilo in edite ubique 'Örtchen'

Reichenauensis, et Monaeensis (C); vulgo »quia ea- pro благами, qunmvis grammaticerum canones p0

dem \'oee.« Rcspîcit autom superiercmlocum (§.555), stel-ius minus probcnt.Mr:mo.u.

Martiani capellae lib. 1x. g. 951. 727

штабу, id est subpriiicipalis principaliumg quartus балду дюйма/ос, id est

prmcipahum extenta; quintus влаги; yéóoev, id est principalis mediarumg sextus

autem ладоши, pédwv, quod est subprincipalis mediarum; septimus niam dui

‘rm/og, id est mediarum extenta; octavus ye'öq, hoc est media; nonus трёп;

боуцмдёшдш, id est tertia conjuncta-rum; decimus dvvzyyys'vawmárovoç, hoc est

conjunctarum extenta; undecimus mín; детища/ш, id est ultima conjunctarum;

duodecimus лаеадёбц, id est prope medias tertius decimus трёп; диСещшёишь

id est tertia divisarum; quartus decimus diacevyysvaw дюгтос, quod est di

visarum extentag quintus decimus win] âLeCwypéa/wv, id est ultima divisarum;

дюйм/ос] Duabus primis âm'ro'voLç vox ¿axé

yov adjungenda, duabus posterioribus #agua/ají?? ç.

Mil-um tamen est, si lioc ila sit, uti sane esse ct res

.ipsa ct aliorum musieorum collatio facillime demon

strat, quod in Latina interpretatione nihil aliud quam

смеши addatur, quod dicitut/ov designat, ut ipse

Martianus infra docet. Sed perpetuus ferme hic

error tum iu capella tum in ipso etiam Vitruvio,

quod digitos/og simpliciter ubique et sine ulla adjec.

tione ponatura quum tamen constet дюйм/011 non

tropum certum signilicare, sed, ut ipse Martianus

infra de sonis ait, indicium generum modulandis

uti et enlnarmonion et chromaticon. Gno'r.- lncpta

et erronea est tota haec Grotii annotatio.Mnmox.

—- Omnium facillimum fuisset pro дойти/ос utro

que loco reponere quod alios legere Grotius in

margine annotavit мхи/ос, quo vocabulo constat

hos sonos plerumque appellari (vide ad 946);

sed vulgatam retinui jam propter interpretationen

Latiuam extenta, quae дюйм/ох! tantum signilìeat,

quum мхом/о; index nuncupandus foret; accedit

autem Nicomaclii (lr-21 Meib.) testimonium, qui

тешь verbis nihil interesse ait, utro nomine in

his chordis utarnur.

dumyye'vwv] flammae-um optime uterque

scriptusa nisi quod pro II omnibus tribus locis male

est E. Edilus ubique 6v§£vypévoev5 in margine

tamen appositum »aL бтщщдёгап/А Miror doc

tissimos viros lioc emendare non potuissea quum ne

quidem Graccum sit. Scribendum enim fuerat dvv

cCsvyyéa/wv. Memoir.

conjunctarum смета] Hanc vocem apud Grotinm

omissam restitui e codicibus Meibomianis (13.547

v. 8), Reichenaucnsi, Monacensi (С), Darmstat.

tcnsi, accedentibus etiam ante Grotium editis.

prope media] Codex B male prope medium.

Mnmox. — Non prorsus improbem.

énegßoßaiwv] Ita et Euclides, sive verius cleo

nides, neque enim illa Euclidis sunt, quae titulo

Harmonices sub ejus nomine circumferuntur, ut

sagacissime pater meus ex aequalitate semitoniorum

aliisque similibus argumentis odoratas est. vitru

vius tamen ónsgßolëwv. Et ita MS. et Veiccti

nus, Lugdunensis, et Basileensis. Gnor.- vnus

codex Euclidis harmonicae etiam Cleonidae praetulit1

quem etiam Grotii pater illius introductionis in liar

monicam (in notis ad superiorem Martiani locum)

auctorem existimavit, sed futili argumento. Мылом.

(in Music. auct. T. I Praet'. ad Enel. init). confer

Nicomachum (l , p. 20) et Boëllnium e f. Mena).

› 728 Mariani Саре11ае lib. 1X. g. 951.

955

sextus decimus 19in; битвами», id est tertia excellentium; septimus decimus

‚травмами ówirovoç, hoe est excellentium extenta; oetavus decimus wim

диадемами, id est ultima excellentium. Hi sunt igitur soni, qui modulationem

apte et cum ratione eomponunt. Constat autem omnis modulatio ex gravitate

soni vel aeumine. Gravitas dieitur, quae modi quadam emissione mollescit;

acumen vero, quod in aeiem tenuatam graeilis et erectae modulationis extenditur.

DE SYMPHONIIS.

Ех supradictîs îtaque sonis, qui et singulis et omnibus tropis rite oon

' veniunt, symphoniae tres sunt, quarum est prima âtà “Mégane/,_ quae Latine

appellátur ex quatuor, :et recipit sonos quatuor, араба tria, productiones

,Hr ,‘ La „..

.septimus decimus] Sie, et paulo post oetavus

decimus, uterquc Mcibomianus pro decimus septimus

et decimus oetavus in editis.

cum ratione] Тцпбс. Vide notas ad Aristidem

p. 15 v. 29.Msm031.

emissione] Pater remissione, ávêöel..Gno'r. -Pro

missione lego remissione, quod et Grotium

uotasse deinde vidi. 'Vocabulum modi utriusquc

codicis glossae explicant sani; minus commode.

Malim modulalionis , quae explicatio generalior est,

ct aliis quoque hujus auctoris locis applicari potest,

sed et sequentc тени conlirmatur. Cetcrum quid

grauitas sit, quid acumen, clarius habemus p. 182

т. penult. (p. 518 Gn). versa autem illa sunt ex

Aristide p. 8 v. ult. Msmou.- Nihil muto. Nam

que Arístides, qui laudatur, ipse inquit: ¿n 61)

1015er ‘rà уса/душа тд дёу ßagúnira, tà

6è óèónyra Jrgoçayogsóouev ‘ ,live-ral. ò`è

нём ßagót'qç Магда! ávaqoeyouéi/ov той

Jn/eéyaroç, ä’ô§ór1`/ç èn'uwhiç пройдёт».

Проёъбдщ autem est emilti.

Ч ercclae modzdationis] Alii teste GrotiO in mar

gine тесте.

de symphoniis] Censorino (de die nat. 10, 5)

»Symphonia est duarum vocum disparium inter se

junctarum dulcis eoncentusu, Cassiodoro (de mus.

Op. П, p. 565 Gar.) ntemperamentum sonitus gravis

ad acutum, vel acuti ad gravcm, modulamen e15

cieus«;«pariterque Bacchins 2 1'. Mcib.) cam de

tinit xpá6w âóo «pâóyyan/ диодами 651511111

mi. ßapómn ¿außavous'a/aw.

symphoniae tres] Totidem et superioribus locis

numerat 105. 755) pariterque Censorinus (10,

в); alii plurcs, sed ut has tantum ipsas inter se con

jungant, ut Macroliius (in somu. Se. 2, 1) quinque:

дед: reöóágaw, дед: лёг/те, âtà штабу, âtà ла

бсду mi dal :réa/rs, âìç дн} :mdf/3v: Vitruvius

autcm (5, 4; p. 158 Bip.) sex, addita diapason.

cum diateasaron , ac sie etiam Bacchius 5 Mei~

bom.) et noster inferius 950). Vide omnino Boc

clahium (in Crcuzcri stud. T. Ш, p. 51. 58). Ad

didi autem sunt vulgo omissum cx codice Darm

muensî.

productiones] Пос barbare vertit et ìneptc.

Latine potuisset, ut p. 185 v. ult. ‚522 Gr. v. 1).

Пивом.

'< 4-"._ ` <"~

-‹-_

мангала capellae lib. 1X. g. 955. 729

duas et dimidiamg nam sonum, id est сопит, productionem vocavi; est

'autem hemitoniorum quinque, quae ad productiones plenas et íntegras mc

diatenus valent; двёбеап/ decem, diesis vero intcrpretatio est, sicut supra dixi,

quarta pars toni. Sed haec symphonia est in epitriti ratione; cpitrítus autem

dicitur, qui et numerum ternarium habet et trium tertiam, quod est unus,

ut sunt quatuor ad tres. lAlia Symphonia quinaria est, et dicitur dui :réa/re,

atque constat sonis quinquc, qui inter se quatuor spatiis dividuntur. VPro-->

ductiones habet tres mediamque praecidita hoc. est tonos tres ac medium,

hemitonia septem, diesisque quatuordecim, atque hemiolii possidet ralionem,

quae forma et eundem numerum circa eollata detinet et ejus medium, ut

sunt trcs ad duos. Tortia dui massa quae ex omnibus dicitur, octo sonos

recipit, spatia septem, productiones sex, hemitonia duodecim, diesis viginti

quatuor, atquc constat ex ratione diplasia, hoc est duplici.

(DE тво Pls.)

Tropi 'vero sunt quindccim, sed principales quinquc, quibus bini

quae acl-valent] Hace barbara sunt et superio

rum seculorum inlicetias redolcnt: ideoque male in

fcrcla delenda censcoJÍizmonr.

epih'ítu-s] Ville superius 107. 761) et in

ferius 951. 957. 978). Gellins (18, 14): »epi

tritos est qui habet totum aliquem numerum et

ejusdem partem tcrtiam, ut quatuor ad tres, duo

decim ad novem, quadraginta ad trigintam confer

omnino Aristotelem (probl. 19, 25), Nicomaclluln

(2, р. 50 Meib.), Aristidem (-1, р. 40; 5, р.Нб)‚

censorinum (10, 8), Scxtum Empiricum (Муры.

Pyrrb. 5, 18, 155; p. 165 Falun), Macrobium

(in зонт. Scip. 2, 1; p. 127 zum), Fulgculium

(шуты. 5, 9; р. 128 Munch.) etc.

quod est nuns] Пасс delen-em. Scribenda fuis

sent: »quae (теша pars) est unitas, vel шины ut

Aristides quoque ‚(р. ss v. 4). Мвшом..— Multa

profecto delenda essenta si talia displieerent.

dimisi/uel Utcrqnc hie diesísque. Atque in hoc

vocabulo fere semper quartus casus pluratirus is

finit. Машем.

duplici] Sie bene codex В; reliqui perperam

dnpli. Метол. — obtemperaii quia praecedit «lí

plasia, etsi vulgatam lectionem minime falsum di

xcrim; "idc superius`(§. 785).

tropa' vero] llos graeci nia/ovg- appellant. Скот.

Unde Cassiodoro (de musica in op. П, p. tom'

sunt qui nostro {горд ВассЫнз vero (p. 15 ct’18 f.

Meib.) delinit tropum zlozig ёщьгдобс appium

recensetque tres: Lydium nimiruma Plirygium et

Пойти; ab aliis autem addit statui septemz Mi

xolydium, Lydiuma Pbrygium, Dorium, Hypoly.

sa

954

750

Martiani Capellae lib. IX. 5. 955.

cohaerent, id est Lydius, cui adhacrent биде/115010; ct úfrolóâwç; secundus

Iastius, cui sociatur мощам; et тешат“ item Aeolius cum 'zincato/Zita 1:1

únegawliqn; quartus Phrygius cum duobus :Snotpgeyicp et énegpgeyiqa; quintus

Darius cum матрасу et тащим. Verum inter has trapos est quacdam amica

diam, Hypophrygium, et Hypodorium. Scilicet pa

riter ut dc sanis manitum est paulatim tantum ad

illum numerum ereverunt, adjectis utrinsecus 00111

positis, de quibus vide Euclidcm (p. 19. 20), Ari

stidcm (p. 25 sequ.), Athenaeum (14, p. 624) cum

nota Casauhoni (p. 898), inprimis autem Alypium,

et doctissimas Boeckhii commentationcs (in Creuzeri

stud. T. Ill, p. 74 sequ. ct de metris Pind. p. 255

sequ.), qui etiam de singularum troporum vi ct

indole copiasissime disscruit. Suam cnim cuiquc vir

tutcm peculiarcm fuissc jam apud Platoncm lcgimus

(de repuhl. 5, p.598. 599), ‚11111 multas alias auc

tores veteres laudat Stallhaumius (T. I, p. 205.

206); adde Lucianum (in Harmon. c. 1): 1779 Фро—

yt'ov ‘rò ê'vůeov, ‘nig ‚410912013 'rò баш/1512, 17};

111261101: ‘rà ßaxxmòv, ‘nig Чал/шт}; ‘rà yla

quòv, et Appulcjum (in flor. p. 16. 17 'Oud.):

»Tihicen quidam fuit Antigenidas, omnis voculac

malleus modulator, et idem omnibus modis peritos

modificator; sen tu vellcs Áeolium simplex, seu

Iasium varium, seu Lydiuni querulum, seu Plu'y

gíum religiosum, seu Dorz'um bellicosum.:

irl est Lydíus] Conjicit Meursius nostcr: I

Lydíns pro pm'mus Lyrlius; putat cnim ex 11111110

viationc natum errorem, 'quod si vcrum,

infra pro

item /Ieolíus lihens lcgcrim: III Ácolíus, hoc est

{видав/101111113. Gno-r.- Nonne hoc ahuti est pa

tientia nostra? Nescio qua acerbitatc Grotius mi

scrum illnd icl est persequitur!

òfregiúôwç]ivertc ordincm: {vfz'o/tóôwç et

‘tiffëg/iúdwç, ut apud Alypium et in sequentihus.

Memon.- Ceterum дива/1151110: ab aliis dvi/ra-~

voßvôtöfl'. appellatur, ut а Platone (de republ.

5, p. 598 11). Confcr 'Boeckhium (de mctr. Pind.

p. 225).

secundus Iastius] Нос plane falsum. Àuctarum

nullus, vel Graecorum vel Latinorum, primum to»

num dixit Lydium et sccundum Iastium. Itaque

ordini suo sie restituendus, ut primus sit Lydius,

secundus Aeolius, tcrtius Phrvgins, quartus Iastius,

quintus Darius. Boëthii vitiosum diagrama secuti

a graviorihus ordincm areessunt. Maman.

éßegâwgigo] Ita Aristoxenus; plerisque appel

lahatur [uêoßóâwçg confer Boeckhium (de metr.

Piml. p. 216).

ver-um inter] Quaenam hace sit doctrina satis est

ohscurum. Si legerctur: »ut inter Dorium et Hypo

dorinmu, ct »inter Phrygium et Hypaplnrygiumv, et sic

de cetcris, omnia statim paterent. Succurrit tandem,

illnd vellc Martianum, alternos modos Hypodorium

et Hypophrygium ea inter se convenire, quod hinas

diatcssaron cansonantias deinceps positas in diapason

communes habeant, quae ctiaui iisdcm notis signan

tur. Quippe “уроды-11 diatessaron ab hypate hypalon

ad hypatcn meson idem est quad diatcssaron Hypo

plirygii ab cjus proslambanomeno ct hypaton dia

tono camprehcnsum. Sic diatessaron “уроды-11 ah

hypate meson et mese camprellensum ‘idem est

iisdcmquc notis signatur, quibus diatessaron “gpo

phrygii, hypaton ae meson diatonis ejusdem toni

contentum. Similiter Hypaiastium et Hypolydium

diatcssaron ct diapcntc consonantias non quidem

deinceps pasitas, sed tamcn intra diapason com

munes hahcrc, cx notis est manifestum. Пасс cx

Martiani Capellae lil?IX. 5. 955. 75l

concordia, qua sibi invicem germani sunt, ut inter опадает et ёлофрбуюу,

et item inter джигит et ‚задами, item conveniens aptaque responsio inter

óßopgóytov et ‚вложат, qui tantum duplices copulantur. Mediae vero gra

viorum troporum his qui acutiores sunt :rgaçlaußavéuavat Ниш. Verum tropi

_singuli quoquc tetrachorda faciunt quina. Tetrachordum autem est affectio

quacdam sonorum quatuor per ordinem compositorum, quorum extremi sibi

debea'nt convenire. Sed hace piosterius. Nuno „ad inchoamentorum ratum

ordinem redeamus.

tenerentur.

plicatio verissima est adeo, ut v. 18 pro Hypo

phrygium et Ilypoaeolium legendum ccnscam vel

Ilypoplnygium et Hypolydium , vel Ilypoiastium et

Il_r/poaeolíum. Atque hace troporum concordia ex

ipsis notis diagrammatis XV modorum facile colli

gitur. Sed nova hic dillieultas oritnr ex illis verbis:

»qui tantum duplicescopulantum, quae, ai

versn

anteriori legerctur Hypoaeolium et Ilyperlydium,

sie optime explicareutur; ветре Hypoacolium et

Aeolium, item IIypolydium ct Lydium, duplices tau

tum copulari secundum Aristoxenum, qui XIII'dun

taxat modos facit, non autem tripliccs, ut reliqni;

quod, ut dixi, Hyperaeolius ct IIypcrlydius cx Ari

stoxcni sententia non numerentur, sed juniorum

quorundam, dc quibus Aristides p. 25, v. 18. Пасс

tamen cxplicatio non adco placct; nec pracccllcn

tibus convenire videtur: ut simpliciter diccndum

putcm , superiorcm illam modorum concordiam inter

binos tantum considerari, quum ctiam inter ternos

posait ct quaternos ac plures. Exempli gratia con

cordia quacdam amica est inter Hypodorium, Ily

pophrygium, Dorium, Phrygium: quia hi quatuor

toni unam diatessaron consonantiam, _t 52 sig

natam, communem habeant. Mnmon.- Adde Вое

clahium (de metr. Pind. p. 255. 255), qui rectc

monet errare si qui de harmonia innotuisse veteribus

Pracdicta enim idco primo dicta sunt, ut altius

quidquam negent; ctsi obscuram esse haue doctri

nam bic ipse nosler locus ostendat. Ccterum reposui

énoatóltoa/ cx codice Monacensi pro éuolóâwv,

ut шок :Bao/7.9562011 pro дивами/‚011.

qui tantum] Pater »qui tanquam dupliccs« le

gendum conjicit. Gno'r.

mediae vero] Hace binas expiicationes admit

tcre possunt, prout vocabulum mediae vel de iu

tegri systematis bis diapason media chorda acci

pitur, vel de unius diapason systematis media,

quae est hypate tucson. Priori tamen modo usita

tius. Sie llypodorii media est proslambanomenos

Ilypcrphrygii; et in binis superioribus codem modo.

Ccterum v. 21 omnes codices leguut #pag/lap

ßm/óuevat, non quidem male, usitatius tamen

cssct ngoäiaußavóuswot. Nec Luie scripturao

adversatur vocabulum ntediae, quod praecedit.

Quippe inter chordas ab omnibus #5'612 numeratur

feminine genere et npoçZa/Lßavó/oevoç masculino.

Solus Bryennius musicorum scriptorum ultimus

frequenter feminino genere scribit ярое/шифруе

„éq/1], Мшвои.

posterius] Vide infra 955). _

primo dicta] Alii teste in margine Grotio prima,

alii primum; sed hoc in usu nc vctcres quidem

sibi constitcrunt.

92*

752 Martiani Capellae lib. IX. 5. 956.

Д.-д._-..а‘п

956

DE TRIBUS GENERIBUS MUSICAE.

Primo quippe quum Lasus exorsus harmoniaeam vim mortalibus di

vulgaret, tria tantummei genera putabantur: ездим, оЁл’груабпиди', ёёаууемшду,

quod etiam фут/511112612 dicitur.

milibus consonabat, id est sono, numeris, atque vorbis;

Et eiâmò'v est, quod ex perseverantibus et si

sed quae ex his

ad mclos pertinent, harmonica dicuntur; quae ad numeros, rhythmica; quae

ad Verba, metrica. Masayaöuxòv est quidam materiae tractus officieus cxè'ŕcitium

primo quippe] MS. »Primo quippc Lasius cx

urse crmon ea vir mortalibus.. Ex quihus conjicio:

»Primo quippc qnnm Lasns exorsus harmoniae vim

mortalilms divulgaret.:1 lllnstrissimnsScaliger legit:

»Lasns ex urbe El-mionea.« Suidas: /Iáäog Xag

ßt'rov Epatm's'òç :róñsoeç ‘cig Идите, yay@

vcòç жид ‘nìv и} ôlvyntáôa, ò'te Дарью;- ó

‘Yöráön'ow ‘rwêç 6è тайги; бт'арьдуоббь

‘roiç .'s'frra dof/Joie cia/ti, Heptávâgov’ :rgairog

dè 05109 :regi [wvätmîç Ёурщре Ядуощ zal,

dtůógayßm/ .sìç áya'wa sión'yaye, ual 1013;

¿ptduxotiç ¿idr/wjóaro Zo'yovg. Mcminit ejus

dem Lasi Aristoxenus. In vita Arati invcnio: 1511615—

щшос 11220; Аоёбср ‘rai ¿paroi/sì”. In Clem.

Strom. „1: âtův'gapßov гнет/1577651! Асёббо; (1.

212609) фифа/1159. Свот.— vulgo enim Цл/ра

sius, setlivera lectio Lasus est, nt et Meibomins (ad

Aristoxenum p. 78) 11111111' nostrnm legit, ct Darm

stattcnsis codex hahet, litera S tantum 11111111

cata, lquae nulla discrepantia est. De Laso adde

Àlhenacum (14, 624 Cas.), et qnos praetcrea

excitant Dnclaerus (de Simonidc Cco p. 52) Bode

(111: Orph. poeta p. 95) et Boechhins (de metr. Pind.

p. 2). Sed _quod 111 vulgatis erat qu-moníacam vim

mutare nolui, ctsi codex Monacensis (C) harmouiae

cam praehuit.I

mei genera] Sie llicilxominnus codex nien-que

et mens Darmstattcnsis; vulgo incple ci. Musica

eniln loquitur. i

eiâmòv] MS. ìômvv, Órrsgsgyuörmòv, 551131

тгЯпиду: Sed pro 'émsgsgyaöròv snprascriptum

est :rgannxòv: pro Sëavrsinxòv vero lubcus

legercm ¿gayysffrtxòig quod idem valet cnm д'о

‚111/12512тшф.(1пот. — Со11ех В 215121011, л'раип

zov, èëayys/irmov: aller 1361x011, rinagyaö'rb

xav, Щит/ужином Optima lectin Ша codicis B.

Per Бдшди autem sen Eiömòv intelligo musiccs

partem contemplativam, nisi pro co ůewgnttxòv

legendum Statnamns. Nam et hace ab Aristide de

sumta,csse argnunt binae reliqnae partes et i“

primis p. 182 v. 5 tres ‘ro-13 ɧayyeitmoö partes

ex Aristidis p. 8 v. 17. Memo». -— vulgo enim

ctlehatur 520195621, ёруабгшду, zirregspyaöz'mòr,

`quod ~ncquc rei ipsi ncquc sequentihns responde

hat, quapropter lileihomii codiccm altcrum secutns

snm, orthographia tantum, ut par crat, сон-сын,

id est sono] De tribus his parlilms 11111: quae

snperius (ad 950) anuotavimus.

fiftegyaönxòv est] Ilie quoqne secutns sum

codieem

Meibomiannm allerum (A), nisi quod is

'perpcrnm scriptum (Ёл’аоуабпиди cxliibet, vulgo

male ònspspyaónxór.

тат-5111: tractus] Pro tractalns. Musica in trac

tatione maleriac musicas, quae stmt sonus, rln-th

Martiani Capellae lib. IX. 5. 956. 705 р

ej us 3 cujus itidem tres partes, id est „мамаша, 21519, пят). ’Eêayyañunòv

autcm ad expositionem pertinere videtur, et habet partes tres, драит/виду,

фд‘шдг, énozgtuxòv, quae inferius rerum Ordo disponet. Nuno de prima voce

vclut de sonitus totius parente dicemus.

DE VOCE.

Omnis vox in duo genera dividitur: continuum atque divisum. Con

mus et Verba, vcrsatur, nt in cantu decore ac suaviter

componendo cxerciìati cvadamus. Memoir. -Pal-

iter supra 481) traclus perperam scriptum

crat pro tractatus, sed nostro loco codicum auc

toritatem desidero.

tres partes] Quin hace corrupta sint nullum

dubium. Legendum censeo pelonolïa, (Зодиак

1101104, л’оЬцбьс. Melopoeiae autcm partes sunt

tres: ).ñtptç (pro quo hic incptc Ãa'gtç), ‚11151;

omi. xpñötç. Quarum partium subdivisiones rursus

adl'crcndo pervenircmus tandem ad :Moin/'u Quod

enim melopocîam tres illas partes haberecensncrit,

hoc clarissimc patct ex p. 197 v. 25 (p. 555 Gn).

Vide Aristidem p. 6 v. 15, p. 29 v. 1. Memoir.

Codiees nihil variant.

égayysltmòv] Editos perperam êxůoynxòv.

Oplime tres illae partes in omnibus eodieibus le

guntur. Vide Aristidcm (p. 8, v. 17). Maroon. _

Solus Grotius corruptum illud haliet; ante cum

editi êêavt'sßuvòv pro èëayg.'£/%ttx0`v, majusculac

enim T ct Г facile confunduntur. Sed omnino con

ferendus ille Aristidis locus: ‘6023 дё тет/той

мёд?) rgia, @ip_um'mòv, pv'ůpuuòv, uetgmòv'

Tò 6è приитшдш si@ rs ‘rà xgqönxòv иду

л’роырцуёуфа/ Тёщ/атм, ual. ‘£015er 351131301—

тшди' xaì 'ro'ö ‚1110 100611206 111197; 11320

:т’щйх, дюдуол'ошх, л‘одцбьс, гой ôè égag'yalë

изгой ôgycwmòz', qiâmòr, @Errozgtrmóu

111/1511113] MS. interius. Utraquc s`anc lectio

ferri potest. Gnor.

omnis vim] Mclius prefecto illnstrari haec nc

qucunt, quam iis quae vitruvius (5, 4; p. 154

Bip.) cx Aristoxcni doctrina admodum dilueidc sie

cxposuit: »Vox mutationibus quum tlcctitur, alias

tit acuta, alias gravis; duohnsque modis movctur,

0 quibus unus liahct ell'ectus continuatos, alter

distantes. Continua vox nequc in Íinitionibus con

sistit nequc in loco ullo, ellieitque tcrminaliones

non apparentes, interv-alla autcm media patcntia,

uti sermone quum dicimus, sol, lux, llos, nox°

Папе enim nec linde incipit nec ubi desinit in

telligitur, sed nequc ex acuta facta est gravis, ne

quc ex gravi acuta apparet aun-ibus. Per dislantiam

autcm 0 contrario. Namquc quum llectitur in mu

tatione vox, statuit se in alicujus s_onitus linitioncm,

deinde in alterius, et id ultro citroquc crcbro Га

cÍcndo inconstans apparet sensihns,‘ uti in сани'о

nil us quum fleetenlcs voces varietatem faeimus mo

tlulationis. Itaque {тег-111111111 ea ,quum'versatuxy et

1111110 initium fecit et 11111 llesiit, apparet in sono

rum patentilms linitionilms. Mediana autcm carentia

intervallis obscurantur.“ Sed confer ipsum Aristo

xcmun (clem. hal'mon. 1, p. 10 sequ.) et Aristideln

Quinctilianum (p. 7). '

continuum] Salmasius (ad Solinnm p. 2.19) 111

suo Martiaui codice bis scribi contínum testatur.

57

734 Martiani Capellae lib. IX. $. 957.

tinuum est velut juge colloquium, divisum, quod in modulationc servamus.

Est et medium, quod inter utrumque permixtum ac ñeque alteráis continuum

modum servat nec alterius frequenti divisione praeciditur, ut pronunciandi modo

carmina cuneta recitantur. Horum illa, quam in divisas partes certasque dedueimus,

diastematica nominator, et ei parti quae harmonica vocatur aptanda est.

DE SEPTEM PARTIBUS HARMONIAE.

>58 Quae quidem harmonica habet partes disputationis Septem, primam de

sonis, secundam de spatiie, tertiam de systematie, quartam de genere, quintam

de tonis, sextam de commutationibus, septimam de modulationc, quam melopoe'iam

vocamus. Ac prius de sonis, ubi artis est elementum.

Sed mera orthograpbiac haec discrepantia eat (т. et difficilis«, quamquam Um quoque hannonkam re-

§. 897 not). stitui Mcibomius jubet

inier utrumque] Rectius hoc e Darmstattcnsi , ,.. „

7 4 septem\ De septem Inscc partibus in scqucntibus

códice reposai pro in utroque, quod in editís erat (§ ^ 94g Q^ ^ 9eo 9M ^ ^

ut pronunciandi] Sie perperam omnes. Pro ut -, . . ,

' j r r Fresso pede in bac distnbutionc scquitur Aristidem

lege quo. Aristide* p. 7 т. 25: ^ ràç zw лощ- ßu;nctniannm (1> p. 9 Meibom.).

fiárcov âvayvcâ6ei.ç Jtou>v[is&a. Meibom. — Mutandi

causam non video; nam ut pariter atque

Graccnm r¡ est quomodo. Quod autem ait pronun

ciandi modo carmina recitan, histriones potissimnm

spectat Est enim pronunciatio , ut auctoris

ad Herenuium (1, 2) verbis utar, »vocis, vultus,

gestas moderalio cum vcnustate.a Adde Quinctilianum

(2, 10, 13) t »quod faciunt actores comici, qui

non ¡ta pronas, ut nos vulgo loquimur, pronunciant,

quod esset sine arte, nec procul tarnen a

natura recedant, quo vkio periret imitatio.«

harmonica] Sic optimc uterque scriptae. Insulse

éditai Harmonio. Meibom. — AGrotio hoc factum;

anteriores reetc harmonica exhibuerant. Idem tarnen

Tel usus vel error est apud Vitruvium (i>, 4), ubi:

ш Harmoma* , inquit, »est música literatura obscura

tertiam de systemalis] Sic recte script!. Male

edit us in textu diaslematis, in margiuem reject a

vera lectione, quae est systematis. Meibom. — Facile

obtempera vi, nam de diaslematis, quae spalia hic

appellat, in secunda parte agit (§. 948).

quam melopoeïam ] Si vel nullo alio loco înecîtiac

vel negligentiae convinci Martianus posset,

ex boc certc non video quomodo non possit. Л ci La

clariora sunt, quam ut interpólala ea censcamus.

Latino modulatio respondet Graccnm рилерд'ш,

non autem це/.ojtouu. Meibom. — Accuratius in

fra (§.965) »modulationie cfTcctac habit um« appellat:

Terumtamen non video, cur negligentiae argua tur

Martianus, qui Latin! sermonis usum certa melius

Mciboinio caliere debebat!

Martiani capellae lib. 1x. g. 959. rss

DE SONIS.

Sonus quippe tanti apud nos loci est, quanti in geometricis Signum,

in arithmeticis singulum. Phthongos sonos dicimus. verum phthongus dicitur

vocis modulatae particula uga intentione producta. Est autem intentío, quam

dicimus tasim, in qua vox persistit

speciatim vel generatim appellaturg sed

quae emm Graja voce perhibentur.

phthongos] Negligentcr Grotius quater in hac

paragrapho pllzongos edidit, quod corrigendum erat.

ceterum confer Censorinum (de die nat. 10, 8):

nsingulae tamen voces simplices et ntcunque missae

qzůo'yyoi, vocantur; discrimen vero, quo alter

yůóyyoç acutior est, alter graviora vocatur «há

drmum .

‘ partícula] Addit Arístides 9) minima (élé

xLöroç). Aristoxenus ('elem. harman. l, p. 15):

(рапиде лпббьс ¿fri piow 'ráöw ô «půóyyoç'

‘tón yàg @ati/stal. Soůóyyoç afval. tozoôfoç,

oîoç eig ¿uli/tog тоёпебдш 'rjgyoöyéa/ov, Бит:

1} фал/1} gam/ñ ¿drán/aa fiti ‚щей; táöewç. Plura

dabit Fabricius (ad Sextum Empir. p. 565), qui

etiam nostrum locum laudat

решает] Alii teste Grotio in margine qua vox

persìslit, omissa in, alii сотый, sicut etiam Fa

lyriciusa sed neutro egcmus. ’_

vel specinlím] Hace quum obscura sint et cor

rupta breviter explieahimus. Phtlnongos sonos vel

specialím доиграв potestate, quomodo octo

decim in singulis sunt generibus) vel generaliter

(f'ñ 102650, inlmtionc, quomodo infiniti soni exsi

stunt) appellamus Sed generale vocabulum (sonas,

quod infinitis aeque competita ut et ipse Martianus

docet) speciales (ШК octodecim in quoque genere

война) habent (adeo ut ex reliquis innumerabilibus

ac perseverat. Sonus phthongus vel

generale vocabulum habent et specialia,

Ut si quemadmodum nobis scribendum

nulli id tribui soleat), qui (Soni) дюз/диез; Graja

voce perhihentur. Sie legendum censco, sic explican

баш; vocabulnm [бьёт]; Ыс prorsus est ineptum.

videri tamen possit ex Aristidis conformatum vcr

his, qui p. a v. 5: âà, inqnit, ‘nig yslqiâamïç

qzůóyyoç ìâiwç ‚задаёшь. Mnmox.- Nîmís acute

Meibomiusa praesertim quod ìâtófpz'a in Опустив

mutdri vult, quum nihil aliud dicere videatur Mar

tianus, nisi specialia eodem eum generali nomine

indicari; sonos igitur et universas pariter et sin

gulos diei. Quamquam libenter iów'z'greç cum

grotio scripsissem pro iâbórqz'oe, facili confusione,

si codices addicerentg nunc nulla varictas enotaturj

nisi quod in margine Grotiana neque ac codice

Monacensi (С) corrupte legitnr idíotelra.

ut si] Is punctus deest in MS. et aliis; is

punclus valet, quomodo sequitur seribendum.Guor.

——— »Ut si quemzulmodunn ita uterque scriptusg

editus perperam mt si is punctusm corruptus hie

locus est et diilicillimus,.quem explicaba: »ut si

(nudite vel lecto vocabulo) quemadmodum nobis

scribendum sit (quae literarum potestates, nip

dtmxsiwy âvváyuç, quos ductus adhîberc de~

beamns in illo exaramlo) eogitemus.« Plane enim vo

cabuium @vi/oigan, quod ртассезэегай, explicare

voluit, ut etiam ex his adjunctis est evidens: ita

haec virtus phthongí docet (cxcmPli gratia mcse,

959

756 Martiani Capellae lib. IX. 5. 940.

940

941

sit cogitemus; ita haec virtus phthongi docet, quid vel acuminis exseramus

vel lenius remittamus. Verum ox istis alia faciunt, alia patiuntur. Faciunt

intentie vel

remissio; patiuntur acumen et gravitas. Productio autom est,

hoc est êfrtraötç, vocis commotie a loco graviore in acutum locum; ¿évacue

vero contra, nam ab acuminis culmine in grave qßddam seriumque descendit.

Fit autom seni gravitas, quum ex intimo quidam spiritus trahitur; acumen

vero ex superlicio oris emittitur. Sunt igitur innumerabiles soni, sed spe

cialitor per singulos Егоров duodeviginti tantum poterunt convenire, quorum

nomina superius memoravi. Quorum prior est acquisitus, qui idee tali nomine

neto diezougmonou, proslamlmuomenes) quid acu

minis exserere debeumus, vel quid Ieníus remittere.

Memoir. (not. p. 552).- Verba is puuctus, quae

apud Grotium pest ut si Ieguntur, iu anterioribus

oditionibus omissa sunt, quaro ot ipse rcetius, al'

bitror, expunxi.

acuminis] Forte acutíus vcl acuminatius, ni

pro leníus legos leniminís.Gno'r.Non

necesse.

ex istís] Sie codicos Meibomianus, Reichenau

cnsis, et Darmstattensis pro his in editis.

[heimat] Пасс male cum praoccdentibus cohae

rout, ut locum hunc mutilum conseam.' Ncquo etiam

transpositione juvari potost. Porre quum hoe Ай

stides non habest, quem tamen etiam hec loco

vertissc deprchenditur, sed Aristoxonus, illum p. 8

v. 28 mutilum coliseo. Ita autom Aristoxenus p.11

v. 25: »atque ex hisc, inquit, »quae diximus, pla~

шин est, ot remissionem esse divorsum quid a

gravitato, ut facions ab~ coquod fit; intontionem

queque ab aemnine oodem плодом Мнюом.— Veri

similius dixerim vel ipsum Aristoxenum, vel alium

qui ex ille hausissot, a )Iartiano adhibituin esse,

qui, ctsi omnia ex aliis congessorit, tamen in une

fonte neutiqualn acquiovit, cumque et suporius'et

inferius baud rare cum Aristoxeno consentire vi

.domus

iré-__“

ёлё‘шбьс] Arístides (p.8): rádtç dá s'6n

poi/1) на), ötádtç и}; фат/179, raum; dè sith;

âv'o, ävsótç те mi. éniraötç’ ¿ía/cote ¿uw mit'

âötìv, iii/¿na ¿2v ázrò ó§vrégov rónov ¿nl

Бароном: quoi/1) ямой, ёл'дшбсс 6è, öruv

¿x ßapvts'gov usraßat'vn ярд; д$йтгром Sed

hace queque I'erc iisdcm vorbis apud Aristoxcnum

Ieguntur, ut dubiulu sit utrum nestor potissimum

secutus sit.

seriumque] Tò mt’ 51909. Скота—Ч Vido in

I'erius 947). I

quidam] Lege: »quum ex intimo quidem spi

ritus trahitdr, acumen тетя et oet. Guer.- Non

opus esso correctiono censeo.

duodevígínti] In editis crat XXVIII, et quam

vis Arístides (p. 9) et Nicomachus (I, p. 9 ct 2,

p. 55_°Mcib.) seribant sonorum ct chordarum nu

mcrum csse viginti octo; apud nestrum temen om

nino lcgendum datodeviginlili, id quod et quae sequuntur

et superior locus 951) docent. Cenfusio

autom inde nata est, quod in unoquoquo trium

gonerum sonorum numeros quidem est XVIII (Eu

clid. in introd. harm. p. 5 et 4 lIIcib.); quum vero

misoentur ex illis goneribus, XXVIII (id. p.

Sunt enim in iis plures communes et regantes, de

quibus vide infer-ius (ad 945).

l

Martiani Capella@ lib. IX. 9. 940. 757

nuncupatur, quoniam eorum quae tetrachorda nominantur nulli omnino con

sentit, sed extrinsecus velut acquisitus accedit propter consortium modiae,

cui concinere consuevit; qui acquisitus uno tono а principali principalium

separator; quae principalis principalium, quia prima in tetrachordo oollocatur,

quasi cujusdam rectoris nomen accepit; subprincipalis denique dicitur, quao

principali subjecta conjungitur. Principalium Yvero ¿vappóvwg et xgwyauxòç,

quam nos vix forsan recto colorabilem memoramus; et ideo hoc nomen

accepit, quia inter principales colores album tctrumque quidquid interjacens

invenitur colorabile Graja siguificationo perhibetur. Ergo enarmonius, chro«

maticus, itemque diatonus, quam extentam dicimus, indicia sunt generum

modulandi. Multiplex quippe tetrachordorum ratio sic Iirmatur. Principalis

autc'm mcdiarum, quia prima est medii tetrachordi, ideo id nomen accepit;

cui subncxa subprincipalis mcdiarum esso dicitur; denique reliquae tres sui

similibus obediunt.

extrinsecus] Sie codices Meìbomianì nostrìque

Rciclicnauensis, Darmstattensis, et Monacensis (С);

vulgo extrinseco. Cetcrum confer Boecklnium (de

mclr. Pind. 11.206): »Accedcntc deinceps versus acu

tum tctraclnordo Óßsgßûlalian/ totum systema fac

tum disdiapason deficiente tono, cui supplendo

versus grave шути: tonus, eujus gravîor sonus

qui dìcitur назойливая/дриад totius systematis

disdiapason gravissimus est.:

Ёуаеидшос] Adde ex MS. »et rei vcritate

ÖLO'tTOi/Oç.“ Gno'r.- Quod Grotii MS. addit диг

тоуо; nescio ubi ponere dchcam. Longe melius

a reliquis id abest, quin eliam scquitur.l\lußom.

album интим/ив] Sextus Empiricus (adv. mus.

6, 41; p. 564 Falun): (Белка!) «paw'w two: ual,

#élan/av zal дети?” (раунду ¿tirò Табу n'gòç

‘cilv ögoeöw aiöůvy'öëcov mnln'xocpuw. Scilicet

alteram acutis alteram gravibus sonia comparahant.

Plura vide inferius 956).

Dictum vero hoc tetrachordum mediarum, quia in

делегат modulandi] Vitruvius (5, 4; р. 156

Bip): »Genera vero modulationum sunt iria: pri

mum quod Graeci noluiuant афиш/бати, sccundum

дюйма, tertium âtárm/ov, Est autexn hal-mouille

modulatio аЬ arte concepta et ea re cantio cjus

maxime gravem ct cgrcgiam liabct auctoritatemr,

clix-oma sulitili sollcrtia et crehritate nxodulorum

sunviorcm lnabet delectationcm; diatoni vero, quod

naturalis est, facilior est intervallorum distantia.«

Маш-0133115 (in somu. scip. 2, 4): »Quinn sint mc

lodiac musicae tria genera, cuarmonium, diatonum,

ct cliromaticum, primum quidam propter nimiam

suam diliicullatem аЬ usu x'cccssit, tertium vero est

infame mollitic; unde medium, id est diatonum,

mundanac musicae doctrina Platonis adscribitur,«

Plura dabit Boeckhius (in Crcuzeri stud. T. Ш,

p. 84). Vide et nos inferius 955).

obedíunt] E Darmstattensi codice pro obedient

in editis.

942

95

758 Martiani Capellae lib. IX. 5. 942.

945

medio locatum est inter principalium tetrachordum et tetrachordum conjunc

tarum. Post supradictas autem quae sequitur media nominaturz quae ideo

media dicitur, quia tam gravis modi finis est, quam in tropis omnibus futuri

acuminis Caput, atque ipsius quodammodo vinculo tam gravis modulatio quam

acuta connectitur, ut in Lydio modo, ubi rectum iota mesen notat. verum

post mediam extendentem hemitonium conjunctarum erit tertia, quae in'

eodem modo, id est Lydio, labda supinum pro nota habebit. Post hanc illae

quae a nobis superius expressae sunt tres sequentur, emenda/wg xgqunmìç,

et oniam/ogy quae et paranete dicitur, quam Latine peuultimam perhibemus;

post quam ultima soeiatur, quae ideo dicta est conjunctarum ultima, quia

in hoc tetrachordo linem tenet.

ínter pńncípah'um tetrachorflum] Restitui ex

anterioribus edilionibusg Grotius enim bis letrachor

clarum ediderat. Alii teste eodem in margine vocem

prorsus omiscrant, quod tamen non probarim.

tam gravis modi] Modum vocat quem et supra

fgo'fr'ov, more tamen graecis non admodum usi

tato. Pcr gravem modum intelligo llypodorium cum

ран-с, quem et censorinus alicubi gravissimum ap

pellat.Gno'r.-Vocabulum

modus hie pro modu

lalio usurpari certum est ex verbis sequentibusa

ubi idcm dicitur gravis modulalìo. Nec sequentia

permittunta ut per gravem modum intelligatur Hy

Podorius. Errat itaque hie cum patre suo Grotius.

ceterum mese ultima est respectu proslambanomeni,

ut nete _respecta meses. Est itaqne post mesen

hic orde: ultima, penultima, tertia ab ultima, su

prema, quae mcse. Vide notas ad Aristidem p. me

Mnlnon.- Speciatim Aristoteles (probl. 19, 45):

»Quum extrema eoncentus nete et llypale sint, his

que interjacent reliqui seni, quorum medius nomi

nains solus principium alterius tetrachordi est, jure

medii nomen habuerat: principium enim idem esse

Omne autem tetrachordum conjunctarum ideo

potuit quod medium est eorum, quae inter aliqua

clauduntur extremum

{от mesen] Genfer Aristidem Quinctilianum

(l, р.98 Meibom.), Àlypium (р. 5. 25. 44), ct

Boëtlnium; quamquam Arístides jactantem potius

literam significare videatur, neque Alypii verba satis

clara sint: Тайги xal Ãáyßâoe :rláywm

Lydia Iabda] MS. Iabda supinumj quae lectio

si non omnino arridet, lege eodem sensu sequens

vulgutae lectionis vestigia: »L sive A inversum..

Gnor.- Non video cur non arrideat, quum supi

num id ipsum significet quod Alypii JrÃáyLOv (vid.

not. ant), nimirum ita collocatum: q- . quapropter

sine liaesitatione recepia quum vulgata lectio lilcram

manifesto corrupta essct.

conjunclarum ulh'ma] Nicûmachus (р. 25 Maik):

»Telrachorda in universum exsistunt quinque —

in quibus duae sunt disjunctionesa conjunctiones

vero tres. Et quidem conjunctionum illaa quae inter

hypaton et meson, et ista, quae corundem meson

est et synemmcnon, et ultima, quae diezcugmenon

et lnypcrbolaeon.«

Martiani Capellae lib. IX. §. 945. 759

dictum, quia mediae ipsi, quae perfectam symphoniam prima complevit,

adjungitur, ac producente media sequentem tonum ille qui sequitur sonus ‚

парогщбос nominatur, quod hunc satis proximum sonus adjunctae modulationis

oífendat. Dehinc divisarum tertia, quae plenum systema diapason finit; unde 944

divisarum tertia perhibetur; post banc soni ceteri consequuntur. Sonus vero

,divisarum ideo hoc nomen accepit, quia uno et dimidio tono а mediae ñne

divellitur. Post hoc tetrachordum excellentium collocatur, quod ideo excellens

nomen accepit, quia in singulis tropis in omne acumen erigitur, in singulis

modulationibus fastigiatur. Horum igitur sonOrum, id est phthongôn, sunt

alii quos consistere et perseverare necesse est, alii vero sunt vagi; deniquc

alii выделить nominantur, alii peóáfrvm/o», alii ôëz'wrvxvoi perhibentur. Spissum

melliae ipsi] Codex Monacensis (С) medíae et

ipsi,' sed mutandi causa nulla.

prima complevit] MS. »cum prima eomplevitu

vere et probe. Скот. —— Ego ‘rò cum melius a re

liquis abesse eensco.MEmoM.

alljungitur] Alii teste Grotio in margine pro

ducitur, inepte.

proxímum sonus] Sie probe uterque scriptus.

Edilus sonum. Мшвом.

unde diuìsarum] Sie codex А, quia etinm prae

ccdit divisannn tertia. Perperam editus conjunc

tarum. Mnmon.- А solo nempe Grotio cdiìus.

Namque ante cum editi rccte habebnnt clivísm'um.

Alii, teste eodem in margine, cunclarum, errore

fortassc ex anlecedeutibus verbis дед л’ссбсба/ nato.

Quanquam ipse Martìanus ibi in errore versatili',

Чаши non [еж-На sed ultima divisarum plenum sy

stema finiat. Vide et Mcibomium inferius (ad 962).

idee hoc nomen] Satis ineptc.MEmo.\|. _ Iu

eptias non video. ¿Láçevêig enim, ut Euclidis

(intr. harm. p. 17) verbis utar, est 6150 “награжде

ôcov éëâç paloeôovys'vcov брошу ward 6)giga

тдуо; ¿c1/à иёбо’У. Quod autcm uno et dimídio

tono divclli ait noster, de licptacliordo loquîtur,

ubi demta трёп] majus intervallum factum erat.

Confcr Boeckliium (de metr. Pind. p. 205) et Ari

stotelem (problem. 19, 47).

а mediae] Sie rccte uterque scriptus. Editus

perperam medíì.Mr:moM.-Morem

gessi Meibomio,

Нее! etiam vulgata ita defcndi possit, ut lelrachordi

medii sive mediar-um Япет intelligamus, qui in

ipsa media scil. cliorda cernitur.

alii (‚под consistere] Vitruvius (5, 4): »Sonitus,

qui Graece saůóyyol, dicuntur, in uuoquoque ge

nere sunt decem et octo; e quibus octo sunt in

tribus gencribus pcrpelui et stantes , reliqui decem,

quum communiter modulanlur, suntvaganles.« Plurn

dubit Euclides (intr. harm. p. 9) et Theo Smyrnaeus

(de musica 56, p. 142).

идя] Hi ab Euclide et Gaudentio (p. 18) ap

pellantur асы/обдать, а ВассЫо (р. 9 Meib.) «pe

роды/ш.

alii óà'ófrvmloa] Omissum in editis „или; е

codice Grotiano. _

spíssum] lloc est лит/дли, de quo videndus Boe

ckbius (de шеи. Pind. p. 208) et noster infra 950).

95 *

740 Martiani capellae lib. IX. §. 945.

947

vero dicitur trium sonorum compositiva quaedam qualitasg дафнии/од autem

sunt, qui velut regiones primas spissi retentantg mmimam/ot vero, qui media

possidentg óëómmvo», qui ultima tenent; ¿inem/ob, qui in positione sonorum

trium, qui sunt spissi, `nullo genere aut lege junguntur. Stantes autem per

severantesque dicuntur vel à'n'mwoa vel ßagómam/oa, qui veluti quandam speciem

et formam sibi principalium vindicabuntg ideo autem a quibusdam statarii

nominantur, quia diversas extentiones recipere non possunt. Alii autem vagi

et errantes habentur, ‘quia interdum largiora, interdum minora spatia rece

perunt; sed hi alii ладили/особей, alii Лежат/выбег: vocantur. Verum primi

ideo sic dicunturp quod statim prioribus subnectunturg ¿Wm/oemig dicuntur

a dígito, qui minister artis et cantus singulos movetg est autem primus a

alii discrepant pollice. Hi vero alii sibi invicem congruunta et resultant.

Sed illi óßóqom/oß, quia sibi invicem conjunguntur; âaáfpwvoß autom, id est

dissentientes sunt, qui quum percussi fuerint invicem discrepantg anima/oa

qui vocis quidem aliam significationem gerunt, eundem tamen impetum

servant.

intentionem, ut aut acumine aut gravitate dissentiatg

in positions] Sic codex Grotianus et Meibo

mianus alter (В); vulgo impositionem.

largíora] Grotiana mnrgo longìora; non neeesse.

мхи/0565629] Atxavbg nomen erat Choi-dac,

quam supra 951) ôLoicïOI/ov appellavit, quia

digito indice pulsabatur. confer Nícomaclium (р. 2L

22), qui мхом/дм sci-ibit надой/‚512021 didd той

m nic дейтерий; Zebgòç даёте/202: ‘ròv :ragù

rbv ага/нищих mirqi dei. êmrwsöůab.

verum primi] Id est Jragvftal'vëbâsíç: priori

lms, id est Ónárabç.MEmoM.

et cantus] Alii teste Grotio in margine cantor,

male.

In' vero] codices quidem Grotianus et Mei

bomianns B horum vero pracbcnt, sed vnlgatam

Sunt autem et aliae sonorum diversitatesg et prima quidem per

secunda per spatiorum

eo magis servavi, quod hi Graecîsmus est, quo

clarius haec omnia e graeco sumsisse Martianum

pateat.

sed illi dimic/amod Lege dvr/immota de luo

mophonis postea sermo. GnoT.- confer omnino

Boeckhium (in Daub. et Creuz. stud. III, p. 51).

per intentionem] Hoc quoque secundum Ari;

stoxcnum; vide Boëthinm (de musica р. 1472):

»Quoniam vero sonum omnes consentiunt esse aëx'is

percussionema gravitatis atque acuminís differentiam

diversa ratione penchant, Aristoxcnum secuti et

Pythagoricos; Aristoxenus quippe sonorum diiferen

tias secundum gravitatem et acumen arbitrabatur

in qualitate consistere, Pythagorici vero in quan

titate ponebanta Inlentio autem qualitatis est.

Martiani capellae lib. IX. g. 947’. 741

perceptionem, quum uni aut pluribus conjungitur spatiis; tertia per conjunc

tionem systematis, quod aut unum aut plura recipitg et quod secundum

morem dicitur, mr’ ‚7.909: alium quippe morem acuta significant, alium

graviora. Nuno jam de diastematis disserendum.

QUID SIT DIASTEMA.

Diastema est vocis spatium, quo acuta et gravior includitur. Sed in

diastematis breviora illa, quae sunt in diesi enarmouia; majora vero sunt,

quae per singulos tropos bis ex omnibus faciunt, quo nihil majus in tropis

possumus invenire. Atque in spatiis alia sunt composita, alia disjuncta atque

asyntheta. El: composita sunt, quae per ordinem curruntg incomposita autem,

quae ex diversis sibi invicem copulantur. Item alia logica, alia aloga me

morantur. Ас rationabilia illa sunt, quorum consensus possumus praestare

rationem; irrationabilia, quibus non subest ratio. Item alia cohibentia, alia

confer omnino Aristoxcnum ipsum (elem. hai-mon.

:l , р. 16).

cmzjunctíonem] Legendum communionem. Мы

вом. 554 v. 6).

secundum тотем] Boeekhius (de metr. Pind.

P.251): »Praeterea duo afferuntur melopoeiae discri

mina, altemm moris (1700129), alterum systematis.

More diiïcrunt díastallíca, systallica, et hesychastica.«

система] Secunda hie pars harmonicae incipit.

Aristoxeno (l, p. 15 Meib.) est »quod duobus sonis

non eandem tensionem (ráäw) habentihus finitima

Addit autem: »Sed tensionum differentia est magis

aut minus esse tensumm Euelidi l Meib.) »dia

stema est quod continetur duobus sonis acumine

et gravitate dilferentibusm Atque Ьос est, quod

noster spatium appellat, alii lamam Gandentii

(р. 4) de eo verba haec sunt: »Diastema est quod

duobus sonis continetur. At planum est quod sonos

tensione inter se diß'crre oporteat Diñ'crentia igitur

acutioris ad graviorem sonum, et gravioris ad acu

tiorem dicatur diastema: illud autem tonus est. Et

tonus quidem tum diastematis magnitudo est, tum

systematum differential. Si diastematis magnitudo,

in hemitonia seeatur et in diesis.u congruunt haec

cum iis, quae censorinus (d. d. nat. 10, 5 segu.) docet.

in díastematis] MS. diaslematis.- eleganter pro

díaslemalibus, ut lib. e supra aromatis pro aroma

tibus.GnoT.-vulgo

enim lliaslemate, sed Grotii

leetionem amplexi sumus, quia sensus hie est: »inlet

diastemnta brevissimum esse diesin enarmoniam,

quae est quarta pars toni 950), maximum disdia

pasan, quod Latine vertit bis ex omnibus 950).

Nam comparativis pro superlativis uti Martiano usi

tatissimum est G). ceterum in codice Reichenau

ensi additur alia, quo tamen melius caremus.

rationem] Alii teste Grotio in margine proper

tionem , quod glossema esse videtnr. De rationa

liilihus vide Arithmeticam 776). p

948

949

742 Martiani Capellae lib. IX. §. 949.

950

951

discrepantia; tuncqne alia enarmonia, alia chromatica, alia diatonica; item

alia artia, alia perîssa; sed prima aequalia, secunda excurrentia memorabo.A

Verum aequalia sunt, quae in aequas partes polerunt separari, ut tonus in

duo hemitonia; perissa autem, quae in tria hemítonia discernuntur. Deinde

alia diastemata Spissa, alia rariora. Spissa sunt, quae per diesis colliguntur;

rariora, quae tenis; et in his alia sibi congruunt, alia discrepant. Sed dis

crepantinm nimia multitude. Convenientia vero per singulos tropos Sex sunt,

id est diatessaron, quod de quatuor dicimus, diapcnte, quod de quinque,

dehinc diapason, quod ex omnibus concinit; illud etiam, quod ex omnibus

et ех quatuor constat, vel ex omnibus et quinque, vel bis ex omnibus, quod

bis diapason dicitur. Sed illud quod diatessaron, hoc est ex quatuor dicitur,

recipit sonos quatuor, Spatia tres, tonos duo et semis, hemitonia quinque, diesis

vero decem, et est in cpitriti ratione, ut sunt quatuor ad tres. Diapente,

.quod ex quinque est, sonos recipit quinque, Spatia quatuor, tonos tres et

Semis, hemitonia septem, dicsisibis septem, et est in hemiolia ratione, quod

sunt tres ad duo. Diapason autem sonos habet octo, Spatia septem, tonos sex;

hemitonia duplicat, diesis quadruplicat, atque in diplasia ratione versatur,

alia colu'bentía] Alii coníbenlía, sed legendum unde sequitur, nt in diatonico genere spissum щи!

conveníentia; infra conveníentía vero. Nisi vox lum sit, sed in chromatico ct enarmonio.

latent antiqnior. Gloss. Isidori: »Conivoli, concordes. sm- шт] Vide nos super-ins (ad 955).

Cohibuli, concordes, conjuncti. Cohihentia, con

clusio.« Gno'r.- Approhat Meihomius (p. 554 v.

18), neqne aliter mox 950) legitur; sed codi

cum consensum desidero.

concinít] Recepi hoc e codicibus Darmstattensi,

Monacensi (C), et Meihomiano А; in editis ent

continetur.

ап‘а] Grotius inapte вашем: “На, quod ipso duo et semis] Melhomtns utrlusquc codicts sul

.° . _ . auctoritate el hic et inferius et tolleudum censct;

sensu `lnhente correxl; л‘ерьббоь; сшт opponuntur ’

дёрна, de qnihus plnra in Arithmetiea.

Spissa] [Ivm/à, de quibns jam superins egerat

945). Aristoxeno (clem. harm. 1, p. 24) est

‘vò ¿u 6150 ôtoeónyaárwv (Муфтий, ¿i dev

zsůévta ê'Ãatrm/ âm'drvyya :rcpte'ëst 105 26t

:ro/.tévov âtaönj'yaroç ¿v гф дед теббсёршу,

sed in his, quae notis plcrumqne non verhis per

scripta tradnntur, vel optimorum codicum exignum

momentum est.

quod sunt] Omissnm in cditis vet-hum stmt со—

dices Reichenanensis, Darmstattensis, ct Monaccn

Sis (C) snppctlitarunt.

Martiani capellae lib. 1x. g. 952. 745

quae est unus ad duo. Quod vero ex omnibus et' ex quatuor dicitur, so

norum est undecim , et spatiorum decem, tonos habet octo et semis, hemitonía

duplicat, diesisque praedicta ratione multiplicat, et est in-diplasi et diametri

regula, ut sunt octo ad tres. Quod vero ex omnibus et ex quinque constat,

recipit sonos duodecim, spatia undecim, tonos novem et semis, hemitonia

geminantur, diesis tetraplautur, et est in triplasia ratione, ut quatuor ad

duodecim. Quod disdiapason dicitur, habet sonos quindecím, spatia bis

septena, tonos decem ac duo, hemitonia duplicata, diesis quadraginta octo;

atque est in tetraplasi ratione, ut sunt duodecim ad tres. Est autem tonus

in epogdoi ratione. Ubique diesim in onarmonio debemus acoipere, quae est

in quarta particulatione. Nuno quid sit systema perhibendum.

QUID SIT SYSTEMA.

Systema est magnitudo vocis ex multis modis constans, quae licet multa

divisionum genera recipiat, tamen quia eadem in diastematis memoravi, prae

tereo. Sunt autem absoluta et perfecta systemata numero octo. Et primum

est, quod ab acquisito, quem Graece ngoçlaßßavóyevov dicimus, ad mediam,

in diplasi] Lectio liaec, si alla, дерн-пата est

et insulsa. Rescriho: »in dìplasíepidítríla ratione.«

Posses quoque: »in díplasiepidímoíra ratione«; sed

minus usitate. Мщвои. —- Sensus certus est, nam

quum diapason habeat intervallum trium ad sex, dia

lcssaron autem sex ad octo, utrumque conjunctum

habet rationem trium ad octo, quae est duplicis nu

meri et duarum разбит; eamque duarum partium

notionem in corrupta lectione diametri inesse appa

ret, sed quomodo corrigendum sit, codicum melio

rum indagatio docere potest.

tetraplantur] Grotius tetraplalur, sed diesis

plurali numero dictum est 955).

telraplasì] Sic omnes. ld fol-matum putarunt

barbari homines, ut афиш: et epogdoi. Мвшон.

in enarmoníco] Dcleta vocabula in, quae est

praecedentium duarum literarum repetitio, lego:

»diesin enarmonion.“ De hac distinctione vide su

perius 950).

ex multis modis constans] MS. »est magnitudo

vocis constansc deletis tribus voeuiis.Gno-r.- Sy

stema Euclidi (Бди-ой. harm. P. 1), Aristidi Quincti

liano (р. 15), et Gaudentio (р. 5) est quod ёи

#lum/wv 'if буде д‘шбтцдоёгши constet, Bacehio

autem (р. 2), quod plures duobus liabeat sonos;

quorum utrum amplecterea Grotiani codicis lectionem

nihili esse videbis.

quae Псы] Meihomíus ex codice suo (В) re

ponendum duxit quod, sed necessitatem mutandi

non video.

955

954

744 Martiani capellae lib. 1x. 9. 954.

955

quam mesen diximusa omne conficitur; secundum, quod a principali prin

cipalium in parameson usque distenditurg tertium quod a subprincipali prin

cipalium in divisarum tertium jungiturg quartum , quod ab extenta princi

palium usque in divisarum diatonum profertur; quintum, quod a principali

mediarum in neten divisarum usque progrediturg sextum, quod a subprin

cipali mediarum in tertiam excellentium trahitur; septimum, quod a mediarum

cxtenta in excellentium diatonon exsurgitg octavum quod a media excellentiam

in ultimam ducitur.

DE GENEBIBUS TETBACHORDOBUM.

Quibus excursis genera tetrachordorum modulandique discurram. Tetra

chordos est chordarum cum certa qualitate divisio. Genera autem modulandi sunt

omne conficitur-1 Ita omnes inepte. Lego: »ex

omnibus (дао? :rada-w) conficitur-m Мешок. -— Ad

sensum rectea sed quaeritur annon idem vulgata

continere possit codices certe nihil variant.

шиит] Lego cum patrc »in divisnrum [еж-битл

Gnor.- omnes perperam tertium. Mirum in scri

ptura adeo manifesta errari potuisse. Memoxl. ——

Non cliordama sed fortasse sonum in mente lnabuit,

ut supra »ab acquisito, (‚цепи cet.

in neten] Sie recte codex A, alter male in

ierlíam. Editus in nele.Mr.motu. -

А Grotio seilicct.

Anteriores recte ín netem liabebant.

a media excellentium in ullímam] Distingno:

»quod a media, excellentiam in ultimum ducitura vel

ordine vulgari »quod a media in excellentiam ulti

тати transposita vocula. Gno'r.- Sic quoque recte

distinctas erat codex B; at male editus.anoM.

ietrachordos] omnes perperam letrachm'dos. Gro

tius legit: »tetrachordos est quatuor chordarumm

Non vidit ineptum esse illorum verborum sensnm.

oppoop v. 2).-Certe

liie locus, si quis Мшвом. (р.

quam alîus, est vitiosum Вези-то: »genus est qua

tuor cliordarum (vel si mavis tetrachordí) cum certa

qualitate divisio.« quippe nullum dubium quin

Aristidis locum verterit Martianus. Telrachordi defi

nitionem satis accuratam jam ante tradiderat 955)

et deinde (ё. 960). Bene vocem Лидс seu п'оьд

trig interpretatus est certa qualitas lin-m (in Aristid.

p. 250, v. 15). _- Aristidis verba (р. 18) haec sunt:

ydq/og 66' ¿du :fowl rergaxógâov ôwu'petûç,

pariterque Gaudentius (р. 5); sed non video cur

non et tetracliordorum genera ipsa tetraclmrdi пр.

mine appellare licuerit. l

genera autem] Particulam autem vulgo omissam

e codice Monacensi (С) supplevi.

sunt iria] Inprimis hie comparandus est Ari~

stidcs Quìnctilinnns 18 Meibom.), quem ipsum

ante oculos habuisse Martianus videturg ceterum

in vulgus noia est haec distinctioa neque a musicis

tantum ut Euclide (р. 5), gaudendo 5), Nico

macho (P. 24), sed ab aliis quaque saepe comme

moratur. confer modo Vitruvium (5, 4; p. 156),

Plutarelmm (Читы. sympas. 9, :|45 p. 744), Jam

bliclium (de vita Руан. 15, 045 p. se Kust), Alci

Martiani Capellae lib. IX. 5. 956. 745

tria, èvappzóvwv, ждём, дат-т. Enarmonion quidem dicitur, quod pluri

bus spatiis et angustioribus separatur, diatonon vero, quod tonis copiosum;

chroma, quod hemitoniis compouitur; sicut enim quod. inter album nigrumque

est, color dicitur, ita hoc chroma, quia inter utrumquo est, nominatur. Еп—

armonion quidem, quum immutabilibus sonis cingitur, modulatioui obediot

in acumen per diesin et diesin et ditonon incompositum; in gravem vero

sonum е contrario modulatio tota submittitur. Chroma autom hoc modo melos

accipit: per hemitonium ct hemitonium et tria hemitonia, quae incomposita

provenient; in gravem vero ox diverso recurret. At vero diatonum ipsis con

tentum sonis in acumen quidem ita accipiet modulationem, ut per hemitonium

et tonum et tonum modum intogrum Compleat; at vero graviorem per con

trarium ordinem persequetur.

plnroncm (cpist. l, 18; р. 69 Bergl.), Macrobium

(in somn. Scip. 2, 4), et omnino Boeckhinm (de

шест. Pind. p. 207).

pluribus зрите] Pluríbus valet majoribus.Gn0’r.

-Perpcram

Grotius. Respcxìt Martianus ad vocem

лот/622. Музеи. — Vide superius (ё. 950). Hal'

monin enim, ut Vitruvii vel-bis utar, tetrachordo

rum et tonos et dieses habct binas, quum chromati

duo hemitonia in ordine composita, tcrtium trium

lncmitoniorum sit intervallum, diatoni autcm duo

Bint continuati toni, tertinm hemitoniulu finiat tc

traclnordi magnitudineln.

color ‚шиш-1 Vide superius 942). Omnino

quidquid ornatum ct variatum csset in musici,

храброе appellabatur, ut Pliiloclloro арт! Athe

naeum(14, р. 658): жрсбца‘го? те eó'xgooe лесб

тдс ёшдёеьбе: quamquam hunc loqucndi usum ге—

prelxcndit Plato (de legibus 2, р.

per diesín] Acide et (Невы et ditonon. Editus

mutile et dcpravatc : »per dicsin et diatonon.«MmonL

-— Corrigenda haec erant cx hisce Aristidis: и}

6è àgyovia ёж}, yèv ‘rà ßagò xarà дат/т:

Sed nunc maxime diatono utimur. Sed horum

оса}, 0286222 xaì ôísöw, ¿fri 6è ‘rò 6513 ¿vow

тёте, жид: дёгб’ш xaì âiedw ка}, ähm/01m

submittítur] vulgo sumítur; sed rectiorem le

ctionem pracbent codices et Grotianus et Meibo

mianus uterquc et nostri Reichcnnnensis, Darmstat

tcnsis, Monaccnsis Est autem idem quod paulo

inferins 958) deficit.

in gravem] chendum censeo »in gravitatemn

vel »in grave.« anon.- Qnonsque tandem! Верст

вопит, ut Paulo supel'ius. Ceterum Pro ex diverso

max-go Grotiann per diversum, practer necessitatcm.

ipsís] Lege cum ран-е is ipsis. Gno'r.- Num

iis ipsis voluit? Sed nulla mntationc egcmus; Sen

sus est, sonis non variatis vcl fractis sed naturali

bus uti diatonon, ut ctiam Vitruvius: »diatoni тего

inquit »quod naturalis est, facilior est intervaliorum

distantia.«

madam] Modulationem integran; ut indubita

tum sit vocabulum modus a Martiano централ-1 рт

modulatio, quod notent quoque lexicograplni. Male

hic explicarcmus madam {Метит 5202/ 190'va1/

ё тог/джинна”.

956

957

958

94

746 Martiani Capellae lib. IX. §. 958.

alia modulamur per agogen, alia per plocen.

ordinem sonus sequitur; ploce autem dicitur, quum diversa soeiamus. Exhine

Per agogen est, quum per

in modulando alia euthía dicitur, quod est recta; alia anacamptos, quod est

revertens; alia peripheres, hoc est circumstans: euthia est, quae a gravi in

acumen erigitur; anacamptos, quae e contrario deficit; peripheres, quae ad

utramque aut commodatur aut servit. Sed quum tetrachordorum, quos quadri

tidos appellamus, divisiones innumerabiles sint, sex sunt notae: enarmoniae una;

chromatis tres, quarum prima quae mollis ac soluta, secunda quae hemiolia

est, tertia quae est tonia; `diatonicae duae, una mollis, altera robusta. Et

modos quidem accipit enarmonia a tetartemoria diesi, id est toni parte quarta;

per agogen] chrius Arístides Quinctilianns

(p. 29 Meibom.) explicat quae sequuntur 111500 vcr

1115: нИушубс дё'и miv 511117 ‘rgia' a'ôůsïa,

ávaxáyfrrovöa, :ragupepńgn E'ůůeïa Imiv miv

êötw, 1i 0101 'tdw 55170 (рддуушу ‘nìv ¿frita

6w :ramenée/1;. ’Avaxáyn'rovda 6è, ò`w`c табу

ёмщёуши ¿nora/101360: ‘nìv Всеобщих. Перь

фердс dè, мага? бит/приёмы! ‚цёу ¿mui

vovöa, »sarà âLsCevyyéi/wv д’сЁщебба, 1? ¿vav

гадал

erígílur] MS. портим Non male, nam sequitnr

contrarium »dcßcit.« Скот. —— 111011115 en'gitur, quia

sequit'ur in acumen.

quadrìfïdos] A quatuor et fides minus 50110 com

positum vocabulum. 111010011. —— Usurpatur quidem

vox illa ab optimis scriptm'ibus, Virgilio, Valerio

Flacco, Columella, Claudiano, aliis, sed ut non

a fidibus sed a finllendo derivamla sit et quadri'fa

riarn fssum signiÍicet; nostro loco ab 00 quod est

fides, ходит, formatam esse duhitari non potest.

enarmoníae] Codex Meiliomianus а11с1'(В) еп

armonií; sed dívísionís supplcndum esse ipse Mci

homius inl'crius intellcxit. Sie то: dialom'cae, et

in 11110 paragraphi iterum enarmoniae, 11111 011110111

varictas. Rei illustrandae inservient, quae olim a

Bocekliio cum Ileindorlio (1111 Plat. sopliist. 11.568)

communicata integra 1110 apponere 110001:1Е10п1ш

ex sex illis coloribus unus in enliarmouieo, duo in

dialonica, tres in chromatieo genere sunt. In chro

mate est color ńyLólLoç, color Towaïoç, et да—

Ãaxòç: sive 1]"uw'2wv 750151101, ‘rm/Laïov sive

dóvtovov ‚гробим, et 759031112 yalaxóv. In dia

tono duo colores sunt âLárm/ov öv'wovov 0111102

‘roi/ov yalaxo'v. Ша 6151/101/04 sunt эпитет,

[Lolland: татом. Euclid. introd. liarmon. р. 10. 11.

Aristox. harm. elem. I, р. 24 sequ. Gaudent. har

mon. introd. p. l7.« Plura dabit idem loco superius

citato (110 metr. Pind. р. 207).

tenía] Toniaea cmcndavi utriusquc scripti lec

tioncm fonia, quae etiam in margine editi habctnr.

Pessime in textn díamm'a-Mnmon.- Anteriores quo

que editiones lonia 110110111, quam lectionem reti

nui, donec codices usitatiorem formam Praebuerint.

modos] Sic utcrque seriptus. Edilus perperam

modus. Mnluoxi.- Editus nempc a Grotio; nam

que ante cum editi reete habebant modos.

enarmom'a] Scripti enarmoníon; editus спаг

mom'a, quod ferri potcst subaudito divisío. 111010011.

Martiani Capellae lib. IX. §. 959. 747

wif .-1

illud vero, quod mollius diximus, per tritemoriam diesin copulatur; ipsum

vero chroma hemiolion fit ab hemiolia diesi ejus quae sit enarmoniae. Sed

nunc de tonis. Y

DE TONIS.

Ь

Tonus est spatii magnitudo, qui ideo tonus dictus est, quia per hoc 960

spatium ante omnes prima vox quae fucrit cxtenditur, hoc est de nota qualibet

in notam; ut a media in paramcsen, ut est in Lydio, si a iota directo in

sigma jacens signa concurrant. Verum quia hemitonia diesisque quid vel

quantae qualesve sint docui, troporum ctiam nomina numcrumque monstravi;

nunc do Átetrachordis eloquamur. Nam singoli quique tropi tetrachorda quina

Шил vero] Locus ita vulgo cdebatur: »in illud

w'ero —- per tritemoriam díesis copulaluru, quod ex

ulroquc Meibomiano »cori-exi; (“езда ctiam Darm

statleusis nosler pracliu'it. De tribus dieseon generi

bus vide superiorcm loeumԤ. 950).

tonus est] 4Dubium de quo tono hace verha sint

accipicnda, quippe .de utroquc vintelligi possunt,

1am tono .superoctavo quam 4co qui vet ‘rgón'oç

appellatur; Apotins 'tamen de priore, si sequential

Verba eonsiderentur. Sin _tractationis ordinem in

spieiamus, hie agendum 'esset .de tonis seu modis.

Tanta hic eonl'usio, `cujus ipsum

Martianum merito

postulamus. VNam si vel maxime .dicatur, lires'iter

cum toni notionem explicando, et duplicem ejus

signilicationem ostendendo, ad praecedentia lectorem

remittere woluisse; quid nttinehat agcre de tetra

chordis et pentaelnordis, quae utraquc, quum sy

stemata sint, in тегам. de syslema'te perlractari

debuissent? Мешок. — De variis signification'ibus

voeis tonus wide -superiorem notam (ad 951).

Praepostcre Martianum cgissc negari nequit, qui

quum multa jam antca pl'nemisisset, scilicci ut allius

ienercnlur 955 li), jam snoiloco et ordine quid

novi profcrrct non llabcbat.

de nota диакон] Hace verba ferme ejiccrem.

Nisi cnim .Iargíssime toni vocabulum aecipias, er

rorcm pariunt, quippe ab hypate meson ad рагу

palen in diatono non toni sed hemitom'i intcrccdit

intervallnm; ветре, ut recentiorcs loquuntur, a

1m' ad fa.anoM.

in sigma] Lege in sigma jacens. Lileris cnim,

ut ex superioribus liquet, omnia modulationum gc

ncra dislinxerat. Gno'r.Sed

et hace erronea. Si

Ъаее "erba a Iota directo retinere velimus, scri

bendum: »si a Iota dircto in Zeta signa concurrantc i:

sin verbum jacens, hoc modo: »si a Iota directo'

et Lambda jacente 'in cha et Pi jacens signa con

cul-rant.« Mcmon.- vulgo incpte cdebatur summa

jacens, quod e codice Darmstaltensi correxi; prae

terea si quis huic loco error incst, Martiano potius

quam librai-iis tribuatur. Cetcrum confer superiorcm

notam (ad 945). ‘ '

тощие] Beposui hoc e Grotiano codice el Mci

bomiano В pro quinque in cditis.

”О

748 Martiani capellae lib. IX. §. 960.

961

sicut superius quoque notavi. verum horum extremos sibi

Tctrachordum quippe est quatuor sonorum

eustodiunt,

aptandos esse non dubium est.

in ordine positorum congruens fidaque concordia.

principalium, mediarum, conjunctarump separatarum, excellentium. Et primum

Sunt autem tetrachorda

tetrachordum, quod est gravius, incipit a principali principalium et desinit in

principalem mediarum. Verum principalium et mediarum connexum, quod

conjunctarum vocatur, erit tetrachordum a media in песец conjunctarum usque.

Atque ab his divisum longeque discretum, quod est quartum, divisarum a

submedia in neten separatarum usque conjungitur.

conjunctum est, in acutiorem sonum et quintum excellentium profcrtur.

de tetrachordis satis dictum. Nunc dc

пашой] АШ, Grotio teste in margine , non tacna',

atfectate. ceterum vide superiorem locum 955)

sibi приплод esse] Пос est consonantes sive

брдффуоп; inter se esse oporterc; nisi ita intel

ligere praestat, quinque tetrachordn ita se excipcre

ut alterius primum alterius sit extrcmum, quod cx

parte tantum verum est.

tetrachordum] De tetraehordis conferatur Вое

ckhius (in Creuzeri stud. T. Ш, р. Gl).

principalíum] De quinquea quae hic nominata

generibus vitruvius (5, 4; P. ms Bip.) sie dis

serit: »Tetrachorda autem sunt quinquc, primum

gravíssìmum, quod Greece dicitur езда-сои: secun

dum medíanum, quod appellatur péduv: tertium

conjunctum, quod бшцддёит/ dicitur-z quartum

disjunclum , quod âoeçwyye'vov nominatur; quin

tum, quod est acutissimmna Gracec én'epßóßatov

dicitur-m

connexum] Hic integrum tetrachordum excidit,

quod neutro codicum restitui miror. Grotius scu

potius ipsius adjutores, viri summi, Scaliger, Vul

enniusa nec tantillum emendare potuernnt. Rescribo:

»Secundum a mediarnm principali ad mediam cx

Quod autem ex diversis

Sed

pentachordis videamus.

tenditur. Verum principalium et mediarum (sc. te

traclmrdis) eonncxum.« Meinen.

in песен] Sic probe uterque seriptus: editus in

nete. Munoxx.- Ante Grotium editi jam in ndem

habebant Eadcm res paulo post, ubi Grotius iu

nete separalarum, anteriores in шлет, codices et

Meibomiani et nostri Monacensis (С) et Darmstat

tensis recte in rieten.

usque] Пос е codice Monaccnsi (С) addidi, quia

clariorem sententiam reddit. Facile autem a sequenti

atque hauriri poterat.

submedìa] Nota quod vocnbulum пародий);

vertat submeflía. Mnmou.- Malc Grotius divisis

verbis sub media edidit.

quintum excellentíum1Parens meus velletuQnod

autem ex diversis conjunctum est et quintum, in

acutior-em sonum excellentiam proferturm quintum

enim ait non ad sonos sed nd tetrachorda referen

dum. Et sane excellentinm modi non plures qua

tuor, ut et aliorum tetracliordorum.Gno1-. — Re

scribo: »et quintum est, et a netc separatarum in

netcn excellentiam proferturm Parum hic vidit

parens Grotii. Машем.

Martiani capellae lib. IX. §. 962. 749

DE PEN TACHORDIS.

Ac similiter haec quoque quinque esse non dubium est. Primum igitur,

quod et gravius prinoipalium esse dicimus, quod incipit ab acquisito et in

principalem mediarum terminatur. Sequcns in acumen ejusmodi est, et constat

a principalium extenta in mediarum illam, quae in Lydio iota rectum habet.

Tertium autem conjunctarum est, quod a mediarum extenta in ultimam

conjunctarum ducitur. quartum vero, quod per divisionem est, a media in

tertiam .divisarum connecti solet. Quintum in acumen erigitur, atque in neten

.excellentium terminatur. Наес quae dixi artis nostrae doctissimis approbantur.

Nam non sum nescia asserere quosdam, tetrachorda ab hemitoniis initia posse

sortiri, quod est in modulatione diatonica situm, de qua superius multa dixi

hace quoque] Copulativam et , quae in editis

sequitur, expunxi codicum Monaceusis (С), Darm

stattensis, et utriusque Meibomiani auctoritate.

quod et утащив] Sic codex Meibomianus B;

vulgo »quod est graviusu; Monacensis (С) dubiam

voculam prorsus omisit.

in mediarum Щит] Hoc ineptum videri possit,

ut simpliciter sit scribendum in medium. Attamcn

commodam hic explicationem adferre possumus.

Quatuor enim sunt mediae chordae; nimirum su

prema mediarum, penesuprema mediarum, mediarum

extentaa ultima mediarum, quae uno nomine et

zal" Égaxńv media appellatum Dicit itaque in

mediarum illam quae in Lydio (exempli gratia) Iota

rectum habeta id est in ipsam mediam, extendi

illud tetrachordum; non autem in mediarum exten

tam etc. Memos.

autem ступившим] Groliana marge cunetarum

inepte. Zvvpppévov enim significari apparet

per divisionem] Hará д‘юЁСгиё'ш, melius per

disjrmctionem. Msmou.

in гадит] Lege in ultimum Ita correxi omnes

codices tam scriptes, quam editos, qui mendose

legunt in tertiam divism-um. Neque hoc videre po

tuit Grotius. MEmoM.-Invitis codicibns nihil muto;

ipsinsque Martiani errorem arbitror (v. ad 944).

in neten] Forte in пегеп, et sane ita legendum

docet MS. Gnor.- Voculam in „мы; ex utroque

codice. Ita autem hie legendum: ‚аире a divisarum

extenta in netcn excellentium.« Mnmox.- vulgo

enim natque nete cxcellentium terminatnr-a quod

quatenus codicum auctoritas jubebat, facile eorrexia

licet vulgata quoque defendi possit.

asserere крошат] Аззегете quaedam probe uter

que scriptus. Pro tetrachorda plane legendum pen

tacliorda.Msmou.lnterpunctione

recte posita om

nia sana apparebunt; quorum sensus ex Martiani

loquendi ratione non alius est quam hic: tetraehorda

non ab integr-is sonis sed vel ab hcmitoniis, ut in

diatonico genere, vel ab aliis sonorumpartibus initia

caperea quapropter ab acquisita ordiri non posse,

qui a principali principali-um integro tono distat;

pentachorda, quae secundo demum loco hemitouion

habere solcant, Posse.

sse

750 Martiani capellae lib. 1x. g. 965.

Sanc notum atque intimatum vclim, acquisitum in omnibus quidem aliis

collocari, in his autom, quae non per sonos Huut,_in tetrachordis fieri non

posse; in his enim semper ab hemitoniis principia ducuntur; in aliis autom,

quae pentachorda nominantur, nec tamen modulationi subjiciuntur, ut per

sonos constare videantur, apponitur. Secundum enim in his hemitonium pos

sumus poncre. Nuno de transitu modulautium.

DE TBANSITU VOCIS.

rPransitus est alienatio vocis in figuram alteram soni. Fit autem tran

situs modis quatuor: per genus, ut ab enarmonio genere aut in chroma aut

in diatonon; vel per systema, ut a principali principalium si forte in sub

acqua'situm] Hace et quae sequuntur re vera

sunt obscura, quibus an lucem aliquam adferrc

possim videbo. Dnbitatio proposita haec est: Tetra

clnorda ab hcmitoniis incipiunta cur non aeque pen

taclnorda? Mediocriter in musicis exercitatus respon

del-et, quia illo modo pentachordum quidem erit,

sen quinque chordarum systema, sed illud non con

liciet diapenteg uti tetracllordum diatessarom Si

enim pentachordum incipiat al) liemitonioa in acumen

progrediendoa bina in illo hemilonia ponentur. Нос

docere vult Martianus. verba illius ita explicaremz

Acquisitum in omnibus quidem aliis consonis in

tervallis, nempe in pentacliordoa octaclnordo, llen

decachordo, dodeeacliordoa penteeacdecaclnordoy col

locati; at in tetrachordis collocari non posse, quod

soui hujusmodi consequenter sumti vtetracliol'da (ut

cx cnarmonio genere et chromatico est evidcns) non

conficiant, quae diatessaron eousoncnt. Maman.

ab hemítoníis] Петре in genere diatono et chro

matico toniaeo, quae limitatio est addenda. Машем.

ducuntur] Ita codices Darmstnltcnsîs et Mei

bomianus B, pro dicuntur in editisa et sic etiam

coi-rectum in Reichenauensi.

nec lumen] Tannen pro tam in editis rcposui

auctoritate codicum Monacensis (C)et Darmslatlcnsis.

npponilur] Gl. А adquisilus, non male. Munson.

transilus] Aristides Quinclilianus (р. 9 Маш.)

sextam hanc lmrmonicae partem fregi, детадояфи

înscripsit. De iisdem scripsisse videtur Aristoxcnus

.secundum Plutarchum (non posse suaviter vivi

secundum Epicurum p. 1095).

per genus] Sic optime codex B; reliqui perperam

ín cnarmonio aut in одр-стаде aut in diatono.MLmol.

vel per syslemn ut] Elcgantissime pater mens:

»vel per systemaa ut e principali principaliuun ele.

MSJamen: »Per genus ab enarmonio, aut in chroma,

aut in diatonon, vel per neteu, aut a principali- ete.

Gno'r.- Vel per _syslema ut, sic probe codex B;

rcliqui malc aut. Quae sequuntur: »a principali prim

cipalium si forte in subprincipalcm aut in aliud

forte systcmatum ним tanquam incpta expuncta

mallcm. llarmonicorum nullus 'ita loquitur. Euclides

et Bryennius simplicitcr: »Transilus per syslcma

est quum ex conjunctione in disjunctioncm aut vice

versa [it mutatio.¢ Munon.- Ul pro au! ctiam Мо

nacensis (С) codex habet.

Martiani Capellae lib. IX. 5. 964. 751

.~ »v_ - '—_ --——

principalem aut in aliud forte systematum, aut quum de conjunctis ad divisas

transitum facimus; vel per tonum, quum а Lydio vcl in Phrygium vel in

alium tropum cantilena transducitur; vel per modulationem, quum ex alia

specie modulandi in aliam desilimus, vel quum a virili cantilena transitus in

femineos modos fit. De genere modulandi consequenter edisseram.

DE MODULATIONE. ‘

Melopoeïa est habitus modulationis effectae. Melos autem est actus acuti 965

aut gravioris soni. Modulatio est soni multiplicis melo expressio. Melopoeïae

species sunt tres: hypatoïdes, mesoïdcs, netoïdes. Hypatoïde's est, quae ap

pellatur tragica, quae per graviores sonos constat; mesoïdes, quae dithyrambica

nominatur, quae tonos aequales mcdiosquc custodit; netoïdes, quae et voymòç

парит] Sie qnoque recte utcrque scriptns.

Grotius perpcram MS. lectionem landat »in alinm

locunm Quamvis cniln tonus vocis locus dcÍiniatnr,

illml tamcn vocabulum hic plane est alicnum.MEm0M.

modulationem] Sic insigni crrorc omnes codiccs,

qucm tamen non male ipsi Martiano tribuimus, qui

Graccum ILusÃofrvLZa illo Latino verlit, ut supra.

Legendum per melopoeíam, quod ex sequentibus

est certum. Vide Euclidcm p. 2l v. 16. Bryennium

lib. l, cap. ultimo. Мншом. — Vide superius (ad

§. 958). ì

de modulations] Partinm harmonices, quas р. 182

958) Proposuit, ordo requirit, ut agat de me

Iopocía, quod vocalmlum ctiam recte scqnitur. Sed

modulandi genus lnic vocat quod Gracci ‘yévoç ‚иг

Ãofroúi'aç. Sic Arístides р. 29 v. ult. Modos mc

lopoeiae genere facil tres: nomicum, dithyrambícum,

“аудит; vel etiam illas melopoeiae species ita

vocal, quas Arístides так: P. 28 v. 52, et ipse

hic. Mßmou.

melopoeïa] Euclidi (р. 2 Meih.) est nusus col-um

quae harmonicac tractationi sunt subjecta, ita nt

cuilibet' argumento character suus tribualur.« Ari

stidi (р. 28 Mcib.) est »facultas conlicicndi cantum.«

Ас septima et ultima Ьаес est e partibus harmo

nicae 958). Confer Bureltum (Mcm. de l`ucad.

X, p. 504).

malos] Differt, ut Aristidis (р. 29 f. Meib.)

verbis utar, »melopoeïa a melodía.- quod liacc sit

cantus indicium (ên'any/iia uff/loing), illa habitns

eil'ectivus (Еёьс л’ощгтйм

те1о] Hanc vocem in editis omissam auctoritate

Mouacensis (С) inscrui. .Melos ctiam sccumla decli

natione Latina ilßxum esse Prohat Nonius 215

Merc).

Iiypaloïdes] Quia príncipalíum inprimis tetra

clnordo utcbatur, quo nomx'ca abstinuisse vidctur,

qnia lmjus erat antiquam indolcm sel-vare (Plat.

de mus. р. U55), principalium autem tetrachor

dum posterius demum adjectum est; quapropter

etiam Doricam harmoniam

co abstinuissc Plutarchus

(ibid. р. U56) testalur.

vaymòç] Aliì momìcos, ex quo conjicio comicos.

Trin cnim praecipua modulationum genera tragocdia,

752 Martiani capellae 1ib.IX. g. 965.

consuevit vocari, quae plures sonos ex ultimis recipit. Sunt etiam aliae di

stantiae, quae et tropica mela dicuntur, aliae ддоюЯоушоЪ: sed haec aptius

pro rebus subrogantur, nec suas magis poterunt divisiones afferre. Нас autem

966 species etiam tropi dicuntur. Dissentiunt autem nielopoeiae ipsae modis pluribus

968 tamen inter rhythmum et rhythmîzomcnon.

inter se et genere, ut alia sit enarmonios, alia chromatice, alia diatonosg specie

quoquei quia alia est hypatoïdes, alia mesoïdes, alia netoïdes; tropis, ut Dorio,

Lydie, vel ceteris. omnis tamcn, qui moles inchoat, prae cunctis systema debet

advertere, dehinc sonos miscere atque componere Haec de septem partibus

artis nostrae dixisse sufficiat Nunc rhythmos, hoc est numeros perstringamus,

quoniam ipsam quoque nostri portionem esse non dubium est.

QUID SIT BHYTHMUS.

Rhythmus igitur est compositio quaedam ex sensibilibus collata tem

poribus ad aliquem habitum ordincmque connexa. qursum sic deliniturz

numerus est diversorum modorum ordinata connexio, tempori pro ratione

modulationis inserviens, per id quod aut efferenda vox fuerit aut premenda,

et qui nos a licentia modulationis ad artem disciplinamque constringat. Interest

materia numerorum, numerus autem

comocdia, et dithyramhus.GnoT.-Melius

profecto

glossa in Darmstattensi codice legalis; si quidem

ea ipsa de causa убит); appellatos esse veteres

modos musicos constat, quia certis legibus ad

stricta essent, quae non liccrct pro arbitrio mi

влаге; confer Platonem (de legibus 5, р. 700) et

Pllotium (in ЫЫ. 259, p. ses Heesch), ubi etiam

differentia eorum a dithyrambis exponitnr. Plura

dabit Spanhemius (ad Callim. hymn. in Вс1.504),

unde prorsus absurdam esse Grolii conjecturam

intelliges

òyotoioymà] Alteranl lectionem comologicam

Quippe rhythmizomenon est

velut quidam artifex aut species mo

Grotius ad marginem rejecit Plures variantes vide

apud Meiliomium (р. 559 v. 17).

rhythmus igitur est] Varias rhythmi definitiones

ex veterum scriptis collegit doctissimus Boeckhins

(de meu'. Pind. р. o вдеть), quas repetere nolumns,

quia nullam eorum Martianus expressisse n'dctur.

НиБс, ni fallimur, Aristoxenus ante oculos etat,

cujus rhytlimicorum elementorum secundus tantum

liber exstat a Morellio editas (pone Aristidis et

Libanii orationes Venctiìs 1785), Primus, quo has

ipsas definitiones contineri consentaneum crat, ad

huc latct.

Martiauí 'Capellao lib. IX. 968. 755

dulationis apponîtúr. Omnia igitur numerus triplici ratione discernitur, visu

audituque vel tactu. Visu, sicut sunt ea quae motu corporis colliguntur;

auditu, quum ad judicium modulationis intendimus; taetu Vero, ut ex digitis

venarum exploramus indicia. Verunfi nobis attribuitur maxime in auditu

visuque. Sed rhythmic@ est ars omnis in numeris, quae numeros quosdam

propriae conversionis accipiat, flexusque legítimos sortiatur. Est quoquo di

stantia inter rhythmum metrumquo non parva, sicut posterius memorabo.

Sed quia__visus auditusque numero dieti sunt accedere, hi quoqua in tria

itidem genera dividentur: in corporis motum, iu sonorum modulandíquo ra

tioncm, atque in Verba, quae apta modis ratio colligarit; quae cuneta soeiata

pcrfcctam faciunt cantilenam. Dividitur sane numcrus in oratione per syllabas,

in modulations per arsin et thesin, in gestu Iiguris determinatis schematisque

completur.

DE SEPTEM GENERIBUS NUMEBORUM.

Verum numeri genera sunt septem: primum de temporibus; secundum

de enumeration@ verborum, quae in numerum caderenon possunt, quae

rhythmoïdes, id est similia numeris judicantur, quaeque tribus vocabulis

aut species modulationis] Sic probe scripti;

cditus ad. Species hic idem quod forma, quae

foi-mam dat cantui, quum modi sint materia. Vide

Aristidcm р. 45 v. 12. Пивом. —— Reiclxcuaucnsis

quoquc aut prnebet.

tríph'cí] Confcr Aristidcm Quinctilianum (l,

р. ’51 f. Meib.)= @vůuòç ‘rob/vv желай—ш, гов

)gcöç' ¿éyetao упёр ¿fri 'miv обет/1516011 бюро?

таш, dig фарш: eé'gvůyov ávâgtáv'm, шёл).

froh/twv ‘miv таю-ищут, 01'5er yá@ «pauw

ségúů/.twç пуд ßaâiCew, mi, ¿6in ЕЛЬ

фат);

venarum] Vide superius 926

inter rhythmum] Quinctilianus (inst. ont. 9,

4, 46; р. 555 Spald.): »Nam rhythmí, id est

numeri, spatio tcmporum constant: metra ctiam

ordine: idcoque altcrum esse quantitatis videtur,

altcrum qualitatis.. Confer et grammaticos Maxi

mum victorinum (р. 1955 Putsch), ßedam (р. 2580)

Marium victorinum (р. 248i), Atilium Реж-[шипит

(р. 2689), inprimis autcm Longini fragmentum cx

prolegomcuis ad Hephacstionem de metris (p. 160

sequ. ‘Vcisk.), ubi plnra Toupius. Adde Вое

chhium (de mctr. Pind. P. 18 scqu.).

arsín et тезы] Sic codiccs Monacensis (С) et

Darmstattensis, male in editie arsim et “везёт.

ЕхрПсаНопет vide inferiori loco 974).

tribus посадит] Id estnom íníbus. Arístides

970

95

754 Martiani capellae lib. IX. §. 970.

discernuntur, hoc est enr'hythmon, arrhythmon, rhythmoïdes; tertium de

pedibusg quartum de eorum genere; quintum est quod agogen rhythmicam

y.nominamus, id est quo genere numerus modique ducantur; sextum de con

iversionibusg ultimum rhythmopoeïa, id est quemadmodum procreatio numeri

. possit eßìngi.

QUID SIT TEMPUS BHYTHMICUM.

971v '-3 Primum igitur tempus est, quod in morem atomi nec partes nec mo

menta recisionis admittit, ut est in geometricis punctum, in arithmeticis monas,

id est singularis quaedam ac se ipsa natura contenta. Sed numerus in verbis

per syllabam , in modulatione per sonum aut spatium quod fuerit singolare,

in gestu per incipientem corporis motum, quod schema diximus, invenitur.

Atque hoc erit brevissimum tempus , quod insecabile memoravi; compositum

vero, quod potesl; dividi, et quod a primo aut duplum est aut triplum aut

quadruplum. Eatenus enim tempus omne numeri profertur atque ei finis est,

qui plenae rationis est terminus; atque in hoc numerus toni similis inveniturg

a ‚ P, 55 Mcm): »Horam temporum alia rhytlimum metin Pinel. р. 46). Alia tamen harmonica, de qua

habentia (1961101, Ё’дд‘пддоь) dicuntura alia rhythmo supra 958); vide Meihomium (ad Aristidem

carentia (äèévůyoß), alia rhythmi speciem habentia Quinct. p. 42).

(дпддоыд‘гбс). ЕЁ quidem rhylhmum habcndaa de canum-sionibusj nagi ,usmßo/îóv. Sun:

quae in aliqua ratione mutuum inter se ordinem enim plums, ut vider.: est apud Aristide“, Р. 42

sonanti .uti in dupla’ sescljpla" id gîmîs ‘fuis’ v. 19.1“ншом. ——- Hic quoque distinguendae sunt

Ratio enim est duarum magmtudmum dissumlium rhythmicae ab llarmouîcîs 958_ 964).

mter se habitude. Rhyllnmo сатина, quae penitus Primm” {guur} пасс et ipsa ab Aristide c.

11.52) habet Plum dabit Boecklnius (de шеи. ‘1.19).

punclum] Hinc et Quinctilianus (9, 4, sua

P. sco Spald.) hoc tempus appellat бурном

sunt inordinata et absque ratione eonnexa. Rhythmi

Speeicm habcntia, quae inter haec interjiciunturg

atque interdum ordinis rliylhmum habcntium, in

terdum eonfusionis rhytlimo cal-entium sunt parti

дриады plum vide infra (§_ 972)_ топаз] Vide superius (§. 707. 746) et Jam-

»gegen rhythmicam] MS. mìlricem. Forte душ- Ьпсьш" fin meon “Ш‘щ' P' 81 Tend-)

My yar@5z1)v, agogen metricam Слот. — Incpte_ per incipientem] Pro incipiente in editis hoc prac

сны sit áyoeyf) rhythmicuy explicetlloeckhius (de huerunt codices Monacensis (С) et Meibomianus B.

Martiani Capellae lib, IX. §. 971. 752i

ut 'enim ille per quatuor species, hoe est diesis, dividitur, ita hic etiam qua»

ternaria temporum modulatione coneludîtur.

DE TRIBUS TEMPOBIBUS NUMERORUM.

Sed eorum temporum, quae ad numeros copulantur, alia sunt quae

enrhythma tempora nominantur, alia quae arrhythma, tertia quae rhythmoïdes

perhibentur. Et enrhythma quidem sunt, quae ratione certa ordinem Servant,

ut in duplici, Vel hemiolio, vel in aliis, quae alia ratione junguntur. Ar

'rhythma sunt, quae sibi nulla omnino lege consentiunt, ao sine certa ratione

conjuncta sunt.

despiciunt. Quorum temporum alia órgoyyóßa, hoo est rotunda perhibentur,

alia переплёт, Et rotunda sunt, .quae proclivius et facilius, quam gradus quidam

vatque ordo legitimus expetit, praecipitantur; метят Vero, quae amplius

quam decet moras compositae modulationis inneetunt, seque ipsa tardiore

Bhythmo'ides vero in aliis numerum servant, in aliisque

pronunciatione suspendunt.

qualernarîa] Aristides Quinctilianus (р. 44.

45): тёти; oz'n/ oíir-oeç диорит ôe'âwmu

‘rà щуёдц табу бгосхебал/ тоге дщбгтшбш

I iäágtöiuz той fóvov’ ‘rò даёт! yá@ ¿Záxtörov

aůtcâv ‘ro'ö yeyiötov Tafagrqyógto'v ëóuv,

65; 1i Öiéó'cç тоб тот/оп. ltaque non solum longas

et breves, verum etiaxn lirevium dimidias statuit,

quarum notitia ex nostra metrica Prorsus disparuit.

em'hythma — am-hythma] Sie rcete eodiccs

Meibomiani (р. 550 v. 17), quum арт! Grotium

corrupte legatur enryllrmíca et mylhmata. Pax-iter

et Arístides in loco superius (ad §. 970) citato et

Quinctilianus (9, [1, 565 p.564 Spalding.). Соп

fer Boecklrium (de meti'. 11.57). Alias inter se .op

ponuntur eůpvůyov at á'êgìvůpwv, -ut арий Pla

tonem (серпы. 5, р. 400) et Aristotelcm (rhetor.

5, 8), sed антика interesse inter ëi/gvůyov et

sfigvůyov reete monet Dionysius Halicarnassensis

(de compos. voc. T. V, р. 226 Reisk)

despiciunt] Sie recte Grotius; anteriores dí

spîcíunt.

nggtnlg'w] Папе lectionern restitui ex P. 54

v. 2 мышь. Uterque scriptus verae Proximam

habet legende ПЕРПТАЕС. Pessime editur et

hic et paulo post партийца/ос, at in margine

alìquanto melius lia'bctur nageniáa.Mnmox.-Ari-

Y

stillis verlia haec sunt: oí 6è :ragni/Nw, of, n/iŕov

'1761] ‘niv ßgaâ'zirm'a дед: бот/дёгтя «půóyyaw

подойдет/од. pertinent autem liaec ad Oratorium

numerum, de quo omnino confcx'endi sunt Aristo

teles (rlnctor. 5, 8), Cicero (агат. 65 есть), Dio

nysius Ilalicarnasscnsis, -Quinctilîanus, alii; inter

recentiores antcm inprimis Battensius (in mem. de

racad. T. XXXV, p. 415 sequ.)972

97

р

95 *

me Martiani capellae lib. 1x. g. 974.

974

975

976

QUID SIT PES IN NUMERIS.

Sed temporum alia simplicia sunt, quae podica etiam perhibentur. Pes

vero est numeri prima progressio per legítimos et necessarios sonos juncta,

cujus partes duae sunt, arsis et thesis. Arsis est elevatio; thesis depositio

vocis ac remissio. 'Sed pedum differentiae sunt septemz per magnitudinem ,

quum alios simplices, alios multiplices pedes ponimus; et simplices quidem,

ut est pyrrhicbiusg compositi vero,> ut sunt paooncs, vel eorum pares. Et

simplices quidem dicuntur , qui temporibus dividuntun compositi autem, qui

in pedes etiam resolvuntur. Alios vero alogos,' hoc est irretionabiles nomi

namus, quorumque ratio nulla praestatur, 'sed incondita quaedam compositio

profertur. Alia deinde differentia est, quae per divisionem quaeriturp qualis

exsistitg hoc est noia, quum varie et multipliciter ea, quae connexa fuerinti

. dividunturg atque illa, qua simpliccs pedes esse multiplices nominamus. Alia

est, quae per divisionem fieri consuevit; septima, quae per oppositionem

Ш, id est quum duobus pedibus acceptis unus habet prolixius tempus, quod ’

praecedit ex ordine, illud akutem tempus, quod insequitur, angustias, vel

quum per contrarium ordinem tempora praedicta vertuntur.

podíca] Пос quoque ex Aristide (р. 54). Adde

lsidornm (orig. l, 17, l; р.25 Aren). Plnra dabit

Boeeldlius (de metin Pind. p. 15 >>sequ.).

сшито] Sic male hic omnes. Seribendum elnlio,

qnod recte ubique seqnitur. quamvis Latinius sit

sublatío, quod aliis auctoribus pro isto usurpatum.

Mmznom- Sublatíonem appellavit Quinctilianus (9,

ÍA, 48; р. 556); sed lsidorus (l, I7, 2!) eleva

tionemp nt nec rcprehcudendi nec штамп causam

in nostro videam.

eorum pares] codices Monaeensis (С) et Mei

bomianus terque addunt epítn'tí, quod tamen ferri

naquit, nisi praeterea et insertum fuerit. Pneonum

enim non epitriti sed crctici pares suz.t 990).

quanquam incompositos etiam paeoncs esse noster

ipse agnoscit 989).

alogos] Arístides Quinetilinnus (p. ss Meuh);

Ёбп at xal ¿Illa уди; än'ep ¿Moya малаги,

015xl тф ¿nyûéva ‚шут; гит, dua щ; {món/ì

‘rév Jrgoupnpe'vaw Ãóywv oinaioeç Ежели, omni

душит); at uci/Mov 17 жито? ¿Z'âp dva/uni

баБСеш ràç àvaßoyiaç. Plura dabit Boeckhîus

(de metr. Pind. p. 59). Adde Godofredum Herman

num (elem. doctr. шеи‘. р. 20).

per oppositionem] Sic codices et Meibomiani et

nostri Reiclienauensis, Darmstattensis, et Mona

censis (С); vulgo opposìlum, quod jam ex inferiori

loco 980) corrigendum erat.

Martiani Capellae lib. IX. 9. 977. 757

DE TRIBUS BHYTHMICIS GENEBIBUS.

Bhythmica чего genera sunt tria, quae alias dactylica, iambica, paeonica

nominantur, alias aequalia, [alias] hemiolia, duplicia. Denique etiam epitritus

sociatur. Etenim unus Semper, quum sibi fuerit aptatus, ut aequalisconvenit;

tria vero ad duo numerus hemiolius est; duplex чего qui fuerit ad singularem,

geminam rationem tam syllabarum quam temporum servat; quatuor vero

ad tria epitriti modum faciunt. Sed quae aequalia diximus, eadem dactylica

esse dicimus; denique in dactylico genere signa aequali sibi jure nectuntur;

verum ad alterum vel ad numerum geminum duo velut forte acqualitas nu~

merosa decurret. Sequitur iambicum genus, quod` diplasium superius expressi;

in quo pedum signa duplicem rationem ad invicem servant, sive unus ad duo„

sive ad quatuor gemini, vel quidquid ad duplum currit. Hemiolium sane,

quod paeonicum memoratur, tune est, quum pedum signa hemiolii rationetn

facíunt] Lectioncm facil, quam aten-que scriptus

lxabct, genuinam ccnsco. Gl'aecaln cnim quueudi

ratioucm Ó д‘ё —— л'рдс тду —— expressit. Editus

молит faciunt; тд modum glossae B explicant

sunt iría] Totidem jam Plato numerat (de rc

publ. 5, р. 400): 521, цёи yá@ ‘Egli’ ¿tra ê6tì1/

ей)»; ¿E 651/ at' введи; #Mam/rar., digas@ ¿v toiç

«půóyyotç гепард: ¿È еду ai л’дбаь ¿gym/iat,

‘rsůaaye'voç ¿2v гашиш: ubi vide interpretes, adde

et Ciccroncm (ont. 56).

alias латуни] Ita bic et sequentibus binis loeis

pro alia scribendum esse videram. Comprobarunt

cam scripturam deinde uterque scriptus. Codex А

vocula auctius legit alias duplicia. Msmoxl.- M0

naccnsis (C) quoque tcr itcrat alias; sed milii e

contrario secundum jam tollcndum vidcbatur, quare

per mensuram. Mnmon.- At vero superius 951)

legimus: »ut sunt quatuor ad tres.: Cctcrum nostro

quoque loco alii, teste in margine Grotio, tres lc

gebant pro tria, quod tamen mutare nolui, quia

nec ipsum Martianum vel librarios ejus, qui notis nu

merorum verba substitucrunt, ca in re sibi constilissc

Arithmeticae liber satis ostcndit.

aequali] Sic scripsi pro aequalia in editis ex

uncînis inclusi. Minus placet quod Reuvensius (in

coll. litt. P. U7) lcgcndum proposuit »alia acqualia,

alia bemiolia, alia duplicia..:

etiam ерш-низ] Confcr Bocckbium (de metris

Pind. p. 24) el Godoi'redum Hermannum (in opusc.

Т.Ш‚ p. 91 sequ.), unde vidcbis multos lianc ra

tioncm е geucribus rlnythmicis exclusissc.

ulroque codice Mcibomiano.

verum ad alterum] Sensus esse vidctur, non

singulorum sempcr verum eliam binorum vel pluri

um temporum duss ejus numeri partes esse posse,

Verba ipsa tamen praestare nolim.

unas ad duo] Pro uníus in editie, е codice

Meibomiano В.

977

'758 Martiani capellae lib. IX. .g. 977.

o `_ o o o o д А я n ц

jusque scotantur, ut ad duo tria sunt. Accidit autem etiam m epltritl ratione

saepe numerusa quum pes in eo accipitur, qui sit -ad tria quatuor. Sed jam

ad ordinem recurramus.

DE AEQUALI, DUPLO, HEMIOLIO, ET EPITRITO GENERE.

978 Aequale est igitur numeri genus, quod a disemo usque in sedecim

pedes procedit; disemus autem appellatur pes, qui per arsin et thesin primus

constare dicitur, ut est leo. Duplum vero incipit a trisemog decem et octo

autem syllabas in finem usque deducct. Hemiolium sane ab pentascmo ducit

exordiumg impletur autem in quindecim numeris. Epitritus ab heptasemo

principium facit, quatuordecim similibus idcm ponens, cujus diflicilis est usus.

Atque hos quidem omnes numerorum ordines ideo memoravimusa ut singulorum

979 leges per universa serventur.. Scd numerorum alii sunt compositi, alii incompo

siti, alii permixti. Et compositi e duobus generibus vel pluribus cohaeseruntg

incompositi, qui uno pedum genere consistant, ut sunt tetrasemi; mixti vero,

qui aliquando in podes, aliquando in numeros resolvuntur, ut in hexasemo

numero accipere dehemus. At vero eorum, qui compositi esse dicuntur, alii

per copulas, alii vero per periodum colligantur. Etenim весом, id est copula,

in epítrití ratione] Sie recte codices Darmstat- suam naturam non posse pluribus quatuor moris

tensis et Monaeensis (С), ct bini Mcihomiani pro constare jam Aristoxenus docucrat; confer Вос

ratìonem in editis. ckliium (de meti'. Pind. р. ea scqu.).

qui sit ad] Hic vocula addita legerem nqui sit numeros-hexasemo] quinque haec vel-lia, in

ul ad.“ MEmoM.- Non necessarium arbitrar. editis omissa, codices Monaceusis (С) ct Ватага:

in sedecim perles] Infra 885) septem tantum tensis et uterque Meibomianus suppcditarunt.

numerem at vero] In MS. fuisse vidctur:¿1lqeu`u eorum

dcccm ct oclo] Vide inferius 987). Syllabae ctc. Plirasis capellianmanon

nunc videntur esse quasi comprehensioncs, quo vo- бесит] isidorus (щупа. l, 17, 203 р. QG

cabulo generali ct simplices pedes et syzygiarum Arcnjz- nsynzugiae autem sunt pentasyllalii et he

vel periodorum compositiones significat. xasyllabi pedesa et dietae apud Graecos synzugiac

mcmoravimus] Ita codices lleiclienauensis et quasi quaedam conjugationcs; sed hi non sunt podes,

uterque Meibomianus pro nwnerauimus in cditis. sed appellantur pentesylhbi et hexasyllabi, qui

tetrasemi] Simplicem enim pedem secundum ultra quinque et sex syllabas non proceduuha Di

Martian Capellae нь. 1X. ç., т 759

duorum pedum in пиит est adscripta connexio, qui in dissimiles sibi positi

esse videntur. Periodus sane est родит compositie plurimorum, quique

dissimiles sibi impares sociantur. Dissimilitudinum sane diíferentiae tres erunt,

per magnitudinem, per genus, per oppositionem. Per magnitudinem, quum

ex disemo vel' tetrasemo componimr numerus; per genus, quum diplasium

faut hemiolium simul jungimus, vel quod e'x pluribus aequaliter copulatur;

per oppositionem, id est antithesin, quum aut primos disemos ponimus [aut]

insequentibus Tonge potioribus, aut tetrasemos disemis insequentibus applicamus.

Verum notum esseconveniet, пиит etiam pedem posse suHicere ad com

plendam perioden, si solus ceteris inaequalis inseritur.

DE DACTYLICO GENERE.

Sed eorum, quae in pedem recidunt, dactylícum genus primum est,

in quo genere podes incompositi vocabuntur, qui numero sunt quinque, id est

proceleusmaticus, dactylus, anapaestus, spondeus simplex, et spondeus major.

.Ac proceleusmaticus quidem est, qui et positionem brevem et elationem breyem

retínct. Utetur autom hic idem tetrasemo frequentius. Namque et disemus,

stinguunt nimirum metrici inter dípodz'as et syzy~

gías ita, ut illas ex duobus disyllabis, has de duobus

trisyllabis vel disyllabo et trisyllabo fieri dicant

(Herm. elem. meh'. р. 19), quanquum Atilins Fol'

tunatianus (р. 2888 Putsch.) aliter: »Quum mms

Pes simplex bis positns compositum pedem fccex'it,

Graece бис-Фуга, Latine conjugatío (“сит-5 hace

antem Чаши duos pedes similes jungit, штормит,

:Intim diversos, dipodía appellatnr.« Nester sequitur

Aristidcm (р. 56 Bleib). \

ль: {тратя} Alli, teste margine Grotiana, pares.

Multa hic in singulis turbata esse negari nequit.

aut inseqtoentibus] Lego ínsequenta'bus longe

pm'oríbus, delete disjunctiva. Ita etiam paulo post

«Нита; ínsequenlibus. Скот. —- Disjimctivum un

cinis inclusi praetereaque pro pm’oríbus ex codi

cibus Darmstattensi et Meibomiano B potíoríbus

scripsi.

numero вши quínque] Ita auctoritate codicum

980:

981

Reichenauensis, Darmstatkcnsis, `Mommensis (С), W

el: Grotiani legendum, non numeri, ut in editie.

proceleusmalx'cus] Sequeus vocabulum Листьев,

vulgo omissnm, ex Grotiano codice supplevi, nt

numerus constarel; licei lmnc pedem infra analme

slum n majare 'appelleL Vide et Boeckińlrm (de

шеи. Piml. {1.24}

dísemus id est] Ih'semus hujus; male codex А

huic.anou.-Sensum

omnino commpit vox tam

huic , quam hujus'. Expunxi igitnr cam et quidem

Darmstaltensis eodicis :melon-italiet

760 Martîani Capellae lib. IX. $. 981.

id est qui duobus tcraporibus impletur, proceleusmaticus quidem sed brevior

nominatur ; ille vero major est, qui ex quatuor brevibus efficitur. At

vero brevior, id est disemus, synechcs vocatur , quia ipsa assiduitas et

frequentia comprehendentis se inviccm syllabac ncc magnitudinem aliquam

nec modum divisae potcstatis extendit, ideoque eo raro uti dccet, ne assi

duitas brevis syllabac carmen ípsum, quod cum dignitate aliqua proferri

oportet, incidat. In permixtione vero aliorum pedum, qui longiores ponuntur,

decenter aptatur, ut illorum prolixam moram interveniente sua celeritate

compenset. Quare proceleusmaticus, qui ad numéros aptatur, a quadrisemo

982 exordium debet aeeipere. Anapacstus, qui vocatur, aeeipiet elationem pedis

unius temporis, positionem vero duorum temporum facict. Monochronon

quippe dicitur tempus etiam quum longa ponitur, quae longa duo témpora

reeipere consuevit; vel quum tria témpora simul brevia collocantur, vcl quum

sunt quatuor numero; quae omnia ad comparationem longae syllabac computantur.

Igitur major anapaestus elationem quidem suscipiet, quae monochronos

esse dicatur; positionem dichronon habere monstratur. Quare utriusquc

temporis, quod in positione fuerit, aequali sibi pósito, oportet elationis gcminum

tempus aeeipere; ita tarnen, ut utroque inscquenti tempore par

priori esse videatur. Quare anapacstus àrtà psLÇovoç daCtylicus a nobis esse

dieitur; at vero anapaestus, qui атсб èXâôôovoç nominatur, ex duabus brevibus,

985 quae in elatione sint, et ex una, quae in -positione sit, copulatur. Simplex

vero spondeus erit, qui ex producta tarn arsi quam thesi jungitur. Major

brevior] Gracce àftAovç, nt major âlrtÂovç. a quadrisemo] Omissam in editis pracposilîonem

Meibom. — Vulgo pyrrhichius appellator. a e Darmstattensi siipplcvi.

brevibus eßeitur] Grotiana margo eßingitur. anapaestus qui vocatur] Sic Darmstattcnsis et

eo raro] Codex Darmstattensis eo rarius, quo Meibomianus alter (A.); Tiilgo addebatur minor, sed

tamen non inagis opus est, quam quod mox Gro- liuic répugnât quod iuferius iisdem verbis scquitur

tins in margine posuit oportet pro decet. Sed pro de majore anapacsto.

Grotiano nec assiduitas rescripsi ne ex Reichenau- computanlur] Darmstattcnsis codex compommtur.

ensi ct Sleibomiano utroque, pracsertim quum jam copulantur] Codex В componntm: Мепюх.

anteriores edítiones illud Iiabcrcnt. major vero] Sic probe scripti: cdilua infere to

Martiani Capellae lib. IX. §. 983. 761

vero dicitur, qui quaternariam non solum elationera sed positionera etiam videtar

admitterc. Per copulam vero duplices accedunt numeri, quoniam alter ex majore

erit iónico, alter ex minore; atque illc, qui ex majore proccdit, constabit ex

spondeo simplici vel proceleusmatico, quern discmum esse non d ubi um est;

qui vero ex minore est, contrarium facit. Atque hi quidcm in dactylico ge

nere ponentur rhythmi incompositi ac compositi, qui septcm numero omnes

erunt. Dactylus igitur est diclus, quia ordinem syllabarum consimilem digito 984

hominis informât; anapaestus vero, quia per ordinem redeat sursum; pyrrhichius

vero, id est proceleusmaticus, quia hie assiduus vel in certamine vel

in ludo quodam puerili; spondeus, quia plerumque ÔJtovôalç inservit; ionicus

sane propter numerorum inaequalem sonum; habet enim duas longas duasquc

correptas, quo pedum carmine multi saepe reprehensi sunt.

DE IAMBICIS METRIS.

Haec de dactylis satis: nunc iambica memoremus; in quo genere numeri 985

incompositi erant quatuor, compositi per copulam duo, at vero per period urn.

sunt duodecim. Qui igitur incompositi erant, isti sunt: iambus ex dimidia

verbo »major vero dicilur.« Meibom. — Ego vulgatam capite anteoculos habuit nostcr, vocem, quam voHtit

retina!. Ccterum confer Godofr. Hermannura (elcm. Grotius, insérai. Miror Mcibominm mendum prormetr.

p. 18). sus non vidîsse. Ceteruui Grotius perperam ubique

iónico] Immo ioniens. Pariter infra legendiim Spondaeus edidit, licet Gracca vox sit ÔJtOvdsïoç.

•spondeo simplici et proceleusmatico « ; inepte vulgo Ionicus] Aristides (p. 37) SlùWtXOÇ dià rà

vel. rov frv&fiov (pOQTMOv, ey? ф xai oi'Tcoveç

dactylus] De bujus nominis et scqiientinm éx(t)(itúdr¡\}r¡6av.*

etymo vide Aristidcm Quinctilianum (p. 57 et 48 incompositi erant] Codices Moaacensis (C) et

Meib.) etlsidorum (in etym. 1, 17, 2 5 p. 24 sequ. Darmstattcnsis hic et inferius inepte errant; tarnen

Are v.). nee vulgata placet, atque band мяо an melius foret

plerumque ÔJtovdccïç] Omissa a negligentio- erunt, ut supra (§.981) vocabuntur.

ribas lîbrarufl vox Graeca, ut saepe. Itaque lego: elatione et positione] Apparct nostrum hace vo-

»Öftovdulg plerunqne inservit. Grot. — Aristides cabula nunc contraria potestatc accipere, ut quam

(p. 37): «SrtOVÔEÎOÇ ôià TO èv TUÎÇ 6rtOVÔaZç nos thesin, elationem, quam nos arsin, positionem

avzov адеб&са. « Ex со igitur, quem toto hoc dicat; qua de re ita Godofr. Hermannus (clem, doctr.

96

762 Martiani Capellae lib. IX. $. 985.

elatione, et positione quae gemina est; trochaeus ex duplici positione, et

elatione quae brevis est; orlhius, qui ex tetrasemi elatione, id est arsi, et

octasemi positione constabit, ita ut duodecira témpora hic pes récépissé videatur,

atque habet propinquitatem quand am cum iambico pede, quatuor

enim primis temporibus ad iambum consonat, reliquis octo temporibus adjunctis;

debinc trochaeus, qui semanticus dicitur, id est qui e contrario

octo primis positionibus constet, reliquis iu clationcm quatuor brevibus artetur.

986 Compositi sane sunt, qui per copulas colligunlur. Sunt autem hi: bacchius,

qui ex trochaeo deducit auspicium, fine autem iambici terminatur. Qui

vero bacchius est, ab iambo principia sortitur, atque a contrario his quos

diximus pedibus aptabitur. Per periodum vero est, quod vclut per so

certam viam provenit. In hoc genere quum sint duodecitn numero, quatuor

mctr. p. 11): »III ud tcmpus, in quo ictus est, R. bacchius a spondaeo incipit et trochaeo terminatur;

Bentlejus arsin, témpora autem ea, quae carcnt an ¡laque faciendum amphimacrusl is enim trochaeo

ictu, thesin vocavit, ducibus Prisciano p. 1289 et incipit ct iambo terminatur. Sane bacchius hoc loco

Bfartiano Capclla p. 191 ed. Meibom., qui ab ele- ft-rvi non potest, qiintn statim de bacchio subjicîat.

vationc et remissione vocis hace nomina ducta di- GnoT. — Nosier qnum semper fere Aristidem se

cant; ceteri musici et mefrici veteres, a depositionc quatur, hune conferre debebat Grotius: statuit enim

atque elevatîone pedis vcl manus ea nomina deri- ¡He (p. 57) »dao bacchios, quorum alter primuna ba

vantes, tcmpus ictu notatitm thesin, destîtutum beat iambum et secundum trochueum, alter contra« ;

îctu arsin vocari voluerunt, quam rationcm illc ipse ut apparcat non quos vulgo bacchium ct antîbacchium

JHartianus Capclla sequitur, qui, ut dictum est, sive palimbacchium nominent (conf. Quiuctil. 9, 4,

definitionc ilia sua contrarium dicit.i 80 sequ.; p. 588 sequ. Spald.) sed choriamhnn ct

orlhius] Tarn ex Darmstattcnsi códice , quam ex antispásttim intvlligcndos esse (ßoeckb. de metris

aurtore ipso (§. 988) correxi corruptum orchius in Piud. p. 25). Cctcrum nc sie qaidem locus sanus

editis. Eum et Plutarchus (d. mus. p.l 140) meraorat. est, et si nihil aliud certe infra duabus voeibus

Addc doctum hujus iuterpretem (in Mem.de Tacad. X. iteratis scrihciuluin: »qui vero bacchius est ab iambo,

p. 232. 285. 504) et Hcrmannum (clcin. p.GGO sq.), ab iainbo principia sortitur. «

octasemi] Darmslaltcnsis oadosemis, male! Est per se cerlnm] If arc manifesto corrupta sunt;

enim Gracca vox 6xxà6t]HOÇ. qníbus tarnen sanandís imparcm me confilcor, licet

propincptîlalem quandam] Alii ut codices Alo- facile intelligent Martianum vocis JtSQÍodov ctymonacensis

(C), Reichcnaucnsis, DarmstaUcnsis, et logiam Latino sermone exprimera vclle.

SIcibomianus В aliquant, fortassc melius. ., , . duodecim numero] Horum tabulant Boeckbius

шип1 autan Alii antibacehiusi sed sane auti- Q. с. p, 2(>) banc proposuit:

Магнат. СареПёе ЛЬ; 1X. §. sse.. 765

quidem per singulas periodos accipere- docetur unum iambum `ас tres tro-'

chaeos; ae de iisdem quatuor primumV quidem quod janibuiii habere mon

stratur, trochaeus ab iambo denominatur; qui vero rhythmus secuudum iam

bum recipiet, a. bacchio trochaeus vocabitur; qui vero iambum tertiuŕn recipit,‘

bacchius a trochaeo poterit nominari; ille vero, qui-quartum admittit iambum,

appellatur epitritus iambus. Eorum vero qui ex'uno trochaeo lit etiam iambus'

a trochaeo appellatur; secundus iambus a hacchio dicitur, aut certe bacchius

medius poterit nominari; qui чего tertium recipit, bacchius ab iambo no

minatur; qui чего quartum recípit trochaeum, epitritus trochaeus appellatur.

Octo чего et quatuor de his, quos duodecim diximus per periodum, illi

esse dicuntur, qui binos trochaeos atque iambos per pyrrhichium servant;

atque ille qui primo trochaeos recipit, duplex bacchius а trochaeo esse dicitur;

qui чего secundos iambos habebit, duplex b'aeeliius ab iambo nominatur;

quatuor ex tribus trocliaeis et uno iambo: hatur et facile ex prima scquentîs verbi syllába

v ... .- н _- v __' у trochaeus ab iambo, Wifi РОЩ“

__ v v _ ____ v ___ v „османа a место, a bacchío поедает] vulgo inepte trochaeo,

__ v __ v V _ __ v hacemus a „оеьаео, quod jam Grotius corrigendum esse vidit.

*_ V __ v _ V v _ дашь“ ерши“; cmum vero] Hic aliquid excidisse ccrtum est.

‚ Ita fcre Мах-Папин scripserat: »eorum vero qui ex

quam" u “un” hmm" et “по "ось”: uno troehaco fiunt et iambis tribus, qui primum

_ _ _ _ _ _ _ _ iambus a trochaeo, trochaeum linhet, iambus a trocliaeo appellatuxu .,

v _ _ v _ _ _ ._ iambus a haccliio, Certe винт in vulgatis ineptum est. ъ

_ _. _ _ _ _ v _ lxnccliius ab iambo, bacclu'us medias] Darmstattensis quidem melius:

v __ v __ _, _ __ v trochaeus ерш-11.15; sed vulgatam retinui, etiam Monacensi (С) aditi

quatuor ex hinis iambis hinisque troclnacis: valute; “eque amer Arístides: #8,60€ ßmcxeïoç' '

_ _ _ ab iambo петтинг] Verbum omissum hoc a

v _ _ simpl. V " V '_ '_ hacclnus ah iambo, Grotio tam anteriores editiones, quam eodices Bei

’- " "" " " _’ "‘ " simpl' bacchms aucchaeo’ chenaucnsis et Darmstattensis habent.

" "’ v _ " '_' "' " medms юшьщ’ octo vero] Lectio manifesto corrupta; exspec

_ _ _.. V _. v v __medius trochaeus.

tamus: »reliqui vero чинном cet.

{гас-‚паев: аЬ iambo] Sic reposui Aristidem se

cutus (р. 57), ubi est трахаю; оЁя‘д ìoiußov:

vulgo enim pracpositio deest. Codex Grotianus qui

dem liahet íambodcs, sed hoc etiam ineptius vide-i

ай’м: ille qui] Secutus sum codieem Darmstat- ._

tcnscm; vulgo Здоров: »atque ille scpla'mus qui ‚

.Mi-l2., . ...a

duplex bacclu'us ab iambo] MS. а troc-hace.,x et',

trocliaeos primos reclancq

96 *

764 Martíani Capellae lib. IX. §. 987.

quum autem trochaei medii collocantur, trocbaeus mcdius jure dicetur; quum

autem in medio iambi, médius iambus vocatur. Omnes vel qui incompositi

per periodon, vel qui per copulam colligantur, rhythmi decern et octo nu-

988 merati suñt. Sed iambus dictus est ab eo, quod lafi/îiÇsw Graeci detrahere

dixerunt, et hoc carmine quibusque veteres detrahebant. Item hoc nomen

est ab eo, quod venenum maledicti aut livoris iofundat. Trochaeus vero ab

eo dictus, quod celerem reversionem faciat, veluti rota. Orthius propter

honestatem positionis est nominatus. Scmanticus sane, quia, quum sit tardior

tempore, significationem ipsam produetae et rcmanentis cessationis efíingit.

Bacchii vero sunt dicti, quod Bacchicis maxime sonis congruunt, isque Bacchi

ludus est, qui Ulis carminibus aptatur.

♦ ' DE PAEONICO GENERE.

989 In eo vero genere, quod paeonicum nominatur, incompositi duo rhythmi

subnectit: »qu¡ secundus iambus (1. secundas tambos) rtaçà rov iov EiQ7][iêvoç. Undc lambas ¡lie Arduplex

(add* bacchius) a diambo esse dicitur.« An chilocbius maledicus (Casatib. ad Strab. 9, p. 422

¡taque snpra legendum duplex bacchius a ditrochaeo? ct de pocsi satir. p. IG Creo.). Sed vide omuino Ari-

Sane arbitrar. Grot. — Vulgatam retinui , nisi quod stotelem (in poet. 5 , 8) et Illgenium (de scoliorum

pro esse dicilur reposui ex anterioribus editionibus et pocsi p. СХТП1).

codieibus Reicbenauensi et Darmstattcnsi nominatur. trochaeus] Isidoriis (ctymol. 1, 17, 5; p. 23

Cetcrum locum corruptum esse quivis videbit, licet Are v.): »ab со diclus est, quod celerem conversiosensus

eertus sit; fortasse pro secutulos Icgcndum пет faciat cantilcnae, et quasi rota rclociter curduos.

Quos autem noster, praeeunte Aristide, rat in metrie; TQO%bç enim Gracce rota dicitur. <■

bacebios dicat, superius (ad §. 986) jam intel- Arîstides (p. 37. 38) cadem quae noster docet.

leximos. orthius] Ita Latine noster reddidit Aristidis

rhythmi decern] Codices Darmstattcnsis et Mo- (p. 38) verba: »o âs oo&ioç duc ro Ôeyuvbv rijç

naeensis (C) inepte inserunt dicuntur et; videtur Vftoxçiôseoç xai 0à6eo)Ç.« Inepte alios forte artios

tame* tota periodus turbata esse, quam ita pro- legere margin! adscrípsit G rotins,

habiliter restitiiimue: » omnes vel qui incompositi semanticus] Gracce Aristides (p. 38):

dicunlur vel qui per periodon vel qui per copulam [lavzoç de ort fiçadvç eov xoiç %qovoiç ¿ítecolliganfur

rliytbini decern et octo numerati sunt« Te%VT¡TaZg %Qr¡x<xi 6r¡[ía6Laig} ïtaçaxoÀOV&i}-

iafjfiiCetv] Aristides (p. 38): lafißog fiÈv ovv 6e<oç tvexa дтХабш^соу ràç -&e6eiç.9 Adde

irJ.r¡Or¡ àrcà rov iafißiCeiv, о èdri Xoiôoqhv, PlutaicLum (de música p. 1140).

Martíani Capellae lib. IX. §._ 989. див

esse dicuntur: quorum unus paeon далями; appellatur ex lenga positions et

lenga elatione; ac alter paeon epibatis, id est in thesi duplicî positions pro»

.i

ducta et arsi longiore ducitur. Hi sunt paeoniei generis numeri, quos in

compositos esse praediximu-s. Neque чего рог conjunctioncm, hoe est аиста”,

neque per periodum in iste genere rhythmus accedet. Inde шалаша; quidem

dictus est, id est quasi duplicia membra discernat; epibatis autom, quia

membris voluti utens quatuor et duab-us diversitatibus copulatur.

DE PERMIXTIS GEN EBIBUS.

Verum haec genera quum permixta fuerínt speciebus numerorum, primae

species erunt istae, quae dochiminae nominantur. Ex quibus prius quod

fuerit, vhac lege componitur, ut sit ex iambo et paeone, qui д‘шгбцс voeatur;

quorum mms] E Darmstattensi hoe codice ге—

cepi, quia cum sequenti aller melius eenvenit, quam

alien in editis.

cpibntis] Aristidi (р. 98 Meib.) Ó гнида-где.

»Movetur magisu inquit »dupla quidem positionne

animum eenturbans, elalienis vere magnitudine ad

summa mentem exeitans.« Censtare autem paconcm

epibatum (р. 58) dieit »ex lenga positione et lenga

elatione et duahus lengis pesitienihus ae lenga ela

tiene — quoniam' autem quatuor мыш- partibus,

fieri eum duahus elationihus et duabus diversis

pesitionibus.« Ejusdem meminit Plutarchus (de mus.

p. 1141).

duabus] Edili male iría: nostram autem leetio

nem non solum eedices Monaeensis (С), Dermstat

tensis, Reichenauensis, et Grotianus tenent; sed

Aristides etiam (р. 59), e que sua noster lnausit,

confirmat. Quanquam hand scie an altius mendum

latent et per llemoeoteleuton fortasse exeidcrint,

quae ad cpa'trítum pertinent, quem ratione trium

ad quatuor uiti constat.

doclu'mínae] Sie editi et scripti omnes et ап—

tiquum mendum esse etiam glessa quamvis inepta

in codice Darmstatteusi docet, quae approbativas

explicet, quasi a Graeco âóxcyoç descendat. Ve

ram et seribcndi et derivandi rationcm estendit

Arístides (p. 59 Mcíb.)= дождем âè ènaÃoôvro,

див? ‘rà поищи! mi. диодами, xaì in; xaz’

¿13015 #ewgeiöůat ‘nig Óvůyoirot'í'aç: sed quam

vis ipse super-ius 519) dochmíum pro досыта

restituerim, hie tamen quidqunm mutare nelui. Се

ternm de docluniaeis versibus peculiaris liber exstat

Seidler-i (Lips. 1811).

qui д‘штбцс uocatur] MS. »qui ода-[диск

ferte: »âwiroyog -— lnune ‚Миши posteriores

Graeci neluinaruntn Gnor.- Edidit enim ita: »qui

бито), vocantur: hunc Ötátoyo'v posteriores Gracei

eegnominarunh; etsi jam antecedentes editienes

дштбцс praeberent, quod quamvis corruptum re

tinui, ne quid temere mutasse viderer, qunm nec

quod Arístides habet âtayóoç omnino placeret. Sed

sine haesitatiene reeepi ex Reichenauensi codice

„в! Martiani Capellae lib. IX. 5. 990.

991

992

995

hunc posteriores Graeei creticum cognominarunt; secunda est species, quae

ex iambo daetylîco et paeone constare monstratur. Qui aulem deductì numeri

nominantur, propter assiduum et compositum sonum appellari videntur. Fiunt

autem numeri, qui et prosodiaei vocautur. Quorum alii per ternos ребе:

iìunt, pyrrhichio iambo et trochaeo; alii vero quatuor, ut his tribus pedibus

iambus primus aptetur; ` alii vero ex duabus syzygiis, id est oopulis, bacchio>

et ionico ¿mò деки/ос constare eonsucverunt. Sunt sane, qui etîam irrationa

biles esse dicitur, quos alogos vocitamus, quos etiam chorios appellare con

suevimus. Sunt autom numero duo, quorum alter diiambi iiguram respieit,

et constat ex elatione, quae lenga est, et duabus positionibus, et numero

qui est ad dactylum Similis, partibus vero ad numerum ionieum jungitur et

iambicum; alius vero est numerus, qni troehaeides nominatur, id est qui

figurant quandam speciemqne trochaei habere videtur, ex elationibus geminis

et louga positione eonsistens, per contrarium prioris eifectus.

DE QUINQUE SPECIEBUS MIXTI GENEBIS.

Sunt autcm mixti generis quinque, id est dactylicus per iambum,

not-«tur pro vocantur, ut ad proxime antecedenten:

раеопет solum pertinerct, unde ctiam explicatur,

quod mox ex Darmstatlensi recepi оживит; lios

enim ejusdem cum paeonibus mensurae fuissc satis

constat. Vide Aristidem (I, p. 55 Mcib.).

prosodiaci] llorum mentio praetcr Arisiidem

Quinetilianum (р. 59), quem noster sequitur, ex

вы npud Dionysiuln llalicarnassensem (de compos.

voc. p. 29 Reisk.), Итак-спит (de musica p. l 141),

Heplmeslionem (de metris р. 48), et sclioliastem

Aristoplianis (ad nubes 652). Cave aulem a pro

sodia derives, Graece enim :rpoóoôtmwì scribunlur.

ex duabus syzygíis] Sic codiccs Monaccnsis (С)

et Darmstallcnsis, vulgo solocce fluobus.

ionico ¿Ifò раскатов] Grot. ionic, quod con-exi.

alogos] vulgo analoges incplc; correxi e co

dicibus Reichenauensi, Darmstattensi, et Monacensi

(С). Vide superius (ё. 975).

chorius] Arístides (р. 59): ¿Zöì дё и“), Ёло

уоь хорегоь 6150' iayßouârìç, ô'ç бит/“гит

¿n IMaupairç гербы); mzì 6150 дёбеаш, xaì, ‘ròv

¿uèv добуду ё‘ошг витые), ‘rà ôè где 2Ёё'гш;

yégrj пата? tòv дева/„аду ЕсЁрВср' д 65 трахо

гьдйс ¿n ó`150 o'c'göewv па), ражей; дебете, эшт’

ávnötpmpàv ‘5013 пройди): qucm illustrat Boe

ckhius (de шеи. Pind. р. М).

numero qui est] Bocckhius neseio nude qux'rlem

est, Маш! ргоГссю male.

iamln'cum] Sie codex Grotianus; vulgo iam

bicinum.

Martiani Capellae 1111. 1Х. 5. 995. p 767

dactylicus in bacchio incidens qui veniat ex trochaeo, dactylicus per bacchium

qui ех iambo manaverit, dactylicus per trochaeum qui ex iambi similitudine

exordium mutuetur, dactylicus per chorium, qui ex similitudine trocliaeiV

’videatur expressus.

initio iambi *

*numeri componendi, et Omnium iigurarum plena perceptio. Dividitur 99/1

Et creticus quidem consonans ex trochaci positione et

haec 111 eas quas et melopoc'ia partes, quae sunt istae: êailqiptç, id est per

ceptio, per quam scimus, quo quantum numero utendum sit; xgń'öaç, id

est usus, per quem positiones aut elationes decenter aptamus; 111519, id est

permixtio, per quam quod opportunum fuerit ex arte miscemus. Tropi vero,

ut in melopoeïa, et in rhythmopoeïa tres sunt, quos systalticos dicimus, et

in harmonicis eos superius memoravi. ~Numerum autem marexn esse', mclos 995

feminam noverimus.

давшим] MS. ubique dactylus.Gnor.

in bacchío] Codex Darmstattensis antíbacchíum,

male. vide superius 986). i

exordíum] Code_x Darmstattensis ordinem, for»

tasse melius. Sed etiam certius esse vidctur, pro

trochaeum legendum esse choríum, quae eo facilior

erat eonfusio, quia ipsum trocliaeum interdum boe

vocabulo appellatum esse constat (Quinetilian. 9,

4, 80).

ex trochaeí positione] Sccntus sum codicem

Darmstattensem et anteriores editioucs, nisi quod

bac in sequentibus indicio llabent pro initio iambi;

Grotius autem ita ediderat: »ex troehaeo positione

et indicio numeri eo}nponendi« etc. Ceterum non

persanatum 1001110 esse facile apparet, quare lacu~

nac Signum posui.

ёлЫцфьс] Ita et MS. Alii ¿thôëëtoç, quod

vult ëniö£§tç codem sensu. Gnor.- Reichenau

ensis epilempsis praebct, Darmstattensis et Mona

ccnsis (С) epílemsis. Aristidcs ( р. 45) simplicitcr

lńwtç: vide зари-1113 (ad 956).

Etenim melos materies est, quae sine propria figura

systalticos] Am, Grotio teste in margine, sy

statícos; sed retinui vulgatam, etsi unus tantum

systallícorum tropus sit (vide ad 947), ut rcliqui

omissi esse vidcantur. Cetcrum quod superius in

harmonicis cos eommemorassc ait, nihil invenimus,

nisi in loco de melopoeïa 965) exciderint. Sed

in bis quoque Aristidcm 45) caece схем-111111330

argnitur.

meIos malerícs1Materiam fcminae assimilat. Sie

Aristoteles lib. l. áxgoalláïwv фобшсбш 1) [.LÈV

yá@ ónopŕvovöoe övvattt'a ‘ri роет? 2031130

voae'a/an/ êótìv «361159 ,u1/'nm etc. quae ibi se

quuntur. Gno'r.-

Vide inprimis Aristidcm (11.45

01 90 Meib.), eujus hace "erba sunt: ‘rm/ig dè

‘tdiv 110201151! fòv ‚11111 (111190011 â'èpsv cifre

xáiovv, ‘rò dè aéioç 191:20' to' 1111: ya@ 0510;

сЪ/гуёттгди ré ¿6u :aai 116хруст-61012, ia'Zigç

¿aéxov io'yov 6ta ‘niv лед; tozivavríov ём

тпд‘ыдтцта, д 6è @vâaòç #Rainet те 01510

nai туг? теша/0011010, жалоба/гос 203101: ¿fré

хат :rgòç ‘rà пособии/ом

‘l 1.1

768 Martiani Capellae lib. IX.

censctur, rhythmus autem opere quodam virilís actus tam formam sonis,

quam Varios praestat effectue.

Quae qu'um Harmonia intentis tam divis quam heroum pop-ulis augusto.

quadam suavitate perourreret, ad cantus carminumquc dulcedines deeenter

regressa conticuit. Tuncque Jove assurgente divisque praeambulis xoíyqôai/

modulata in thalamum quoque virginia magna cunetorum voluptate pervenit.

Habes senilem, Martiane, fabulam,

Miscillo lusit quam lucernis flamine

populîs] Tcmcre Ван-{111115 (in advers. р. 1507)

e libro suo Pracl'ert pnpulís. Quod non feeissct,

si totum legisset Мал-башню. Qui enim intenti he

z'oum populi hic dicuntur auscultati esse, eosdem

supra 904) cum Harmonia advenisse noster

retulit.

xoilujöw] ваш praebeimnt Cínesim; ad quod

Grotius: »Lege cum clariss. Vulcanio „обрубили, de

qua voce supra, ubi de ¿yagöiyoeçm Monacensis

codex (С) dat cymesim, melius etiam Darmstuttensis

cymesin. Pravam ветре in cditis leetionem e cor

rupta ortam esse pronunciatione, satis superque alibi

(in palaeogr. crit. T. 4. 854) demonstravisse milii

videor.

babes] Reposui hoc pro tandem in editis, tam

e variante lectione a Gl'otio ad marginem rejecta,

quam c codicibus Darmstattcnsi, Monacensi (С), et

utroque Meibomiano. Probavit etiam Burmannus

(ad Sueton. T. I, р. 85). Alloquitur nimirum Mar

tianus filium cognominem, quod ex initio etiam operis

apparet, neque {агнец intellcxisse videtur Scaliger,

qui Gx'otio teste legi voluit: »tandem sem'lís Маг

tiene fabulam.c

senilem] Sic Fulgentius nostri simius (mytliol.

l, р. 5 Munch): прах-"трет ergo ausculta dum

tibi тушат sulcis anilibus refero fulmlama; neque

tamen uccesse est cum Heinsio (ad Phaedr. 5, prot.

10) rescrihi anilem; vide ipsum alio loco (ad Ovid.

T. I, р. 91 Burm.).

miscillo] Sie supra:

»Míscilla застав dum femntur euríaem

Illustrissimus Scaliger míscilla legit. Скот. —- Equi

dem sublata interpunctione sententiam sie expla

nandam esse senseo: »fabulam, quam miseillo ila

minc ad lueernam lusit.« Vox nota, quam temen

alii, Varro, Cato, Plinius, Suctonius cet. miscelf

lum scribunt. Gellius ‘(аЬ init): »miscellnm et. quasi

confusaneum.« Appulejus (metaux. 2, р. 100 0nd.)

nl'abulis miscellís explere peetusu scripserat, modo

editionem principcm et optimos consulueris codices.

Sensum nullam habere dubitationem verbum im

miscuit paulo post 998) adhibitum docet (cout:

not. ad §.915). Metrum quidem tlagitat miseilla;

sed sane carmen hoc pluribus locis metro laborat,

quilius omnibus certe nemo medieinam añ'erre po

terit, ita ut Мах-111111115 ncgligenter scripsissc Potins

censcndus sit.

lusít] Ludere signifient camina componen, ut

арий virgilium (cel. l, 10):

»Ludere graue уедет .calamo репу-535! адгезии:

Iucernis] Idem quod ad lllcernns, sive lueernis

ardcnlihus, lucem praelientihus. Ita et Cicero (Attic.

8, 2 С): »cadena lucerna epistolnm seripsi.. УМ:

superius (ad 2). Qnapropter me non movenl,

о Martiani Capella@ lib. IX. §. 997. 769

Satura, Pelasgos dum docere nititur

Artes creagris Vix amicas Attiois,

Sic in novena decidit volumina.

Наес quippe loquax docta indoctis aggerans

Fandis tacenda farcinat, immiscuit

Musas deasque, disciplinas cyclicas

quae Heinsius, omnia corrigere tentans (ad Ovid.

T. I, p. 90 Bunn.) ad lmnc locum adnotat, le

gendum videri lucernae палите. Flaminis figura

e re navali petite est, in qua omnia a prospero

et Secundo ventorum ilamiue pendent.

Salut-a] Наше Martianus :sarà просыпалойау

loquentem induxit. Gno'r.- Папаши 1101: quidem

loco; sed paulo inferius.

стаду-15] Artes, quae negre ingeniosis Atticis

intelliguntur. Venen'. - Conjicit Meursius diacriís;

ila cnim Attici appellati jam ante Tlnesei tempera,

Si glossas sequamur, críagrís legendum sit ea Гог—

ma, qua onagros dicimus. Magia tamen crediderim

innuerc Capellam artes llas suo tempore non tam

familiares fuissc, quam culinariam, quam innuit

per nomen instrumenti, quod Graecis недобра,

Latinis ab cximendis carnibus exemplum dicebatur.

Gloss. Isidori: »Creagrae, fuscinae, ad carnes dc

caldariis proferendas.“ Similis est illa Cicerouis

sententia: »quorum auditores discum audire malunt,

quam philosoplmm.“ Sane de artibus etiam apud

Athenienses evilescentibus conqueri videtur Arith

metica, quae supra ait: ‘

»Cetera Cecropias aequum perhíbere calhellras,

Si lumen ullus íuest noslrz's super halitus aria.'

llacc quum ita de desperato quodammodo loco c0

gitarem, succurrit ai; cin'ò нужда/17; Julium sidus,

ex quo didicî Capellam mamogwaiç, ut solet,

ipsa ingenia eo quod scientias apprehendant Mesa'

ygaç vocasse.Gaor. --

перл-спеши: Не11151ц5 (in

Burm. syll. epist. Ill, p.461 et ad Ovid. T. l,

p. 90 Bunn.) Meursium, reponitque theatris, pro

arbitrio scilicet, quamquám libenter concedo repre

111211111 facilius aliorum hariolationcs posse, quam

ipsum aliquid probabile all'en'e. Videndum tamen

an subtilitates potissimum dialecticas signilicet, qui

bus unice Attici gaudcrent ita, ut reliquas omnes

arles prac illis spernerent. Creagras cnim non car

nibus modo verum omnibus rebus reconditis atque

repositis promendis usitatas fuisse Aristopllanis locus

docet (111 eccles. 1047), ubi creagrae appellantur

unes’ quibus urnae ex puteis tollantur. Петю hamus

ille negligendus est, quem occultum tenere Dialecti

cam supra 528) noster iinxerat; nec quod Plato

(in sophist. p. 210) hamalilem piscatum soplnistas

exercere dixerat. Sed ut ut hace sint, doctior est vul

gata, quam quae corrupta habcri posait.

quíppe [супах] Heinsius (ibidem) legi jussit

linguax, quia versus vitio laborct; sed melius fuerit

ipsi Martiano lapsum tribuere, quales boe ipso in

earmine etiam plures commisit.

Шива: deasque] Amplexus sum distinctionem a

Grotio in nota propositam. Pro deasquc alios legere

dcíque idem in margine notavit, nescio quo sensu.

cyclicas] Пас sunt ipsae illae septcm artes, quae

quia orbem quendam, ut Quinctiliani (1, 10, 1;

p. 209 Spald.) verbo utar, liberalis doctrinae elli

cere viderentur, ёутЗимоь a Graecis vocatae sunt.

Quippe, ut ait Vitruvius (1, 1;` p. 16 Bip.), »en

eyclios disciplina uti corpus unum ex membris est

998

97

770 Martiaui Capellae lib. IX. 5. 998. .

999

Garrire agresti cruda iinxit plasmate.

Нас ipsa nauci rupta conseientia,

Turgensque felle ас bile, multa chlamyde

Predire deetis approbanda eultibus

Possemque comis utque e Martis'curia;

Felicis, inquit, sed Capellae Ílamine,

eemposita.- Unde Tzetzes (chil. 11, 523):

»'O xózloç mi. дщигёрабдос „души табу

цадциоёгш

Гоащшпийс, флорин} ç, сайт} ç фьЯобофЬш;

Hai, rév. „666%ng те reza/ab табу 131:’ aé

“ ‘niv „идёт/шах,

Tííç ágtůiw'ódnç, ,uovötmîç май 1179 уст

pergiag

Hai, ‘tí/'ç oůgavoßáyovoç aůn'jç áötgovo

шасси:

Adde Strubenem (1, p. 15 Casauh.), Seneeam (ep.

88, p. 568 Lips), Plinium (hist. nat. init), Sex

tum Empirieum (adv. math. 1, p. 216 Fubiz), Ma

ximum Tyrium (T. П, р. 196 Beide), Sozomenum

(hist. все]. 5, 18; p. 625 Ё), quosque prneterea lau

dant Salmasius (ad Solin. p. 848), “Ъшешз (de

polym.24), et Reimannns (idea ant. lit. ‘1.526 sequ.).

aga-esti] Erndìto opponit Appulejus (Flor. 1,

5; p. 12 Опа.) et alie in loco (Apel. p. 407) cum

barbaro eenjungit.

cruda] Disputarunt de hac vece viri decti (ad

Appui. яро]. p. 515 Oud). Sed apud nostrum cruda

esse videntur quae nen satis polita coque inepta sunt.

plasmate] Fietione, quo de sensu jam superius

915) egimus, neque стат, quod lleinsius (ad

Ovid. T. I, р. 90) contra omnium codieum [idem

nos repenere phasmale juheret.

hac ipsa naucí] Sensus hie esse videtnr: »Sa

tura ipsa migas se agisse sibi conscia eaque re irata:

pessem, inquit, poético eultu et elegantie atque

ч

urhanitate Attica ornata predire, sed prohìhcor Ca

pellae fortuna , qui eausis orandis oplimam vitae

partem impendit jamque senili aclati prepior curis

atquc egestate ebtorpuit.e

chlamydc] Magno ornamento vet-herum. Gnoss. ap.

VULCAN. --

Chlamys aputl posteriernm temporum Во

manos etiam elegantierum hominum vestimentum fu

isse'videtur, ut арт! Seneeam (de vita beata 25), si

lectie certa: »malo quid mihi animi sit estendere prae

textatus et chlamydatus quam nudis seapulis aut sc

mitectis«; sed suiiicit nunc de Greece спин intelligere.

сотая] Sic eedices Menacensis (С) et Beiehc~

naucnsis unice тесте; vulgo ineptc conges. Oppouitur

agresti et crudo, ut apud Horatium (serm. 1, 4, 90):

»Hic libc' cemis et urbanus liberque vídelura

et alie loco (serm. 1, 10, 41):

-

--

»comis ganv're libellos

Unus vivorum.« —-—

Mex pre utque marge Grotiana utque, male.

e Illartís curia] Areopago, in quo elim judicia,

postea disputationes sophisticae habitae; nisi aliam

quampiam` Martis curiam Cnrthagini imaginemur.

Gner.- Sephistieas disputationes in Areepago non

novi; ceterum hunc ipsum signiÍienri a nostro certum

est, lieet nihil aliud dicere velle videalur, nisi cx

ipsis penetralihus Athenarum Altiearum profeetum.

Рейс-53] Felix Capella etiqnx арт] Fnlgenlium

audit (expos. mit. serm. р. 181 Muncie).

flann'ne] Grotius c ню codice таил": famine;

dubito num justa de causa. Flame" pro impulsu di

Martiani Capellae lib. IX. 9. 999. 771

Indocta rabidum quem videre secula `

Jurgîs caninos blateratus pendere, .

Proconsulari vero dantem си1т1п1 ‚

Ipsoque dudum bombinatore llosculo

. l .

Decerptum falce )am canescentl rota,

citur, similitudine a ventis repetita, ut нары-1115

997). Ceterum in eonstructione anaeoluthia est,

quum [lamine niliil habeat quo referatur, sed infra

demum in verbis поЬ Ьос creatmnr oratio a Иди-1111111

fortuna ad rem ipsam redcat. l."

rabìdum] Quemadmodum rabulas dicilnus, et

linguae rabiem Appulejus. Скот. -— Vide quae su

per-ius (ad 122) annotavimus.

jurgîs] Sic scribcndum recte Grotius intellcxit.

lIeinsius (ad Ovid. Ibin 14; T. IV, р. 21 Burm.)

incredibili tcmeritate foris sulistituit, quasi non ipsa

jurgía eausidicum satis declararcnt. Pariter Seneca"

(llcrcul. fur. 172) »rabiosa fori jur-gian dixit. „Си

ram districliorem forensem rabulationis реи-[111115 1111

gatanm jam superius 577) Satura Martiano ex

proliraverat.

caninos] Ovidius:

»Latral et in toto vez-ba canina [диод

Спот.— Non absimile veri est, totum illum Üvidii

locum (111. 254) nostro obversatum esse. Ceterum

eadcm metaphor-a Sallustius (арий Lactant. 6, '18,

16) caninam facmuliam dixcrat (cfr. Cort. ad fragm.

(р. 1004 et Cujacinm obs. 111). IV, cap. ult.), pro

Piusque ad nostrnm Petronius Cerberum forensem

causidicum appellat. __ i

procòiisulari] Magnus Scaligeri 'il n

»Proconsulari jura danlem culmini.«

G1101.- lncpta emendatio: quinam potest enim

jura dare proconsuli? Quanquam corruptam essedi*l

. .- . v

lectionem hand nego; Sensus tamen patet, Martia

(l

num almd Proconsulcm Africae causas egisse. Quad

si metrum pateretur, proponcrem perm-antena,- nunc

doctiores viderint.

bambinalore] Bombinatore llosculo i. e. clama

тоге superlluo.vm.c.u.MS.:

»Ipsa dudan: bombínatorem flosculum.«

Comparat se api, sic Пассив:

— -- «ego apís illalínae

[Ноге mmloque

агат carpentis Мути per laborem

Plurimum circa nemus uvidíquc

Tiburis rípas operosa parvus

Carmina [ingaat

Bombinatorem dixit quia bombus apum sonus proprie;

llinc illae Graecis dicuntur ßoyßs'ógw. Theocritus:

—— —- sì'ůs ysa/oiuav

'A ßoußsůöa дыма „а; ¿ç Teòv ¿évtgov

¿Moi/„Lau

Malim autem Ilic bombílutorem legi, nam et auctor

Pliilomelae canitz“

»Bombilat ore legens munera mellis apes.«

Et Festus Izonnln'latùmem~ apum strepitum esseV te

statur.GnoT.-

Ego vero non video quomodo tor

quere se Potuerint viri docti in explicando voca

bulo, quod et metro et cons'ructioui prorsus re

pugnet, atque omnino nullum cssc videatur. Milli

nihil dei-tins est quam Martianum scripsissc:

»Ipsoque dum hombiuat ore /losculoug

sed codicum auctoritatcm desidero.

decerptum falce] Alii, teste Grotio in margine,

decerhz'm falcein, sine sensu. Falcem dicit temporis,

qua `jdam decerplus, lloc est imminulus, dehilitatus

97 *

772 Martiaui Capellae lib. IX. §. 999.

1000

Beata alumnum urbs Elisae quem videt,

Jugarierum murcidam viciniam

Parve ebsidentcm vixque respersum lucro,

Nictanti cura semnolentum lucibus ~.

Ob hec creatum Pegaseum gurgitem

Decente quando possem haurire pecule?

Testem erge nestrum quae veternum prodidit

Secute nugis nate ignesce lectitans.

sit, _quippc »incrementis lustralibus decuriatusu

2). Falccm Saturni superius 425) jam cog

novimus.

canescenlí rota] Senescentc aetate. Ушли. -—

Fortassc lcgemlum:

»Decerptam falce jam eanescente resam.'

Gnor.- Milli queque verisimillimum est, tempel-is

retam respicicndam esse cum Vulcania. Si quis rem

altius repetcrc velit, caprarum illarum nomen liuc

tralicre pessit, quas Latine rotas appellari apud Var

ronem (de re rust. 2, 1, 5; р. 257 Gesn.) legimus,

ut in suo ipsius nomine docte Inscrit Capella; sed

ille ipse loco platycerotas legendum esse verisimi

lius est. i

urbs Бите] Carthago; nam Dido alio nomine

Elissa vel apud Virgilium. Confer- Salmasium (ad

Soliu. 27) et Medium (ad Justin. 18, В; p. 411

Gronov.). Quod sequitur vocabulum quem, in an

terioribus editiouibus omissum, jam apud Grotium

recte legitur, adslipulante' etiam codice Menacensi

(С); ut non necessaria sit J. G. Vessii(de hist.Lat. l.

'5 in oper. T. IV, р. 221) conjecture, qui post urbs,

ne hiet versus, cxcidisse suspicatur ‚шее vel nunc.

obsidentem] Ita cedex Darmstattcnsis pro obsi

dcm in editis, quod et metrum peseit.

nictanli] MS. nictantcm: Scaliger el» versum

nictante. Сияют. -— Usitatissima liypallage nihil olI'en

sionis Iiabet. De verbo níclare vide nos superius

(ad 2).

somnolcnlum lucíbus] Interdiu dormientem, noctu

vigilantem, qui Afrorum mos est, оЬ nimium illiuß

regionis aestum, quod et ipse Martianus l. 6 de

Afris loquens ita de monte Atlante ait: »Per diem

silet, nocte et ignibus micat, tibiis, fistula, cym

balis, tympanisque percrcpat, Satyris Aegipanisque

bacchantiliusu, quem шок-ст liedic Hispana nubilitas

imitatur. Nam et sommnn in multam luccm protra

liunt, et Ьопаш pomcridiaui partcm quieti tribuunt

et ut illi loquuntur passau la siesta, uoctem alea et

lusilius transigunt.VULcAN.- Vide tamen ne luces

paritcr ut alias lumína nihil nisi oculos significent,

ut apud Rutilium 1, 166):

»Non развит sicca dicere luce vale.“

testen: ergo] Construe: »ignoscc ergo nugis

Iectitans, nate secute testem, quae vetcrnum no

strum predidit«, liee est Saturam. Pro prodidít Bar

thius (in advers. 11.11579) in sue codice legi testatur

condidít, quod mavult, nescio quo sensu. Vetemus

est marcel' senilis, nt Celsi (de medic. 5, 20) voca

bule utar, quem Graeci Ãaj'ůoegym/ voeant; nunc

in siguifieationem imbecillitatis decrepitae usurpatur,

ut apud Catullum (17, 24), lloratium (ер. 1, 8, 10),

Virgilium (georg. 1, 124), alios; cf. Arntzenium (ad

Pacat. рапса. р. 52) et Бах-{Шиш (in adv. p. 2078).

*l

Coinparatio paginarum. 773

COMPARATIO PAGINARUM

EDITIOMS GROTIANAE CUM PARAGRAPHS KOPPIAI4IS.

Ed. «rot. Ed. l\opp> Ed. Grot. Ed. Корр. Ed. Grot. Ed. Корр.

P«. i Lilк. I. 5- 1 - 2 P.g. 61 Lib. Ш. J. 269 — 270 P«g.l2i Lib. IV. §. 594 - 596

2 a — 4 62 271 — 272 122 597 — 598

3 » - 7 05 273 — 276 125 598 — 400

4 7 — 8 04 277 - 278 124 401 — 403

S 9—11 63 279 1x3 402 — 404

0 • H — 14 00 279 — 280 120 404 — 400

1 14 — M 07 280 — 282 127 407 — 408

8 17—20 68 282 — 285 128 409 — 411

9 M — 25 09 284 — 283 129 411 — 412

40 23— 23 70 286 — 288 150 412 — 413

11 20- 29 71 289 — 291 131 415 — 415

14 30-55 72 291 — 292 152 410 - 420

13 34 _ 37 73 293 — 294 153 420 — 422

14 37— 40 74 294 — 293 154 422 — 425

13 40- 44 73 290 — 297 153 425 — 424

10 43 — 39 70 298 ISO Lib. V.

§. 423 — 42«

17 00—60 77 298 — 300 157 420 — 429

18 07 — 08 78 500 — 302 158 429 — 453

10 09—78 79 502 — 504 159 453 — 437

20 73 — 81 80 304 — 508 140 458 — 441

21 81 — 89 81 503 — 507 111 441 — 445

22 89—92 82 507 — 509 142 445 — 448

23 92 — 90 85 509 — 511 143 440 — 448

24 Lib. II. §. 97 — 99 84 511 — 515 144

143

448 — 430

23 100 — 103 83 515 — 514 430 — 451

2« 100 — 108 80 514 — 318 14« 432 — 434

27 109 — 114 87 513 — 517 117 434 - 437

28 114 — 117 88 517 — 318 148 438 — 40O

29 118 — 119 81) 518 — 320 149 400 — 402

50 120 — 122 90 521 — 522 130 /ÍU3 — 460

51 125 — 124 91 322 — 524 131 400 — 467

52 123 — 120 92 323 132 467 — 409

55 120 — 130 95 523 — 520 133 409 — 471

54 130 — 134 94 Lib. IV.

§. 327 — 528 134 472 — 474

33 153 — 159 93 528 — 351 133 474 — 47«

50 139 — 142 90 552 — 330 13« 477 — 481

7,7 143 — 149 97 556 — 542 137 481 — 483

38 149 — 152 98 542 — 544 138 488-488

39 132 — 138 99 544 — 316 139 488 — 492

40 139 — 100 KM) 546 — 549 100 492 — 49«

41 107 — 172 101 549 — 331 161 490 — 800

4-2 172 — 182 102 332 — 535 102 801 — 805

43 185 — 193 105 534 — 536 103 804 — 808

44 193 — 200 104 537 — 500 104 ■ 303 — 807

48 200 — 208 108 500 — 502 103 808 — 510

4« 209 — 213 100 363 — 504 100 810 — 312

47 210 — 220 107 504 — 500 107 812 — 515

48 Lib. Ш. J. 221 — 222

108 566 — 568 108 51« — 818

49 222 — 224 109 509 — 570 109 518 — 821

KO 223 — 229 110 570 — 572 170 821 — 822

31 229 — 251 111 575 — 575 171 522 — 824

32 «32 — 233 112 570 — 578 172 824 — 327

85 254 — 257 115 578 — 579 173 327 — 831

34 258 — 241 114 579 — 585 174 831 — 333

33 242 — 243 113 584 — 583 175 535 — 853

30 240 — 230 110 580 170 858 — 358

37 231 — 238 117 580 — 388 177 838 — 339

38 439 — 201 118 588 — 589 178 840 — 545

39 202 — 263 119 589 — 591 179 843— 848

60 260 — 209 120 591 — 594 180 848 - 380

774 Comparatio paginarum.

Ed. Grot. Ed. Корр. Ed. Grot. Ed. Корр. Ed. Grot.

Pag. 181 Lib. V. §.550— 533 Pag. 233 Lib. VI. §. 720 — 722 Pag. 283

182 553 — 556 254 722 — 724 28«

185 556 — 557 233 Lib. VII. S. 723 — 726 287

IM 557 — 560 256 726 — 729 288

185 560 — 563 237 729 — 731 289

186 563 — 563 238 731 — 732 290

187 565 — 560 239 733 — 738 291

188 lüb. VI. §. 567 — 573 240 735 — 737 292

189 874 — 578 241 737 — 738 293

190 878 — 582 242 738 — 740 294

191 583 — 587 245 740 — 743 293

192 887 — 592 244 743 — 746 290

193 592 — 594 243 746 — 749 297

I'M 594 — 898 240 749 — 750 298

193 899 — 601 247 750 — 753 299

!!*! 602 — 606 248 753 — 735 SOO

197 606 — 609 249 753 — 737 301

198 609 — 612 230 757 — 759 502

199 612 — 61« 251 759 — 761 503

200 616 — 621 252 761 — 762 501

201 621 — 625 255 762 — 76S 503

202 625 — «29 234 764 — 707 300

20." 629 — 634 255 767 — 769 507

204 655 — 639 256 769 — 771 308

205 659 — «il 237 771 — 773 509

200 642 — 644 238 774 — 776 510

207 «44 — 646 239 776 — 778 Sil

208 646 — 649 200 778 — 780 512

«09 650 — 651 201 780 — 782 515

210 651 — 654 202 782 — 784 514

211 684 — 656 203 783 — 786 515

212 686 — 656 204 786 — 788 510

213 «59 — 662 203 789 — 791 317

«14 662 — «63 200 792 — 794 518

21ö 665 — «67 207 793 — 797 519

216 668 — 670 208

• 797 — 800

320

217 670 — 673 209 801 — 802 521

218 «74 — 676 270 Lib. МП. §.803 — 804 522

219 676 — 679 271 804 — 808 523

220 680 — 684 272 803 — 808 324

2-21 688 — «89 273 808 — 811 523

222 689 — 691 274 811 — 814 326

245 692 — 694 273 814 — 817 527

224 694 — 696 270 817 — 822 3-28

245 698 — 701 277 822 — 820 529

22« 701 — 703 278 820 — 828 530

227 703 — 706 279 829 — 831 531

228 70« — 709 280 832 — 834 532

229 710 — 712 281 834 — 838 353

230

231

712 — 714 282 838 — 840 534

713 — 716 283 840 — 842 535

234 716 — 720 884 842 — 844 536

Lib. IX.

Ed. Kopp.

§. 844 — 846

84« — 849

849 — 832

852 — 853

85« — 858

839 — 860

861 — 865

864 — 866

807 — 869

870 — 872

872 — 874

873 — 877

878 — 880

881—883

884 — 880

886—887

§. 888

889 — 892

893 — 896

890 - 898

899 — 902

903 — 903

905 — 908

908 — 911

911 — 914

914 — 917

917 — 919

919 — 943

923 — 926

926 — 950

950 — 931

031 — 955

033 — 957

937 — 940

941 — 943

945 _ 947

947 — 930

931 — 934

934 — »38

939 _ 961

902 — 964

963 — 968

968 — 971

971 — 978

973 — »77

978 — 980

981 — 983

983 — 080

980—988

989 — 992

992 — !KHi

997 — 1000

n .

" ¿Il Nil) E Х

VEBBORUM RERUMQUE NOTABILIUM, QUAE VEL AB IPSO MAR

TIANO VEL IÑ COMMENTARIIS AD EUM TANGUNTUR. .

/

А literae pronunciatio 261

usus in fine vocabulorum 279 sequ. 290.

transitus in alias vocales 255.

conjunctio cum aliis vocalibus 254.

abacus pulvere superfusus 575. 586. 725.

pingendis formis oppertunus 579. 582.

Pythagorieus 729. l

Ahacneria insula 644.

Abdera urbs 657.

Alidcritae senis alimma 110.

abdicatie iilii 470.

abdicativum proloquium 529. 596. 401.

Abnoba mons 662. '

abollae 802.

absis 884 sequ.

absoluta qualitas 454.

species 515 sequ.

absque pro >praeter 255. 280. 867.

abusio 512.

Abydos urhs 658.

Abyla mens 624.

Acarnania 651.

accentue quasi aceantus 268 sequ.

iigurae 275.

accidens in dialectiea 559. 547.

in rhetorica 480.

Accius in Pelopidis 272.

aeclamatio 94 not.

in rhetorical 546.

acclinatus 804.

accommedus 901.

accusativi quantitas 280 sequ.

constructie Graeca 70 not.

acerra 115. 142. 168. 215.

acervus in syllogismis 527.

Achaja 652.

Aelieron amnis 651.

Acherusius specus 688.

Aelnillis insnla 665.

Aeone portas 688.

776 Index verborum rerumque.

',‘l

acouitum 688.

acquisitus tonus 951. 941. 954. 965.

Acroceraunium promontorium 615. 650. 651.

acronychus ortus siderum 880. 887.

acta deorum a Pax-cis excepta 65.

Acte nunc Attica 655.

Actiacum littus 928.

actio an admittcnda 455.

pronunciado dicitur 540.

Aetium colonia 651.

activum grammaticac oñicium 250.

verbi genus 509.

acumen soni 952. 940. 947.

acutus acceutus 268 sequ.

angulus 711.

atlamas 75.

adamantiuus 7. 110.

addicîus 446.

addubitatio Íigura rlietorica 525.

Adiabcnc olim Assyria 678. 691.

adjaculatus fulgor 169.

adjectio connubialis 5.

in rhetorica 562.

Adil-is mons 667.

admissum 451. Í152.

admonitio 562.

Adon Byblius 192.

Adrastiae urna 64.

Adria urhs 657.

Adriaticum .mare 646. 657.

Adrumetus urbs 670.

adstructio oratoris »161. »167. 475.

adverbiornm quantitas 284. 525.

ailulterium 452.

aeet ai in datìvo 266.

Aegaeuln mare 658.

Acgcum 658.

Aegîalos 652.

Aegìlios insnla 644.

Aegipanes 667. 674.

Acgusa insula 648.

Aegyptii fusci 729 вы.

Acgyptiorum literae 157.

парез 550.

adyta 8 12.

instrumenta musica 924.

Aegyptus 672. 675. 5

ibi Astronomia per secula occulta 812.

ibidem Dialectica educata 550.

aeizoon herha 141.

Aemonia 654.

Aeneas inter deos relatus 95.

indiges 657.

aeneis tahulis incisa SCta 97 not.

aenigma redimiculi Philologiae 141.

` Aeoliae insulae 648.

Aeolis 685.

Aeolius tropas in musica 955.

Aeolus 648.

acquale numeri genus 978.

aequalitas 758.

nequicrurium triangulum 712. .

aequidistantes _817.

aequilaterum triangnlum 712.

aequinoctialis circulus 820. 829.

nox 875.

aequivocum 529. 559.

a'er 149. 165.

voeis quantitas 279.

terrain мы: 590.

Juno 67 not. 74.

aëria Juno 149.

Aeschines orator 452.

Aesculapii uxor 4.

Aesopus 558.

aestas 874.

Index verborum rerumque. 777

orationis §. 447. 461.

667.

aetates bominum quatuor 754.

Actcrnitas Jovis filia 7.

aether Jupiter 67 not. ISO.

Minervae attributes 39. 66. £»68.

acthereus fomcs 567.

fulgor 814.

aethcrea Juno 168.

Acthiopes 673. 675.

Aelbiopia 621. 702.

Aethiopicum mare 616. 705.

actlira 425.

aetlirac circulus 567.

Aetliusa insula 648.

Aetna mons 647.

Aetolia 651.

Afer Herculis filias 667.

alllictim 527.

aftlictio reruin 567.

Africa 622 sequ, 667 sequ.

ejus dimensio 672. 703.

propria 669.

Africum mare 645.

agalmata 567.

Aganippe fons 653.

Agatbyrsi 663.

aggarrire 2.

aggerere 250.

aggestio 170. 810.

agoge música 958.

rhythmica 970.

rl ic to rica 470 not.

agones 925.

Agrippa 652. 634.

Agrypnia Philologiac ancilla 112. 145.

Agylla urbs 642.

ai pro ac 266.

Ajax §.472.

ajentia 342. 384. 387. 391.

al in fine 279.

alae rcmigia 113 not.

Alani 663.

al hi care 2. 511.

Alexander Magnus 594. 621. 655. 691. 694.

699. 925.

Alexandria urbs Aegypti 593. 595. 616. 672.

676. 705. 858. 927.

Sogdianorum 692.

aliena verba rebus imposita 340. 359. 360.

alimma 110. ^

alipedes 29. 189.

alites augúrales 26.

allcgatio 457.

allegoria 512.

allubescere 25. 31. 181. 726. 913.

aloga spatia in mnsica 949.

alogae lincae 717 sequ.

alogi pedes 975.

numen 992.

Alpes 613. 634 sequ.

Alpianus ct Fontejus consales 594.

Altarium 843.

alternare 6. 117.

alternatae litcrae 205.

altitude numerornm 754 sequ.

stellarura 884 sequ.

altus 452 not.

alucinar! 509.

alumna 87 175.

alumnans 815.

alumnare 892.

am in fine 285.

Amaxobii 665.

Amazones 665. 925.

Amazónica pclta 659.

98

778 Index verborum rerumque.

ambages 9. 462.

ambifarium nital 181.

ambiguitas 462.

ambitior cursus 814.

Ambracius sinus 651.

ambrosius pudor 116.

dies 912.

amentatne hastae 441.

lmfractus 425.

amictus 580.

amital 181 not.

Ammon 157. 192.

Ammonis oraculum 672.

Amncs dii minores 425.

coelitus delluentes 14.

Amor deorum antiquissimus 1.

geminus 144.

Àmplniaraus 159.

nmpliibolia 462.

amplnimacer pcs 519.

Ampliion 908.

Ampsaga tluvius 668 seqn.

an in tine 279.

an pro sive 804.

anaeamptos 958.

anacephalaeosis 564.

anadiplosis 555.

analogia 289 sequ. 794.

analogicus 756.

anapaestus 519 sequ. 981. sequ.

Anaxagoras 592.

Andromedae signum 828. 858. 842.

filius Erythrns 677.

-Andros 660 not.

angelici populi 211. ,

angelus 155.

Angel-una 4 not.

anguli 71 1 sequ.

anhelare 44|. . `

ап11е1ив 29.

Anima Entelechiae tilia 7.

animae partes tres 755.

simulacrum verlieratum 142.

animac puriores ubi mancanti 155.

heatorum velcrum 211.

fontibus emanantes 922.

animalia musica addncuntur 907.

animantium divisiones 546. 755.

eiligic literae 157. 158.

Anio 292. ,

anni tempera quatuor 16. 106. 754.

annus lunar-is 866.

solaris 872.

magnus 868.

anomala 56. 289. 525.

Antaeus 666. 667.

Antandros 658. 660.

antarcticus circulus 822. 851.

antarcticae {спае 595.

antecedentia in dialectica 474. 490.

Antenor 642.

antczeugmcnon elocutionis figura 557.

Anthropopllagi 665. 695.

antlnypophora 565.

antiac dracouibus circumtlcxae 181.

Antianum mare 644.

antilmcehius 986 not.

Antilibanus mons 680.

Antiochia 678. 680.

Antiocllus 619. 691.

Antipater Caelius 621.

antipodes 605 sequ. 874.

Antipolis urbs 645.

antisagoge 524.

‘antisigma 245.

antistaus 908.

__.'„`_

Index vcrborum rerumque. 779

antistcs nictans §. 2.

antis til mm 154. 895.

antistrophe clocutlonis figura 554.

antithesis 980.

antitheton 351.

Antonius orator 452 not

Aoncs 924.

Ao nul и m vertex 119.

Apamca urbs 685.

Apelles 579.

apex 527.

rationis 567.

Aphrodisia insula 700.

Apis 672.

aplanes sphaera 28. 814.

apocatastasis 742.

apocatastaticus 755.

apodictica fides 475.

cognitio in geometría 706.

schemata 715.

Mercurio junctus 8.

Baccho 11.

pestis auctor 18.

laurcam gestitat 7.

Jo vis consiliorum conscius 25.

auricomns 12.

Musagetes 54.

Clarius 686.

Didymaeus 692.

ejus cognomina 15.

vaticinia 9-

aves 894.

certamen cum Marsya 685.

portus 651.

Promontorium 669.

ei .coi-vus sacratus 455. 894.

ci copulata Manticc 6.

Apollonia urbs Cyrenaicae 672.

Apollo

Apollonia Palaestinae §. 679.

apólogas Aesopi 558.

apostrophe 525.

apotheosis 140. 206.

appetitus mortis 656.

Appius Claudius 261.

appulsus mélicas 11.

aprugnus 197.

Apulia 659.

aqua rerum principium 215.

in lustratione 142.

ex Aquarii cratère fluens 858.

Aquarius in zodiaco 850. 858. 845.

Aquila signnm 829. 855. 858. 841. 845.

Aquili dii 164.

aquilonia signa 858.

Aquitania 666.

ar in fine 279.

Ara signum cocleste 858.

Arabia 595. 621. 678.

Arabic! hala tus 215. •

Arabîcus sinus 620. 699.

Aracynthus 651.

araeHcrculis, Liberi patrie, et Alexandra Л. 692.694.

forma cubica 102 not

aratri cur vi puer 192.

Aratus 850 not

arbitrarius fictor Jupiter 68.

arbor navis 185.

Arcadia 916.

Arc ad i ca ratio 457.

Arcadicum saperc 577.

arcanus prisci juris assertor 898.

Areas Mcrcurius 7. 24. 705.

Arec s il a s 215.

Archimedes 212. 587. 858.

ejus sphaera 585.

Arclii tec tónica 891.

98 *

780 ' Index verberum rerumque.

archivum superûm 65.

arcibus templa Minervae 575.

arcticus circulus 818. 827.

aretoa conversie 595.

lumina 605.

Arctopllylax 852.

Arcturus 595. 840.

arcus Dictynnae 170.

Ardcac conditor 642.

Areepagus 999 not.

arerc, arens 10.

Arethusa fons 655.

Argacus mens 690.

Argilctum que accentu 275.

Argiona Jani uxor 4.

Arge Signum coeleste 850. 855. 858. 845.

argumentatie 506. 544. 557.

argumentum 174. 474. 550. 557.

Argus 66 not.

Argyrea insula 695.

Ariadnes corona 98 not. 858.

Aries in zodiaco 829. 852. 845. 845.

Arimaspi 665.

Arinis 'uxor 469.

Arion 908.

Aripliaei 665.

Aristoteles 515. 527. 555. 751.

Aristoxenus 212. 924.

arithmetica proportie 757.

arma eloquentiac 426.

armata Minerva 567.

Armeniac 665. 685. 690.

portae 685.

armipetens Mars 725.

aroma 115. 142. 149. 215.

Атропин cenditor 642.

arradcre 579.

urliytlimes 970. 972.

arrigere aures 518.

Arsia flumcn 650.

Arsinec urbs Aegypti 676. 677.

Cyrenaicae 672.

arsis 969. 974. 985 not.

Artahrum promontorium 611.

Artemiderus geographus 611. 615. 616. 676.

Artes 158.

a Mercurio inventae 56.

Minervae curae 570.

e Graecia Romain migrarunt 574.

septem liberales 998 not.

artia 949.

articoli 258. 249. 250. 256.

vcrborum 585.

quaestionum 556.

artificialia argumenta 557.

arundinetum Amoris 917.

as in fine 279. 500.

Aselepiades medicus 926.

Asia 622. 626.

propria 684.

ejus caput Acgyptus 675.

ejus dimensie 705.

Asiatica jurisdictie 682.

Asiaticum mare 684.

asinus ad lyram 807 not.

nsomatos profatus 225.

asperac voces vitandac 515.

aspiratio 252.

assecutor 905.

assertio 121. 185. 229. 550. 592.

assertum 454. 565. 599. 601.

assimile 474. 585.

associus 527.

assultus 804.

assumtio 414 sequ.

assumtiva qualitas 454.

Index verborum rerumquo. 781

Assyria §. 678.

astra dû 97 not. 135 not. 873.

adsccndere 439.

Astraea 174. 810.

As Ira cus 817.

astrificare 58o,

astrificus pépias 584.

astriger thalamus 888.

astrígera sedes 808.

astrîgeri dû 91.

astrigerum coclum 193. 80S.

astriloqna paella 808.

astriluci divi 889.

as triso nus 811.

astritis gemma 75.

astrologi 15.

astrologie 805 not.

astronomi officium 350.

Asturam conventus 633.

Astypalaea insula 613.

asymmctrae lineae 718.

asyndeton 556.

asyntbeta 949.

Atarantes 673 not.

Athanasia 134 scqn.

Athenae Alt ¡cae 653.

longa ¡ntercapedine res tí tu tac 813.

artibus insignes 333. 355. 437.

Athos mons 655.

Atlantes 675.

Atlantiades Mercurius 38. 736. 889.

ceanus 633. 637. 639. 673.

667.

149. 313. 971.

atque pro statim 31.

atramentum 334 not 335.

*■ ■ * Iii"'-

Atropos 65.

r i I

attemptare, attcntare §.888. 895. 934.

attentas reddendus auditor 545.

Attica 335. 653.

Atticae creagrae 997.

atticissare 587.

Attis 193.

au pro о 355 not.

663.

500.

605.

auctumnue 75. 874.

audaciter 335.

auditores 540. 544. 545.

eoruin genera 447.

Augilae 674.

augúrales alites 36.

angora ta omina 151.

Augustus 618. 681.

áulica dulcedo 905.

suavitas 936.

Aulis oppidum 659.

Aulocrene 685.

aura mentis 1.

aurata vox 439.

arena 638.

Sol 14.

585.

auricomua Apollo 13.

Aurora 116. 319.

i

Leucolhca 115 not.

Ausoniae schöbe 555.

Ausonium mare 649.

auspicia 95. 347. 595. 853.

australis circuí us 833. 851.

austrina signa 858.

Antoclus 643 not.

aves augúrales 7. 36.

78c2

Index verborum rerumque.

axis cocli vcl niundi §. 201. 664. 739. 815.

Azoni dii 61.

В literac pronunciatto §. 261.

Babitacc urbs 700.

Babylonia 678. 701.

Laccbius 986 scqu. 993.

Bacchus 82.

cbori pater 1.

cum Apolline junctns 11.

puer a Mercurio in coclum portât us 126 not

riclet Dlalccli cam 331. 424.

Bactra oppidum et fluvius 692.

Bactica 607. 630.

Bactis fluvius 876.

Bagrada fluvius 669.

Balarides insulac 643.

Baleares insnlae 643-

Lalteatus 426.

barbaries copiosa 615.

barbarism! 326.

barbiton 36. 910.

multiforme 913.

bardi 656.

Bargihis inons 680.

beatitas 2G5.

bcatorum animae 211.

Bebrycia 687.

bello praeest Minerva 568.

Belus astronomiae inventor 701.

bene corripit ultimam 325.

Bcncvcntum 642.

Berenice urbs 672.

Berenices coma 593.

bessc 863. 877.

Bessi C5G.

Bias Pricncus 807 not.

bibliotbecalis copia 139.

■ i í : i.e.; '•<!'..'

bilanx libra §. 180.

binarius numerus 752.

bipedale 346. 563. 372.

birrus 556.

bis es omnibus 948. 950.

bis plenum 912.

Bithynia 687.

bivium mortalitatis 102.

blandum solari 905.

stertere 804.

Blasci 643.

blatcrare 414.

blatcratus canini 999.

Blcmmyae 674.

boatus 98. 121. 215.

Bocoti tibicines 924 not.

Boeotia 651. 653. 659.

bombinator 999.

bombus 67. 197. 427.

Bootes 98. 595. 808. 852. 841. 845.

Borystbencs fluvius, lacus et oppidum 665.

Bospborus 661. 688.

Bostaris nex 469.

Bracarum conventus 652.

Braccata provincia 654.

bracteae auri 909.

bracteatus 75.

Bragada fluvius 669 not.

brevis syllaba 274.

Britannia 595. 666.

Bromialcs vernaculac 80Í.

Bromius 524. 889.

facetior dcorum 531.

brumalis circulus 601. 821. 830.

dies 846.

Brnndusium 613.

Bruttium 638.

Bulla regia oppidum 669.

Index verborum rerumque. 783

bupaeda §. 31. 908.

Buthrotum GS1.

Byblius Adoa 192.

byssus 114.

Byzacium 670.

Byzantium 657.

С litera duplex 276.

in fine vocabuli 279. 283. 284.

ejus pronuncia lio 261.

caballns Gorgonas 119.

caccmpbaton 318.

cacuraina i. q. accenlus 273.

Cadmus 7. 93.

eadueeus 9. 126. 838 not.

Caecnlus 642.

Cacliiis Antipalcr 621.

Caesar ( Catonem accusans 468.

Angustí filias 681.

Caesaraugiistaniis conventas 632.

Caesarea Africac 668.

Cappadociae 690.

eaesum in oratione 527 sequ.

calami masici 916. 924. 923.

Calamina insula 927 not.

Calaris urbs 612 not.

calecí Jovîs 66.

Junonis 67.

Solís 77.

ex papy го 113.

Caledonia silva 666.

С al с on portus 631.

calígosus 67 not. 803.

calleo cum ablativo 228.

Calliope 1. 119. 138. 888.

Cyllenium orbem complexa 28.

Callirboc fons 633. 679.

Callodcs insula 643.

Calpe mons §. 624.

calumnia 67.

calvitium 804.

Calydon urbs 651.

Camarina urbs 648.

camera 582.

Camoena 1. 915.

Campania 594. 638. 641.

Campbasantes 674 not.

Canaria insula 702.

Cancer in zodiaco 824. 828. 833. 841. 844. 849.

candicare 728.

Candidum promontorium 669 not.

candores fulgentes 196.

Canícula signum 98. 830. 838. 841.

canini blateratus 999.

cannulae 224.

Canopicam Nili ostium 672. 673. 676.

Canopos nrbs 672,

sidus clarissimum 593. 60*8. 696. 808.

838.

canor et vapor 917.

Capelle Martiani cognomen 806. 999.

caperatus 509.

Capbareus promontorium 659.

capillitium 181.

implexnm 331.

capillum solvere 903.

Capitolium 225 not.

Capotes mons 681.

Cappadocia 690.

capra 177.

Hcniocbi 858.

ejus similis insula 658.

Capraria insula 645. 644. 702.

Capreae 644.

Capricornns in zodiaco 830. 833. 843. 849.

caprigenum tergus 224.

874 Index verborum rerumque.

capsae 522.

eaptentuli ludi 425.

Capua 556. 659.

caput cum dativo 125 not.

Caralis nrhs 612.

Caralitanmn promontorium 645.

Carambis promontorinm 615. 689.

carbasina volumina 156.

Carccnna urhs 668.

Caria 686.

сайте tripus 10.

Carmania 699.

Carmentis 159.

Carncadcs 527.

caro 292.

Carpathium mare 612. 684.

Carpi 669.

Carthago 627. 652. 669. 672. 999 not.

nova 655. 645.

Carystus 659.

Casius mons 680.

Caspiae portae 685. 691.

Caspium mare 619. 665. 691. 695.

Cassiodorus 505 not.

Cassiopea 855. 858. 842.

cassus (a, um) 7. 10. 91. 100. 109. 576. 592.

805. 905.

Castalius 651.

Castor 298.

Castores 50. 85. 210.

castra Hannibalis 640. 649.

castratus 512.

Castulo oppidum 651. 655.

Catabathmos 672,

catachresis 512.

Catamitus 544.

categoriale deccm 559 Sequ. 565 Sequ.

Catillus 642.

Catina urbs 647.

Cato Uticeusis 669.

deliberans 448.

a Cacsare acensalus 468.

Catullus poëta 229.

Caucasus 685. 691. 700.

causarum genera 447 sequ. 466.

natura 469.

ductus 470. 472.

causatio 458. 466.

causativa vis 751.

causativum litis 472.

cavilla 425.

Caycus flnvius 686.

cecaumenus 17.

Cecropiac cathedrae 802.

Cecropidae 424.

tristes 888.

cedro pei-lita papyrus 156.

Celaene urbs 685.

Celeritas 7 not. .

Iilia Solis 50.

censio 91.

Centaurus Signum coeleste 850. 852. 858. 845.

centesimae fruges 81.

Cephen 296.

Cepheus signum coeleste 827. 858. 840.

cera 558.

fago illita 225.

Ceras chryseon 657.

ceraunia gemma 67. 75.

Ceraunius mons 685.

cerebrosus 809.

Ceres 49. 86.

cjus tcmplum 464.

cernentia 585 sequ.

ccmcre ferro 85 not.

eerritulus 806.

Index verborum rerumque. 785

cerritus §. 509.

certamïna gallorum 177.

ccrva Lunac sacra 170.

ccrrl fistulis capiuütur 927.

ccrvïccm jactare 545.

ceryceus 531.

cessator 726.

ccssim 2ö. 805.

Cctbcgns 269.

Cetas sîgnum 830. 832. 858. 845.

Chalets 659.

Chaldaca míracnla 1-12.

Cli a Id ас! 681. 701.

CiL al с on portas 651 not.

Chaoncs 651.

cLaos foecHfragnm 912.

Charis trina 888.

Charités 152. 907.

Charon 142.

Charybdis 641.

.luxuriosa 512.

Chelae in zodiaco 859.

L q. brachia 905 not.

chelys 56. 910. 912.

Arlenla 908.

Jovis enneaphlhongos 66.

Latoia 220.

Pindarca 119.

Chcrronesns 658. 660.

Cliimaera mons 681.

chirographnm 499.

Chins insula 616. 658.

chlamys 5. 999.

Chonos 642 not

chordacístae 924.

chorii 992.

choras Parcarum 52.

Miisaium 117.

chroma modulan J! genos §. 955. 956. 959.

chromatice diesis 950.

chromaticus 942. 949. 955. 966.

chronicus planetarnm ortus 887 not.

Chrysea ínsula 695.

Chrysippns 527.

Chrysoceras promontorinm 657,

Cicero 456.

consul 451.

trabeatus 429.

apostrophe frequenter utítur 523.

Catonem landaus 468.

artem dissimulans 516.

versus non évitât 517.

reprehenditiir 519. 522.

ejus exempta usurpât Rhetorica 439.

in (betonen 399. 439. 443. 487. 508.

531.

in academic! s 517.

in Hort cusió 441.

in Qii'inctiana 556.

in Rosciana 441. 444. 469. 490. 502.

522.

in dlvlnatione in Caecilium 503. 522.

in Verrinls 449. 469. 485. 487. 491. 493.

495. 504. 507. 509. 510. 515. 517. 529.

534. 536.

in Verrinarum séptima 504.

pro Tulüo 509. 556.

in Corneliana 492. 506. 525.

pro Fontejo 554.

in Caeclniana 527.

pro Cluculio 507. 518. 523.

de lege agraria contra Rullum 534. 556.

in Catilinarüs 496. 498. 505. 529.

in Mureniana 525.

in Scauriana 441. 469.

pro domo sua 455. 512. 528.

99

786 Index verborum rerumque.

Cicero de rege Ptolcmaeo 524.

15.0 Caen.. 469. 505.

in Pisonem 498. 512. 545.

pro Milone 441. 451. 452. 461. 469.

505. 506. 516. 520. 524. 526. 528. 556.

pro Ligario 520. 525.

pro rege Dejotaro 492. 502.

in Philippieis 472. 486. 488. 494. 511.

in oratore 519.

Cieones 656. 694.

cicuta 916.

geminata 908.

eierc pectus 24. 91.

sonum 117. l

barhiten 915.

cantus 918.

cilia 152.

Cilicia 678. 682. 690.

Cimbrieum promontorium 618.

Cimmerii 665.

Cimmerius lacus 662. 685.

cingulum 115.

ponere 149.

einnama 902.

Cinxia 149.

Cireeja habitatio 641.

cirei organici 119.

cireote 815 not.

eirculare 728. 851.

circulares llexus 579.

eirculata ordinatio 660.

circulatrix 551. 425.

eirculi 815. 817. 827 sequ.

planetarum 117. 856.

eoruln apatia vel intercapediues 199. 814.

857.

circulus 711 sequ.

aethrae 158.

circumaetus 429. 918.

circumactio 885.

cireumllexus 268. 275.

circumscriptio 527.

circumstantiae septem 557. 559.

cireumvolitabilis 584.

cire 91.

cirrati 526.

Cirrha 119. 651.

Cirrhaei recessus 11.

Cirta colonia 660.

Cithara Deliaca 924.

citharae usus et eñ'cctus 925. 926.

elangor 566. 809.

Clarins Apollo 50. 54. 526. 686.

claudere secula 125.

fatibus orsa 802.

Claudius imperator 275.

(Appius) 261.

clausula 517. 519. 521.

Cleouaei rietus 84.

elepsydra 847. 860.

cliens 548.

climata 859.

octo 876.

соей quatuor 106.

climax 556.

Clio 122.

ampleetitur Lunam 28.

Clodius 445. 455. 454. 469. 512.

Clotho 65.

Cluniensis conventus 652.

Clypea oppidum 669.

clypeum 909.

Solis 77.

Minervae 569.

ceaetus 155. 458. 814.

coagmentatus 515.

Index verborum rerum que. 787

coaptare 6. 94. 141.

coccinum 140.

coccus 7.

coelestis Juno 58.

harmonia 12. 27.

coeli partes sedecim 45.

coelicolae 5. 41. 215. 425.

coelicus senatus 891.

coelifer 657.

Coelulum signum coeleste 858.

001111111: 150 not.

Coene insula 648.

coërcitio 645.

cogitationum arcana 155.

cohibentia 949.

Colchica fiducia 110.

collacteus et collactancus 6. 111.

collaterare 249.

collatio 469. 717. 757. 741.

collidere 464.

colliniatus 729.'

colluctari 556.

colon 520. 527. 529.

Colophon urbs 686.

color 709. 956.

orationis 471.

Vcolorabilis 942.

colorare vocem 541.

Colubraria insula 645.

columbinum collum 215.

columen sectatorum 456.

coluri 825. 852.

comarum fucus 696.

comis 82. 999.

comma 520.

Commagene 678.

comminuere caput 88.

commotie animorum 475. 504. 544.

commune verbi genus 509.

communis syllaba 278.

comoedia 558.

comparatio 454. 457. 496. 758.

comparativa qualitas 451.

comparativas pro superlativo 6 et passim.

compendia intelligentiae 815.

compensare 560.

compensatio 457.

competenter 614.

complexio 404. 551.

complexiva conjunctio 272.

complicare 610.

composita spatia 949.

compositi numeri 750. 776. 778. 784.

in rhythmica 979.

rcompositio 514.

compositivus 945.

conceptio 557.

communis 755.

conceptos 428. ’

сопсс551о 454. 458. 555. 562.

conchae 905. 915.

conciliatio animorum 475. 502.

conclusie 408 sequ. 506.

concolorus 80. 659.

concordare 576. 947.

Concordia 147. 751.

concubiae 57.

eoncussus 26. 552. 901.

condicere 97.

conditionalis syllogismus 545. 414.

conditores urbium 642.

condylus 88.

conferre arbitrium 91.

continis 407. 716.

conlirmatio 544. 557.

contlietus 450. 464. 467.

99 *

788 Index verborum rerumque.

confundere numéros §. 782.

conglobare 557.

conjectura 444 scqu. 431 sequ.

conjccturalis virga 7-

conjugate 474. 484. 559.

conjuga ti ones 511 scqu.

conjiigia sacra 5.

conjuncta 489. 559.

conjunctarum tctrachorda 942 scqu. 961.

extent a 931.

conjunct iones 286. 310.

connexe 387.

connexio 554.

connivere 25. 27. 112. 184.

connubialitcr 576.

conqnestio 565.

consanguincus 1.

conscius 31. 919.

Veneris 903.

Consentes dii 41. 45.

consequent ¡a 415. 421. 474. 491.

consistorium Jovis 64. 89.

consonantes litcrae 233. 239.

constipare 599. 724.

constitutioncs causarum 445.

consul 483.

consulares Rom id ci 578.

Consus 54.

con tamen 10.

conteutio 543.

continare 897 not.

continua quantitas 371.

vox 937.

continus 957 not.

contradictor 459.

contraria 384 scqu.

contrariae leges 4G4.

contrarium 572. 377. 488.

contributae urbes §. 632.

contumiae 424.

conus 721. 722.

convenientia 950.

conventos juridici 650. 652.

convenio in dialéctica 578. 397.

in rbetorica 523. 554.

in música 970.

copula 979. 989. 991.

sacra 1.

copulare 1 not.

copulatio 509. 552.

Cora oppidum 642.

Corax 455.

Coraxicns nions 683.

Corcyra 658.

Cordubcnsis conventos 650.

Corintbus 652.

Cornelius IVepos 621.

corniculata Luna 738.

cornna in syllogismo 527.

corollae 119.

corona 1.

Solis 75.

Jovis 66.

PaUadis 40.

Ariadncs 98. 838. 841.

austrina 838 not. 842 not.

corporatio 732.

corpulent us 154. 815.

corpus simulacrum animac 142 not.

ejus partes 759.

corrogare 7. 49. 52. 151. 215.

corrugare 809.

Corsica 639. 644.

cortina 894.

coruscifer 808.

corvus Apollinis ales 435. 895.

Index verborum rerumque.

Corme sîgnum coeleste §. 839. 838.

Cossura insula 648.

cothurnatí can tu s 121.

cothurnus 809.

crassitude 734.

Crassus orator 432 not.

Cratae» 641.

Crater signum coeleste 829. 838. 843.

creagrae Atticae 997.

crêperum 2. 116. 80S.

crepidae 10. 381.

crepitacula 7. 900. 927.

crepitare 11.

Creta 639.

Crêtes 923.

Creticus 990. 993.

cricote ephaera 813.

crinalis spicus 903.

criniti sapientes 812. 906.

crispa inflexio 311.

cris tac cum aprugnis dentibuf 197.

tergeminae 368.

critici 230.

crocodilus in navi solari 185.

crocus 7. 686. 903.

crotalorum tinnitus 133.

Crotón ttrbs 630.

crudus 998.

cruenta rythmica 120.

crustari 608.

crystal! us 73.

es litera a Claudio inventa 243.

Ctesiphon urbs 701.

cubitalís mensura 811.

cubus 102. 721. 740. 746.

culeus 463.

culmen pignoris 180.

Cumaea Sibylla 139.

С и m a nu m antrum §. 10.

cumulus 888.

cunabula 386.

cuncticina л (duplas 903.

Cuniculariae insulac 643.

cuniculi fundi 470.

Cupido 148. 804.

ver slfo nuis 917.

monas 761.

et Himeros 903.

cnpitor Jupiter 389.

cupressus Silvan! 423.

Curetum rcx Crêtes 639.

curíales Jovis 93.

enriarum facta 429.

Curitis Juno 149.

cursare 262.

cursiin 366.

cursor Mcrcurius 23.

cursu velocissimi Troglodytac 702.

cursus astrorum 97. 118. 186. 81 J.

Curubîs oppidum 669.

Cybele 4. 740.

Cybeleïa tympana 170.

Cyclades insulac 660.

cyclicac discîplinae 998.

cygni 927.

Apollini sacri 894.

alites augúrales 26.

Cygnus signum coeleste 828. 833. 838. 845.

cylindrus 721. 722.

geminans 388.

Cyllcnïus Mcrcurius 5 et passim,

eyma 814.

eymbala 567.

Cynos sema 638.

Cypris 1. 5. 54. 903.

Cyprus insula 612. 682.

790 Index verborum rerumque.

Cyrcuaiea 672. 705.

Cyrnos insula 644.

Суток-ив mons 689.

D literae prouunciatio 261.

Daci 665.

dactylicus 519. 977. 981. 995.

dactylus 984.

Daedalus 579.

ejus filius Japyx 642.

daemones 151 not. 154.

Damascenc 678.

Damon musicus 926.

Danae 642.

Danubins iluvius 662.

Dal-dani 655.

Dardauus 642.

dare pro docere 118.

Darius 661.

decani 200.

Dccapolis 679.

dceas 754. 742. 746.

decens 1. 888. 905.

decere 545.

decerncre 85.

decipula 825. _

declarativa pars sententine 541. 595 409. 422.

declinalio 227. 290. 510.

llecoloral'e 580.

decreta publica ad lyram recitata 926.

decuriatns 2. 728.

decussare 208. 825.

decussalim 85.

decussatus 57.

dedicativa pars seutentîae 596 sequ.

deductus 158.

numcrus 991.

defectiva 512.

defectus Solis et Lunae 858 sequ. 869 sequ.

definitie 559. 549. 554. 561. 565. 578. 414. 475,

in geometria 711.

definitiva controversia 451.

deflexus 849.

dellorare 526.

delluere 207. 752.

deformatio 524.

deformiter 545.

dejeratio Pytliagorae 107.

.delere taedia 704.

Deliacum fntum 24.

deliberativum genus dicendi 447. 467.

deliberator 447.

llcliqllia Solis 594.

Delius Apollo 7. 12. 54. 210. 265. 526. 528.

l810. 891. 894. 914. 920.

Delos insula 10. 660.

delplnini 927.

Delpliînus Signum eoeleste 858. 841.

Delphos urbs 651.

Delta in Aegypto 675. 676.

Deltoton 852. 858. 845.

demearc 150.

dementire 806.

Democritns 110 not. 215. 657.

Demodamas 692.

demonstrativum genus dicendi 447. 468.

demorator 87.

Dcmostlncnes 429 sequ.

demulctare 807.

dendrites 75.

denominative 581.

Denselatae 656.

llentatus 586.

dentes quando emergant 759.

deorum eoncilium seu senatus 55. 40. 69. 97. 99.

805. 914.

Index verborum rerumque. 791

ileoram plebes sea valgas §. 43. 42o.

domas sea mansiones 48 sequ.

nomina malta 149 not

risas 332 not.

mater Aritbmctica 730.

itinera 811.

stemmata 137»

depile calvitium 804.

deponens 309.

depositio vocis 974.

dcprecatio 458.

deprecativa qualitas 457.

dcpulsio 445.

derivado 511.

dcsudatio 577.

detractio 557.

dcus none 731.

devins promissi 222.

diadema 7. 114.

Junonis 07.

IVeptuni 80.

diámetros 712. 714. 735.

diamctri regula in música 952.

Diana 85. 919.

ejus templum 700.

Dianium insula 644.

diapason 107. 934. 944. 950. 951.

in coelo 199.

diapente 107. 954. 950.

diaporesis 523.

diastema 948.

diastcmatica 937.

diasyrmos 525.

diatessaron 107. 934. 950.

diatónica modulatio 959. 965.

diatyposis 524.

dicabula 809.

Dicaearcbus 590.

dicbronon in rbytbmo §. 982.

Dictynnaeas areas 170.

mons 659.

didere 3.

Dido 279. 485. 999 not.

Didymaeas Apollo 692.

Didyme insula 642.

die noctuquc qnot partes plane tae currant 864.

diei longitude 595.

dicrnm noctiumquc inaeqnalitas 846.

access us 875.

dies septem 738.

semestres 664.

diesis 11. 930. 948. 950. 953. 971.

diezeagmenon in rbctorica 536.

in mu sica 931.

differentia 359. 346. 478. 487.

diffcrrc animo 109.

diffidens sui 425.

diffinitio 339 not.

Digitii 642 not.

digitis compntandi ratio 102 not. 729.

cocrcetur numerus 746.

digrcssio 552. 565.

J i i 150.

aërii etc. 810.

i. q. astra 93 not. 97 not. 125. 812.

azoni 61.

duodecim 42. 914.

fatales 810.

hospitales 53 not.

minores 167. 425. 729. 810. 906.

novensiles 46.

publici 59.

ruricolae etc. 889.

septem residui 43.

tcllustres 729.

tres 204.

■

792 Index verborum гегишчие.‘

dii num fato regantur? 52.

dilophos ales 177.

diluerc 545.

diluvialis consternatio 812.

diluvium 655.

diminutio 502.

Diomedei equi 657.

Diomedes 642.

Dione 725.l

Dionysius i. q. Bacchus 158.

Dioscuri 85. n

diphthongi 277.

diplasia ratio 107. 954. 951.

dipondius 757.

directae lincae 709.;

directiangnlus 712.

directilineus angulus 711.

directim 411 not.

directus angulus 711.

dirigesccre 888.

Diris 667 not.

diritas 224.

Dis 166. 191.

discernere verum 529.

diseiplinae 158.

sobriae 220.

in famillitio Mercurii 56.

cyclieae 998.

discolorus 67. 528.

Discordia 47. 752.

discreta quantitas 571.

discretio 11. 52.

discussius explorare 891.

disdiapason 950. 955.

disemus 978. 981.

'disgrcgus 892.

disjuncta spatia 949.

disjunctio 417.

disparare 10. 24. 625. 714.

dispendium 452.

dispensare 806.

dispositio 567. 442. 506. 616.

dissilire 806.

dissimilitudo 487.

dissona sacra 191. 205.

dissuasor 467.

dissultare 5. 155. 906.

distermina 714.

districta cura 577.

disyllaba 269. 521.

dithyrambica modulatio 965.

dilhyrambus 519.

ditrochaeus 519.

diversicolor 14. 15. 67. 811.

dividendi modus 559. 552. 554.

divinatio 159. 167. 192. 755;

ejus genera 9. 894.

divisarum soni et tetrachordum 951. 944. 954. 961.

divisores 492.

Dmolus 250.

dochiminac 990.

dochmius 519.

doctiliens ardor 567.

doctiloquus 905.

doctus in hypallage 56. .

Dodonaei Jovis fanum 651.

dolia Apollinis 17.

domiduca Juno 149.

domus Deorum per zodiacum 44.

Dorica natio 555.

Dorio melo tinniens orhis 197.

Doris 651. 685.

Dorius sonus 197. 955. 966.

Dorylaum 686.

dotalia mancipia 115.

dotis reciprocum 892. 898.

Index verborum rerumquc.

7«î

draco vigil §. CG7.

aeternitatis symbolom 70.

Signum coeleste 827. 832. 853. 858. 840.

Drin'uis fluvius OÖO.

Dry о s (i .'il.

ductus causae 470. 472.

ducllum 568.

dul ci nervis 917.

dnlcisonus 888. 908.

dumales setae 529.

duodecim radii Sol is 188.

conversiones Lnnae 170.

horae 76.

ilumina 41, 914.

dnplicatio 750.

duplices litcrae 276.

dyas 707. 732.

Dyrrhachium 657.

dysprophoron 314.

£ litcrae pronunciado 261.

usus in fine vocabuli 235. 279. 285. 291.

transitus in alias vocales 255.

ebeneus 80.

eblanditus 920.

ebrios música sanat 926.

Ebusus insula 645.

ecccntros terra 849. 855. 873. 879.

eccentros tclluris circulus 881. 883.

ectblipsis 267 not.

cdcntulus 386.

г disse rere 817. 830. 921.

Edonii 655.

eflamen 527. 556.

effecta 494.

effigiare 579.

cfligicntia 922.

egersimon 2. 911.

ei pro i §. 277.

el in fine vocabuli 279.

elatio 982. 985.

Electrides insulae 666.

electro pnrior 14.

praeniterc 66.

elegiacus pentameter 521.

elementa narrationis 552.

elcmentorum numerus 754 scqa.

praesules 62. 211.

concordia 1. 814.

transfusio 758.

fluctus 814.

elepbantes 927.

in Africa 668.

in Taprnhnna 696.

plepbantus pro cbore 225.

Elcusina lampas 170.

clevatio 525. 974.

Elisae urbs 999.

Elissos colonia 667.

ellipsis 557.

clocutio 442. 508.

ejus genera 475.

ejus figurac 526 seqti.

cloqucntia 475. 508.

cloqui 341. 388.

eloquium 391.

Ematliia 655.

emissio 932.

empyrium 202. .

cn in fine vocabuli 279. .

cnarmonia diesis 950. 948. 959.

modulatio 942. 949. 955. 059. 966.

cncliticae 272.

Endymion Latmiades 919 not. .

Engonasis 827. 858 (v. IVisus).

ipbtliongos cbelys 66.

100

794 Index verborum rerumque.

enneas 741.

Ennianum distiehon 42.

enodis arundo 906.

enrhythmos 970. 972.

entelechia 7. 215.

enumeratio in erationc 565.

Enusis insula 645.

co 521.

Eous eceanus 695.

epanalepsis 555.

epanaphora 554.

Ephialta 425.

epihatis paeon 989.

Epicrene 655.

Epicurus 215.

epicyclus 879.

epilogus 475. 506. 544. 565.

Epimelia 145.

epimerismos 564.

Epirus 659. 651. 655.

epistolaris Jovis 896.

epithcma 225.

cpitrita ratio 907. 955. 951.

cpitritus 977. 978.

iambus 986..

epogdoi ratio 108. 955.

cquarum fetura 629.

equi Solis 29.

Diemedis 657.

Equus signum coeleste 828 (v. Pegasus).

er in line vocahuli 297.

Eratino Cypridis filia 605.

Erato 28. 125.

Eratosthenes 596. 598. 815. 858.

crgastica Schemata 715.

crgò 271.

Ericusa insula 648.

Eridanus fluvius 640.

Eridanus signum coeleste 858. 841.

Erigone 174.

erotema 524.

Erythraea Sibylla 159.`

Erythraeum mare 677.

Erythras rex 677.

es in line vocabuli. 501.

Esseni 679.

etesiae 694.

ethics fides 475.

Etrusca disciplina 142. 172. 914.

Etruria 142. 657.

etymologia 485.

Euhoea 659.

Euclides 587. 724. 754.

Eudoxus 621.

Eumenides 142.

Euonymos insula 648.

Enpatoria urbs 689.

Euphrates fluvius 615. 678. 681. 690. 701.

~ Europa 622 sequ. 626.

ejus dimensie 662. 665. 705.

Euterpe 28. 125. 279.

euthia 958.

Evan- 804.

eventus 558.

exacta species 515 sequ.

exaequatum 551.

examinatie 461.

exantlatus 17.

exardescere 512. .

excellentium tetrachordnm et seni 951. 944. 954.

961.

ex consule ete. 294.

excrementa 754.

excubiae 112.

excurrentia 949.

exeusamentum 807.

Index verborum rerumque.

exemplom §. 558.

exercitatio diuturna 508.

cxitium Sa tu mi 17.

exordium 544. 545. 549.

expletivae conjimctiones 272.

cxsccutio 556.

exsistens ex non existcntibus 206.

cxsnlis interfector 465.

oxta fîssiculare 151.

extents chorda 931. 942. 954.

extenuare 545.

cxtimi ambitus muras 202.

cocli contextio 810.

extra causam 505.

extramundanus 38. 910.

dcus 202.

exuviae Jovis 65.

Pbilologiac 114.

' F literae pronunciatio 261.

usus pro Graeca Ф 311.

semivocal» 240.

fabricator dens 733.

fabriles operae 889.

fabula 550.

face 320.

faceré et pati 240. 363. 380.

face ti or d cor и ш Bacchus 331.

faciliter 325.

Facundia 172. 173.

faix Bacclii 82.

Saturai 425. 566.

temporis 999.

Fama 11. 98.

praeconans 63.

famulitium 704. 804.

Fantuac et Fanae 167.

farcinare 998.

fascia §. 602. 607.

fastigarc syllabam 262.

la iul ¡bus aliquem 468.

fastígiare 944.

fastigium 264. 268. 273. 408.

Fata tria 57. 65. 89. 360. 733.

proeliorum 925.

fatale temperamentum 108.

fatales divi 810.

Fatui Fatuaeque 167.

fatum 32. 494. 567.

publicum 69.

fatus 24. 124.

Fauni 167. 425.

Faunus 906.

fa vil lac turicremae 124.

Favonius 629.

Favor 48. 50. 55.

Favores 45.

fax quibus diis tribuatur 77 not.

febris cantione curata 926.

Februa sive Februalie Juno 149.

Februus 52 not.

felis Lunae sacra 170.

in na vi sol ail 183.

femnr feminie 244.

fenestras dissecare lamine 219.

ferula 224.

Fescennina licentia 904. 914.

fetura 627.

Ficaria insula 645.

fictio verborum 510.

fictor arbitrarius Jupiter 68.

Fides 147.

quot mo dis fiat 473.

fidicinare 928.

íigurae in geometría 708.

elocutionnm 530 seqn.

100 *

Index verborum rerumque.

fignrac scntcntiaram §. 525 scqu. 561.

fignratus ductus 470.

finis 444. 445. 452.

finitiva quaestío 46C.

fini tor 818. 827. 85G»

firmado 474.

Firmianum marc 644.

fissicularc exta 151.

fissiculatus 9.

fissura 675.

fistula 927.

pastoralis 924.

sibilatrix 906.

fixa signa in coelo 838.

flabra nemorum snsurrantia 11.

flamen miscillum 997.

flammata cupiditas 889.

flammatrix 428.

flammcnm 114 not. 538. 903.

Flora decens 888.

florea rura 511.

flos genarum 739.

ignis 206.

resectus 902.

flucticolor 67.

fluctigenae divi 889.

fluctuantes segetes 559. 560.

fluctus 814.

Fluonia Juno 149.

Flavias signam coelestc 845 (v. Eridaous).

foedus de conjugio 1. 25. 51. 91.

matris 575.

foenus 505.

foetidus ructus 224.

fomes flammiger !)I2

sensificus 185.

Fones 167.

Fons 46«

fons Gorgone! caballi §. 119.

lacis acthcrcae 184.

animarum 922.

Fontana virgo 205.

fontigenae virgines Musae 574. 908.

for 511. 525.

forma 559. 544 scqu. 554. 486.

conclusionum 408 sequ.

conjugationum 512.

in geometría 711.

Formiae oppidum 641.

formulae haiuatae 528. 555.

fortis viri praemium 459.

Forlitudo 150.

Fortuna 55. 88.

Fortunarum populus 11. 14.

Fortunatae insulae 702.

Fossae insola 645.

fragor 625.

fragosus 14.

fragrarc 85.

fiamea Martis 425.

Fratres septem montes 668.

Frans 51.

freni 514. 518.

frictus 805.

frontes cocli quatuor 75 í.

Fronte 452.

frumcnli inventio 158.

frutecía G 7 not

fuat 262.

fulera lecti 726. 888. 902.

fulgurum jactus 7.

fulmina 151. 897.

et fulgura 125 not.

Juiioni quoqiic tribuuntur 67.

eloquentiac 427.

lamida caligatio 11.

Index verborum rerumque.

fornida aura §. 134.

fondus 765.

fuoerationcs 606.

fungor с. acc. 52-1.

Fura et Fnriua 164.

furor 501.

furta 726.

farra nox 585.

farvescerc 80.

fasci Aegyptii 720.

fascina 66.

fasilis 17. 860.

fastis вша sit tel um 465 not

488.

G líterae pronunciatio 261.

Gades 611. 612. 614. 618. 620. 621. 651. 658.

Gaditanum fretum 622. 627. 705.

milis 620.

ostium 625. 658. 665.

Gaditanus conventus 650.

Galata insula 645.

Galatea 915.

Galati» 682. 686. 689.

galaxeus 208.

galaxias 97. 207. 826. 855.

Galilaea 679.

gall arum gumtncosquc commixtío 225.

Galli 687.

Gallia 615. 618. 654. 658. 665. 666.

Gallîcum mare 629.

gallinacei pugnaces 177.

Gallus flurias 687. ,

Gampliasantcs 674.

Ganges fliiviiis 612. 694.

Garamantcs 671. 674.

Gargapliie fans 655.

Gaulos insida 648.

gazac §. 578.

Gehenna nions 654.

Gcloni 665.

geminatae noctis obscquîum 157.

Gemini in zodiaco 50. 76. 828. 845. 914.

gemmae 67. 426.

duodecim in corona Solis 75.

- in Hispania 627.

gemmare vites dicuntur 558. 512.

gcminatus 116. 811. 911.

genera dicendi 428 not.

modulandi 942. 955.

musicae tria 956.

numeri 970.

rbytlimi 977.

verborum 509.

generalis omnium praesul 152.

genesis 752.

Genctliliace 228. 894.

genicula 845.

genitalia Osiridis reperta 126.

^enitrix Venns 85 not.

Genius 49. 50. 92. 152.

et Lar 54 not.

Junonis 55.

genns 559. 544. 476. 485.

géomètres 250.

geometría 588.

Gcrastus 659.

Germania 619. 621. 665. 665.

germanitas 755. 895.

gernlae 579.

gestamina signorum coclestium 838-

gestus 428. 510. 545. 969.

Getae 665.

Gigantum proelia 655.

git 507.

glabellus 152.

798 Index verborum rerumque.

glaciari 116.

glandes eantu translatae 928.

glandifer 511 not.

glauca volucris 571.

glaucuin tegmcn 70. 725.

Glaucus 141 not.

globosa animataque rotunditas 140.

globus 66. 595. 594.

gluten et glutinum 296.

gnomou 581. 595. 597. 746 not.

gnomoniea supputatio 596.

Gorditanum promontorium 645.

Gorgades insulae 702.

Gorgo Tritonia 551.

Gorgones 702.

Gorgoneus caballus 119.

Gracclni 452.

Graccllus (Tiberius) 456. 500.

gracilentus 57. 140.

gracilis modulatio 952.

gracilitas 109.

Gradivus Mars 4. 82. 210. 425.

gradunl faccre 565.

Graeca nomina 272.

Craecia 650 seq".

Magna 649.

Graecus rex 654.

Graja levitas 555.

grammaticum animal 549.

grandil'er 511.

grandiloqnus 457. 511.

Gratia trina 1. 888.

Gratiae 152. 906.

earnm germanitas 755.

gratulari 81. 107. 695. 898.

grav-is accentus 268. 275.

gravitas soni 952. 940. 947.

gremium 590.

gubernator Genius 152.

gummis 225. 291.

gurgulio 509.

gymnasia 814. 888.

Gymnasiae insulae 645.

gyrus 709.

Н aspirationis nota 252. 258.

pronuncialio 261.

syllabas reddit communes 278.

habitationes deorum 44.

lmbitus 540. 565. 567. 584. 586.

et amiesio 558.

liaedi in humero Heniocbi 858.

Haemus mons 651. 655. 656.

halatus 7. 14. 85. 215.

balitus 802.

llallllcinari 509 not.

Inamus Dialecticae 522.

Hannibalis castra 640. 649.

sepulcrum 687.

Hanno 621.

ejus periplus 667 not.

Harmonia 757. 897. 899. 909. 958 nel.

coelestis 12. 27. 66 not.

harmonica 956. 958.

proportio 757.

harpae bombique 197.

Harpocralcs 90. 729 not.

baruspicina 895 not.

liaruspieium 151.

hasta Gradivi 425.

Mincrvae 569.

Portuni trilida 569.

coclibaris 905 not.

bebdomadis dies 185 not.

Hebrus lluvius 656.

Бесам 110 not. 755.

Index verborum rerumque. 799

hecatontas 754. 746.

Hector in genitivo num producnlur? 289.

Hecubae sepulcrum 658.

liederae arcutes 10.

Helice 595.

Helicon mons 651.

heliotropios gemma 75.

Hellas 652.

lxellebori remcdium 527.

Hellen 654.

llellespontus 651. 657. 661.

hemicyclia 605. 658. 712.

he.lia ratio 107. 954. 951. 959. 977. 978.

U diesis 950. 959.

hemisphaeria 602. 875.

hemitlnei 156. 160.

hemitonia 950. 965.

Папства eivitas 689.

Henioelnus signum coeleste 828. 858.

Iieptas 108. 568. 758.

heptasemus 978.

Hera terra 160.

Heraclea urbs 688.

Heracleopolis 676.

Heraelitus 87. 215.

Heras lutra 645.

Herculauium 642.

Hercules 84. 157. 642. 698.

Mercurio adliaercns 210.

ejus arae 692.

columuae 620. 621.

comites 674.

{Ша 695.

ñlius Маг 667.

Sardus 645.

ilsulae 645.

luetamen cum Antico 667.

heri et here 284 not.

Hermagoras 444. 455.

Hermapliroditus 54.

Hermes quadratus 106.

Hermione 655. 757 not.

Hermus lluvius 686.

heroes 160. 904.

heroieus versus 517. 522.

Heroplnila Sibylla 159.

Herophilus 926.

Hesperides iusulae 702.

Hesperidis lilia 659.

Hesperidum horti 667. 672.

Hesperion ceras promontorium 702.

Hesperus 885. 902.

Hetrusci 172. 914.

Hetruria 142. 657.

licxas 725. 756 sequ.

liiems 75. 874.

lliera insula 615 not. 648 not.

hieroglypliica signa 157. 175.

Hieronesos 648.

Hierosolyma 679. I

hilarus 705.

Himantopodes 674.

Himeros 905.

Hipparchus 815. 824. 867.

Hippo diarrhytos 669.

regius 669.

Hippocrene 655.

Hippotcusis {Ша $1Ьу11а 159.

hircipes 906.

Hirtius 494.

hirlus 529. 704.

Hispania 618. 621. 627. 652. 666.

Hispaniense os Rhodani 655.

Hister lluvius 662.

historia 526. 550.

histriones 545.

800 index verborum rerumque.

liiulcac voces §. 51-1. öl 6.

Humerus 212. G8G.

caccuticns 5.

ejus scpulcrum 660.

homo animal risibile 548.

definitur 549.

absolutas 759.

homoeoproplioron 514.

Jiomocoptoton 552.

bomoeotcleoton 552.

horac duodecim 77 not.

dici noctisque 757.

carum ductus 597.

Но га tin s 511.

horizon 604. 827. 856 (v. finitor).

horologia 595. 600.

hortativns modus 510.

Hortensius 441. 545.

hospita Juno 55.

dcorum nutrixque 81.

hospitales dii 55 not.

humanac hostiac 655.

hnmcns crápula 801.

húmida Lu и ас natura 14.

humilis materia 547.

hyacinthes gemina 67. 75.

hyalin» 66. 67. 575. 811.

hydatis gemma 75.

hydraulae 117. 924.

hydrciiin germen 729.

hydri marin! 699.

Hydrus signum • coclestc 829. 858. 845.

Hydruntum 650.

Hvlas lacus 687.

kl

Hymcnacus 1. 888. 901. 904.

llypaca 645.

Ilypanis flavins 665. 694. 699.

llypasius 956 not.

hypatc §.951.

hypatoides 965. 966.

hyperaeolius etc. tropi 955.

Hypcrborea lux 808.

Hyperborei 664. 695.

cygni 927.

hypophora 565.

HyTcania 666.

Hyrcanius mons 685.

I litcrac pronunciado 261.

in fine vocabuli 279 sequ. 291.

transitas in alias vocales 255. 295.

usus pro duplici 276. 295.

geminata 256.

jacula га dio ru m 15.

ta! milium 151.

iambicus numerus 521. 977. 985. 990.

unde dictas 988.

Janiculum 642.

janitores terrestres 60.

Jan« 4. 45. 65. 642. 742.

Iapyx 642.

larsonis littus 655.

jaspis gemma 75.

Iastiiis tropus 955.

latrice 228.

Jasarles 692.

Ibérica manus 646.

Iberos fluvius 627.

Ibis 175. 178.

Icbnusa insula 645.

Icbtbyopbagi 699. 702.

Icosium oppidum 668.

Idaciis mons 659.

idea mundi 68.

idealis 706. 707. 751.

forma 755.

Index verborum rerumquc.` 801

idcalis prudential 816.

Idumaca 678.

jecur concupiscentiae sedes 7.

Igilgili oppidum 668.

Igilium insula 644.

ignea. animalia 546.

ignis in lustratione 142.

arcanus 910.

elcmentum 215. 758.

triangulus 568.

ejus Поз 206. 571.

igniti lapides 75.

ignivaga denunciatio 896.

ignolus deus 185. 202.

il in fine vocabuli 679.

ilieet 424.

llium 686.

illatio 545. 405. 408. 412.

illex 555. 919.

illuvies mortalium 812.

illuminatio 656.

lllyricum 659. 650. 655.

imago 558. 558.

Imarmine 64 not.

imbriÍieare 584.

imitus 159 not.

immature mori 698.

impares numeri 747 sequ. 768.

impatientia amoris 6.

imperativus verbi modus 510. 515.

imperfecti numeri 755.

impersonalia 509. 512. 590.

impersonalis modus 510.

impertinens 45.

impossibilis 145. 555.

impotens 427 not. 545 not.

impressio 525I

immortalitatis poculum 54. 154. 141.

imum 599. 600.

lnarime insula 644.

inartificialia argumenta 474. 498 not. 557. 560.

япсапшвоцеэ 926. 928. ‘

incessabilis 59.

ineessabiliter 895.

inelioativa species 515 зет].

Verba 512.

incidentes narrationes 551.

status 445. 450. 459. 465.

propositiones

ineogitabilis 922.

incomposita rliytlluiica 979.

ineomposìtì numeri 750. '772. 781. 784.

incorporen 706 sequ. 805 sequ.

Incubus 425 not.

indelinitllm 542. 596. 599.

India 612. 694 sequ.

Indica prudentia I114.

secreta 11.

indicativns modus 510.

indigctes dii 62 not. 95.

indignatìo in rhetorica 565.

indiscrelum 6.

individunm 544. 550 chll.

inductie

indumenta perciperc 66.

ludus iluvius 694. 700.

indusiari 65. 114.

inerrantìa signa 858. 868.

infumis in feminam 471.

inl'antium crcpitacula 7. 927.

infelix Capella 806.

infimare 595. 867.

infinibilis pater 205.

infinita quaestio 441.

inûrmatio 461. 474.

infiunt 220¿

„1.

101

802 Index vcrborum rerumque.

intlexus acceutus 269 sequ.

infractus 150.

ingenium mundi 567.

ingercre 179. 452. 459.

inhiare 7.

injunctum 557.

innitcns 219.

innuha Pallas 725.

inrestinctus 915.

insceabile 971.

insinnatio 546. 548.

insolcntia verba vitanda 510.

insopibilis 7. 910.

instruela propositio 562.

instrumenta musica 906.

insulae dicuntur quasi in salo 645.

majorcs 666.

natantes 928.

fortunatae 702.

insurgere c. acc. ’755.

integrare 754.

integumenta 470.

intellectualis 202. 751. 925.

intelligentie extramundana 910.

intemeratior 6.

intemperiae 164.

intentio soni 950. 940. 951.

in rhetorica 445. 451. 460. 474.

interealatio 866.

intercapedinatus 921.

intercapcdo 857.

interjeetiones 288. 861.

interjcctus 857.

iuterlitum 10.

interpretes angeli 154.

interrivatio 661.

interrivatus 584. 627.

interrogationcs captiosae 528.

interrogationes in rhetoriea 5M.

intersecare 626.

interstitium 581. 600. 755. 857. 864.

interula 7.

interuli nexus 888.

intervalla corporum coclestium 169 sequ.

in musica 948 sequ.

intervibrare 586.

intimare 59. 274. 526. 545. 519. 587. 610. '

727. 745. 867. 892. 965.

intimatio 897.

intenso crine hispidi 578.

intricarc 58. 704. a "м

inumhratio 79.

inventio rhetorica 428. 442. 451.

inversio 562.

investigan-ix comprehensio 442.

invidia 504. '

involuti dii 41 not.

involutus 807.

io finita vel-ba 517.

Jocus minister Vencris 705. 804.

lonia 685.

Iouicum metrum 985. 991.

Ionium mare 651. 652.

Jordancs amnis 679.

Ios insula 660 not.

iota nota musica 945. 960. 962.

i tacismus 514.

{тише decretum 40.

Jovialis majestas 582.

circulus 196.

Vulcanus 42.

domus 208. 7:

lris 67. sf..

ironia figura 525. 550.

irrationahilis 949. 975. 992.

is in fine vocabuli 279. 502. 505|'.

Index vcrborum rerumquc.

».rn.e-w

_~1-r

_. „__A _* V;

ischiades 926.

Iseus 192.

Isidorus Clxaracenus 611. 616.

Isis 4. 158.

Ismaros mons 907.

isocolon 551.

Isoerates 452.

Issa 659.

Issicus 51005 612.

Isthmus 652. 655.

Istria 659.

Italia 654. 656 sequ.

cjus (110100510 649.

iterntio 555.

Ilm-duca Juno 149.

Ilhacesiue insulnc 615.

itincr 897.

Juha rex 676.

31111211- purpurcum 912.

julicre c. dativo 125.

Judaea 678. 679.

judcx 4147.

judicatio »142. /161 sequ.

Juno jugalis 22.

pronuha 51. 705. 888.

regina 111.

01 111100105 Mercurius 54.

Junonia insula 702.

Junonis ubcra 17. 54. 126.

Junonius 87.

Jupiler 911.

alias Jovis 42.

nominis declinatio 525.

а juvando dictus 149.

cum Junone et Minerva junctus 59.

aetllcr 67 not.

arbitrator 68 1101.

110105 701. `

Dodonaeus 651.

1701010 52.

monas 751.

opulentiae 47.

rcx 41.

salutaris 885.

secundanus Í17.

tcmperatus 17. 52. 156.

poëtarum et carminum 558. uxorius 5. 4.

jullicatum 558. ejus nutrix Vesta 72.

judiciale causarum genus 417. 461. ñlia Aetcrnitas 7.

jugalis 22. 51.

jugarius 999.

juge colloquium 957.

`111001010 syllabarum 265.

Juno 4. 7. 50. 55. »12. 97.

aër 58. 67. 711. 149.

(lyas 752. 740.

ejus mansio 46.

cjus cognomina 119.

nethcrca 168.

Argiona 4.

000105115 58.

Genius 92.

risus 17.

palatium in galaxia 97.

prudentia Minerva 567.

nomen proprium 720.

manubiae 896.

milites 65.

indumeuta 66.

Jupiter planeta 14. 28. 196. 885.

'

.

Р11аё11100 арре11а101 850.

Jura 01005 6511-.

juridicialis (100111115 »151.

1

101 *

804 Index verborum rerumque.

7?

м.1 Ж

Г

lil

`

.__n

„Aa.N“ А

tg.

1

jusjurandum 560.

Pythagorieum 107.

Justitia 128. 752.

juvenalis 56.

R nunc nota nunc litera 255._

superflua 258.

pronunciatio 261.

L literae pronunciatio 261.

triplieiter senat 241.

in tine vocabuli 294.

labda snpinnm neta musica 945.

labdacismus 514. ` l (l,

Labor Philologiae alumnus 145.

Iahorata pervigilia 57.

Labyrintheus Daedalus 579.

lac 279. 597.

Lacaena pulchra 918.

Laccdacmona .a au.. (111010001 925.

laccrtosus 5.

Laehesis 65. 894.

Lacinium promontorium 659. 650.

Laconica 651.

laet 256. 507.

lactca Luna 585.

subsellia 209.

lacteum lumen 729.

laeteus {luvius 14. 207.

eirculus 826.

Laestrygones 641.

laetae segctes 558.

lampas Eleusina 170.

Leueotheae 115.

menstrua 912.

Solis 29. 77.

lana herharum felieium 114.

instar serici 667.

lanitium vestimentnm 157.

lanugo quae scricum creat 695.

Lapidarii campi 642.

lapis in metaphora 560.

Lapilhac 654.

laquearia 00011 808.

laqueatus 199. 582.

Lar Coelestis 48.

cunetalis 54.

militaris 48.

Lares 45. 155.

et Genii 54 not.

domorum urbiumque 162.

Larvae 162.

lassa Venus pulchrior 704. 889.

Lasus 956.

latera deducerc 545.

latex 907.

Latialis 225.

facullas 555.

Latini sermonis egestas 554.

Latium 657. 642.

Latmiadcnm carmen 919.

Lateia chelys 220.

Diana 914.

Latoidcs seu Latoius Apollo 17. 225. 897.

laudativum genus oratienis 448. 449.

laurea Ciceronis 451.

Laurens assortie 556.

laurenm ramala 7.

lauripolcns Apollo 24.

laurus Apollini sacra 7. 10. 29.

lectica 155.

Leda 918.

legalis judicatio 462.

quaestio 460.

leges ad lyram recitatae 926.

centrariae 464.

Index verborum rerumque.

v ' ‚ » 1 'ff-2€» ...."1xaîïa

Lemannus lacus 655.

Lemnius Vulcanus 7. 889.

Lemurcs 162.

lcntus amoris 725.

Leo in navi solari 185.

in zodiaco 828. 841. 844.

Leptis 670. 671.

chus Signum coeleste 850. 858.

Lcsius et Milcsius 462.

Lethaea littora 116.

Lethon flnvius 672.

Leucaethiopcs 675.

Leucas 615.

Leucasia insula 645.

Leucopetra 659. . .ti-

Leucosyri 615. i x

Lcucothca aurora 115. l"

insula 644.

libamina 755. l

Libanus mons 680.

Libentia 804.

Libc'r pater 51. 210. 628. 655. 694. 695. 698.

cjus arac 692.

Libethris fons 119 not. 654.

Libra in zodiaco 829. 852. 859. 842.

libraria supcrûm 65.

libratus 25. 468. 819. 909.

Iibrorum genera 156.

Liburnia 659.

Libya 622. 624. 667.

ejus arenac 551.

Lihyphocuiccs 670.

Libyssa 810.

oppidum 687.

licet cum indicativo 11. 424.

Licinius 266 not,

Ligeris fluvius 502.

Liguria 642.

Ligures 657.

Ligusticum marc 644.

Lilybacum 612. 646.

lima Grammaticae 226.

limbi nivales 208.

limîna sponsi scrlis ornata 1.

Iimis cernere 84.

limma 11. 57.

linea 706 sequ.

insccabilis 752.

jacens et jugata 120.

linealitcr 854.

lincamenta 556.

lineare 229. 557.

lineares ductus 579.

lini usum monstravit Isis 158.

dispendia 576.

Linus 212`

Lipara insula 648.

lital'c 149. 895 not.

litcrae animantium etligies 157.

jugatae 205.

duplices 276.

carum natura 252.

formatie 261.

usus in musica 945 not.

literatio et literatura 229.

literator et literatus 229.

liturgi 200.

Livius 550.

loci argumentorum 474. 557.

communes 505.

memoriae 558.

locus 540. 565. 582.

Locris 651.

logia personare 9.

logica spatia 949.

lenga syllaba 269. 275.

806 Index verborum rerumquc.

lougaevorulu ellori 167.

natio 698.

Lopadusa insula 648.

Lucania 602,

Lueunum liltus 658.

Lucanns 502.

Lucensis conventus 652.

lucerna 2. 124. 219. 997.

luces i. q. oculi 999.

Lucctia Juno 149.

Lueianus 19 not.

Lucifer 885.

Lueilins 266.

lucis fons in sole 184.

diva secundae 919.

Lucretius 266. 295. 505.

luerorum potens Mercurius 180.

lucnlentas 6.

lucus a non lucendo dictus 560.

sacer 672.

lndcre 997.

lnmina orationis 426. 509.

luulinarc 27. 66. 75. 729. 901.

Luna 14. 75. 77. 16|. 169. 758. 851. 852.

854. 897. 919.

lnctca 585.

¿Zanoebôvy'ç 868.

laborat canlu 927.

tertia 567.

quam cito Solem consequatur 865.

ejus cireulus vel Orbis 151. 156. 858. 860.

defectus 870.

meatus 862 sequ.

phases 864.

innata Italia 658.

Lusitania 628.

lush-alia incrementa 2.

lustrationum genera 142 uol.

lux aetherea 184.

libertatis 512.

luxurialis 554.

luxuriantur segetes 512.

luxus 914.

Lyacus 191 not. 805.

Lycaei modi 916.

Lycaonia 651. 682. 684. 686. 690.

lyelmis gemma 75.

lyclmus pro lucerna 509.

Lycia 10. 685. 684. 686.

Lyde 805.

Lydia 927.

Lydíus tropus 955. 942. 960. 962.

Lymphac 46.

lympliaseum 569.

lylnplxaticus 809. 926.`

Lynsa silvestris 48.

lyra 56. 926.

Signum coeleste 858. 840.

Lysias 452. .

м literae pronunciatio 261.

in fine vocabuli 279. 284. 295.

Macaronesos 659.

Macedonia 65|. 655.

Macomades 670.

mador 82. 125.

Maeander flnvius 685.

Maecenas 299.

Манна 651.

Maenalia pinus 916.

Maconia 686.

Maeonius Homerus 5.

Macolin palus 616. 619. 626. 662. 675. 705. 876.

Maesia (.51.

magia 58. 928.

magis et minus 565. 570. 577. 580. 582.

Index verborum rerum que. 807

Magna Graecia 649.

Magnesia 119. 651. 654.

Maja 5. 180.

majestatem minuere 444.

majus et minus 572. 575.

Malaca urbs 668.

male corripit ultimam 525.

Maleus mons 595. 694.

Maleventum 642 not.v

Mamma 514.

Mana atque Manuana 164.

mando, as et is 525.

Manos 55. 160. 162.

cierc 927.

Mania mater 164.

Maniac 162.

Mantice 6. 55. `

Mantuanus vates 212.

Manuana 164.

manuatus 578.

manuhiae Jovis 896.

manus oratoris fusac 545.

marccntes faces 888.

marcentia terga 704.

marcesccre 2.

marcidulus 727.

marcor 804.

marc concretum 666.

Erytliraeum 677.

interius 625.

Mareotis 672. 676.

Mai-etonium 672.

margaritae 696.

Margiane 691.

Mariandyni 688. 924.

marital'c 1.

Marmarides 672.

Marmeusi ‘lilia Sibylla 159.

rs‘f..‘

i”.fif.§:..e.^îfl.:uw

marmer i. q. mare 92. 582. 908.

marmorci lluetus 659.

Maronca oppidum 657.

Mars 50. 82. 194. 741. 889.

Gradivus 4.

militar-is 46.

Mars planeta 14. 15. 28. 861.

Рук-015 appellatus 851. 884.

Marsica natio 551. 424.

Marsyas 681. 685.

Lydius 924.

Martianus 577.

lilius 2. 997.

Martis curia 999.V

Masada castellum 679.

masculus 704.

Massalioticum os Rhodani 655.

mater i. q. nutrix 54.

Mania 164.

materia et materies 440 not.

cjus formae 547.

i.. formi. 755. 758.

matricida 465.

Mattiana 691 not.

Mauritania 621. 666. 669. 702.

Maxula urbs 669.

Mazaca urbium mater 690.

meaeula 815.

meatus siderum 7. 759.

Media 651. 691. 700.

medialis 114. 849.

mediatcnus 685. 840.1

medica penulata 228.

medicatio 926.

Medicina carere dii possunt 891.

medietas 752.

medii duo 757.

mcdilunia 758.

808 Index verborum rerumque.

Medioximi 154.

medium idem et imum 599.

Medusa saxifica 572.

Medusaei crines 525.

Megaris 644. 655. 928.

Mclcs Iluvius 686.

mclica 950.

melicorum indocilis mortalitas 899.

mclicum carmen 888. 908.

mclicns appulsus 11.

Мета insnla 648.

nrbs 690.

melodia 905. 965 not.

mclopocïa 956. 958. 965. 966. 994.,

melos 966. 986. 995.

Melpomcne 121. 888.

Solcm amplectitur 28.

membra numeri 752. 757. 759.

orationis 528.

vitalia 759.

Membriona 702 not.

Meninonis sepulcrum 686.

memor virga 126.

men.orin_7. 225. 442. 558.

Mempllide oriunda Grammatica 225.

Mcmplxita insula 676.

Mempliiticns i. q. Acgyptius 4 not. 178.

mendarc 425.

Menelaïtes nomus 676.

menscs 189.

mensorcs 598.

mensula 575. 582.

mensura communis 750. 774.

minima ct maxima 784 seqn.

mente sola deum adire 202`

mcntis fons 185.

vox 205.

menlìum cultores 62,

Mercurialis circulus 171.

vil-ga 9. 26. 126. 176.

Mercurii oliicia et landes 92. 126.

cognomina 5.

argumenta 179.

nomen Aegyptium 102.

promontorium 669.

Mercurius artium inventor 56.

Junonis uberibus cducatus 54. 126.

veris dens 27.

grammaticam reperit 225.

quadratus 106. 754.

cum Apolline junctus 8.

Mercurius Planeta 14. 25. 50. 92.

idem Stilbon dictus 851. 879.

terram non ambit sed Solem 854. 857.

meridianus Oceanus 620.

Mermcssia Sibylla 159 not.

Meroe 595. 595. 598. 616. 705.

Merus mons 695. ' '

mese 951. 942. 954.

mesoïdes 965. 966.

Mesopotamia 678. 681. 701.

Messala 245.

Messenia 651.

messes cantu transcunt 927.

Messna 669.

meta 551.

metacismus 514.

metae horarnm 600.

metalitcr 859. 870.

metaphora 512.

Metapinum lllnodani oslium 655.

metaplasmi 526.

Metapontum 642.

metastasis 525.

Metaurus iluvius 648.

Metina insula 645.

Index verborum rerumque. ` 809

meto messui 519.

metonymia 512.

metrica 956.

metrum 969.

metus quo modo excitetur 505.

miem-e 1. 585.

micatus linguae 551.

Midinum sapere 577.

migrnns Apollo 11.

Milcsiac deliciac 100.

Milesius ct Lesius 462.

Milctns urbs 686.

milites Jovis 44.

Minerva 66. 567. 725.

actller 59.

heptas 40. 758.

cjus mausio 47.

Minitliya 925 not.

minium 627.

miracula 157.

miscerc 427.

miscilla 915. 997.

miseratio 504. 565.

MitlIras 191.

Milhridates 689.

mobilis angulus 717.

modi verborum 510.

conelnsiouum 411 sequ.

modificare 540.

modulandi genera 955.

modulatio 952. 958. 965.

moliri 805.

Molossis 651.

molossus pes 522.

momenta 88|. 971.

monas 707. 751. 746. 922.

numerus non est 745.

monauliter 906.

monochronon tempus 982.

monoptota 242. 291. 505.

monosyllaba 269. 294. 520.

montes septem fratres dicti 668.

Mopsus 159. '

morbos pellit musica 926.

moris sc. est 888.

mortalitas 102. 108. 625. 899.

morticinum 115.

mortis appetitus 656.

motus dill'erentiae 756.

Mulciber 576.

Lemnius 889.

Mulcil'er 17. 48.

multicolor 66.

multiiidi numeri 227.

multinodus 425.

multiplicatio 757. 759 sequ. 765. 767.

multividus 109.

mundana perfectio 755.

mundus 814.

‘ unus 751.

intellectualis et sensibilis 202 sequ.

ei pentas trihuitur 755.

murcidus 10. 999.

murcx caligans 580.

murmur 559. 542.

Musae 27.sequ. 117 sequ.

Junouis liliae 54.

fontigenae 574.

iis litant Lacedaemouii 925.

mens omnibus una 574.

musica cum grammatica juncta 526.

ratio 757.

cjus vis 925 sequ.

ejus seminarium accentua 268.

mussare 729.

muta cum liquida 270. 271.

102

810 Index verborum rerumque.

mutue lilcrae 247.

mutare c. acc. 292 not.

mutcscere 910.

mutualum 509.

Mygdonia 655. 686. 687. q

Myriandrus urbs 612.

Myrtoum mare 655. 660.

lllysia 686.

N literac pronunciatio 261.

usus in fine vocabuli 284. 296.

nac et ne 2 not. 52.

naeniae 925.

Napaeae 425. 905.

Narbonensis provincia 654.

narratio 457. 506. 526. 544. 550.

Nasamones 672.

natalitia dona 7.

nationum fortuna 11.

natura deorum 512.

rerum 125.

naturalis oratìonis ordo 506.

nanei eonseientia'999.

naufragalis 645. .

naufragium 621.

Nauloehi lilia lo 642.

navis totius naturae cursum moilerans 185.

cjus formam imitans seopulus 658.

00 et nac 2 not. 52.

Neapolis Italiae urbs 642.

Mauritania 669.

neccssitas 52. 458. 501.

neclar voeis Pegaseae 908.

negantia 542. 587.

negotialis assertio 550.

qualita's 454. 467.

negotium 484.

Nemesis 88.

ncmus Apollinis 11.

пера 101011005 177.

Nepos (Cornelius) 621.

Neptunus 54. 78 sequ.

Jupiter secundus 47.

Portunus 4.

ejus uxor 81.

0505 111105 Sicula; 646.

Nereus 22. 912.

Nel-ina elnelys 915.

Nerio Nerina Marlis uxor 4.

nescio quid 2 not.

neseius sensu passivo 115.

Nestus amnis 656.

nete 951. 954.

netoides 965. 966.

netus byssi 114.

Neurae 665.

neutrum verbi genus 509.

Neverita 54.

nexiles criucs 528.

nexio 51. 92. 226.

Nicomedia 687.

Nieopolilana eivitas 651.

niclare 2. 999.

pavore 888.

nigellus pulvis 224.

Niger lluvius 675.

nigredo 67. 157.

Nigritne 675.

Nilis laeus 676. ~

Niloticae fruticis eollema 225.

Nilus 626. 675. 676.

ci deorum geuerationes assignantur 95.

nimîetas 602.

ningentes pruinae 602.

Niplnates mons 685..

Nisus s. Nixus 858. 840. 841 (v. Engonasis).

Index verborum rerumque. 811

nital ambif'arium 181.

Nivaria insula 702.

noctivida ales 571.

Nocturnus deus 45. 60.

Nomades 669.

nomen 541. 588.

nominum quantitas 279.

nomi Aegypti 676.

nominativus 279 seqn.

Nomius 55 not.

norma 754.

normalis 527.

Norlia 88.

noscibilis 576.

nota 474-. 485. 712. 746.

notio 576.

notulae 66.

novatio verborum 510.

novellus 448. 566.

novenaria regula 105.

‚ novenarius numeros 105. 755. 741. 776.

Novcnsiles dii 46.

Nox 45. 98.

nugales ineptiae 2.

Numa 62.

Numeraria 802.

numerorum virtutes 105.

numerus 706. 752. 745. 745. 968.

mas 995.

Numidia 669.

nunquis 242.

nuptialis licentia 804.

numeros 108 not.

Nursia 88 not. `

nùs 126. 567.

nutare 21.

nutrix deorum 81. 215.

Jovis 72.

nutus 51. 52.

Nymphae 167.

Nympharum cubilc 699.

insulae 977.

Nysa 11. 695.

Nysiaci flores 98.

О literuel Pronunciatio 261.

transitus in alias.vocales 255.

usus in fine vocabuli 279 веди. 285 sequ. 292.

Oaxis amnis 692.

obductus circulns 715.

objectatio 924.

objectus 452.

ohliquare 67.

obliquae vatieiniorum amhages 9.

ohliqui casus 508.

circuli 825. 854.

ductus 470.

obscoena vitanda 518.

obscurationes 869. ' ‘

obsoleta Verba vitanda 509.

ohtusus angulus 711.

obumbrare 854.

obviare 855.

occasivae regiones 594.

occasus duplex 881.

occiduus Oceanus 629.

occulcre 814 not. 902.

Oceanus 600. 617. 625. 667.

octas 740.

octasemus 985.

octo partes orationis 226 not.

octonarius numerus 740»

oculatus 66.

oculeus 811.

oculi noctis 585.

in Pectore 674.

102 *

812 Index verborum rerumque.

oculorum motus 545.

oculus mundanus 185.

odor legum 512.

Odrysiae nives 656.

Ocagrius citharista 5.

Oeauthc oppidum 651.

Ocensis civitas 671.

Oenotridcs insulae 645.

Oconistiee 894.

Oeta mons 654.

ollicia naturalia 756.

Oglasa insula 644.

Oinone 256.

oisus i. q. usus 256.

olax acerra 215.

temetum 82.

Olium eaput 225.

olivae munera 570.

olivum 576. 870.

olor 918.

Olympias Alexandri mater 655.

Olympus mons 149. 654.

Phrygius 908 not.

Ombrioua 702.

omina 124.

auguratu 151.

ominatus 894.

omne pro toto 550.

omnisonns 912. 921.

on in line vocabuli 279.

operari 124.

Opertanei dii 45. 810.

Ophiuclms Signum coeleste 828. 858. 841. 845.

Opigcna 149.

opimi oris facultas 557.

opinabilis corporatio 752.

opposita et contraria 510. 585.

Ops 4. 71 not.

optativus verbi modus 510.

Optimitas 569.

opulentiae Jupiter an opulentia Jovis? 47.

or in [ine voeabuli 279. 285.

oracula 191. 500.

Ammonis 672.

Apollinis Clarii 686.

evanuerunt 9 sequ.

orae Joviales 424.

oratìo 251. 450. 529.

ejus partes 544.

orator 850.

orbatio 586.

Orchadcs insulae 666.

Orcstis 655.

organica vox 905. 927.

suavitas 127.

Orion Signum eoeleste 98. 829. 858. 841. 845.

oris cultus 540.

ornamen 587 not.

ornate loqui 559. 509.

Orontes amnis 680.

Orpheus 212. 656. 907.

Oeagri lilius 5 not.

orthins 985. 988.

orthographus 65.

ortivus 608.

ortus et oecasus 841 sequ.

acronychus 880. 887.

Solis 872.

05 iu liuc voeabuli 279.

os decl. 505.

oseinum mitior 177.

Osiris 4. 126. 158. 191. 225.

Ossa mons 654.

ostentar-ia novitas 151.

Ostracine 679.

Othrys mons 654.

Index verborum rerumque. 815

. “wur-*ŕ“м_ .. .

otium 441.

Ovidius Pelignus Poëta 809 not.

ovilia tergora 156.

ovum 140 not.

Oxus fluvius 692 not.

Ozolei 651.

P literae pronunciatio 261.

palmla supcrûm 912.

Paclnynum promontorium 646.

Pactolus amnis 686. l

Padus amnis 640.

Paedia 578. 728.

Paeones 519. 977. 989.

Paeonia 655.

Paestana rosaria 641.

Paestanum promontorium 645.

pacta Venus 727.

pagina epica et lyriea 5.

Palaestina 678.

Palaestrae in Mereuriì tutela 100 not. 576.

Palaestricns 569.

Paleg 50. 425.

secundanus 51.

Palibotra 694.

palillogia 555.

Palla herbida 71.

oculata 66.

Palladium 114.

Pallas 567 (v. Minerva).

Pro Luna 914.

ранена puella 902.

Palliatorum populus 215. 555. 424. 450.

pallium 528. 578.

pallor lucubrationum 57. 527.

Palmaria insula 644.

palmit'cr 702.

palmularis frictus 805.

_ Pan 916.

Palmyra 681.

palpitare 219. 805.

Palus Maeotiea 616. 620. 661,. 705.

Pamphylia 682. 685.

Panda oppidnm 692.

pandare 524.

Pandataria insula 644.

Pandea gens 695.

Pandura instrumentum musicllm 906. v924.

Paneas fons 679.

panegyrici 448 not.

Panes 167.

Pangaeus mons 656.

Panthers. 852. 858.

Papllia Venus 704. 901. 909.

Paphlagonia 655. 689.

Papia Poppaeaque lex 217.

Papillae roseta ct lilia 726.

Papyrus 225 not.

textilis 115.

cedro perlita 156.

par numerus 748 sequ. 768.

et impar 575.

Paradisus iluvins 682.

Paraetonium 672.

Paragoga 511.

paralepsis 525.

parallelae lineae 712.

paralleli circoli 817. 856. 872.

paramese 951. 945. 954.

pax-:mete 945.

parasiti 492.

p

Parcae о. 52.

per contrarîum dictae 560.

etiam Fata appellantur 560.

Jovis scribae 41.

librariac superûm euslodes 65.

814 Index verborum rerumque.

parere pro apparcrc 881.

Pariedri montes 690.

parisen 551.

Parmenides 550.

Parnassia rupes 11..

Parnassus mons 651.

paronomasia 552.

Parrhasiae ferae 912.

parricidii poena 465 not.

pars 559. 551. 554. 481.

partes numeri 752. 757. 759.

erationis 544,

terrae 622.

zodiaci 610. 854. 859. 867.

Parthenope '642.

Parthi 681. 700.

Parthiene 612.

participiorum quantitas 285.

particulae 585 not.

particulare 542. 596.

particulatio 955.

partiendi modus 559. 555. 554.

parlilis 552.

partitie 506. 55 .

parlus septimanus 108. 758.

passibilcs qualitates 568.

passiones 568.

passivum verbi genus 509.

Pastor 55.

Patara urbs 612.

Patavitanus portus 595.

Patavium ah Antenore eonditum 642.

pater ignotus deus maximus 185. 202.

pathetica facultas 505.

fides 475. ‚

pati et facere 540. 565. 580.

patrimum carmen 910.

Patrocles 919 not.

pavonum pennis oculatus 66.

peeudale nomen Capellac 806.

pedeire 68.

Pediculi 659.

pedes clausularum 519.

pedibus

nudi 578. -

pedisequus 26. 59. 111. 146.

Pegasea vox 908.

Pegaseus gurges 1000.

Pegasus Signum coeleste 829. 858. 845.

Pelagenia 655 not. l

Pelasgi 642. 997.

Peligni 659.

Pelignus juvenis 809.

Pelion mons 654.

pellax 551. 425.

pellerc coelibatum 5.

Peleponnesus 615. 651. 652.

Pelerum promontorium 646.

pelta Amazonica 659.

Pelusiacum ostium Nili 677.

Pelusium oppidum 678.

Pcnates 45.

Jovis 41.

penetrabilis 569.

penita 9.

pennata Solis vestigia 77.

Mercurii rapiditas 101.

pennatus 578. 579.

pentaehorda 962.

pentagonon 715.

Pentapolitana regio 672.

pentas 755. 745.

pentasemus 978.

penulatus 225.

penultima syllaba 269. 517~

chorda 945.

pcplum 426.

Index verborum rerum que. 815

Peplum actheris 580. 584.

Aurorac 116.

Palladis 40.

per se compositi 1.'el incompositi numeri 750. 772.

pcragralrix 588.

perccllei-e 456.

perceptio 994.

pcrcitus 425.

pcreunctativus modus 510.

percussionis sonus 741.

perdio pernoxque 124.

percgrinus mul-um adscendere vetitus 449. 465.

perfecti numeri 105. 755. 756. 740. 755. 758.

perllagrare _576.

pcrllatio 26.

Pcrgamum 686.

perhibere 1.

Periergia Philologiae pedisequa 111. 146.

periodus in oratione 527. 529.

rhythmica 979. 986.

Pcripatetici 855.

peripheres 958.

perissa spatia 949.

peristrophe 565.

peritac luccrnae 124.

perluere 576. 656.

permensio terrae 725.

Permessiacus gurges 809.

peroratio 544. 565.

perpendicularis 711.

perpendiculatus 595.

perpense 447.

pcrpes 575. 912.

perpetuus verbi modus 510.

perscrutator 2.

Persci Iilius Erythraa 677.

Perseus signum cocleste 828. 852. 858. 845.

Persicus sinus 699.

Persis 700.

personne tres 588.

persuasor 467.

perteuderc 690.

pertingerc 677.

pervigilin 57. r.

pes in rhythmica 974.*

pestilentiae auctor Apollo 18.

pelasus Mereurii 26. 176.

Phaenon planeta Saturnus 851. 886.

Phaëthon planeta Jupiter 851. 914.

Phaëthontiae Musae 918.

Phalaecii versus pelnlautia 517.

Phalarium promontorium 658.

phalcrae in dictione 222.

pharmaeopola 551.

Pharusi 674.

Pllaselis 682. ‘

Phasi senis ritus 142.

Pherccydcs 142 not.

Philologiae laudis 22. 57. 95.

mater Phroncsis 114.

apotheosis 117. 141 sequ.

Philosophia 96. 151. 576. 729.

philosophornm apotheoses 62 not.

discrepantia 215.

hahitus externus 578.

philyrae cortex 156.

Plilegethon 166 not.

Phlegra 425. 655.

Phlegraei campi 641.

Phocis 651. `

Phoehus 12 et passim.

Phoenicia 678.

Phoenicusa insula 64S.

Phorci chorus 915.

Phosphorus planeta Venus 851. 882.

cjus sonipcs 115.

816 Index verborum rerumque.`

Pin-c nomen Solis Àegyptiacum 195 not.

plirenetici Symphonia sanati 926.

Plironesis mater Philologiae 114. 217. 895.

Plirygia 615. 684 sequ.

Phrygia Sibylla 156.

Pllrygius bupaeda 908. .

Plirygius phtliongus 196. 055.

Plitlniotis 651.

Plitliongus 959.

plnysici 814. 862.

Picentcs 658.

Piceus hiatus 15.

puer 729.

Pieria 655.

Picrius mons 654.

Pietatis symbolum топаз 751.

Pignora i. q. liberi 25. 51. 91. 180. 554. 905.

pignus flammarnm 642.

Pilumnus 158.

Pinax ex ebeno 174.

Pindarea clielys 119.

Pindus mons 651. 654.

Pinton insula 645.

Pinus Macnaliae 916.

Pisces crepitu delincntur 927.

Pisces in zodiaco 845. 845.

Piscis austrinus 858. 841. 845.

Pisidia 686.

Pithccusa insnla 644.

Pitho 906 (v. Suada).

Pityusac insulae 645.

planaris 708.

Planasia insula 644.

Planetarnm nomina et orbes 850. 861.

germanitas 185 not.

motns in ortum 855.

liarmonia 27.

singulorum singulac Musae 28.

Plani numeri ё. 754. 756.

planôntcs 850.

plasma 915. 998.

Plato 125. 212. 550. 555. 458. 805.’

ejus mysterie 205.

Plaustriluci igncs 912.

Plaustrum Signum coelestc 608. 897.

plebs (leornm 45. 426.

Pleiades 5. 180.

Plenitudo obtusior 227.

numerorum 108.

pleonasmos 557.

Plinius orator 452.

Plocc elocutionis figura 552.

in harmonica 956. 958.

pluit 589.

plumbum Saturno tribuitur 16.

plurali numero carentia 297.

Pluriformis 729.

Plurivocum 559. 557.

plusqnampcrl'ecti numeri 755.

Pluto 47. 80. 161. 166.

poculum immortalitatis 54. 154. 141.

podicus 974.

poëmata 114.

Poëtae in coclum recepti 212.

Poëtarum licentie 297.

judicatio 558.

poli 201. 608. 815. 817.

i. q. coclum 52.

polose 57.

Polycletus 579.

Polydori sepulcrum 657.

polygonum 711.

Polymnia 120.

Saturnum amplectitur 28.

polyptoton 555.

polysigma 514.

Index verborum rerumque.

817

Pompeji 642.

Pompcjopolis 689.

Pomponiana insula 645.

pendel-a in terrain desuper садит 600.

ропё 271.

Pontiac insulae 644.

Pontus 656. 662. 688. 691.

populi Genius 152.

Populona Juno 149.

populorum fata 11. 15.

Populus angelicus 211.

deorum 45.

ministrorum 172.

potestatum 62.

Portae (Ciliciae) 685.

Caspiae 691.

portitores 169.

Portunus i. q. Neptunus 4. 425.

positio disci diil'usioris 590.

i. q. üéya, in grammatica 292 not. et passim.

syllabam longam faeit 269. 275. 286.

in rhythmo 981.

Possibilitas 159. 555. 625. 759.

post membra corporea

95.

membrorum nexum 155.

Postes ungere 149.

Postica 66. 145.

Postidhac 807 not.

' Potentia 719.

potestatum populus 62. 205.

diversitates 150.

Potnia 256.

Praealtius 886.

Praecinere 901.

Praecipi 41.

praecluis 5. 24. 557. 429. 566. 897. 906.

Praeconari 65.

Praccursìo menstrua 8.

praediatus 46.

Praedicationes decem 585.

Praedieativus syllogismus 545. 408.

Pracjudicia 560.

praelibare 2.

praelocare 522.

praemetatus 811.

Praeneste 642.

praepcs 10.

praepositioncs 287.

accentum depouunt 272.

omissae ante relativa 522 not.

Praescriptio 446 not. 455.

legis 507.

Praestes Genius 152. ,

praestigium 56.

praestites Manium 164.

praestrietus 262.

praesul 160. `

praeteritio 525. 555. 562.

Praetor et pracdo 552.

Praetoria Augusta oppidum 659.

praevertere 22. 24.

praevia sortis 125.

Preces tertio repetuntur 755.

tacitae 202 not.

pretium est scil. operae 122.

Priapus 725.

Priencïn sententia 807.

primi numeri 744. 750. 772.

primores lauri 10.

principales quaestioncs 445. 554.

soni 951. 941. 942. 954.

principium 475. 506. 546.

prisma 722.

privatio 468.

prohamentum 752.

proceleusmaticus 981. 984.

105

818 Index verborum rerumque.

proceres 509.

Prochyta insula 644.`

pro cousule 294.

proconsulare culmen 999.

procus 576.

Procyon sigunm coelestc 858. 845.

prodigia 151.

Productio 955. 940.

prorata 24.

profcra 805.

prollare somnum 804.

proiluere 2.

prolectatus 804.

Prolixitas 2. 11. 597.

prolixus 167. 698.

proloquinm 542. 590. 596 sequ.

proluere 804.

prominentia 658.

prominulus 261.

promissivus verborum modus 510.

promittere 250 not.

Pronoea 6.

pronominum accentus duplex 270.

quantitas 282.

pronuba Juno 51. 54. 147. 705. 888. 905.

pronunciatio 442. 540. 957.

prooeminm 544.

Propontis 626. 657. 661.

proportie 289. 290. 794.

numerorum 745. 758. 794.

arithmetica et harmonica 757.

propositio 414. 506. 544. 555.

propria verha 509.

rerum nomina 558.

proprium 559. 548. 479.

propter i. q. prope 214. 555. 665. 705. 729.

proritare 895.

proruptio undarum 624.

prosapodosis 555.

Proserpina 81.

Luna 161.

prosiciae 9.

prosodia 268. 275.

prosodiaci numeri 991.

Protagoras 550 not. 455 not.

Protheoremata 158.

providens femiua 215.

Prudentia 127.

pruritui subscalperc 7.

Prusias 687.

ps 245.

psallere 1. 888.

psaltae 924.

Psyche Euteleehiae et Solis lilia 7.

Psylli 671.

Ptolcmacus geographns 609. 815.

rex 598.

ejus nomine stella appellata 858.

Ptolemaida urbs Cyrenaicae 672.

Ptolemais urhs Phoeniciae 680.

puheda 51 not. 908 not.

Pubens 5.

puhlici dii 59.

puhlicitus 457.

Pudicitia 147.

Vcncris 85.

pudor pro colore rubro 116.

puer aratri 192.

pieeus 729.

pulsus 11. 27.

pulvereus 585. 725.

pnlvinar comcre 905.

pulvis 557. 575. 722.

punctnm 707 sequ. 971.

Punica nomina 294.

puniceus fulgor 75.

Index verborum rerumque.

819l

Pnppup oppidum 670.

purgatio 458.

purpurati ocelli 918.

purpureus 115. 219. 912.

Pygmaei 695.

Pylii conditores Metaponti 642.

pyramis 721. 722.

Pyrenaeus mons 655. 654.

Pyriplilegetlion 166. 195.

Pyroeis planeta Mars 194. 851. 884.

pyropus gemma 77.

pyrrliieliins 521. 975. 984.

pysma 524.

Pythagoras 125. 215. 609. 729. 805. 882. 924.

Samius 102.

cjus dejeratio 107.

Pythagorei 925.

Pytheas 595.

Pytliius Apollo 10. 20. 68.

Q litera 255. 258. 511.

ejus pronunciatio 261.

quadra 825.

quadrangulnm 754.

quadratura 884.

quadratus deus 754.

Mercurius 106.

numerus 746 sequ. 798.

quadrifida 959.

quadriga elementorum 189.

quadrimembris 805.

quadrisemus 981.

quadruplicatio 750.

quadrussis 757.

quacsitum 524.

quaestio 441. 445.

quaestioues 561.

qualitas 540. 565. 567 sequ.

qualitas in eausis 444 sequ. 451 sequ.

translatum nomen 510.

quando in dialectica 582.

quantitas in grammatica 274.

in dialectiea 540. 565. 571 sequ.

quaternarius numerus 106. 754.

quaternio 767. 778. 798. 801.

quatuor alipedes 189.

que 272.

qui pro quis 118 not.

quid pro aliquid 5 not.

quinaria Symphonia 954.

quinarius numerus 755. 745.

nuptiis congruit 109 not.

quinta suhstantia 814.

Quirinus 46. 50.

В litera semivocalis 244. 271.

in fine vocabulorum 284. 297.

ejus pronunciatio 261.

rabidus 122. 809. 909.

rabulatio 577.

radii Solis duodeeim 75 not. 188.

ex Aritlimetica exeuutes 728.

radius ac pulvis 557. 580.

ramale 7. 265. 750. 917.

ranae sonitus 804.

rapidac arae 124.

rapidulus 804.

rariora spatia 950.

rntiocinatio 406.

ejus formae 420.

rationabilia 546. 949.

rationales status 461. 544.

rationes 758. 760.

ratus 11. 20. 41. 117. 909.

raucitas 804.

raucus 11. 28. 425.

105 :k

820 Index verborum rerumque.

Beatinus ager §. 640.

reboare 121.

rehoatus 215.

recisionis momenta 971.

reclinis 889.

recordntiva species verbi 515.

recursio sacra 911.

recursus 854. 884.

recurvus 659.

redarguere 560.

redditio oratiouis 555.

redimicula 888.

redimiculi acnigma 141.

redimitus puer- 90~

rellatus 907.

reformare 68 not.

reges de rege et regina 41.

regina Isis 4.

regiones deorum 604.

reglutinare 586.

regulariter 898.

Regulus 402.

relatio eriminis 454 sequ` 554.

relativa qualitas 451.

ratio 474.

relativum 540. 565. 574 есть

remigia pro alis 115. 811.

:emissio 940.

remotio eriminis 454. 456.

rIeenmiudgeirree 54.251.7. 27. 67. 76. 208- 581. 727. ц

renovari 425.

renudare eoronam 40.

repediatus 921.

repensatrix 898..

repercussus 865.

repetitie 555.

избегаю 55.

repigrior ё. 56.

replicare 215.

replicatio 555. 757. 759.

reprehensio 557. 560. 562.

repromittere 41. 920.

repugnantia 416. 421. 474. 492.

residui dii septem 45.

resolutio 562.

restricta lumina 554.

resultare 2.

retcxere 564.

retrogradatio 881.

revelare 229.

revibrare 169. 810.

revibratus 110.

revolutio 922,

revolvere 425.

Bhegium 659. 641..

Blienus 654.

Rhesus amnis 688.

Rliodanus 655.

Rlnodope mons 651. 655.

Bliodus 612. 616.

Rlioebus equi nomen 578.

rhomhos 712.

rhopalicus versus 574 not.

rhythmica 950. 956. 969.

rhythmizomenum 968.

rhythmoides 970. 972.

rhytlnmopoeïa 970. 994.

rhythmus 967 sequ.

ricinium 7.

rictus leonis 197.

jocans 222.

rigentes undac 618.

rigor 914.

rimatim 112.

Riphaei montes 665. 666. 685. 876.

1

Index verborum rerumque. -

821

.__Ñńń-iiw „_ J. „ . — . А ш':

risus Jovis 17.

quantum deos deeeat 552.

homini proprius 548. 554. 598. 479.

Roma 657.

Romanorum vestitus 426.

Romuleae vires 555.

Romulus inter deos relatus 62 not. 95.

pro Romano 229. 255

rosae violis mixtae 215.i

rosario. Puesta-ua 641.

rosarum spieula 152'.

rosis jugare lilia 902.

rota eanescens 999. X

rotunditas terrae 618.

ignota» 140. 910» I

rulìellus 566. 804.

rubeus et :uber 14.

Rubrum mare 677. 699.A

rumores 560.

rupes Parnassia 11

Aegyptia 550.

ruricolae divi 889.

Rusarus oppidum 668.

Rusconiae- eLRuscurius oppida 668.

Ruspae oppidum 670.

rutilatus auro 76.

rutilescere 125.

au litera 245.

ejus prouunciatio 261.

syllabam communem reddit 278'.

in fine vocabuli 285 sequ. 299 sequr

Sabaeorum vapor 124..

Sahrata oppidum 670..

sacramenta nuptialia 117.

sacrilegium 452.

Sacrum promontorium 611.

Sagaris fluvius 687. 688.

Sagitta Signum coeleste 850. 855. 858. 845.

Sagittarius Apollo 15.

in zodiaco 842.

Salamandra 546 not.

Saldae oppidum 668.

salehrae seruposae 888.

Sallentinus populus 659.l

Sallustius 296. 520.

saler et salum 16 not. 580 not..

saltatio hracliiorum 746. y

Salus 45.

salvator 510.

Samaria 679..

sambuci 924.

Samos insula 616'..

Samothrace 660.

Saucus 56.

Sandaliotes insula 645.

sauna 566. l

sapientia rerum 567.

Sardinia 659. 645.

Sarmatae 614. 656. 665.

Sarpedou mons 685.

Satira sive Satura 2. 576. 806. 997.

Saturnus deorum senior moestissimus 4.

creator deorum rigidissimus 197.

gressu tardus 70.

Latii eonditor 642.

ejus mansio 58.

uxor 71r

falx 425. 566.

Saturnus planeta 14.

Phaeuou appellatus 851.

frigidus et nocens 17. 197..

ejus circulus 855. 861.

cursus850.

886.

Satyri 167. 667. 674.

saxum Iidicinans 928.

822 Index verborum rerumque.

seabri dentes 226.

scalpere 7.

sealprum 224.

scaphia 597.

seaturigo 2. 729.

Seanriana oratio 441. 469.

seeptril'er 911.

Schemata in grammatica 227. 526.

in rhctoriea 426. 515.

in geometria 708.

in rhythmica 969. 971.

scholares monitus 456.

seholaria inehoamenta 526.

seibilis 575.

Scipiones 627.

Scirouia saxa 655.

scolicum axioma 527.

seopae 812.

Scorpio in zodiaco 850. 855. S59. 842.

scriba Jovis 41.

scripti qualitas 450.

scriptionalis quaestio 465.

Scriptura 449. 461. 498.

serobis 502.

seruposae salebrae 888.

Scyllacum oppidum 641.

Seythae 656. 695.

Seythiea plaga 618.

Scylhicus mons 685.

oceanus 665. 695.

sinus 662.

scythis gemma 67. 75.

sectator 229.

secundae beatitatis nomina 151.

secundanus Jupiter 47.

Pales 51.

secundi numeri 750. 772.

Secundo pro bis 820. 824. 825. '

sedecim eoeli partes

Seditio 47.

scditiones musica scdantur 926.

segetes laetae 559.

luxuriare dicuntur 512.

sejunctio 562.

Seleucia 678. 681.691. 70|.

Splcucus rex 619.

semantieus 985. 988.

semestris dies 664.

semiannuus 595.

semieireulus 714.

semidei 156. 996.

semina rerum 1.

seminarium 751.

Semiramis 699.

semilonium 11.

scmivocales 259.

semivulsus 10.

Semones 156.

Senaria insula 644.

senarius numerus 109 not. 756. '

senatusconsultum deorum 40. 96. 576.

senio 792.

sensilieare 908.

l

sensus quinquc 755.

sententia seripturae 465.

sentieosae eopiae densitas 265.

sentis spinescere membris 704.

separatarum tetraehordum ct soui 961.

sepia 224. '

septenarius numerus 108. 75S.

Minervac tributus 40. 568.

l septentrionalis cireulns 827.

Scptentriones 606. 615. 694. 696. 699. 858.

septimani partus 759.

septimo radiati dii 204.

Serapis 191.

Index verborum rerumque. oeti

sex-enum 17. 74.

Serenns poëta 518.

Seres 695.

sermocinatio 545.

sermonis vilîa 526.

serpens in manibus Dialecticae 528.

caudam devorans 70.

cantu rumpitur 927.

Serpciltarius 845 (v. Oplliuelnus).

serpentibus liabitantur deserta Syrtis 671.

item Caspiae Portae 691.

vescuntur Troglodytae 674.

Serrium 657 not.

serta vernifcra 1.

sertatum caput 426.

sertum dominaudi 79.

Servius Nobilis 594.

sesquialteri etc.;succentus 11.

Sestos urbs 658.

Setbus pro Zetlno 257.

setis dumalibus hirtus 529.

sexis 505. 767.

Sibyllae 10. 159.

sic in apodosi 805.

Sicania 646.

Sieea oppidnm 669.

Sicilia 659. 646.

Siculi freti insulae 648.

Siculus Neptuni filius 646.

aidera sempiterni ignes 156.

a considendo dieta 817.

dii 67 not. 125 not.

eorum cursus 151.

ortus 591.

siderea cupiditas 94.

siderei cursus 118. 811.

Siga oppidum 668.

Sigeum Promontorium 616.

sigillatim 27 not.

sigma jacens 960.

взвизг“ 825. 854 (v. zodiacus).

signifex 56.

Signum 707. 708. 746. 959.

sil 241.

silentio depreeari 202.

Silenus 804.

silieernium 805.

siluri 702.

silva Apollînîs rata modulatione соду-ценз 12.

Silvaui 167.

Silvanus 425. 566. 906.'

simile 487. 558.

ct dissimile 575. 1

Simonides 558.

simulacrum animae verberare 142.

sinapis 291.

singularilas 750. 774. 792.

singulatim 27.

singultus eoncussi 804.

Singulus 525.

Sinonia insula 644.

sinuosus 709.

sinus Europae 658.

Sipylus mons 686.

Siren 245. 642. 645.

Sireuarum scopnli 641.

Sirius 98.

sistra Niliaea 170.

Sitbonia gens 656.

sititor sanguinis 82.

situ murcidus 10.

situs 540. 565. 581.

рад-Ниш 571.

smaragdincus 66.

smaragdus 75.

Smintliens 242.

824 Index verborum rerumque.

Smyrna §. 686.

soceos 121.

sociale vi ocnl um 7.

Socrates 530.

Sogdîaai 692.

Sol 73 seqa. 183 seqn. 831. seqn.

tempérât 1-4. 17.

in centro 837.

qnot diebus singula signa permect 848.

ci imprecantiir Atlantes 673.

ejus cursus 872.

defectos 839. 869.

filia Anima 7.

Celcritas 30.

radii 13.

nomen unde? 187.

soleae Junonis 67.

solicanus 127.

bol id a 708. 721.

solidi numeri 732. 734.

soliditas 734.

Solis insula 699.

soli vaga virginitas 40.

Sobe iirbs 226.

soloecismus 326.

eolstitialis circulus 819. 828-

dies 846.

eomnia 131.

somnolentus marcor 53.

eomnus 301.

sonn s 741. 951. 955. 959.

Sophene 678.

Sophia 6. 25.

eophismata 425.

stoica 527,

Sopores 43.

.sorbill aie 159.

sordesccre 318.

sórdida verba §. 309.

eorita 122. 425.

Sore 88.

eortibus excedit Apollo 9.

Sosanlii 432.

Sospita Juno 35 not.

so ter 310.

Sotigena 149 not.

ep pro ps 924 not.

Spauia 621 not

Spartium Promontorium 636.

epatia signorum 948.

epatiorum perceptio 947.

epatium vocis 948.

epecialia 959.

specialiter 578.

species 543. 477. 483. 486.

numerorum quatuor 730.

epectativa 250.

fipecua 295.

speculi instar Luna 169.

speculum Sopbiae 7.

spbaera 385. 721 scqu.

acuca 813.

aplanes 741.

Archimcdis 383. 212.

caclata imago mundi 68.

cool est is 198. 201.

solida 380.

ephaerarum concentus 12. 27. 169. 910.

Spbcnis promontorium 611.

epicae Erigonae 174.

bpicula rosa rum 152.

epicus crinalis 905.

epinosus 528.

epirantia simulacra 56>

epissnm 943. 930.

splendificarc 912.

Index vcrborum rerumquc.

spondeus §. 521 sequ. 083 sequ.

Sporades insulae 660 not.

spumea proclia 560.

spumigenus 013.

stadium 610.

etatarii son! 046.

etatio 23. 854. 884. 887.

status 443 sequ. 52a.

incidentes 450. 465.

stelae deorum stemmata continentes 137.

stell ae a stando dictce 817.

igne aluntur 012 not.

earum trajectio 207 not.

stelligcr 807.

stemmata deorum 137.

stercoratus et sterceratus 305.

stercus Se и a tu s 512.

Stilbon Mercurius planeta 25. 851. 879.

stilus 507.

ad scribendum 65.

Stimula 888.

stimnlarë 35 not.

Stipa insula 644.

Stoechades insulae 643.

Stoici 124. 327.

strangtilare 528.

Straten 830 not.

stringcre 1.

Strongyle insula 648.

Stropbades insulae 660.

stropbium 7.

Strymon fluvius 655. 656. 007.

stupidarc 572. 725.

Suada 888.

Juno 5. 31.

Bubarmalls 426.

subdimidins 761.

subjectiva pars proloquii 341. 393. 409.

subjective partícula §. 597.

subjectivus verbi modus §. 310.

subjectum 361.

sublatio 974 not

enblimari 849.

Siibmanes 164.

subprincipalis sonus 951. 941. 942.

subrigcre 729.

subscalperc pruritui 7.

substantia 340. 344. 361.

prima et secunda 564 sequ.

nura relative? 378.

subtermeare 840.

subtertius numerus 761.

subtílis ductus 470.

succendere 98.

succentus 12.

snlcarc 621.

Sulccnse promontorium 645.

Sumnianus 161.

sumtum 343. 464.

super pro insuper 40.

supercilia 545.

enperdimidius 761 sequ.

supcrfcrri 882. >

superficies 707 sequ. 746.

superflue 510.

supcrparticularis numerus 761.

supcrpartiens numerus 762.

eupcrslare 846.

supputa tio 227.

surdis tuba mcdetur 026.

Surrentum 644.

Snsa 700.

snsorramcn 726.

susurrât im 705.

Sybaritae 025.

Syene 508. 611. 703.

104

Index verborum rerumque.

syllabac §. 253.

syllabarum junctura 2GÍ.

quantitas 274.

Syllogismus 545. 406. 463.

Symbolice 894.

Symmacbia Sibylla 159.

sympcrasma 345. 407. 716.

sympboniae 955.

tres IOS. 107. 753. 757.

Symplcgades 691.

symploce elocutionis figura 554.

synalocpbe 267.

synecbes procclcusmaticns 987.

synonymia elocutionis figura 555.

sypnnm 157. 254.

Syria 678 sequ.

Syrinx 916 not.

syrma rli с tori cum 122.

Syrtis 670. 671.

Sy ins quidam 142. 172.

systatíeus 715. 994.

systema 947. 955.

syzygia 311. 559. 979. 989. 991.

T literac pronunciatio 261.

usus in fine Tocabulorum 279. 283. 290. 370.

Tabraca oppidum 669.

tabulae 498. 499.

ceratac 225 not.

nuptiales 217.

Taeape oppidum 670.

Taenarum promo n tori um 612.

Tages 157. 657.

Tagiis fluvius 628.

talaria Mcrcurii 9. 26.

talentorum conscius 578.

tam abest ut 38.

Tanais fluvius 616. 626. 692. 907.

Tanaquil §. 241. 279. 294.

Taprobane 696.

Tapani oppidum 670.

Tarbile oppidum 700.

Tarraconcnsis urbs 627. 655.

Tartari claustra 22.

Taurica regio 664.

Taurominium oppidum 647.

Taurus legatus ambiguë 462.

mona 678. 683. 690. 700.

in zodiaco 829. 843. 897.

tautología elocutionis figura 535.

Tclcutea insula 644.

Telluriis 49.

Tcllus 49 not. 71 not.

tellustres divi 729.

Telmessus oppidum 684.

tel um 466.

temetum 804.

Temperantia 129.

temperado 52.

tcmpcratissimus Jupiter 196.

tempcricm dat Sol 186.

témpora anni quatuor 75.

ortus et occasus 844.

tcmpus 540. 565. 582. 971.

tribus vicibus variatur 103. 755.

Tcnedos insula 616. 658.

teneritudo 814.

tenor 470.

tenuata acics 952.

tennatum metallum 909.

Terentius 525. 488. 495. 497. 518. 555.

tergemiuae cristae 568.

tcrminatus 722.

terminus 711.

ternarius numerus 105. 733.

Terpsichore 124.

Index verborum rerumque.

Terpsichore Vencrem amplcctîtur §. 28.

Terpsis 903.

Terra Vulcan! filia 49.

о lim Hera 160.

terra eccentros 849. 855. 875. 879.

immobil^ .599.

in medio 584. 599. 814. 815.

ejus positio 599.

circuí us 596.

circuitos 609. 858.

dimensio 705.

forma 590.

latitude 614 scqu.

longitudo 611.

partes 622.

rotunditas 617.

Terracina 641.

terrea vis 140.

terreas ortus 95.'

tessera 755. 800.

testamentum transactions 499.

testimonium 474. 500. 560.

tcstiidines 698.

testudo pro lyra 177.

tetartemoria diesis 950. 959.

tetrachorda 187. 955. 941. 955. 959. 960. 963.

eornm genera 955.

tetra gonum 712.

tetraplasi ratio 955.

tetras 754. 758. 745.

tetrasemos 987.

Tcutrania 686.

textam mnndi 57.

thalamus 1.

Thaies 215.

Thalcstris 925 not.

Thaletes Crctcnsis 926.

Thalia Musa 28. 126.

Thanmantias Iris §. 67.

thcatralis 654.

voluptas 909.

theatrum 427.

andarum 658.

Thchani in deorum numerum relati 95 not.

Thcbaram moenia 908.

Themis 174.

Thcmista insula 645.

Thenac oppidum 670.

Theode insula 702.

Theodorus Byzantins rhetor 552.

Theophrastus 925. 926.

theoremata 230. 716.

Thcrasia insula 648.

Thermacides 765.

thesis 474.

in rhythmica 974. 985 not.

Thessalia 651. 654. 659.

Thoyth 102. 176 not 178 not. 225 not

Thracia 651. 655. 656. 687.

Thracias citharista 907. 927.

Thretcium carmen 119.

Thucydidcs 646.

Thyle 595. 616. 666.

Tiberina ostia 657.

tibia rurestris 906.

ejus inventio 924.

vis in ánimos 926.

tibicines in proeliis 925.

Tibur 642.

Tigris fluvius 681. 700.

Timaens Piatonis 805.

timoris deus 54 not.

tineae cariesque 10.

Tingi oppidum 666.

Tingitana provincia 668.

Tisias orator 454.

104 *

828 ~ Index verborum rerumque.

Titan 585.

titillare 7.

Tmolus mons 686.

togati Romani 556. 452.

Toli caput 225 not.

tonare orator dicitur 427. 457.

mi 108. 750. 950. 951. 955. 955. 960.

in eoelo 169 sequ.

i. q. accentus 275.

tonia 959.

tori lacertosi 5.

tormenta 50|. 560.

torquere ora 545.

torridatus 602.

tortuosi crines 528.

totum et partes 559. 550.

traheatus 429.

tractatus 481.

negotii 467.

tractus i. q. tractatus 956.4

tragica modulatio 965.

transactio 499.

transaustrinns 608.

transferre 510.

transfusio elementorum 758.

transitns voeis 964.

_l translatio 446. 455. 572.

translatum 509.

transmotio 525.

transversi ortus 844.

trepidus 21.

tressis 505.

triangulares ami'raetns 579.

numeri 755.

triangnlus ignis 568.

trias 755.

tribunes appellare num servo liceat'l 446.

trifida hasta 425.

triformis discolorque vertigo 170.

trigarium 755. 895.

trigonum 712.

trigonns accentua 120.

Trinacria insula 585. 646.

Trinitas 204 not.

Triones gemini 595. 808.

tripedale 572.

triplasia ratio 952.

triplicatio 105. 750.

triples divorum 164.

Triptolemus 158.

triptota 297.

tripudia hymeneîa 152.

tripas 894.

trisemns 978.

trisulcae lucis fulgor 896.

trisyllaba 269..

in clausula 522.

tritemoria diesis 950. 959.

Triton 924. '

Tritonia Pallas 7. 725. 758.

Tritonida 895. 924.

triuml'o 511.

triviatim 5.

Troas 686.

trochaeides numerus 992.

troehaeus 520 sequ. 985 sequ.

unde dictus? 988.

Troglodytae 665. 674. 702.

Trojana Sibylla 159.

Trojanum secretum 114.

tropi 526. 560.

in musica 951. 955. 940. 965. 966.

tropica mela 965.

tropicus colurus 855.

tuba 425. 925. 926.

oratorum 566.

Index verborum rerumquc.

Tuhnsuptn oppidnm 668.

tugurium 255 not.

Tnlliana eastra 566.

turlyidare 67. 165. n ТигЬо 292.

turgor 155. 566.

turpis materia in oratione 547.

tutelator Genius 152.

Tyehe 88.

{утратят Cybeleïum 170.

in manu Junogis 67.

ejus bomhus 155.

Typhon 191.

typhus 566.

tyranni interfcctio 445. 465.

Tyrida oppidum 657.

Tyl'rheni maris insulae 645 sequ.

Vliterac pronunciatio 261.

transitns in alias vocales 255.

usus in fine 279 sequ. 284. .

in line neutrorlnn 295.

vacuum 21.

vagi soni 946."

Valerins Soranus 751 not.

Valitudo 55.

vapor et сапог 917.

variata notulis picture 66.

Varro 555. 578. 659. 662. 817 not. 927.

Varus amnis 654.

'vasa horoscopa 595.

vasum an vas? 295.

vaticinia 151.

vatum tumores 809.

uhcra Junonis 17.

ubi? 582. 440.

ve 272.

vedius 142. 166.

Vejovis 59. 166.

velaxnina deorum 66 not.

Velia 645.

vellc i. q. volnntas 21. 52. 91.

vellere erura 704.

Velonensis civitas 666.

venarum indicia 968.

venas pensare 926.

Veneria insula 644. .

Veneti 689. "

venialis species 457. 458.

Venus 85. 181.1

pacta 727.

Harmoniae mater 757.

ejus faunulitium 804.

oppidunl 682.

ei scnarius numcrus attributus 756.

Venus planeta 14. 854. 857. 879. 882 зет].

ver 75. 874.

ejus deus Mercurius 27.

ejus fructus 52.

verha sua et aliena 567. 558.

nova facere 579.

verborum cxolctorum usns 509.

genera 509.

modi 510.

novatio 510. "'

quantitas 285.

vel-hum 541. 588.

Vergiliae 696.

veritas ex non exsistentihus 206.

vermicularc 729.

vernans acthra 581.

vernicomus 570.

vernifer 1.

vernum {страз 874.

verrerc ima maris 908.

rersiformis 589. 917.

850 Index verborum rerumque.

l'

versilis profunditas 425.

versipelle studium 550.

versus numerorum 742. 745.

in oratione 517.

» vertex 1 5.

cum petaso 176.

vertigo 170. 810.

Vesper sive Vesperugo 885.

Vesta 72. 168.

deorum nutrix 215.

Vesulus 640.

veternus 1000.

vetusta verba 509.

"ibo urbs 645.

Vibonensis ager 640.

vibrare 52. 92. 196. 291. 880.

vibratus 66. 887.

s'iessis quadrussis 757.

vietus 804.

viuda 1.

v'nolentia 501.

violae 119. 215. 905.

vipereus 424.

vir fortis 459.

virage Minerva 575.

virecta 67.

virga memor 126.

praenitcns tricolor 176.

тяп-днищ 212. 266. 276. 278. 280. 285. 507.

522. 525. 495. 494. 495. 509. 511. 592.

virgo 567.

fontana 205.

Virgo in zodiaco 852. 859. 841.

virgule 275.

vil-or 75.

virosa assertio 552.

'irtus 7 sequ.

virtutes cardinales 127 not.

virus viri §. 505.

vitem qui invenerint 158.

'vitia quatuor 754.

vitiligines linguarum 226.

vitreae aurae 584.

vittae 10. 29.

vividare 912.

Ulissipo 629.

ulnae 582.

ultima syllabe cum aecenlu 271.

ehorda conjunetarlm etc. 945.

ultramuudauus pater 185.

Ulysses 658.

cjus speeula 645.

nepos Praenestes 642.

luubilieus 566.

Ilaliae 640.

umbra Lunae 859.

telluris 580.

Veneris 885.

Umbracius mons 114.

Umbri 657.

unetionis usus in nuptiis 149 not.

undantes 158.

nndîqueseeus 599. 601. 622. 724. 814. 865.

undiqueversum 601.

ungucs pressi 902.

universale 542.

proloquium 596.

univocum 559. 556.

unus abundans 5.

Unxia Juno 149.

uo finita vel-lia 518.

vocales 255.

w'ocativus 280 sequ.

in i an ie? 504.

volo imperativo caret 525.

Volsci 658.

Index verborum rerumque. 831

Volnptas §. 704. 725. 727. 888. 906.

vomit ¡o Pbilologiae 136.

vox 5 50. 541.

in música 937.

nr in fine Tocabnlî 298.

Urania 7. 28. 118. 810.

Urcitanus 627.

Urgo insula 644.

urna Adrastiac 64.

u muía с Plioebi 16.

Ursa major 827. 833.

as in fine vocabuli 304.

ut pro licet 22.

Utica 669.

utilitatis publicae cultores 62.

Yulcaniae insnlac 648.

Vuleanus 87. 740. 889.

Jovialis 42.

Leinnius 7.

Terrae pater 49.

yulgus deorum 425.

vulnera musicac ope curata 926.

vulnificus Apollo 13.

vidtuosus 127.

vultus 540. 543.

uxorius 4.

X litera duplex §. 244. 246. 259.

in fine vocabuli 508.

ejus pronunciatio 261.

Xenocratcs 926.

Xerxes 655. 661.

Y litera a nonnullis rejecta 253.

in vocalium numerum congregata 258.

ejus pronunciatio 261.

bivium Pytbagoricum 102 not.

Z litera a Graccis venit 257.

duplex 246.

dentés mortui imitatur 261.

syllabas communes reddit 278.

Zeno 213.

Zctluis 257 not.

Zeugitana regio 669.

Zeugma oppidum 678.

Zmyrna 257.

zodiacos 5. 44. 75. 610. 825. 839. 849. 867.

zonae quinqué 602.

novem 741.

Zone 657 not

INDEX

VERBORUM GRAECORUM.

Hwy.; §. 958. 970.

¿eLCwov 141.

даёт/‚0203220: 561.

ánsgöexówyç 19.

диет/охов 880 sequ.

älûyûç 717. 720. 949. 975. 992.

âgchßo/ìia 462.

отводящего; 758. 864.

oigfpixñwgoç 712.

ага/аджики öwâeöyóç 871.

сёл/шумам quaestio 561.

ávo'rygasooç 715.

évaânj'yayößç 562.

âvaôinloeößç 555.

(ль/акаций; 958.

ávaxemalaiwößç 564.

дихлоуёи 289 seqn. 794.

ávoiioyoç 717.

ávn'rñvöcç 562.

¿ŕvatîrgoç §. 814.

дует; 940.

ávůwrofpopá 565.

ávraçwyuévav 557.

ávrsßçaywyfj' 524.

oiwl'ßeöaç 980.

âvnůezóv 551.

ávrmamyogioe 469.

вахт/Слюда 605. 874.

àwiöraóLç 457 not.

oivudrposor] 554.

атташе 560.

ávtixůovaç 605.

дукатов 605.

oiliaů'q'ç 150.

ämxë mi. ó`ìç ¿frisson/a 2W.

oinepya6uxo'1/ 956.

днями}; 28. 814.

[Ёлод‘гштшбс 475. 706. 715.

105

854 Index verborum graecorum.

¿Jróâscëaç 716.

биюдёшбьс 140. 206.

án'oxaráöramç 742.

¿motïrgoqm' 525.

áarorom) ¿éßoyoç '720.

¿brrcorm/ 255. 299.

бинт/ос 945.

äêêvůyoç 970. 972.

души 949. ч .

ágëwìmç Бёотш etI лгоьббоё 748 sequ.

âöó/.Lyargoç 719.

¿6151/661011 556.

026151119615011 949.

сшита-гос 222.

[Ёфошбудс 562.

Bag'ófrwwoç 945.

Tiavmâfraç 571.

ygayyanzń 229.

'ygayyauörmq' 229.

тритий 708

¿aiyoveç 154.

âswo'nyç 427 not.

даёт/шт; 565.

Ö`Lc`¢ .116466511 954. 944. 950 sequ.

л’ёи'е 954. 950. 951.

‘reööo'cgcov 955. 950. 951.

дюн/оба; figurae 561.

д‘щ'гбцс 990.

дшЁгоиос 758. 864.

âtárovog 951. 942. 949. 955. 966.

дссЁфш-ъ'оь 947.

ó`Lsyegerá 2.

âoeçwyyéva 951.

äwpbo'uóç 716. »

доз/оград бёщьгтрос §. 719.

ôvvaye'w] â'loyoç 720.

âwôenáeâgog 722.

"Eyygaçoç '715.

Ёуёрбшоъ‘ 2. 911.

síâmóv 956.

sixodáaâgoç 722.

Eíuaguéw; 64.

sîpoye'w; Zëêcç 526.

Итогам; 709. 868.

гитара 124 not.

ëvagyo'woç 942. 949. 955. 959. 966.

¿vâfie'xuoe 7.

¿Èayyeinxóv 956.

¿naouïai 926 not.

ёлйцфьс 994.

ёл’щёршь 757.

¿alum/og Zéâcg 526 not.

ën'ifreâov 708. 1

¿Jr/Ératîßç 940.

ëmtéraproç 761.

ёл‘ёгрьтос 761.

¿impair/¿La 708. 709.

тог; 567.

Ёрш 160 not.

фит/шита; 956.

ëregomjmjç 712. 755.

êtvyo/ioyia 474. 485.

fůâaayovia 149.

sůůeïal. 709.

eůů'óygauyoç 711. 712.

x’Hüoç in musica 947.

ńyiůeol. 156.

табло; 761.

@ngiov 858 not.

Index verborum graecoruin.

'lafißiteiv §. 988.

iâiÔTTjç 959.

« ь ¿fpoi yáfioi 3.

i&(U[iaTixôç 715. '

iÓÓrtXevQog 712.

í¡6o6xeXr¡g 712.

I6áxi¡g 717.

*

Kátoroff 711.

«atpov yvcüi9<u 807.

xccfirtvÀôyçapfioç 712. 715.

xccfiJtvZoç 709.

xaraÓLr¡yr¡6ig 552.

xata6xsvr¡ 716.

xeoôrivoç 527 not

xlqxo3Xt¡ 815.

хо'цщбьд 99C.

vóuua 527.

x6qôcc£ 924 not.

xqixcott¡ 815 not.

xçtvôfisvov 461.

«r^ixóff 709.

xvxÀo<poçr]Tixov хща 814.

«tûiîov 527.

956.

AixavoeLÔrjÇ 946.

ÀL%avog 951 not. 946 not.

¿ó)'í#v 9.

MeXofíoúa 956. 958. 965. 994.

fuSôrç 931. 942. 954.

/tliífy et £X <ft?0 ¡JL¿6<OV uXoyOQ 720.

/tftfó^vxi/oc 945.

цебобгщцетро^ 719.

(leráóraótg 446 not.

H7jvoeidT¡g 758. 864.

M¿£íff §• 994.

/tupía 745.

8ТЛ

JV^tt? 951. 954.

vofuxóg 965.

rowç 126. 567.

Oïxrsiçfia 565.

oxrâedçoç 722.

OfiaXcöv plcuituclo 108.

¿HOíoAoyixá 965.

ôfiôXoyoç 717.

6(íó<pcovot 947.

Oficovvfiov 555 not.

ovo? ^ùpaç 807.

ô£t?.tfi?JiV0ç 945.

¿QyavLxóg 956. .

ÔQÎÇùn' 605.

0001 765 not.

ovçavLôxoç 838 not.

IlatâsLa 578. 728.

JtavôèXrjvoç 758. 864.

rtaçayçaynj 446 not.

JtaQadir¡yr¡6ig 552.

JtaçâXAuÇiç 871.

Jtaçafiiôrj 931. 943. 954.

rtagixßaöcg 552.

rtaçepi/3oÀixôç 715.

íTapr rtarj? 931.

TCaQvreaxoêiârjç 946.

jteQÎyQcupoç 715.

iteQUçyia 146 not.

rtBQÍodog 527. 529. 979. 986.

rtsQirtXéúj 973.

ír«pítf<?«x¿£ açrm et тсщббоЬ 74S. 749.

rtsçupêçsia 712.

936. 958.

836 Index verborum graecorum:

ЯоХХаяХабюд §. 757. T«(?iç §. 959.

jtoXúrtXevQog 712. réXsiot. 755.

jtQodir¡yr¡6ig 532. T£T()«xtvç 107.

JtQ07¡yOVllíVO<Z 561.

*

rezQártXsvQog 712.

rtQÔ&eÔLç 716. Zfir¡fjiarixóg 715 not « ,

rfçoçev(>€Tixôç 715. TQartèÇiov 712.

ЛдодЛац,вссго[1£УТ] 955. rgiitXsvQog 712.

ngogXaußavöfievog 951, r£¿rí7 951.

Лдобсрдса 268. 275.

*

*

jtv&nyv 765 not. 'YyLvoXoyslv 2.

írrxvóff 945. 950.

i,

а?я"аг^ v.tfar<yv etc. 951.

vrtEQßoXa'uov tetrachordum 951.

ÏVôç 718.

vrteçXvdiog etc. 955.

$0[ißoeidriG 7i2. VJtEQxèXsiog 755.

¿ó^oc 712.

vrtodLTjyrjÔLÇ 552.

■èrtô&eôig 441.

Zr¡tUElov 708.

VJtOXQLTlXOÇ 956.

6naXr¡vóg 712.

vrtoXvÔLog etc. 955.

6r£(>£Óv 708. 721.

vrtortoXXartXáóiog 757.

•

Ótoixüov ct ygáfiiia 252 not. i

vrtoxiXeioq 755.

бгроууиЯа 975. vrtÔTQizog 761.

<foC«y¿«¿ 511. 559. 979. 989. 991.

rxpTjfiiôXcog 761.

6v(i[isrQog 719.

г?чр0£ vtyoviiévr¡ Luna 869.

6vputÉQa6[ia 716.

./

6w7]fi(iéva 951. Xpîjtftff 994.

6vv(ávvijux 556 not. ^¿¡jua 955. 956. 959.

tfütfrartxóff 715. 994. • #(><y/«mjiôç 950. 942. 949. 955. 966.

tí#o¿í? 441 not 720.

6(ogírr¡g 527 not

Ф»#?7 7.

Тале'мсоца raiteivov{ièvi} et vi/Wtt/ií'rj? Д-ива

869. 'fíí&xóv 956.